Falando con Miro Villar de Florencio Delgado Gurriarán: vida e obra dun poeta no exilio mexicano

Desde Letras Galegas 2022:
“(…) – Letras Galegas 2022 (LG): 1.- A escolla de Florencio Delgado Gurriarán como autor homenaxeado nas Letras Galegas deste 2022 pon enriba da mesa a débeda que Galicia ten coa escrita do exilio republicano. Pensas que pode servir como un punto de partida para recuperar a memoria e obra doutras figuras para o gran público e que conforman esa diáspora non tan recoñecida nin coñecida?
Miro Villar (MV): Na nosa historiografía en xeral, e en particular na nosa historiografía literaria, non abondan os estudos sobre o exilio republicano. Con todo hai achegas importantes como algúns textos do profesor Xesús Alonso Montero ou como o volume que sintetiza a tese de doutoramento de Xosé Manuel Maceira Fernández, A literatura galega no exilio. Consciencia e continuidade cultural (1995). Tamén a propia celebración do Día das Letras Galegas ao analizar a obra de Eduardo Blanco-Amor en 1993, de Luís Seoane en 1994, de Rafael Dieste en 1995 e de Lorenzo Varela en 2005 aproveitouse para achegamentos á diáspora galega na Arxentina, tanto da emigración como do exilio. Porén o exilio mexicano estaba (e aínda está) moi desatendido. Certo é que menos numeroso que o radicou no cono sur americano, mais do punto de vista cualitativo é un exilio tamén moi importante cono nomes tan significativos como o musicólogo Xesús Bal y Gay, o actor (amado por Lorca?) Serafín Ferro, o xornalista Luís Soto, o pintor Arturo Souto, o cineasta Carlos Velo ou, entre outros, Alexandre Finisterre, pseudónimo de Alejandro Campos Ramírez, inxustamente máis coñecido por ser o inventor do futbolín ou por ser custodio e testamenteiro do poeta León Felipe do que é como poeta e como editor. Na miña opinión xa tarda a recuperación do legado e da memoria de moitas destas persoas. Oxalá se produzan, máis cedo que tarde, novas investigacións que nos deiten luz sobre este e outros exilios escasamente coñecidos. É unha débeda que temos co seu espírito democrático e co seu talento intelectual e creativo.
– LG: Pareceunos moi interesante o acceso que ten, dende moi novo, a unha biblioteca bastante ben surtida tanto de clásicos galegos como de revistas que viñan de alén do mar, o que xa fala dun certo compromiso familiar coa cultura galega. Como era, que coñecemos deste ambiente familiar ou a súa ligazón cultural?
– MV: A verdade é que, de facermos caso ao propio poeta corgomés, habería que matizar (eu mesmo) esa afirmación de que tiña unha biblioteca ben nutrida de clásicos da literatura galega. Na entrevista que lle fai Dolores Plá a Florencio Delgado Gurriarán realizada na cidade mexicana de Guadalajara os días 23, 24 e 25 de agosto de 1979 (e que recuperou o Consello da Cultura Galega no seu Álbum de Galicia, ao falar sobre a orixe do seu galeguismo afirma textualmente: “Pues en parte, como le digo … las lecturas de, de un único libro que teníamos entonces en casa en gallego que era Ay da miña Terra de Carlos Enríquez, que parte de un contacto con el pueblo”. (Plá transcribe incorrectamente o título Aires da miña Terra e o nome do poeta celanovés Curros)
E engade na mesma entrevista: “estando en Valladolid, precisamente, conocí … me dieron, me regalaron un número de A Nosa Terra que era un boletín de las hermandades de La Coruña, las hermandades gallegas. Y para mí fue una revelación, porque yo no sabía que había más gente que se preocupara del gallego -aparte de los vijos- ¿verdad?, aparte de los del siglo pasado, digamos, Carlos (sic por Curros) Enríquez y Rosalía ¿verdad?”.
Polo tanto, na casa familiar había unha boa biblioteca, de certo, mais a literatura en galego era anecdótica, por moito que ese libro de Curros fose moi importante no seu labor creativo. E será anos máis tarde, cando vive en Valladolid, e grazas ás publicacións periódicas, nomeadamente, A Nosa Terra, cando Florencio coñeza e descubra con abraio toda a nosa tradición cultural e literaria. De feito, a aproximación a todo este acervo vai ser fundamental naquel mozo para a súa afectiva aproximación ao galeguismo da época que o levará a militar no Partido Galeguista.
– LG: 3.- Un aspecto que sinalas na biografía é ese vencello coa terra dende moi noviño malia as mudanzas impostas polo traballo do pai. Esa Arcadia infantil ten a súa materialización no uso da lingua galega (que tamén foi a lingua na que se iniciou nos estudos) e que nunca abandonou, ligando, tempo polo medio, con ese “niño de galeguistas” como dis ti no libro, que será a revista Saudade, publicación mexicana en galego…podes comentar un pouco deste vencello non soamente coa cultura galega, senón coa lingua como instrumento?
– MV: Saudade, aínda que con menos calidade estética que a posterior Vieiros, é unha revista que convido a (re)ler, hai unha boa reedición facsímile feita polo Centro Ramón Piñeiro (que se pode consultar en papel na Biblioteca Xeral, como eu fixen hai anos, mais agora tamén en pdf na rede. Os dous proxectos, fundamentais na biografía de exiliado de Florencio Delgado Gurriarán, teñen como norte a lingua e a cultura galega. Saudade, que citas, tiña un subtítulo abondo significativo Verba Galega nas Américas. Entre os seus presupostos está a continuada defensa da lingua galega como símbolo identitario, até boa parte da publicidade está en galego, inaudito naquel tempo, e para ese obxectivo de dignificar o noso bota man de numerosas colaboracións, case medio cento de nomes que van desde os clásicos do noso Rexurdimento até autores contemporáneos do poeta corgomés, tanto do exilio e da emigración, como do denominado “exilio interior”. Por certo, alén de Rosalía tan só dúas mulleres, Chita Lamas (dona de Ramiro Illa Couto, membro do consello de redacción) e a poeta ourensá Pura Vázquez. Malia predominar a creación literaria, sobre todo a poética, na revista tiveron acubillo todas as temáticas, desde a antropoloxía até as diferentes manifestacións artísticas, música, pintura… (…)”

Premios AELG 2015 – Gala das Letras

ConviteGalaLetrasAELG2015aOsAELG Logo 2-2015 socios e socias da AELG xa escolleron os finalistas aos premios á mellor obra publicada no 2014 nas modalidades de ensaio, poesía, narrativa, tradución, teatro, blog literario, literatura infanto-xuvenil e traxectoria xornalística. Nestes dous últimos casos tamén participaron na elección os asociados/as da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil (GÁLIX) e os membros do Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia respectivamente.

As obras gañadoras daranse a coñecer na Gala das Letras, que terá lugar o sábado 9 de maio, ás 20:00 horas, no Círculo de las Artes do Concello de Lugo. A entrada é libre até completar aforo.

Así pois, da conxunción de votos emitidos na primeira quenda resultaron finalistas:

Blog literario

Ensaio

Literatura Infanto-Xuvenil

Xornalismo Cultural

Narrativa

Poesía

Teatro

Tradución

Na segunda fase, xa en andamento, os asociados e asociadas decidirán as obras gañadoras.

Alén destas categorías, os Premios AELG constan doutros tres galardóns outorgados pola Asemblea de Socios e Socias da AELG:

Premio AELG 2015 “Institucións Culturais”

  • Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia.
  • Asociación de Medios en Galego

Premio “Mestras-es da Memoria” 2015
A segunda edición do premio Mestres e Mestras da Memoria, que se concede nesta ocasión a Josefa Arias e Emilio do Pando, por toda unha vida de dedicación exemplar á transmisión oral de saberes e valores da nosa cultura popular tradicional

Escritor Galego Universal 2015
O escritor Luiz Ruffato será o Escritor Galego Universal, galardón que o distingue como autor que combina a excelencia literaria co compromiso ético que o converte en referente na defensa da dignidade humana. Con este nomeamento Ruffato súmase á listaxe conformada por Mahmoud Darwish, Pepetela, Nancy Morejón, Elena Poniatowska, Juan Gelman, Antonio Gamoneda, José Luis Sampedro, Lídia Jorge e Bernardo Atxaga. Vexa aquí a axenda de Ruffato na Galiza.

No transcurso da gala a AELG tamén entregará a distinción “Bos e Xenerosos” ás/aos xornalistas Margarita Ledo Andión, Manuel Lombao, Tareixa Navaza e Xosé María García Palmeiro.

Coa actuación musical de Abraham Cupeiro e Iago González: Os sons esquecidos.

Radiocrítica do 25-03-2015, por Armando Requeixo

Desde o blogue de Armando Requeixo, Criticalia:
Velaquí unha nova Radiocrítica emitida o luns día 25 de marzo en Ames Radio (107.2 FM, accesible on line aquí). Nesta ocasión falei con Nazaret López das obras da novela de Antonio Pichel Beleiro Xente que nunca antes morrera (00:15); do poemario As paisaxes eléctricas, de Cristina Ferreiro (5:45); do ensaio Leandro Carré Alvarellos. Un século de cultura e compromiso, de Xosé Manuel Maceira Fernández (10:30) e do volume infantil A nena do parque, de Antonio García Teijeiro (15:30).”

Pódese escoitar directamente aquí.

Obras finalistas dos Premios AELG 2015

OsAELG Logo 2-2015 socios e socias da AELG xa escolleron os finalistas aos premios á mellor obra publicada no 2014 nas modalidades de ensaio, poesía, narrativa, tradución, teatro, blog literario, literatura infanto-xuvenil e traxectoria xornalística. Nestes dous últimos casos tamén participaron na elección os asociados/as da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil (GÁLIX) e os membros do Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia respectivamente.

As obras gañadoras daranse a coñecer na Gala das Letras, que terá lugar o sábado 9 de maio no Círculo de las Artes do Concello de Lugo.

Así pois, da conxunción de votos emitidos na primeira quenda resultaron finalistas:

Blog literario

Ensaio

Literatura Infanto-Xuvenil

Xornalismo Cultural

Narrativa

Poesía

Teatro

Tradución

Na segunda fase, xa en andamento, os asociados e asociadas decidirán as obras gañadoras.

Alén destas categorías, os Premios AELG constan doutros tres galardóns outorgados pola Asemblea de Socios e Socias da AELG:

Premio AELG 2015 “Institucións Culturais”

  • Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia.
  • Asociación de Medios en Galego

Premio “Mestras-es da Memoria” 2015
A segunda edición do premio Mestres e Mestras da Memoria, que se concede nesta ocasión a Josefa Arias e Emilio do Pando, por toda unha  vida de dedicación exemplar á transmisión oral de saberes e valores da nosa cultura popular tradicional

Escritor Galego Universal 2015
O escritor Luiz Ruffato será o Escritor Galego Universal, galardón que o distingue como autor que combina a excelencia literaria co compromiso ético que o converte en referente na defensa da dignidade humana. Con este nomeamento Ruffato súmase á listaxe conformada por Mahmoud DarwishPepetelaNancy MorejónElena PoniatowskaJuan GelmanAntonio GamonedaJosé Luis Sampedro, Lídia Jorge e Bernardo Atxaga.

No transcurso da gala a AELG tamén entregará a distinción “Bos e Xenerosos” ás/aos xornalistas Margarita Ledo Andión, Manuel Lombao, Tareixa Navaza e Xosé María García Palmeiro.

A Bandeira lembra a Ramón de Valenzuela no seu centenario

DesdeRamón de Valenzuela Sermos Galiza:
“O venres 3 de outubro, ás 20:30 horas, terá lugar no Salón de Actos do Centro Cultural “Vista Alegre” da Bandeira a conmemoración do centenario do escritor Ramón de Valenzuela, autor, entre outras, das obras Non agardei por ninguén e Era tempo de apandar, pioneiras no tratamento literario do golpe militar do 1936.
Unha mesa redonda na que participaran os investigadores Xosé Manuel Maceira e Xoán Carlos Garrido Couceiro moderada por Matías Rodríguez da Torre achegarase á figura do escritor despois do saúda da presidenta da A. C. Vista Alegre, Dolores Sangiao, e a presidenta de Adellis, Rosa Fernández. Unha proxección sobre o autor ademais da interpretación dun fragmento da súa obra continuarán o programa antes do peche da xornada no que intervirán o escritor Xosé Neira Vilas e o fillo do autor José Ramón Valenzuela.”