Xosé Luís Méndez Ferrín: “Un pobo sen memoria é un pobo neurótico”

Entrevista a Xosé Luís Méndez Ferrín en Adiante.gal:
“(…) – Adiante (A): Segue vostede a escribir moito e ben, e ten lectores moi fieis e incondicionais, pero que lle presta facer a estas alturas da súa vida, con que proxectos anda agora mesmo?
– Xosé Luís Méndez Ferrín (XLMF): Moitos proxectos non se poden ter. A certa idade hai que ter proxectos de pequena tonelaxe e no curto prazo. Claro que sempre hai poemas dentro, sempre hai relatos e contos e cousas que bulen na cabeza e que van saíndo cando queren. Ao seu ritmo. Eu nunca tiven présa por escribir, nin tampouco ansiedade por non escribir, ou por estar máis ou menos inspirado, nin por ter que andar enleado en grandes obras, e igual por iso sempre escribín cousas curtas. Á miña idade gústame moito o xornalismo e síntome moi cómodo escribindo para o xornal cousiñas coma as que fago agora. (…)
– A: E quen era aquela tropa que andaba arredor do grupo Brais Pinto, só universitarios ou tamén traballadores?
– XLMF: Brais Pinto felizmente estaba fóra da universidade. Digo felizmente, non porque odie a Universidade de Madrid. Pese ao que se diga nalgúns libros de texto, Brais Pinto non era un grupo universitario, pois universitarios só eramos tres, Herminio Barreiro, Ramón Lorenzo e mais eu, que viviamos dos nosos pais. O resto eran traballadores, da construción, ou da industria e outros da banca, como Reimundo Patiño. A maioría estaban implicados no mundo laboral e iso notábase nas posicións de esquerdas e no compromiso político. Por outro lado, acumulaban uns enormes coñecementos en materia de arte, pintura, escultura, como por exemplo no caso de Patiño, e eran moi avanzados politicamente. En xeral, abranguían un mundo de coñecementos en materia de política, filosofía ou arte, que non era o común, non era o que se recibía, por exemplo, a través das revistas culturais da época, e non digamos xa nas que eran máis do réxime. Non coñecían a cultura a través das revistas, suplementos ou das páxinas culturais dos diarios da época, ían directamente ás fontes. E iso abriunos a mente.
– A: E quen era ese tal Brais Pinto, de onde lle veu o nome ao grupo?
– XLMF: A verdade é que seica era un afiador, non sei de que aldea, de Nogueira de Ramuín. Deu a volta ao mundo varias veces coa roda e foi morrer en Madrid atropelado por un autobús ou un tranvía. Non é verdade, non ou si… quen sabe… igual é todo un invento de Xosé Fernández Ferreiro.
– A: Despois vostede colle tamén a súa roda de afiar e comeza a viaxar fóra. Vai a Oxford, coñece a cultura inglesa, viaxa algo por Europa. E como foi a experiencia afeito a vivir en España?
– XLMF: Da cultura inglesa fundamentalmente aprendín no pub. Oxford é unha cidade moi culta, mais tamén é obreira, cousa que se ignora habitualmente. Alí estaba en Cowley, nas aforas de Oxford, onde estaba a fábrica de Morris, e moitos traballadores, onde por certo traballei un pouco tamén, na limpeza. Aínda había obreiros maiores que se me queixaban porque Inglaterra non tomara partido na Guerra de España, que eles se lembraban, e por suposto estaban a favor da República. Eran laboristas que falaban igual cós comunistas, e iso era Oxford. Había cultura na universidade, en medios moi restrinxidos, por parte de persoas que despois foron dirixentes en África, estudantes das antigas colonias e por parte doutros que chegarían a ser dirixentes políticos e intelectuais na ciencia e nas letras. E había un coñecemento do marxismo infinitamente superior ao que había en España, e mesmo nos medios que se chamaban comunistas. Alí sabíase perfectamente o que era, líase, estudábase e comentábase. En realidade Oxford foi un achegamento ao marxismo, fundamental e sen tópicos, pois o marxismo vulgar xa o levaba incorporado eu, pero alí entrei en contacto xa co marxismo serio, con rigor. (…)”

Chus Pato ingresa na Academia explorando os límites da poesía

Desde a Real Academia Galega (fonte da foto: RAG):
“Chus Pato ingresou o sábado 23 de setembro na Real Academia Galega como membro de número cunha reflexión sobre a creación poética e os seus límites que profunda na relación da poesía coa linguaxe e a filosofía. A poeta salientou tamén, nun acto celebrado no IES Otero Pedrayo de Ourense, a importancia da poesía para o idioma e reivindicou o dereito dos nenos e nenas a seren educados na arte poética. “O poema é un dos medios que un idioma usa para sobrevivir. Un idioma vive a través dos poetas, a miúdo un poema leva a escritura do poeta máis alá do que il ou ela puidesen sospeitar, ese é o intre no que o futuro do idioma invade o presente”, expresou. A intervención foi así mesmo unha inmersión no propio proceso creador da autora, unha orientación para a lectura da súa obra, “e tamén de calquera poema que se xestara nas marxes indecisas da linguaxe na procura dunha palabra capaz de dicir o mundo”, valorou o académico Francisco Fernández Rei, encargado de lle dar resposta en nome da RAG.
A sesión extraordinaria e pública, conducida polo presidente, Víctor F. Freixanes, contou coa presenza de representantes das distintas institucións da vida cultural, política e cívica do país, e de moitas outras persoas que ateigaron o paraninfo do instituto para acompañar a poeta neste día. Antes de dar lectura ao seu discurso, Chus Pato quixo recordar a escritora e académica Xohana Torres, finada o pasado 12 de setembro. “Á súa mestría, ao seu ronsel, encomendo as miñas palabras”, arrincou a nova académica. Chus Pato entrou no paraninfo acompañada polas dúas últimas persoas que ingresaron na Academia xusto antes ca ela, Fina Casalderrey e Marilar Aleixandre. Foi unha imaxe protagonizada por primeira vez só por mulleres, unha imaxe histórica, sinalou o presidente, acorde coa aposta da RAG nos últimos anos por contar co “gran pulo que é a incorporación da muller”, “a presenza activa da muller, da bandeira que un día ergueu Rosalía de Castro”.
Desde o sábado 23, Chus Pato ocupa a cadeira que quedou vacante tras o pasamento do tamén ourensán Xosé Fernández Ferreiro, a quen lembrou con afecto. “A el úneme a ribeira do Miño, terra do meu pai”, dixo a escritora, que recordou xunto a el os demais académicos que o precederan neste posto, Francisco Fernández del Riego, Florentino López Cuevillas e Uxío Carré Aldao. A cerimonia de ingreso celebrouse no instituto ourensán no que estudou, onde foi alumna doutro académico, Xesús Ferro Couselo. Nunha mañá dos seus tempos de estudante, o académico encubriuna ante a policía franquista insistindo en que estaba na súa aula cando colaborara na distribución de panfletos da UPG no adro do edificio. “Isto, alén de solidariedade, é ensinar Filosofía”, agradeceu. (…)”

O Pleno da Real Academia Galega elixe a Chus Pato académica de número

Desde chus-pato-raga Real Academia Galega (foto da RAG):
“O Pleno da Real Academia Galega, na sesión que celebrou o sábado 5 de novembro, elixiu académica numeraria a María Xesús Pato Díaz. A candidatura da escritora ourensá, coñecida como Chus Pato, fora oficializada no Pleno anterior para ocupar a vacante de Xosé Fernández Ferreiro, falecido o pasado 16 de decembro. Na mesma xuntanza de hoxe tamén foi elixido académico correspondente Clodio González Pérez.
Chus Pato (Ourense, 1955) conta cunha frutífera traxectoria poética e artística na que, sen esquecer un arraigado compromiso ético coa condición feminina e co país, desenvolve unha voz renovadora, rupturista cos modelos tradicionais. A súa é unha das voces poéticas máis vangardistas e persoais da literatura contemporánea desde os anos 80 do século pasado, recoñecida tanto en Galicia como alén das nosas fronteiras. (…)
No mesmo Pleno foi elixido ademais novo académico correspondente Clodio González Pérez (Cenlle – Ourense, 1947). Docente de formación, compaxinou este labor cunha fecunda actividade investigadora e divulgadora no campo da historia e da etnografía, recollida en numerosos artigos e libros e recoñecida desde hai tempo con numerosos premios. (…)”

Ourense: actividades destacadas do 82 Congreso PEN Erguendo pontes literarias do luns 26 e martes 27

Dentrocongreso-pen-ourense-2016 do programa do 82 Congreso do PEN Clube, Erguendo pontes literarias, terán lugar en Ourense as seguintes actividades destacadas o luns 26 e martes 27, dentro do seu programa: Programa-Congreso-PEN-2016.

Luns 26
20:00 h. Teatro Principal (Rúa da Paz, 9). Acto inaugural. Espectáculo “Ourense Literario”, a cargo da Compañia de Teatro A Panadaría. ­Con Bieito Iglesias, lembranza de: Eduardo Blanco-Amor, Carlos Casares, Antón Risco, Antón Tovar, Pura Vázquez, Marcos Valcárcel e Xosé Fernández Ferreiro.

Martes 27
20:00 h.. Praza de San Martiño. A (Poesía) Milagre do Mundo. Unha idea de Manuel Rivas. Música de Pulpiño Viascón. Olga Novo, Oriana Méndez, Estevo Creus, María do Cebreiro, Dores Tembrás, Xohana Torres, Iolanda Zúñiga, ­Lucía Aldao.

Carlos Casares, Letras 2017 e incorporación de Marilar Aleixandre á RAG

DesdeCarlos Casares Sermos Galiza:
“Finalmente o Pleno da Academia Galega resolveu homenaxear Carlos Casares (Ourense, 1941-Nigrán, 2002) nas Letras Galegas do vindeiro ano. Así o comunicou o presidente da institución, Xesús Alonso Montero, en comparecencia de imprensa este mediodía.
Casares era o favorito entre a listaxe de nomes -todos masculinos- que compuñan as distintas candidaturas a valorar pola Academia. O que foi director de Galaxia e renovación do ‘piñeirismo’ presidiu tamén o Consello da Cultura Galega e foi deputado independente nas filas do PSOE en 1982.
Narrador, ensaísta, articulista de prensa, editor e dinamizador cultural, Carlos Casares foi un autor polifacético e “unha das figuras máis senlleiras e renovadoras da literatura galega das últimas décadas do século XX”, sinalan desde a Academia nun comunicado público após a deliberación do pleno.
“Alén do seu talento literario, Casares foi un intelectual de relevo extraordinario que destacou tamén pola súa implicación na vida cultural, social e institucional do país e por unha laboriosidade incansable, ao tempo intelixente e reflexiva, e sempre cun compromiso inequívoco coa lingua galega”, acrecentan desde a institución.
Neste senso, entenden que “que a calidade, a vocación abertamente comunicativa e o carácter variado da súa obra, que incluíu a literatura infantil, o xornalismo e o ensaio, converten a Carlos Casares nun escritor especialmente idóneo para protagonizar a celebración das Letras Galegas de 2017″. Pois, subliñan, “con toda seguranza, reforzará o prestixio das nosas lingua e literatura non soamente entre o público escolar e estudantil en xeral, senón entre o gran público lector, que xa celebrou en vida a súa espléndida obra literaria”. (…)
O Pleno da Academia tamén aprobou a incorporación da escritora Marilar Aleixandre, como nova integrante substituíndo o falecido Xosé Neira Vilas. Aliás, oficializou a candidatura de Chus Pato como proposta para se incorporar -se así o decide o Pleno na vindeira sesión- á Academia pasando a ocupar a vacante producida polo pasamento de Xosé Fernández Ferreiro.”

O Pleno da RAG oficializa a proposta de Marilar Aleixandre para ocupar a vacante de Xosé Neira Vilas

DesdeMarilar Aleixandre a Real Academia Galega:
“No Plenario ordinario celebrado pola Real Academia Galega o venres 4 de marzo oficializouse a proposta de Marilar Aleixandre para cubrir a vacante producida polo pasamento do académico de número Xosé Neira Vilas, falecido o pasado 27 de novembro. A candidatura someterase a votación no vindeiro Pleno.
A vacante de Xosé Neira Vilas proclamárase o pasado 11 de decembro, no primeiro Plenario ordinario celebrado tras a súa produción, tal e como establece o Regulamento de réxime interno da Real Academia Galega. De igual xeito, na sesión do venres declarouse a vacante rexistrada polo falecemento de Xosé Fernández Ferreiro o pasado 16 de decembro.
As candidaturas de novos membros de número poden presentarse por escrito ata 24 horas antes do Plenario posterior ao da proclamación de cada vacante e cada unha delas debe ir avalada polas sinaturas de tres membros de número da Academia. Unha vez oficializadas, sométense a votación no seguinte Pleno. (…)”

Fondo pesar na cultura polo home “que vía o mundo desde a pedra de afiar”

DesdeXosé Fernández Ferreiro Sermos Galiza:
“A cultura galega volve mobilizarse para despedir a un dos seus: Xosé Fernández Ferreiro, escritor e xornalista e membro do grupo Brais Pinto. A capela ardente está instalada no tanatorio Albia, en Agrela (A Coruña), onde a sexta feira 18 de decembro, ás 15:15 horas, se lle renderá unha homenaxe.
O escritor Francisco X. Fernández Naval, a persoa que máis estivo con el nos últimos tempos, dedícalle un sentido post no seu blog: “Hai unhas semanas, xa enfermo, dicíame que non fora quen de escribir un corpus unitario sobre o territorio que amaba: Espartedo, as serras altas de Luintra, a patria da infancia, lugares onde suceden as súas historias. Respondille que, se cadra, a súa obra non naceu con (…)”
Cesáreo Sánchez, presidente da AELG, destaca o Ferreiro “amigo e persoa entrañable, como compañeiro e como irmán maior, xeracionalmente falando”. Da súa actividade como escritor, subliña que “abriu camiños literarios, tentando tamén unha normalidade na literatura galega, facendo unha literatura máis popular que xa se estaba a facer noutras partes”.
“Quixo facer unha inmersión na normalidade literaria coa súa obra”, explica o poeta. “El dicíame que o feito de ser xornalista podía non ser precisamente un aliado, e que iso influía nos temas que trataba”.
“Para min é un referente afectivo e profesional, para min foi un gran trompazo”, di Álvarez Pousa, que compartiu profesión con el en La Voz de Galicia. “Fíxenlle unha entrevista hai pouco e amosábase preocupado porque o pouco que tiña non sabía a quen llo ía deixar, pois quería facelo a alguén que o precisase”.
Del Pousa destaca que “sempre estaba alegre, aínda que era moi socarrón, tiña un sentido do humor moi de Ourense, cunha visión do mundo desde a roda de afiar, vía o mundo a través dela e esa era seguramente a principal metáfora que explicaba a súa maneira de ver o mundo”. Tamén foi un home “moi desafiante, no sentido da necesidade de sentirse libre e dono de si”.”

Xosé Fernández Ferreiro, un renovador do xornalismo

DesdeFoto Brais Pinto Luís Álvarez Pousa Sermos Galiza:
Xosé Fernández Ferreiro dedicou a maior parte da súa vida profesional ao xornalismo. Segundo Luís Álvarez Pousa, director de Tempos Novos, foi “o introdutor do xénero da reportaxe, sendo un dos primeiros en facer novas interpretativas, indo máis alá dos feitos”.
Xosé Fernández Ferreiro traballou como xornalista en La Noche, ABC, El Correo Gallego e, sobre todo, en La Voz de Galicia. Entrou neste xornal logo de estudar en Madrid e traballar no cine, “nunha época de expansión para La Voz, cando pasou de ser un xornal provinciano a extenderse por toda Galiza”, segundo nos conta Álvarez Pousa.
“El é un dos poucos que entra no xornal coruñés preparado, con carreira universitaria, e comezou a experimentar co xénero da reportaxe. Foi un dos primeiros en exercer o xénero, non se limitaba a facer só informacións, senón que facía tamén reportaxes interpretativas”, rememora o xornalista, que mantiña co finado unha estreita relación. “Nese contexto destacan as súas reportaxes das loitas contra o encoro de Castrelo de Miño”.
Logo abandonou a rúa e pasou a ocupar outros cargos dentro da redacción, polo que “deixou de ser un expoñente do xornalismo máis anovador, aínda que sen deixar de escribir artigos, nos que deixaba sempre entrever as súas teimas, como Galiza ía perdendo a súa fisonomía, a súa identidade…”.
Desde entón centrouse máis na escrita literaria, aínda que no seu discurso de entrada na Academia Galega en 2013 a prosa denota que hai un xornalista detrás. Nel facía unha comparanza entre os oficios da literatura e do xornalismo e amosábase moi preocupado polo devir da súa profesión, no mundo e tamén en Galiza: “En pouco tempo pecharon en Galiza tres medios de comunicación escritos: o semanario A Nosa Terra e os diarios Galicia hoxe e Xornal de Galicia”.
Premio Galicia de Xornalismo
A súa actividade xornalística foi recoñecida co Premio Galicia de Xornalismo (1985) e coa Letra E da Asociación de Escritoræs en Lingua Galega (2003). E o seu último traballo como xornalista, xa retirado, foi a publicación das súas memorias en 2012, De Xente Nova a Brais Pinto. Memorias dun afiador rebelde.
“Unha crónica, unha reportaxe”, segundo as súas propias palabras, nas que conta unha historia persoal da Galiza política e cultural da posguerra a través das súas vivencias, que parten desde que en 1950 fundou en Ourense o efémero grupo literario Xente Nova, e do grupo Brais Pinto, xunto con Xosé Luís Méndez Ferrín, Reimundo Patiño, Bautista Álvarez, Herminio Barreiro, Bernardino Graña e Ramón Lorenzo.”

Nota: a fotografía do grupo Brais Pinto é de Luís Álvarez Pousa.