Arquivo da categoría: Sistema literario
O Barómetro da Cultura Galega aprecia unha leve desaceleración do sector cultural en 2023
Desde o Consello da Cultura Galega:
“O Observatorio da Cultura Galega radiografa neste novo documento as principais características da situación das entidades da cultura en 2023. “Un 40% declara que lles foi mellor, para un 37% foi igual e para un 20% foi peor” asegurou Casares na explicación dos resultados. Un ano máis, os museos e entidades dedicadas a actividades relacionadas co patrimonio e mais as relacionadas co audiovisual son aos que lles foi mellor. Canda eles están os sectores das artes gráficas e o do teatro, danza, espectáculos e actividades auxiliares das artes escénicas. Representan o 40,2 %, fronte ao 47 % do ano anterior. As entidades dedicadas ás artes visuais, á educación cultural e á música, as bibliotecas e arquivos, o sector da edición e as administracións tiveron un 2023 algo por debaixo da media, aínda que nun contexto positivo. As entidades dedicadas ao comercio de libros e publicacións periódicas foron ás que lles foi peor en 2023 que en 2022.
As persoas enquisadas perciben unha evolución algo menos favorable durante 2023 en comparación con 2022. Así mesmo, as expectativas que tiñan hai un ano non se cumpriron, porque pensaban que 2023 sería un ano mellor do que realmente foi. Tamén se evidencia unha diminución gradual das expectativas para o seguinte ano. Con todo, continúan a predominar as valoracións positivas: un 40,9 % das entidades pensa que a situación irá a mellor ou a moito mellor; un 39,5 % considera que seguirá igual e unicamente un 15 % prevé unha evolución negativa.
O Barómetro apunta un leve incremento da demanda cultural con respecto a 2022, o que semella incidir na carga de traballo e nos ingresos. Un 45,3 % das entidades observou algún incremento na demanda o pasado ano, aínda que prevé a continuidade deste aumento unha porcentaxe sensiblemente inferior. Iso explica que a produción ou carga de traballo medrase nunha proporción similar (47,8 %). Os ingresos incrementáronse en 2023 (para un 29 % levemente e para un 9,1 % de xeito significativo), pero menos que o ano anterior. Son as entidades dedicadas ao audiovisual e ás artes gráficas e, en xeral, as máis grandes en termos de emprego e facturación as que aumentaron en maior medida os ingresos. Ademais, un 54,6 % das entidades fixo investimentos en 2023.
O incremento de custos e prezos tamén afecta á cultura galega. Os prezos das materias primas e subministracións necesarias para a actividade subiron para case nove de cada dez entidades (86,5 %), e un 46,5 % delas experimentou un aumento significativo. Así mesmo, un 61,7 % observou un encarecemento dos custos laborais ao longo de 2023, e para un 14,4 % tratouse dun incremento significativo.
“A estabilidade no emprego continúa a ser unha constante un ano máis” afirmou Håkan Casares. Con todo, apréciase un lixeiro incremento, que se produce cun pouco máis de intensidade no ámbito público. Ademais, se en 2022 un 53 % das empresas tivo dificultades para atopar profesionais co perfil axeitado, esta porcentaxe subiu ata un 56,5 % en 2023. Son as empresas de artes gráficas as que declaran ter máis problemas neste sentido.
A dixitalización, a publicidade e a comunicación dixital son os principais ámbitos de desenvolvemento para o futuro, seguidos da compra de equipamento técnico e de software. O Barómetro tamén apunta que hai un descenso no esforzo dedicado á produción, venda e distribución de contidos dixitais. Tamén hai un esforzo baixo en materia de formación do persoal en transformación dixital. Desde o Observatorio apuntan que “podería estar condicionado polo feito de que se puxo especial énfase e se crearon importantes expectativas neste tipo de produtos durante os anos de influencia da pandemia”, mais haberá que agardar ao futuro para ver que significa esta tendencia.
En 2023 constatouse unha baixada nas accións destinadas a incrementar a presenza internacional (dun 25,5 % a un 23,3 %). Tamén se percibiu un descenso na porcentaxe de actividade finalmente consumida polo público foráneo, que se situou nun 8,3 % de media (fronte a un 11,3 % do ano anterior). O Observatorio sinala un posible efecto chamada do Xacobeo, que atrae usuarios e clientes estranxeiros, pero “haberá que corroborar no futuro se se trata dunha tendencia conxuntural ou non”. As actividades que maior peso teñen no mercado internacional son a edición e o audiovisual, xunto cos museos e actividades relacionadas, neste último caso impulsadas probablemente por visitas de turistas. En calquera caso, cabe destacar que son poucas (4,7 %) as entidades orientadas maioritariamente ao sector exterior.
Os xestores culturais, igual que na edición anterior, volven suspender a actuación das diferentes administracións. Con todo, hai diferenzas, xa que a Xunta de Galicia obtén unha puntuación de 4,55, seguida da Administración local (4,51 puntos) e do Estado (3,78 puntos). Malia estas cifras, houbo un incremento significativo na valoración do Estado (que pasou de 3,21 en 2021 a 3,78 en 2023) e unha baixada na da Administración autonómica (do 4,74 de 2021 ata o 4,55 de 2023).
Ademais, só a un 8 % das entidades que solicitaron axudas lle foron denegadas, ao tempo que un 43,7 % das entidades culturais galegas obtivo algún tipo de subvención. En 2023 medaron as solicitudes con respecto a 2022, pero o indicador aínda se sitúa por debaixo do de 2021.”
IX Congreso de Poesía Nova. Novas Voces da Poesía
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) organiza o IX Congreso de Poesía Nova. Novas Voces da Poesía, co apoio da Deputación da Coruña e CEDRO, 24 e 25 de novembro de 2023, no Pazo de Mariñán (Bergondo).
O programa é o seguinte:
Venres 24 de novembro:
– 12.00 Conferencia de prensa na Deputación da Coruña
Tarde
– 16:00 Recepción dos/as congresistas
– 16:15 Inauguración do Congreso
– 16:30 Mesa redonda (grupo de traballo) Os novos públicos da poesía e vínculos con outras artes e soportes
Moderadora: Rosalía Fernández Rial
Relatoras/es: Nuria Vil, Lucía Aldao e O Rabelo
– 18:30 Mesa redonda (grupo de traballo) Edición, profesionalización. Novos camiños?
Moderadora: Antía Otero
Relatoras/es: Berta Dávila, Alba Cid e Brais Lamela
Sábado 25 de novembro
Mañá
– 10:30 Mesa redonda (grupo de traballo) Internacionalización da poesía galega e diálogo con outros sistemas poéticos
Moderador: Eduard Velasco
Relatoras/es: Lara Dopazo Ruibal, Jesús Castro Yáñez e Samuel Solleiro
– 12:30 Mesa redonda (grupo de traballo) Poesía. Unha visión de xénero e identidades
Moderadora: Andrea Nunes Brións
Relatoras/es: Daniel Asorey, Diana Kurich e Ánxela Lema París
Tarde
– 16:30 Mesa redonda (grupo de traballo) Poesía e lingua
Moderadora: Patricia Torrado Queiruga
Relatoras/es: Daniel Irimia Yáñez, Martiño Maseda e Branca Trigo Cabaleiro
– 19.00 Acto poético-musical.
Arturo Casas: “González-Millán trata de promover avanços críticos em que se testasse de que modo as grandes teorizações pretensamente de alcance universal precisavam de um contraste rigoroso e de uma correção da mão do que estudou como “diferença cultural” e “diferença histórica””
Entrevista de Víctor Giadás a Arturo Casas no Portal Galega da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): Como surgiu a ideia para este livro?
– Arturo Casas (AC): A ocasião para Cristina Martínez, Isaac Lourido e eu considerarmos a possibilidade de idear algo semelhante a este livro veio dada pelos vinte anos transcorridos desde o trágico acidente de trânsito que segou as vidas de Xoán González-Millán e Esperanza Caneda o 23 de novembro de 2002 preto dos Montes Catskills, no estado de Nova Iorque. Na altura, a perda foi extremamente sentida no mundo académico. Com pouco mais de 50 anos vividos, era muito o que se esperava ainda dele, da sua capacidade de iniciativa como catedrático da City University of New York, como diretor do Anuario de Estudos Literarios Galegos e noutras frentes em que invariavelmente agiu com entusiasmo e convicção. Também se sentiu de maneira entranhada a sua morte noutros âmbitos sociais e culturais, não só na Galiza.
Meses antes daquele cabodano chegou-nos da direção da Através a proposta de pensarmos um livro que não fosse uma homenagem rotineira. Procurava-se uma análise contrastada e vivaz da atualidade do seu pensamento. De como nos atinge no nosso presente, às portas do segundo quartel do século XXI. As co-editoras do volume, que no passado dedicámos uma série de publicações à produção teórica e crítica do autor, consideráramos com certeza a conveniência de que algo dessa natureza se materializasse, se calhar desde diversos ângulos ou perspectivas — inclusive desde diferentes instituições e entidades — e de preferência desde o compromisso crítico, para não acabar no socorrido expediente legitimador ou panegírico, aqui e em toda a parte comum pelas liturgias um bocado deshistorizantes às que nos foi afazendo a cultura da comemoração. Assim que o projeto foi realmente doado de assumir e compartilhar. Interpretámos que o que correspondia era darmos continuidade a achegas anteriores, promovidas entre outros agentes pela Asociación Internacional de Estudos Galegos ou desde o próprio Anuario.
Cousa bem diferente foi a concretização efetiva do projeto, que a equipa de edição quis que fosse bastante mais larga, coral e diversa do que afinal resultou. Até o ponto de que nos vimos na obriga de contribuirmos com algum capítulo da nossa própria autoria para complementar os excelentes contributos de Helena González, Álex Alonso, María Liñeira, Pablo Pesado e María do Cebreiro Rábade. Infelizmente, a resposta no espaço académico (local e global) e noutros limítrofes não foi a prevista. Cabe conjeturar que por um conjunto variado e algo decepcionante de razões, que comentámos com algum detalhe na introdução ao volume.
– PGL: O livro explora a figura poliédrica de González-Millán, as diversas pessoas que escrevem tencionam explicar esta múltipla visão. Existe uma corrente teórica digamos subterrânea do magistério de González-Millán representada nos autores do livro e noutras figuras da teoria galega. Qual é a importância de González-Millán na teoria e na Galiza?
– AC: Sem dúvida existe essa corrente, que não o é apenas de ordem epistemológica ou académica, mas também de afetos. Isto último já pela própria personalidade do autor, a sua cordialidade e a disposição para o traçado de redes colaborativas desde finais da década de 80, tanto na própria Galiza como na comunidade exterior, que ele tanto contribuiu para fortalecer em torno da conceição e fomento duns estudos galegos renovadores. Pelas próprias circunstâncias e dinâmicas universitárias nos Estados Unidos, Reino Unido e outros países, em especial os anglófonos, essa configuração académica e teórico-crítica foi de raiz muito mais aberta e autocrítica do que aqui costuma ser; por exemplo, no referido ao diálogo com as ciências sociais ou à inscrição última das tarefas investigativas na história literária e na filologia, algo notoriamente redutor do que aqui não damos saído.
Em tudo isto constatava-se um grande pulo inovador, mais esses estudos galegos que começaram a perfilar-se em Maine em diálogo com Kathleen March e aquela compreensão do que podiam dar de si a investigação e a docência sobre cultura e literatura galegas têm com tudo uma ligação bastante evidente com o programa do Seminário de Estudos Galegos.
González-Millán, acho que sempre com sossego e prudência, não estava a favor da erudição pela erudição, como também não estava a favor das inercias do positivismo, os caducos determinismos ou os sociologismos ancorados em práticas analíticas anteriores mesmo ao marxismo de Lukács. Conhecedor da tradição da teoria crítica e das sucessivas correntes antropológicas, sociológicas, económicas e teórico-literárias, também dos grandes debates da teoria e da filosofia políticas — com o necessário regresso a pensarmos a hegemonia e as diversas formas da dominação —, a ideia de González-Millán consistiu em tratar de promover avanços críticos em que se testasse de que modo as grandes teorizações pretensamente de alcance universal precisavam de um contraste rigoroso e de uma correção da mão do que estudou como “diferença cultural” e “diferença histórica”. Isto introduz de facto, entre outras cousas, o questionamento de uma compreensão simples do eixe centro-periferia e contribui ao desenho — do caso galego — de um modelo outro, complementário dos estudos pós-coloniais, para entender o acontecido historicamente com as culturas nacionais submetidas a minoração desde a fortaleza de um Estado que nega essa diferença. O qual complica-se no caso galego pelo extraordinário poder e projeção históricos do império espanhol — também do português, com certeza. Outro elemento fulcral da sua compreensão do mundo considero que foi a presença, dignidade e representatividade do exílio republicano.
Acredito que esse justamente é o seu maior legado para o século XXI. Útil mesmo, com limitações, como no nosso livro se constata, para uma leitura feminista da realidade histórico-cultural e dos próprios saberes e convenções académicos. E eu diria que isso tudo — incluído o convite a exercer permanentemente uma reflexividade crítica e emancipadora, uma avaliação do que se está a fazer e dos seus condicionantes e heteronomia — está de uma ou doutra forma em numerosas investigadoras que hoje continuam a ampliar os estudos galegos, tanto na Galiza como noutros espaços académicos. Neste sentido, a importância de González-Millán é máxima. Ainda não se sabe ver bem, precisamente pelo peso e densidade do fator que acabo de introduzir, um grau de autonomia (também de pensamento e análise) insuficiente em muitos sentidos para os desafios que temos à vista.
Cousa diferente a tudo o anterior seria a pergunta (pertinente) sobre a existência de uma continuidade do seu pensamento em forma de escola, corrente, discípulos que mantêm a sua compreensão do mundo, da academia, da história… Sobre isto serei categórico: não creio que haja nada nesse sentido a dia de hoje em nenhum lugar.
Para rematar, no quadro da teoria literária e cultural internacional o reconhecimento da sua produção é limitado e foi seriamente condicionado por um paradoxo: González-Millán publicou muito pouco em inglês. E já se sabe quais as consequências a esse respeito. (…)”
Vigo: presentación de Ainda invisíveis?, de Lorena López López
Lorena López: “Não ajuda pressupor a marginalização das autoras nem dizer que as mulheres agora dominam a literatura”
Entrevista a Lorena López en Praza:
“(…) – Praza (P): O livro começa falando do “boom das narradoras”, que em realidade é uma correção incompleta de uma situação inicial de grande desequilíbrio. Por que não podemos falar sobre paridade ou igualdade em geral?
– Lorena López (L): Embora a situação tenha melhorado muito, os dados não mostram que haja paridade no número de publicações. A visibilidade e a forma como é gerida são mais difíceis de medir, mas ainda existem miragens na questão da visibilidade das autoras. Em todo o caso, a presunção de que ser escritora implica automaticamente entrar na margem literária não ajuda o debate atual também. Felizmente, existem exemplos que provam o contrário.
– P: A abordagem que escolhes é a da invisibilidade, apesar de tudo, de certas narradoras. Partes do conceito de margem. Como se relaciona esse conceito de margem com a oposição centro/periferia ou hegemonia/subalternidade?
– L: Que não seja possível fazer essa equivalência imediata entre as escritoras e a margem, não significa que não existam dinâmicas sócio-literárias que as afetem em particular. No entanto, o conceito de margem, tal como o desenvolvo no livro, não se refere a um espaço único ou homogêneo. Uma das chaves da minha leitura, seguindo Helena González, é que essa visão já é insuficiente quando se fala da situação das narradoras no campo literário galego atual.
Acredito que é preciso entender as margens mais como um conceito dinâmico, constantemente em tensão, que não se dá apenas na dicotomia centro/periferia ou hegemonia/subalternidade. Com essa ideia, entendo essas invisibilidades como pontos cegos que também podem existir naqueles discursos e repertórios que ocupam posições centrais. Por exemplo, a questão nacional ocupa uma posição central, mas há abordagens literárias que permanecem fora dessa área visível. A questão nacional foi canonizada no campo literário galego de forma que esquiva conflitos e problemas que questionam o quadro político autonómico.
– P: A ideia de partida é que existem pontos cegos no processo de canonização da narrativa de autoria feminina, basicamente por quatro motivos: a escolha de uma normativa reintegracionista, a escolha de um género minorizado –a ficção científica–; uma literatura feminista e experimental que questiona certos aspetos do discurso nacional ou uma literatura que trata de questões polêmicas do mesmo, como a luta armada. Por que esses quatro casos?
– L: A escolha de casos e pontos cegos é significativa, mas não exaustiva. Deve ainda ter-se em conta que esta análise se aplica a umas coordenadas temporais e isto implica que devemos fazer um seguimento da evolução de todas estas questões. Não têm por que ser as mesmas no futuro. (…)”
Entrevista de Diego Rivadulla a Lorena López López arredor de Ainda invisíveis
Desde New Books Network:
“Un dos fenómenos destacados de maneira recorrente pola crítica a respecto do campo literario galego do século XXI é a crecente visibilidade das mulleres narradoras. En Ainda invisíveis? Narradoras e margens na literatura galega contemporânea (Através Editora, 2022), a filóloga e poeta Lorena López López pon en cuestión esta diagnose e coloca o foco en catro escritoras que, por motivos diversos, ficaron nas marxes dese boom da “literatura feminina” ou “literatura feminista”. As propostas de Margarida Ledo Andión, Patricia Janeiro, Cris Pavón e Teresa Moure, segundo este libro analiza, non só foxen das anteditas etiquetas, senón que xeraron tensións no campo cultural galego ao proporen modelos narrativos alternativos que cuestionaban o discurso hexemónico sobre a narrativa das autoras, pola incorporación ben de repertorios temáticos incómodos, ben de estéticas vangardistas ou ben de xéneros minoritarios como o gótico e a ficción científica dura. Este ensaio bota luz sobre os “puntos cegos” da interacción entre o discurso feminista e o discurso nacional xurdida das obras das mencionadas narradoras e pon de manifesto algunhas dinámicas conformadoras do sistema literario galego, ao tempo que propón unha profunda reflexión sobre os mecanismos de canonización ou de subalternidade. A entrevista pode escoitarse aquí.”