Eva Moreda: “Con menos páxinas os posmodernos dirían o mesmo”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Eva Moreda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela a reconciliou coa literatura?
– Eva Moreda (EM): A literatura en xeral nunca deixou de interesarme. Coa literatura galega, si que tivemos uns anos que andamos ela e máis eu algo encabuxadas; co tempo volvín ler e decatarme de que si que hai unha apreciable cantidade de autores que intentan escribir con honestidade e construír un proxecto literario de seu, igual que en calquera outra literatura. Por citar un monllo de obras que lin vai aló tres ou catro anos, diría Ana e os homes de Mario Caneiro, A identidade fascinada de Antonio Piñeiro, … e os domingos un croissant de Ursula Heinze, Lémbrome de Xurxo Chapela. (…)
– B: Escribirá as súas memorias?
– EM: Gustaríame escribir unha serie de microensaios de 100 ou 200 palabras sobre aspectos da vida cotiá en Inglaterra e Escocia que me chamaron a atención cando vin para aquí e que ma seguen chamando. Hai un ano ou así escribin catro ou cinco e logo mandéillelos a dúas revistas que me pediran unha contribución. Non sei se terei a paciencia para escribir todo un libro nesta liña, nin tampouco cousas abondo que dicir.
– B: Que autor/a considera vostede responsable de que vostede se dedique á literatura?
– EM: Gloria Fuertes. Tiñamos na casa un libro que recollía os poemas premiados nun certame que ela organizara entre a rapazada da altura. Fíxome ver que había outros nenos e nenas que escribían tamén. (…)”

“Xohana Torres, a muller navegante que rachou coas viúvas de vivos”

Artigo de Irene Pin en Nós Diario:
“”Éste vaise i aquél vaise, / e todos, todos se van. / Galicia, sin homes quedas / que te poidan traballar”, ecoan os versos de Rosalía en Follas Novas. Mais esa hemorraxia migratoria, como retrataba a autora, deixaba atrás “corazóns que sufren / longas ausencias mortás, / viudas de vivos e mortos / que ninguén consolará”. Desta figura versa precisamente o ensaio gañador do Premio Xohana Torres 2019. Co título Xohana Torres: Das viúvas de vivos á muller navegante, a investigadora Ana Garrido salta entre dúas iconas da literatura galega, mais tamén do feminismo.
O estudo sobre a obra de Torres enmárcase nun traballo moito máis amplo, co que Garrido persegue esas “viúvas de vivo” na literatura galega, opostas ao que se chegou a converter no modelo dominante, que identifica con Díaz Castro e a idea da Penélope que espera eternamente o retorno do emigrante. Fronte a isto, Garrido segue a liña de denuncia rosaliana da muller como parte silandeira da emigración, que sofre ao “caer sobre ela unha carga de traballo xigantesca”.
Nos textos do período das Irmandades da Fala ou do exilio, a profesora detecta como se mestura a imaxe desa muller que agarda coa da “tola consciente”, pois “hai pouca saída para a viúva de vivo que non se conforma coa súa situación”, comenta, o que a condena a esa posición de demencia. Isto aparece, por exemplo, no conto final das Historias e invenciones de Félix Muriel (1943), escrito por Rafael Dieste en Bos Aires.
Deste traballo, moi extenso e disperso en diferentes revistas como Madrygal ou Abriu, Xohana Torres vólvese elo fundamental porque “é a que acaba de revolucionar o tema que enunciara Rosalía: a viúva de vivo como denuncia social”. Porén, a investigadora percibía un baleiro de coñecemento arredor da autora, focado sobre todo na súa faceta poética, esa muller navegante que se opón á espera permanente da Penélope idealizada.
“Dos 80 en diante está super estudada, tense falado moito e moi ben dela”, afirma, mais da etapa anterior, nos poucos artigos que atopaba as cousas que non lle cadraban. É o caso de textos de críticas feministas que ven na nai de Maxa, a protagonista de Adiós, María, unha muller que “claudica ante as necesidades do home e deixa atrás os fillos”, explica Garrido.
Iso non tiña senso desde a perspectiva activa e implicada da Torres da época, para alén de que na realidade do momento “moitas mulleres estaban saíndo á emigración; entón Galiza estaría chea de abandonadoras de fillos!”. O que fai a escritora, pola contra, é ofrecer “outros modelos de muller, moi en relación coa emigración ou co exilio -presente tamén no teatro-, que non se resignan ao papel asignado”, opina Garrido.
Neste senso, entende que Maxa comeza a ser “unha orfa de vivo consciente, aínda que non sabe saír da situación”, chegando a se contemplar a si propia como un cristo ou unha virxe crucificada. “Esa figura comeza a rachar coa idea de muller galega unida á viúva de vivo, esa matriarca sacrificada que o deixa todo pola familia, que só vive para os demais”, di Garrido.
O que ás veces pode mesmo semellar unha imaxe moi feminista, para ela non o é -nin cre que o fose para Torres- porque “agocha a situación opresiva e de traballo excesivo que viven elas, á parte de que non teñen opción”. Dentro desta gama, a nai de Maxa aparece marcada como a primeira muller que escolle marchar, opción non vencellada aos designios masculinos. “Ela decide non ser viúva de vivo”, afirma a investigadora.
Cabe destacar que “Torres escribe en paralelo á emigración dos anos 60 e 70 a Europa, cando a muller comeza a coller as maletas, moitas mesmo marchan soas”. Este gran cambio “aínda hoxe se ve pouco na literatura galega”, observa Garrido, se ben destaca autoras como Eva Moreda que si o trataron.
Xohana Torres foi unha muller “rodeada polos homes de Galaxia”, que participa activamente da vida cultural. “Pero cando miras as críticas que fai das súas obras Carvalho Calero, por pór un exemplo, ás veces non parece que falen da mesma obra”, indica. As referencias á súa “sensibilidade” ou a tópicos como “que se nota que comezou coa poesía”, moi vencellados á escrita feminina.
“Tampouco comprende por que a protagonista de Á outra banda do Íberr (1965) é unha muller exiliada, cando a el lle parece máis interesante o seu home”, comenta Garrido. “Nin sequera chega a ver que o principal nesa peza teatral é o dilema que ela vive, non sobre volver ou non volver, senón de ser capaz de decidir por si mesma que quere facer”, algo que aparece explícito no texto.
A investigadora atribúe isto a que os intelectuais do momento “non estaban preparados para entendelo”. Logo, moitas críticas beberían deste pouso, pois “non é tan doado recuperar o potencial tan forte que ten toda a obra de Torres, incluída a anterior aos 80, porque se escureceu na ditadura e nunha época con ese peso machista tan forte”.
A da propia Garrido é unha experiencia de emigración, pois desenvolve este traballo desde a Universidade de Varsovia (Polonia), onde comezou en 2010 a traballar como lectora. Logo ficou a facer o doutoramento cunha oferta do centro. Actualmente está en dous grupos de investigación: GENIA, máis centrado no feminismo, e (Outra)Iberia, que traballa sobre linguas minorizadas (o galego entre elas) con integrantes de diversas facultades. Outra navegante, nuns tempos distintos nos que a emigración, doutro modo, continúa moi presente. Pero iso é xa outra historia.”

“Que facer coa literatura”

Artigo de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“A reentrada ao curso literario adoita ser tempo de promoción editorial, anuncio de bos propósitos, reactivación de ciclo após os meses de verán. Pero tamén pode servir para facer mínimo balanzo e trazar vías cara ao futuro inmediato. A esta última vontade responden as persoas consultadas ao respecto por Sermos Galiza, quen trazan un conciso estado da cuestión no inicio do outono.
“Estamos nun momento creativo de grande calidade creativa”, afirma, sen dubidar, Cesáreo Sánchez Iglesias (O Irixo, 1951), “cualitativa e cuantitativamente. Moi por riba das posibilidades estruturais, sexan estas empresariais ou institucionais”. Poeta e presidente da Asociación de Escritoras-es en Lingua Galega (AELG), detecta os problemas principais nas condicións de produción: o adelgazamento editorial, os baixos índices de lectura, as políticas públicas. Pero, desde unha perspectiva sistémica, esas non impiden que a escrita literaria sexa, ao seu ver, “un territorio gañado para a normalidade”.
A ollada de Sánchez Iglesias, literatura en perfecto estado de forma pero deficiencias de contexto, é dominante no sector, pero non única. A escritora Eva Moreda (A Veiga, 1981), residente en Glasgow onde é profesora de musicoloxía na universidade, disinte. Opina como crítica –publica as súas recensións no portal Biosbardia– e sobre narrativa. “Vexo unha especie de tirar para adiante que desconcerta”, di nun correo electrónico, “cada mes saen novelas, son promocionadas dentro das posibilidades de cada editora, recensionadas en catro medios con grandes loanzas raramente xustificadas desde a análise da técnica literaria, logo para o mes chega outra tanda de novelas e volve comezar o círculo”.
Moreda, autora de A Veiga é como un tempo distinto (2011), percibe ademais repertorios comúns hexemónicos: son libros “doados de ler”, con pegadas de literatura popular e “con mensaxe encadrada en certos temas candentes e coordenadas ideolóxicas en que se supón se sitúa o lector medio”. É a procura do mainstream, sintetiza, “nun panorama de precariedade empresarial”.
Esa certa homoxeinización estética tamén a nota o escritor Mario Regueira (Ferrol, 1979), ademais crítico de libros neste semanario. E enlázaa coa paisaxe editorial, ao seu ver atrapada no “bipartidismo” que marca “liñas moi determinadas” ás veces sorteábeis grazas aos premios literarios que implican publicación da obra. Refírese en concreto ás dúas editoras máis grandes, Xerais e Galaxia, que, esténdese, “teñen cousas moi boas pero tamén dinámicas que acaban por pexar o campo de xogo”. A cuestión normativa é a que lle vén á cabeza en primeiro lugar. (…)”

Eva Moreda: “Algunhas cuestións sobre os premios literarios”

Artigo de Eva Moreda en BiosBardia:
“Lin con interese unha recente reportaxe sobre os premios literarios en Galicia publicada por Sermos Galiza. Penso que o medio fixo un bo traballo no que respecta a reflectir un certo consenso oficial ou oficioso sobre o tema, que no noso sistema literario, polas razóns que todos sabemos, non é o consenso da Xunta, nin sequera o da RAG ou o das universidades, senón o doutras institucións e individuos que tiveron que asumir a tarefa de construír ese espazo oficial ante o desleixo das anteriores (e ben que llelo agradecemos). Porén, inevitablemente debido ao carácter da reportaxe, houbo cuestións que quedaron fóra e que aquí me fago sen ánimo de respondelas.
Algo se fala, por exemplo, da historia dos premios: de como dos anos sesenta en adiante diversas asociacións e institucións empezan a promover premios para crear un canon, dinamizar a vida literaria, vender libros, etc. Todo isto está ben, pero o que non vexo é ningunha ollada crítica ao respecto, e igual xa vai sendo tempo despois de cincuenta (cincuenta!) anos. Non se fala na reportaxe da inercia ou o anacronismo que supón que, aínda a dia de hoxe, cando un concelleiro de cultura, un técnico cultural voluntarioso de calquera concello de Galicia quere facer algo pola nosa literatura, o que fai é organizar un premio literario. Haberá momentos e contextos nos que organizar un premio teña sentido, pero igual xa había que ir pensando en buscar algunha que outra alternativa, máxime cando algún destes premios acaba tendo unha vida ben curta e/ou mediocre, ben porque cambia o concelleiro de cultura e xa non hai interese, porque os libros premiados non acadan a difusión que se esperaba e non conseguen darlle un carácter distintivo ao certame, etc. Podería terse falado na reportaxe, por exemplo, do manido argumento de que en Galicia creamos premios porque noutros sistemas literarios tamén existen os premios: non vou ser eu a que defenda o excepcionalismo do sistema literario galego pero outros sistemas tmaén teñen outras cousas (unha escena underground ou vandardista saneada, unha crítica articulada e con posibilidade de crear discurso, etc.) que por aquí apenas nos molestamos en copiar. Cabería preguntarse por que os premios si e outras cousas non.
Sorprendeume tamén, aínda que isto se cadra é cousa miña, que non se sinalase a escasa atención que semellan estar recibindo estes días os premios nos medios en galego (de La Voz de Galicia xa non vou falar). Mesmo para dous recentes certames moi prestixiosos en tempos, como o Lueiro Rey de novela curta e o Modesto R. Figueiredo de relato curto, este ano houbo que facer un esforzo para saber do fallo (salvamos o Twitter de Letra en obras!). Faría falta análise, datos polo miúdo para os que non hai cabida na reportaxe, pero vou poñer unha anécdota persoal: no 2010 levei un par de premios de narrativa e, sen ser estes premios importantes nin ser eu unha autora coñecida, os medios en galego que existían daquela entrevistáronme (algún deles máis dunha vez), mesmo algúns me convidaron a enviarlles colaboracións, e en xeral tiña eu a sensación de que había unha certa expectativa (moi limitada: estamos onde estamos) pola publicación dos libros. Hoxendía non vexo eu que isto poida existir, non sendo cando o autor ou autora premiada xa ten un nome e unha fama de seu. Co cal o tamén manido argumento de que os premios benefician sobre todo os autores noveis ou pouco coñecidos se volve cuestionable. (…)”

Biosbardia celebra o I Torneo de Duelistas

Desde BiosBardia:
“Quince escritoras e escritoras na busca da gloria. Duelos de relatos cada semana. Unha liga que logo se converte nun torneo do KO. Só pode quedar un nesta batalla de teclados.
O I Torneo de Duelistas é unha competición de narrativa curta feita cun sistema semellante á Liga dos Campións do fútbol europeo. Cada autor e autora terá que competir con outro ou outra por gañar en cada xornada co seu relato. Serán os compañeiros e compañeiras de torneo quen voten polo relato gañador. Iso si, sen saberen nunca quen é o autor de cada relato até o final da xornada de votacións.
Todas as semanas, Biosbardia publicará os relatos de cada xornada que os autores e autoras estiveron preparando nos sete días anteriores. As historias non deben superar as 500 palabras e han cinxirse dalgún xeito a un tema prefixado e coñecido polos duelistas.
Unha vez publicados, os demais participantes na liga deben votar e comentar cal dos relatos de cada xornada lle parece merecedor da vitoria en cada duelo. O público en xeral tamén pode facer as súas valoracións e incluso votar na enquisa do twitter cuxo resultado final tamén se publicará todas as semanas.
O obxectivo do torneo de duelistas é difundir a literatura a través da rede, aprendermos entre todos a mellorar a expresión narrativa e, sobre todo, a pasalo ben.
Nesta primeira edición participan quince autores e autoras. Eva Moreda, Sabela González, Pablo Fernández Barba, Tomás González Ahola, Lois Pérez, Xosé Duncan, Marcos López, Lois Z, Lómeron, Ana Vigo, Susi Ons, César Lorenzo Gil, David Botana, Raúl Santos e Erica Couto. Os duelos da primeira xornada publicaranse o mércores, 25 de outubro e hanse publicar todos os mércores até a derradeira xornada de liga.

Bases do torneo

Convocatoria
O Torneo de Duelistas de Biosbardia é unha competición entre escritores, composta por un conxunto de duelos de relatos curtos, estruturados en base a certas características. A cerna do Torneo son os comentarios ós relatos, non os relatos en si.
Relatos
Os relatos deberán ter entre 150 e 500 palabras, sen incluír o título. A organización resérvase o dereito de aceptar algún relato que non cumpra esta norma por unhas poucas palabras, pero farase público este incumprimento para que os votantes teñan en conta isto, se queren, na súa valoración.
Os relatos deben ser orixinais e inéditos, e deben tratar o tema proposto para o seu duelo, polo menos de forma tanxencial. Serán os votantes e non a organización quen penalicen, cada un segundo o seu criterio persoal, o cumprimento este apartado.
Desde a convocatoria dos duelos, os contendentes disporán de sete días para enviar o relato co que se baterán. Cada participante ten dereito a pedir ao longo do Torneo un máximo de dúas prórrogas de tres días para enviar o seu relato. Nese caso o seu rival disporá automaticamente do mesmo tempo de prórroga sen que lle conte como utilizada.
Os relatos enviaranse ao correo biosbardia@gmail.com. Agradécese que cada participante especifique no “asunto” do correo todos ou algún dos seguintes datos: o seu nome, o do seu rival, a xornada á que pertence e o tema do duelo.
O anonimato dos relatos será parcial. Será pública a identidade dos dous duelistas, pero non se revelará ata a fin da xornada de votacións quen é o autor de cada relato.
Organización dos duelos
O Torneo componse de dúas fases: unha fase clasificatoria e unha fase eliminatoria.
Na fase clasificatoria estableceranse varios grupos en función do número de inscritos e xogarase unha liga por grupo. En cada liga enfrontaranse en sucesivos duelos todos os membros de cada grupo. Estes duelos organizaranse por xornadas.
Ao remate da fase clasificatoria calcúlase a posición de cada duelista en función do número de vitorias dentro de cada grupo. En caso de empate pasará diante o autor que gañase o duelo que os enfrontou a ambos. Os dous primeiros postos de cada grupo darán acceso á fase eliminatoria.
En cada duelo da fase eliminatoria a vitoria dá acceso á seguinte rolda (cuartos de final, semifinal ou final).
A temática de cada duelo será sorteada pola organización entre as enviadas polos participantes no correo de inscrición ao Torneo. As temáticas dos duelos da primeira fase coñeceranse simultaneamente á presentación do calendario definitivo.
Votacións e resultados
En cada unha das roldas os autores disporán de sete días para ler e valorar os duelos.
Todos os participantes están obrigados a votar de maneira pública en todos os duelos, salvo aqueles nos que participen como duelistas. A votación realizarase nomeando o título do relato que se considere gañador do duelo. A votación deberá ir acompañada dun comentario no que se valoren ambos relatos e se xustifique brevemente a elección dun relato sobre o outro.
Os votantes poden debater libremente durante o período de votación se un relato cumpre ou non cumpre co tema, así como calquera outro aspecto literario que desexen abordar, sobre os relatos ou sobre a valoración doutros votantes, pero sen menosprezar a opinión dos comentaristas nin o traballo dos autores. Cada votante pode empregar o seu propio criterio persoal de valoración, sempre que se axuste a razóns literarias, sexan de forma ou de contido.
O público en xeral tamén pode comentar e opinar, a través dos comentarios e votar na enquisa do twitter. Os votos do público do twitter non serán vinculantes pero si se publicarán nas redes sociais de Biosbardia.
Composición dos grupos
Grupo A: Ana Vigo, Lois Pérez, Lois Z, Xosé Duncan
Grupo B: Susi Ons, David Botana, Raúl Santos, Lómeron
Grupo C: Eva Moreda, Marcos López, Sabela González, César Lorenzo
Grupo D: Tomás González, Erica Couto, Pablo Fernández
Calendario da fase de grupos
Primeira xornada
Grupo A: Ana vs Lois Pérez (Todo por unha barra de pan)
Grupo A: Lois Z vs Duncan (Verba)
Grupo B: Susi vs David (As bicicletas)
Grupo B: Raúl vs Lómeron (Non existo)
Grupo C: Eva vs Marcos (Dentro de)
Grupo C: Sabela vs César (Sedición)
Grupo D: Erica vs Pablo (Tempo)
A data límite para entregar o relato desta xornada é o 23 de outubro ás 23h59
A data límite para comentar os duelos desta xornada é o 30 de outubro ás 23h59
Segunda xornada
Grupo A: Ana Vigo vs Lois Z (Roubaron na parroquia)
Grupo A: Lois Pérez vs Ducan (Tempo de reacción)
Grupo B: Susi vs Raúl (Vello Oeste)
Grupo B: David vs Lómeron (Lactancia)
Grupo C: Eva vs Sabela (Coche detido á beira da autovía)
Grupo C: Marcos vs César (Impulso primario)
Grupo D: Pablo vs Tomás (Singularidade)
A data límite para entregar o relato desta xornada é o 30 de outubro ás 23h59
A data límite para comentar os duelos desta xornada é o 6 de novembro ás 23h59
Terceira xornada
Grupo A: Ana vs Duncan (Balea)
Grupo A: Lois Z vs Lois Pérez (Fútbol)
Grupo B: Susi vs Lómeron (Maternidade/Paternidade)
Grupo B: David vs Raúl (Manual da piratería de repolos)
Grupo C: Eva vs César (Natureza)
Grupo C: Marcos vs Sabela (Tempus fugit)
Grupo D: Erica vs Tomás (Lumes e fogueiras)
A data límite para entregar o relato desta xornada é o 6 de novembro ás 23h59
A data límite para comentar os duelos desta xornada é o 13 de novembro ás 23h59
Compendio de temas:
Susi: Fonte de zorza(1), Cantos non rodados(2), Manual da piratería de repolos(3), Zumo cósmico(4), Antibohemio 2.0(5)
Eva: Verba(6), Materia(7), Experimento(8), Tradución(9), Obxecto(10)
Erica: Cordas(11), Veganismo(12), Aves parasitas(13), Lumes e fogueiras(14), Banda de música(15)
Raúl: (Des)Amor(16), Soidade(17), Tempo(18), Soños(19), Cine(20)
Pablo: Infancia(21), Medrar(22), A norte(23), A masturbación(24), As bicicletas(25)
Botana: Capote(26), Ensiladora(27), Cadeas(28), Singularidade(29), Paranoia(30)
Lois: Rol(31), Transición(32), Espiral(33), Eterno retorno(34), Tempo de reacción(35)
Lome: Tempus fugit(36), Fobia(37), Escrito nos astros(38), Castigo(39), Roubaron na parroquia(40)
Ana: Paternidade/Maternidade(41), Mentiras(42), Natureza(43), Deporte(44), Música(45)
Duncan: Coche detido á beira da autovía(46), O club dos suicidas inútiles(47), Todo por unha barra de pan(48), Condutor de bus psicópata(49), Barco á deriva(50)
Marcos: Impulso primario(51), Triunfo(52), Traballo lixo(53), Amor romántico(54), Vello Oeste(55)
César: Parroquianas(56), Auga de Valencia(57), Espazo(58), Sedición(59), Fervenzas sen auga(60)
Sabela: Inverno(61), Balea(62), Lactancia(63), Metamorfose(64), Ordenador(65)
Tomás: Dentro de(66), Semana(67), Non existo(68), Un mundo(69), Curro(70)
Lois Pérez: Soños(71), Distorsión(72), Malentendidos(73), Fantasía(74), Fútbol(75).”