Rosalía Fernández Rial: “O galego permítenos estar no mundo e noutras linguas”

Desde a Real Academia Galega:
“”O galego é unha lingua de area porque nunca é fronteira”. Con esta metáfora arrincou Rosalía Fernández Rial a conferencia que pronunciou hoxe para o alumnado dos Cursos de lingua e cultura galegas que organiza a Real Academia Galega. Poeta e experta en didáctica das linguas, partiu de casos reais para profundar na capacidade das persoas bilingües para entenderen linguas próximas sen ter un coñecemento previo e mesmo aprendelas máis rápido. Pero a aprendizaxe, e a supervivencia de linguas minorizadas como o galego, é tamén unha cuestión de actitude, positiva, que debe fomentarse dentro e fóra das aulas, e desde a defensa do plurilingüismo e a interculturalidade.
Rosalía Fernández Rial expuxo exemplos concretos que ilustran que o galego é “unha lingua que nos permite estar no mundo e estar noutras linguas”. Como os testemuños que recolleu entre galegos e galegas que emigraron a Suíza sen apenas estudos, capaces de aprender máis rápido o francés ou italiano ca outros españois monolingües; ou como a experiencia dun amigo madrileño que, logo de vivir sendo adolescente na Costa da Morte, puido sacar proveito do galego para comprender, e axudar, a un dos seus compañeiros de piso en Inglaterra. Desde a ciencia, esta realidade é explicada pola teoría da competencia subxacente común de Cummins e o seu modelo do dobre iceberg, que incide en que as linguas no cerebro non están separadas, senón que son interdependentes. “Aínda que hai aspectos superficiais das linguas que son diferenciais, existe unha competencia subxacente común. Se traballamos nela, permítenos acceder a unha segunda ou terceira lingua”, resumiu.
Rosalía Fernández trasladou este coñecemento teórico e práctico ás aulas na súa tese de doutoramento, publicada baixo o título Aulas sen paredes. Nela desenvolveu unha metodoloxía didáctica para a aprendizaxe das linguas mediante o uso da expresión dramática e teatral, unha ferramenta que permite crear no alumnado “a necesidade de comunicar, algo esencial” na adquisición de idiomas. Púxoa en práctica cun grupo de primeiro da ESO do IES Xelmírez I de Santiago de Compostela, de maneira coordinada nas materias de lingua galega e lingua castelá. E neste contexto puido comprobar as vantaxes de facer unha abordaxe compartida das linguas e distintas materias, mais tamén a importancia de “desenvolver actitudes positivas” cara a un idioma como o galego, tanto para favorecer a súa aprendizaxe como para vencer a diglosia.”Contrastamos que hai un problema que ten máis que ver coa psicolingüística que coa competencia. Algúns alumnos dicían que non sabían falar galego, pero na dramatización soltáronse e viron que o tiñan dentro, só faltaba crear o clima para que emerxese”, contou.
“Hai que motivar o alumnado e crear unha actitude positiva cara á interculturalidade e o plurilingüismo. Eu creo que un dos aspectos máis importantes para garantir a supervivencia das linguas minoritarias é defendelas desde o plurilingüismo e desde unha actitude positiva”, resumiu Rosalía Fernández Rial, quen apuntou tamén a necesidade de “non reducir o peso da normalización á escola” e incorporala a outras actividades. Bo exemplo deste camiño son os Cursos de lingua e cultura galegas nos que, alén das clases teóricas e prácticas, se crean “outros contextos de aprendizaxe” diferentes aos estritamente académicos.”

Crónica videográfica da II Gala do Libro Galego (V)

A II Gala do Libro Galego, coorganizada pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia, tivo lugar o sábado 20 de maio no Teatro Principal de Santiago de Compostela.

Aquí pode verse a crónica videográfica completa, da que destacamos hoxe estas intervencións:

Premio de Literatura Infantil e Xuvenil para Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta, de Ledicia Costas:

Premio de Iniciativa bibliográfica para Aulas sen paredes, de Rosalía Fernández Rial:

Premio de Iniciativa cultural ou de fomento da lectura para Ciclo Vermú entre libros (Libraría Paz):

Semana do Libro de Compostela (Selic), actos destacados do sábado 10 e domingo 11

O sábado 10 de xuño continúa a Semana do Libro de Compostela (na Praza da Quintana, con horario de 11:00 a 23:00 horas), organizada polo Concello de Santiago, e que rematará o domingo 11 (con horario de 11:00 a 21:00 horas) cos seguintes actos literarios destacados para estes días dentro do seu programa:

Sábado 10
13:00 h. Presentación de Querido H. P. Lovecraft, de Antonio Manuel Fraga, publicado por Urco.
17:30 h. Presentación de A virxe das areas, de Antonio M. Fraga, publicado por Embora.
18:00 h. Tradutoras ao vivo: María Reimóndez e Patricia Buxán.
19:00 h. Alfonso Blanco: Do Latín ao galego… tamén na literatura; ou, motivos para traducir ficción dende o latín.
20:00 h. Marcha cultural en defensa da obra compostelá do pintor e escritor Urbano Lugrís. Partirá cun manifesto da praza da Quintana (carpa da SELIC) e logo percorrerá varias rúas da cidade. Está organizada por Alvarellos Editora en colaboración co colectivo literario In Nave Civitas da Coruña.
20:30 h. Marga Tojo presenta Últimos bruídos, publicado por Positivas.

Domingo 11
17:30 h. Presentación – concerto do libro cd Volta, revolta e reviravolta, de As Maimiñas, publicado por Galaxia.
20:30 h. Rosalía Fernández Rial presenta Aulas sen paredes, publicado por Positivas.

Obras gañadoras da II Gala do Libro Galego

Vén de rematar a II Gala do Libro Galego, que tivo lugar no Teatro Principal do Concello de Santiago de Compostela. Con esta convocatoria preténdese recoñecer a excelencia do traballo literario realizado no ámbito editorial ao longo do ano 2016 en Galicia. Estas distincións, sen dotación económica, foron determinadas por un xurado externo sobre unha listaxe de obras finalistas conformada polas bases asociativas da Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG), da Asociación Galega de Editoras e da Federación de Librarías de Galicia, entidades convocantes da Gala do Libro Galego 2017. Aquí pode verse o vídeo do acto.

A seguir, as obras gañadoras nas distintas categorías:

Ensaio

Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María. De Mercedes QueixasEditorial Galaxia

O xurado estima que é unha obra moi pedagóxica, de fácil lectura e moi divulgativa, con funcionamento moi exitoso nas librarías.

Tradución

Historia do nobre Ponto, que foi rei de Galiza e de BretañaAnónimo. Tradución: Henrique Harguindey Banet. Rinoceronte Editora

O xurado valora nesta tradución a dificultade técnica de imitar o estilo doutra época e valora positivamente a idoneidade e necesidade a escolla esta obra para a tradución ao galego

Proxecto literario na rede

A Sega. Plataforma de Crítica Literaria

Valórase a aúna esforzos de crítica literaria e divulgación. Capacidade de artellar a varias mulleres facendo crítica, resaltando a vertente feminista da plataforma.

Literatura infantil e xuvenil

Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta. De Ledicia CostasEdicións Xerais de Galicia

Estimouse o proceso de transformación moi imaxinativo empregando o recurso da muller planta, a partir do que se teceu unha historia moi imaxinativa e plástica, que permite unha lectura moi visual.

Iniciativa bibliográfica

Aulas sen paredes. De Rosalía Fernández Rial. Edicións Positivas

O xurado valora a metodoloxía empregada e a introdución de linguaxe non verbal. Trátase dunha obra que pon en valor un xénero que non soe ser a primeira escolla polo que se inclina o lectorado. Trátase dos poucos traballos de didáctica probada en galego

Iniciativa cultural ou de fomento da lectura

Ciclo Vermú entre libros (Libraría Paz)

Valórase que é unha iniciativa con moito esforzo e reducido orzamento. Aposta por un modelo empresarial moi axeitado para dinamizar o mundo da libraría.

Libro ilustrado

Canta connosco. De Óscar VillánKalandraka Editora

Pola súa fluidez e narrativa do ilustrador. A súa plástica orixinal escapa da redundancia co texto, achegando un significado propio co seu deseño.

Teatro

Moito Morro Corporation, Sociedade Ilimitada. De Carlos LabrañaEditorial Galaxia

Sobrancéase o feito de ser capaces de introducir nunha obra unha cuestión de ctualidade. É un libro orientado a un público que non soe consumir este xénero, polo que se valora a necesidade de darlle valor ao teatro infantil. Destacan o labor do autor como escritor teatral.

Xornalismo Cultural

Zig-Zag

Pola constancia da atención ao xornalismo cultural, sustentada na necesidade de espazos culturais dentro da televisión pública. É un proxecto que valora a cultura e, concretamente, visibiliza o sector do libro.

Narrativa

Todo canto fomos. De Xosé MonteagudoEditorial Galaxia

Pola súa calidade, moi ambicioso que acada o seu obxectivo: reflectir a realidade dunha época. É unha grande novela con pouco recoñecemento.

 

Poesía

O cuarto das abellas. De Antía OteroEdicións Xerais de Galicia

Destácase a creación que crea un mundo propio a través de imaxes. Trátase dun diálogo coa literatura que conmove ao lectorado

 

Ademais, entregáronse os premios honoríficos de cada unha das entidades convocantes. A Federación de Librarías de Galicia outorgoullo á Libraría Platero, de Ourense; a Asociación de Galega de Editoras premiou e recoñeceu a traxectoria como editor de Ánxel Casal e a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega concedeu o galardón á Escritora Galega Universal á autora portuguesa Hélia Correia.

A Gala, presentada pola actriz Iria Pinheiro, contou coa actuación musical do grupo De Vacas.

A Gala do Libro Galego 2017 foi apoiada polo Concello de Santiago, a Consellaría de Cultura da Xunta de Galicia, e pola Deputación da Coruña.

Rosalía Fernández Rial: “O teatro vale para aprender linguas”

Entrevista a Rosalía Fernández Rial en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): ¿En que consistiu o estudo [Aulas sen paredes]?
– Rosalía Fernández Rial (RFR): É unha experiencia didáctica con alumnado de primeiro da ESO do Xelmírez I, que agora están en cuarto da ESO. Tamén se fixo un documental, que se adxunta como cedé. Consiste en propor unha nova metodoloxía didáctica para o ensino e a aprendizaxe de linguas, que aplicamos nas aulas de Galego e de Castelán, e que serve tamén para outras linguas.
– LVG: ¿Que utilidade ten?
– RFR: A idea é que se aplique como un método na aula e ver como o alumnado mellora as habilidades no día o día.
– LVG: ¿En que se nota a mellora?
– RFR: En que estudantes que tiñan moita inhibición van perdendo o medo a falar e melloran a comunicación a través do teatro, que é, pois, unha ferramenta que vale para aprender idiomas e permite traballar os contidos e habilidades curriculares, e tamén outros. (…)
– LVG: ¿Como foi a investigación?
– RFR: Foi un estudo no departamento de Didáctica e Organización Escolar da USC, orientado polo profesor Bieito Silva Valdivia. Primeiro fixen a investigación teórica do método, centrado nas posibilidades comunicativas de aprender linguas, que o alumnado se expresase. De aí o interese do teatro para mellorar as ferramentas do profesorado.
– LVG: ¿Utilizaron obras de teatro?
– RFR: Utilizamos textos elaborados polo propio alumnado, que representaron ao final. (…)”

Compostela: presentación de Aulas sen paredes, de Rosalía Fernández Rial

O venres 10 de febreiro, no IES Xelmírez I de Santiago de Compostela, preséntase o libro Aulas sen paredes, de Rosalía Fernández Rial, publicado en Positivas. O programa do acto é o seguinte:
12:00 h. Biblioteca. Presentación. Con Manuel Portas, un dos alumnos que aparece no documental, Manuel Dios, Valentín García e a propia autora.
13:00 h. Proxección do documental Aulas sen paredes, coa asistencia dos alumnos protagonistas.