Desde a Real Academia Galega:
“A Real Academia Galega dedicaralle o Día das Letras Galegas 2023 a Francisco Fernández del Riego (Vilanova de Lourenzá, 1913 – Vigo, 2010). O pleno da institución, reunido hoxe en sesión ordinaria, acordou homenaxealo o vindeiro 17 de maio, cadrando coa celebración do sesenta aniversario do primeiro Día das Letras Galegas, do que foi inspirador, e os cento dez anos do seu nacemento. Membro da nova xeración de intelectuais que lle deron continuidade ao ideario do Grupo Nós, Francisco Fernández del Riego foi un loitador cultural incansable que chegou a se converter nunha auténtica institución do país, respectado por todos e aberto ás diversas manifestacións do galeguismo. Foi unha das figuras centrais do galeguismo progresista e clave da resistencia no exilio interior durante o franquismo, cunha traxectoria polifacética e prolífica que abrangueu dende a política, a creación e crítica literaria á edición. A comezos dos anos 50 foi un dos fundadores da Editorial Galaxia, empresa que desempeñou un papel central na resistencia cultural de Galicia durante o franquismo, e na última etapa da vida presidiu a Real Academia Galega (1997-2001). (…)”
Arquivo da categoría: Día das Letras
Vídeo do Pleno do Día das Letras Galegas 2022 – Florencio Delgado Gurriarán
Córgomo: acto central do Día das Letras Galegas 2022
Ledicia Costas: “A vida de Florencio foi case unha especie de aventura e decidín que fose el mesmo quen a contase desde a visión infantil”
Desde a Real Academia Galega:
“«Vin a luz nunha aldea cun nome chulísimo: Córgomo. Pertence a Valdeorras, que é unha comarca de Ourense moi famosa polos seus viños. De feito, o viño e a natureza están moi presentes en toda a miña obra. Nese lugar hai un río precioso chamado Sil e unhas vides baixo as que fun moi feliz». Quen así se presenta é o propio Florencio Delgado Gurriarán (1903-1987), o protagonista do Día das Letras Galegas 2022, na biografía que Ledicia Costas escribiu para a páxina web Primavera das Letras, o proxecto da Real Academia Galega dirixido ao público escolar de infantil e primaria. A escritora, gañadora do Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil, dálle voz ao propio homenaxeado, convertido nun neno máis para que sexa el mesmo quen lles conte a súa vida aos cativos e cativas do século XXI. E para iso sérvese dun trebello máxico, uns prismáticos que lle permiten viaxar no tempo e deterse en cada etapa dun periplo que arrincou nas terras valdeorresas e rematou no exilio mexicano.
«Para min escribir esta Primavera das Letras foi tamén un xeito de descubrir a vida e a obra de Florencio», confesa Ledicia Costas, que consegue transmitir o abraio da súa propia descuberta aos nenos e nenas nun texto igualmente atractivo para o público adulto. «Xunto a esa poesía tan pegada á terra, descubrín o seu afán de experimentación, porque eses “poemas crioulos”, nos que tira do exotismo e da musicalidade, foron un xeito de procurar outra maneira de comunicación. E fíxome rir coa súa poesía retranqueira e satírica, e descubrín que tamén fora un poeta político, con poemas moi ácidos como ese “Home pequeno – fol de veneno” sobre Franco», comparte.
A autora asumiu a encarga da RAG mergullándose na figura de Florencio Delgado Gurriarán a través da súa propia obra e mais de documentos e libros sobre o homenaxeado destinados a públicos de máis idade. E tamén documentándose sobre símbolos centrais na súa historia, que é dalgún xeito a historia de moitas outras persoas que se viron na obriga de fuxir dos seus fogares tras o golpe de Estado do 36. Iconas como o Ipanema, un dos chamados barcos da liberdade, no que escapou en 1939 a México canda outros galeguistas; ou como a revista Vieiros (1959-1968), editada polo Padroado Galego da Cultura Galega de México. «Queriamos que fose a máis impresionante do mundo galego e coidamos moitísimo a lingua. Xa sabes a rabia que me daba a min o castrapo (….). Non quero semellar un presumido, pero a revista era unha pasada!», conta sobre esta publicación emblemática o pequeno Florencio nesta biografía titulada Son o poeta que cruzou o océano.
A importancia do narrador neno
A elección dun Delgado Gurriarán neno como narrador foi unha decisión chave para facer a vida do autor interesante para a rapazada. «A súa vida foi case unha especie de aventura e pareceume unha boa idea que fose o propio Florencio quen a contase desde a visión infantil, considerei que era unha maneira de facela máis atractiva para o público de Primavera das Letras. O poeta neno é así quen relata a súa propia vida como unha aventura botando man deses prismáticos que lle permiten viaxar no tempo», explica Ledicia Costas.
Pero as palabras non o son todo. Blanca Millán foi quen creou as imaxes que acompañan o texto, que constitúen outro elemento central da propia biografía e de toda a páxina web de Primavera das Letras. «Como ilustradora deste proxecto, o meu maior reto foi dar con ese neno Florencio que, acompañado dos seus marabillosos prismáticos, guía os nenos e nenas nunha viaxe apaixonante pola súa vida», di a artista. «A aportación visual de Blanca foi moi importante. Creou unha vida chea de cor. Florencio, a quen lle gustaba tanto o baile, a música e a festa, estaría encantado con estas ilustracións tan coloristas, case como grilandas», compara Ledicia Costas.
Fichas para colorear e actividades interactivas
Xunto á biografía do autor, o proxecto Primavera das Letras ofrece tamén desde a súa páxina web fichas para colorear unha escolma de ilustracións de Blanca Millán, deseños de chapas e marcapáxinas e actividades interactivas para afondar en temas relacionados co universo vital e literario do poeta valdeorrés. Conta ademais cunha sección audiovisual, con vídeos protagonizados por nenos e nenas da súa comarca que cantan e recitan poemas da súa autoría, como «Aí vén o maio» ou «Casoiro».
Ao abeiro de Primavera das Letras, a RAG convoca ademais un concurso escolar arredor da celebración das Letras Galegas de Florencio Delgado Gurriarán. Xa á volta do verán, Primavera das Letras estreará unha nova sección para achegar a lingua e a cultura galegas ao alumnado de infantil e primaria alén da festa do 17 de maio.”
A Coruña: lectura pública da obra de Florencio Delgado Gurriarán, o 15 de maio
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Agrupación Cultural Alexandre Bóveda e o grupo Valdeorras Infinda celebraremos as Letras Galegas coa lectura pública da obra de Florencio Delgado Gurriarán, autor homenaxeado este 2022, na cidade da Coruña.
Será o domingo, 15 de maio, ás 12:00 h, diante do Teatro Rosalía de Castro. Estades convidadas todas as persoas que queirades ler poemas deste autor valdeorrés, figura clave do exilio mexicano. Pregamos que as persoas interesadas comuniquen o texto que queren ler, enviando un correo electrónico a acab@mundo-r.com
Pontevedra: actos sobre Florencio Delgado Gurriarán, Letras Galegas 2022
A Coruña: conferencia Florencio Delgado Gurriarán: poeta valdeorrés, republicano e galeguista, por Ricardo Gurriarán
O 12 de xaneiro, ás 19:30, na A. C. Alexandre Bóveda da Coruña (Rúa Olmos, 16-18, 1º), dentro do ciclo Valdeorras infinda, Ricardo Gurriarán falará sobre Florencio Delgado Gurriarán: poeta valdeorrés, republicano e galeguista. Nesta palestra, Ricardo Gurriarán analizará a figura do poeta valdeorrés Florencio Delgado Gurriarán, a quen a Real Academia Galega dedicou o Día das Letras Galegas de 2022 polo seu labor literario e o activismo político e cultural, que constitúen un dos capítulos máis destacados das letras galegas da diáspora –como sinala a Academia–, neste caso, no exilio mexicano. As persoas interesadas deben inscribirse previamente aquí.
A Coruña: Simposio Xela Arias
A Coruña: conferencia “As letras de Florencio. O éxito dun proxecto”, por Débora Álvarez Moldes
O 6 de outubro, ás 19:30 horas, na A. C. Alexandre Bóveda (Rúa Olmos, 16), na Coruña, Débora Álvarez Moldes ofrece a palestra titulada As letras de Florencio. O éxito dun proxecto, con introdución poética da man de Paco Campos. A continuación, Débora achegará ao público presente o percorrido vital de Florencio Delgado Gurriarán e das iniciativas públicas e privadas que se puxeron en marcha para reivindicar o seu papel na historia literaria galega. Tamén haberá a proxección da curtametraxe O castiñeiro morto, de Domingo D. Docampo, baseada no primeiro poema publicado polo poeta. Esta actividade encádrase no proxecto Valdeorras Infinda.
As persoas interesadas deberán inscribirse previamente no correo electrónico acab@mundo-r.com
As Letras Galegas 2022 homenaxearán a Florencio Delgado Gurriarán
Desde a Real Academia Galega:
“A Real Academia Galega dedicaralle o Día das Letras Galegas 2022 a Florencio Delgado Gurriarán (Córgomo, Vilamartín de Valdeorras, 1903 – Fair Oaks, California, 1987). O Pleno da institución acordou na sesión celebrada esta mañá renderlle homenaxe o ano que vén ao autor ourensán, cuxo labor literario e activismo político e cultural constitúen un dos capítulos máis destacados das letras galegas da diáspora. A RAG non só celebrará o excelente poeta que foi, cultivador dun galego enxebre, característico das terras de Valdeorras. A través da súa figura tamén homenaxeará, por primeira vez, a Galicia do exilio republicano en México, país onde o propio Delgado Gurriarán e outros colegas desenvolveron iniciativas sobranceiras que mantiveron vivo o facho da nosa identidade e que constitúen un referente obrigado da nosa historia contemporánea.
Florencio Delgado Gurriarán, avogado de formación, foi poeta, articulista, pioneiro da tradución poética interlingüística, editor literario e home ponte entre a Galicia exiliada en México e a Galicia interior, capaz de tecer asemade vínculos coa intelectualidade doutras orixes. Foi tamén un extraordinario activista cultural, promotor de iniciativas como o Padroado da Cultura Galega en México (creado en 1953), a revista Vieiros –da que foi director xunto con Carlos Velo e Luís Soto–, a audición radiofónica “Hora de Galicia”, que estivo en antena todos os domingos durante case dúas décadas, e de doutras publicacións de carácter político e cultural. Por iso o seu Día das Letras Galegas será tamén unha homenaxe serodia a todo o exilio mexicano, cuantitativamente menor có arxentino pero dunha importancia igualmente capital. Del formaron parte canda o protagonista do vindeiro 17 de maio figuras como o cineasta Carlos Velo, o músico Xesús Bal y Gay, o xornalista Ramón Cabanillas fillo, o arquitecto Xosé Caridad Mateo ou Elixio Rodríguez.
O autor, membro moi activo do Partido Galeguista de Valdeorras, chegou a México tras lograr escapar a través de Francia no ano 1939. Fíxoo a bordo do Ipanema, un dos barcos que levaron os refuxiados españois a América e no que fuxiron tamén, entre outros, Roxelio Rodríguez de Bretaña, Andrés Valín, Carlos Tomé, Johán López Durá, Serafín Ferro ou o mencionado Elixio Rodríguez. Unha vez en América mantería o compromiso cívico e cultural que dende moi novo o achegara tamén ás Irmandades da Fala e ao Seminario de Estudos Galegos, do que fora socio protector.
Como poeta, ao longo de máis de cinco décadas publicou composicións en revistas, xornais e libros. O seu primeiro poemario, Bebedeira (Editorial Nós, 1934) é unha obra próxima ao hilozoísmo de Amado Carballo coa que participou na renovación da estética da poesía galega. Xa no exilio, axiña se implicou na revitalización cultural nun tempo en que a cultura galega da terra ficaba muda no seu propio idioma, mentres México e Buenos Aires se convertían nos grandes centros de actividade cultural e política do galeguismo. Páxinas memorables daqueles anos son a colectánea poética Cancioneiro da loita galega (1943), primeira publicación do Partido Galeguista en México e da que Delgado Gurriarán foi responsable intelectual e principal colaborador. A súa voz, ademais de ser a máis presente nesta edición de “poesía de combate”, é a máis variada e significativa e inclúe poemas dedicados ao seu amigo Alexandre Bóveda.
Gurriarán coidou sempre o contacto cos autores galegos exiliados noutros países. Desta relación quedou constancia na devandita colectánea ou no volume Poesía inglesa e francesa vertida ao galego (1946), no que enceta unha nova actividade literaria: a tradución de poetas consagrados da literatura universal. O volume, no que colaborou canda Plácido R. Castro (daquela en Galicia, antes do regreso a Reino Unido) e Lois Tobío (dende Uruguai), foi premiado pola Federación das Sociedades Galegas da Arxentina e publicado por primeira vez na capital porteña tres anos máis tarde. Delgado Gurriarán trouxo ao galego nesta achega a Rimbaud, Mallarmé ou Valéry xunto ás traducións dos seus colegas de Yeats, Shelley ou Keats. A súa man organizadora tamén está detrás do volume colectivo Presencia de Galicia en México (Padroado da Cultura Galega, 1956), no que colaboran intelectuais extragalegos como o historiador catalán Pere Bosch i Gimpera.
Vieiros (1959-1968) é outro gran fito do exilio galego en México que Delgado Gurriarán e os seus colegas fixeron posible, anos despois da experiencia de Saudade. Verba galega das Américas (1942-1953), da que Florencio Delgado Gurriarán tamén foi parte. Nas súas páxinas dialogaron voces do exilio mexicano coas que ficaron en Galicia, tanto consagradas coma outras moi novas naquela altura. Durante a época de conformación de Vieiros, o protagonista do Día das Letras Galegas 2022 mantivo unha especialmente proficua relación con intelectuais do exilio interior como o académico Francisco Fernández del Riego ou Valentín Paz-Andrade, e estivo en contacto cos mozos do Grupo Brais Pinto.
Estes vínculos facilitaron a Delgado Gurriarán publicar a esta beira do Atlántico o seu segundo poemario, Galicia infinda (Galaxia, 1963), onde xunto a textos evocadores da matria valdeorresa sorprendeu cun interesante capítulo de “Poemas mexicanos”. Tamén na terra natal saíron do prelo os seus dous últimos volumes: Cantarenas (Ediciós do Castro, 1981) e O soño do guieiro (Ediciós do Castro, 1986). En Cantarenas, onde recolle páxinas do seu primeiro libro, pon de novo o mundo do viño no centro do seu universo poético, regresando á terra da infancia que tanto o marcou, á que homenaxeou empregando en ocasións como pseudónimo o nome Corgomófilo. O soño do guieiro recolle igualmente poemas doutros momentos vitais, expresión xa da súa musa cívica, xa da elexíaca. O volume inclúe ademais algúns dos seus poemas sociolingüísticos, unha das facetas máis notables da súa poética. Tanto en Cantarenas como n’O soño do guieiro hai mostras elocuentes do seu talento satírico, retrate ao ditador Franco ou describa o desleixo lingüístico de certos falantes.
Florencio Delgado Gurriarán foi elixido membro correspondente da Real Academia Galega no ano 1981 en recoñecemento ao seu labor como escritor e activista cultural dende a diáspora. Faleceu en 1987 aos 79 anos de idade cando se atopaba na casa dun dos seus fillos, en California.”
