Antón Cortizas: “No xogo tradicional hai un valor moi importante: os roles sempre son cambiantes”

Entrevista de Laura Veiga a Antón Cortizas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como foi saber que ía recibir o Premio Arume por Os versos da mariola?
– Antón Cortizas (AC): Resulta moi agradábel ver que algo que ti fixeches gusta, máis se é un premio que leva detrás o nome de Neira Vilas. Xa recibira unha mención de honra polo poemario Cando as follas voan. Nos premios literarios hai que ser insistente porque teñen que darse unha serie de circunstancias como ter unha obra dunha certa calidade e que lle guste a ese xurado concreto, porque sobre gustos non hai nada escrito.
Os versos da mariola é un capítulo máis da miña obra dedicada ao xogo e ao brinquedo tradicional. Na miña xuventude comecei a describir os xogos do meu barrio en Ferrol e de investigacións posteriores xurdiron Chirlosmirlos (Xerais) e Tastarabás (Xerais).
A mariola é un xogo universal con moitos nomes e que podemos ver nos parques debuxada de diversas formas, mais infelizmente non vemos moitas crianzas xogando nela. Aquí, eu decidín xogar coas palabras e co xogo mesmo da mariola. Son 26 poemas que se van colocando de forma que a propia lectura é un xogo en si.
Ademais, intento valorizar precisamente o xogo tradicional, así como escapar un pouco das pantallas e das novas tecnoloxías.
– ND: É unha forma de transmitir estes xogos a crianzas que non os viviron pola falta de transmisión xeracional, non?
– AC: Claro. Si que temos iniciativas, como o Observatorio do Patrimonio Lúdico Galego, no que se intenta divulgar precisamente isto para que as crianzas gañen os beneficios tan fantásticos que ten o xogo tradicional. Como docente que fun toda a miña vida, a educación ten un papel fundamental aquí, mais a escola non está facendo moito por este labor. É dicir, si que hai algunhas escolas que brillan pola divulgación e polo estímulo do xogo tradicional, en Ferrol e en Santiago mesmo hai, mais en xeral parece que por parte do profesorado non se lle dá demasiada importancia, cando ten bastante máis que outro tipo de cousas que se tratan nos centros.
O xogo tradicional leva miles de anos entre os seres humanos e é unha forma natural do desenvolvemento humano porque serve para interiorizar as capacidades físicas do corpo e o movemento, así como de aprendizaxe das normas de grupos.
Claro, estas normas moitas veces tamén aparecen terxiversadas a través da ideoloxía ou do sistema dominante, porque os valores están aí. Eu lembro ter xogado ás guerras e agora pénsoo e é unha burrada, algo totalmente evitábel. Con todo, tamén é certo que no xogo tradicional hai un valor moi importante: os roles son cambiantes. A persoa xefa de equipo nun determinado xogo, na seguinte partida non o será.
Algo que non se dá na sociedade, porque acaba mandando a xente de sempre, mais no xogo tradicional vaise desenvolvendo a convivencia e apréndese a valorar as demais persoas, dándonos de conta de que sen outra xente non podemos xogar nin dirixir un equipo. Isto para min é importantísimo. (…)”

Antón Cortizas gaña o Premio Arume de poesía infantil 2022

Desde Cultura Galega:
“Unha nova edición do premio Arume de Poesía para a infancia vén de fallarse, a segunda tras retomar este certame o pasado 2021 logo de anos de parada. O xurado desta edición decantouse pola obra Os versos da mariola de Antón Cortizas (Ferrol, 1954) destacando dela a reivindicación que fai do xogo tradicional a través da poesía, que explica como “unha sorte de brincadeira coa palabra poética como vehículo para achegarse a un encontro entre a rapazada, máis alá da tecnoloxía ou as pantallas que predominan no tempo de vagar da infancia de hoxe en día”, un tema do que Cortizas é un dos grandes coñecedores como deixou claro no volume Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais (Edicións Xerais, 2013). No caso desta obra poética o xurado explica que é unha proposta lúdica, “atraínte por orixinal e pola riqueza da linguaxe”, asegura na súa acta. O Premio Arume de Poesía para a Infancia foi creado por Xosé Neira Vilas e Anisia Miranda coa finalidade de apoiar a poesía infantil e que tivo a súa primeira edición hai xa vinte anos, hoxe en día é unha iniciativa conxunta da Fundación Neira Vilas, a empresa Deleite e a asociación GÁLIX – Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil, con Edicións Embora como empresa editora dos libros premiados. Este venres, 16 de decembro, ás 18.00 h. no Auditorio Neira Vilas, da Cidade da Cultura, en Santiago de Compostela terá lugar a entrega do premio, que ten unha dotación en metálico de 1.000 euros. No mesmo acto presentaranse os libros Violeta Parapluie, de Ramón D. Veiga, e A flor da letra, de Manuel López Rodríguez, gañadores da edición anterior.”

Pontevedra: Culturgal 2022, do 24 ao 27 de novembro

Compostela: rolda de prensa arredor da nova edición de O cabaliño de buxo, de Xosé Neira Vilas

Desde Galaxia:
“O 11 de outubro, celebrarase, ás 11:00 h., no Pazo de San Roque, en Santiago de Compostela, unha rolda de prensa arredor de O cabaliño de buxo, de Xosé Neira Vilas, ilustrado por Belén Rodríguez Pazo.
Estarán no acto, Valentín García Gómez, secretario xeral de Política Lingüística, Fernando Redondo Neira, presidente da Fundación Neira Vilas, e Francisco Castro, director xeral de Editorial Galaxia.
Enfocada á cativada, O cabaliño de buxo, ilustrada por Belén Rodríguez Pazo, está ambientada no mundo de aldea que impregna a obra de Xosé Neira Vilas. Ruliño, o protagonista, olla o mundo coa curiosidade dos nenos, tratando de comprender o porqué das cousas. Este libro, dedicado a Anisia, que ten os ollos de rapaza galega, reflicte a grandeza do pequeno, poñendo en valor a cultura propia.
A edición desta obra contou co apoio da Consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades, por medio da Secretaría Xeral de Política Lingüística. (…)”

Gres, Vila de Cruces: Encontro Literario con Antía Otero

O domingo 25 de setembro ás 17:00 horas, a poeta e editora Antía Otero será a convidada no Encontro Literario, dedicado desta volta á poesía, que terá lugar na Casa do Romano, sede da Fundación Xosé Neira Vilas, en Gres (Vila de Cruces).
Autora de obras como O branco non pinta!, (Retro)visor ou O cuarto das abellas, pertence a unha nova xeración de galegas que veñen destacando na creación poética dos últimos anos. Haberá ocasión de falarmos do proceso creativo, da súa faceta no eido da videopoesía e mesmo da súa amizade con Neira Vilas e Anisia Miranda.
O encontro será conducido por Rosalía Morlán, secretaria da Fundación Xosé Neira Vilas.

Diana Varela Puñal: “A miña vinculación con Corme é permanente, definitiva”

Entrevista a Diana Varela Puñal en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): A Costa da Morte é territorio de fértil creación literaria, artística… Que cre que ocorre?
— Diana Varela Puñal (DVP): A presenza do territorio é fortísima, xa a presenza do mar sería suficiente para crear un fío. Marca non só a nivel literario, senón vital. A parte disto, é un núcleo de poboación onde as raíces, a cultura galega, está moi presente. Iso propicia que afloren escritores, artistas… Unha planta coas raíces no ar divaga. Non é o caso da nosa terra, na que o patrimonio cultural, e iso inclúe a paisaxe, está vivo en cada un de nós. Isto ten continuidade nas nosas obras.
— LVG: Que a levou á escrita?
— DVP: Sempre me gustou ler, e mesmo antes de saber ler encantábame que me contasen contos. Meus pais chegaron a gravarme cintas con contos contados por eles e logo mercáronme unhas de contos clásicos e un walkman porque xa ían cansos de escoitar sempre o mesmo na radiocasete [ri]. Cando aprendín a ler, aquilo era un paraíso. Na escrita descubrín, despois, unha vía de expresión.
— LVG: Ten gañado diversos galardóns, un ben recente, no 2021, o Premio Xosé Neira Vilas de Novela Curta, coa súa obra A conxura. Neira Vilas é especial para vostede.
— DVP: Foi ese escritor admirado, case místico. O meu primeiro premio, sendo aínda unha nena que estudaba no colexio As Forcadas, entregoumo el no Couto. Recordo aquilo con agarimo, e á mestra dona Beatriz, que sempre nos animaba e ensinaba palabras con historias disparatadas. Con A conxura estou satisfeita, chamoume xente á editorial para dicirme que lles sacara un sorriso. Ao avogado e escritor Xosé Antonio Andrade, como dixo na presentación da obra en Espiral Maior Foro, pareceulle un «delicioso disparate», e eu xa adoptei iso. Hai quince días que cheguei de París, onde falei precisamente de A Conxura na aula de galego da Sorbona. (…)”

Cuestionario Proust: Asun Estévez, desde Lecturafilia

Entrevista a Asun Estévez en Lecturafilia:
“1. O principal trazo do teu carácter? Entusiasmo e vitalidade.
2. Que calidade aprecias máis nun home? A tolerancia, a honestidade e o respecto polo espazo de cada quen.
3. E nunha muller? O mesmo.
4. Que agardas das túas amizades? Que me queiran como son.
5. O teu principal defecto? A impuntualidade, unha batalla constante co tempo. Chegarei tarde ata ó meu enterro, mais ese día xa non será cousa miña.
6. A túa ocupación favorita? Escribir, unha boa conversa, soñar e viaxar sempre que é posible.
7. O teu ideal de felicidade? Un abrazo do meu fillo.
8. Cal sería a túa maior desgraza? Perder ese abrazo. E perder a palabra.
9. Que che gustaría ser? Feliz. Nada máis e nada menos.
10. En que país desexarías vivir? Gústame onde vivo, pero unha voltiña ou dúas ó mundo non estarían nada mal.
11. A túa cor favorita? Azul, verde e amarelo, as cores da vida.
12. A flor que máis che gusta? Gústanme todas as flores, pero as silvestres as que máis.
13. Que paxaro prefires? As gaivotas.
14. Os teus autores/as favoritos en prosa? Non son de devocións, pero si teño prefencias especiais. Neira Vilas, García Márquez, Almudena Grandes ou Saramago son lectura necesaria.
15. E poetas? A poesía en si mesma. Todo aquel poema que me faga vibrar e me obrigue a lelo e relelo unha e outra vez.
16. Un heroe de ficción? Non son de heroes, pero cando era nena atopaba en Tarzán un aquel: parecíame fascinante, salvaxe, primitivo, puro e libre.
17. Unha heroína? Pippi Mediaslongas. Rebelde e auténtica.
18. O teu músico ou música favorito/a? Non me podería decantar por ninguén.
19. O teu pintor ou pintora preferido/a? Dalí e Lugrís.
20. O teu heroe ou heroína na vida real? Calquera que sexa capaz de saír adiante ante as adversidades. Eses son os verdadeiros heroes e heroínas.
21. O teu nome favorito? O meu. De nena horrorizábame, mais co tempo cheguei a querelo. Agora mesmo encántame: non podería chamarme doutro xeito.
22. Que hábito alleo non soportas? A hipocresía e a vulgaridade.
23. Que é o que máis detestas? Non son de odiar. Paréceme un sentimento frustante para quen o sinta, mais si aborrezo algunhas cousas. A inxustiza, a que máis.
24. Unha figura histórica que che poña mal corpo? Calquera ditador.
25. Un feito histórico que admires? Como a miña nai viúva sacou adiante a cinco fillos.
26. Que virtude desexarías posuír? Gústame ser tal e como son, coas miñas virtudes e os meus defectos.
27. Como che gustaría morrer? Gozando plenamente.
28. Cal é o estado máis común do teu ánimo? Contenta. A pesar de tódalas tormentas nacín con esa predisposición e agardo que non me abandone nunca.
29. Que defectos che inspiran maior indulxencia? O medo e os seus derivados.
30. Tes unha máxima ou lema de vida? Teño dous: “querer é poder” e “vive e deixa vivir”.”

Compostela: presentación de Camiño bretemoso, Remuíño de sombras e De cando o Suso foi carteiro, de Xosé Neira Vilas