Manuel Rivas: “A literatura está na xente: sei de campesiñas que falan como personaxes de Homero”

EntrevistaManuel Rivas a Manuel Rivas en La Opinión:
“(…) – La Opinión (LO): Como arranca o libro [O último día de Terranova]?
– Manuel Rivas (MR): No outono do 2014, co narrador e propietario da librería, ante un ultimato por desafiuzamento. Esta novela é unha rebelión das palabras para que se escriba a historia. As palabras rebélanselle dentro e empeza a historia de Terranova, que vén ser a historia dunha Odisea: hai continuos naufraxios e atrancos para que non chegue ao lugar da memoria. O pai do narrador, un dos fundadores da librería, era un catedrático de Grego na República que foi depurado, o home que máis sabía de Ulises do mundo.
– LO: A librería chámase Terranova, un nome moi simbólico.
– MR: A fonte económica que fai posible abrir a librería na posguerra son os aforros dun un pescador, o avó do narrador, un dos pioneiros en Terranova e con moi boa man para arrincar o fígado ao bacallau.
– LO: Repítese na súa obra a ollada ao esforzo dos devanceiros.
– MR: Claro. Non é tanto unha ollada ao pasado, senón que o rescate desa xente que protagonizou e encarnou a esperanza é necesario para seguir respirando. Tamén está moi presente a idea de saudade. O pai do narrador é máis racionalista e di que a saudade é unha carallada. E o tío do narrador encarna a marxinación, defínese como surrealista saudosista, porque para el a saudade é o desexo do que non tes aínda.
– LO: A librería é só unha tenda ou un espazo de reunión social, de protección da cultura, de refuxio para os inquedos politicamente?
– MR: Ese é o trazo fundamental de Terranova. Na ditadura é un espazo de refuxio da cultura. Hai un personaxe que semella invención, pero o que semella máis inventado é o máis real: o capitán Canzani, un marino mercante arxentino, poeta e moi amigo dos exiliados galegos que traía libros aquí, camuflados. Terranova é un refuxio que sobrevive a moitos naufraxios de diferente tipo. O que constitúe unha cidade e lle dá personalidade son os lugares, as librerías, as tabernas, as asociacións de veciños, unha coral, onde exista emoción, memoria e o contacto presencial entre iguais. Iso tivo a importancia cun réxime totalitario e segue a tela hoxe cando están a desaparecer os lugares porque estamos metidos nunha especie de gran mall, de superficie comercial. Avanza pola cidade un baleiro. (…)
– LO: Son moi importantes os lugares mentais?
– MR: Para min, a novela é unha mestura do real e o imaxinario. Esta é unha obra bastante tranxenérica, bastante queer, cunha historia de serie negra… Toda a xente ten varias caras, como na vida; todos os personaxes son tamén uns como dobres dos outros, complementarios. Tamén é un encontro coa cultura oral, popular. Hai tamén un espazo rural que se converte noutro refuxio. Só sabe que existe a aldea a xente que vive alí (ri).
– LO: A literatura sérvelle para interpretar a vida?
– MR: Totalmente. Escoito conversas no mercado ou no bus e paréceme que están falando Vladimir e Estragón de Becket. Coñezo a mulleres campesiñas que falan como os personaxes de Homero ou Shakespeare. A boca da literatura está nos libros pero tamén na xente que pelexa coa historia, as voces baixas, a xente que non quere dominar. A memoria está nos libros pero tamén na imaxinación popular. Hoxe un estudante pode chegar ao final do Bacharelato e non ter unha relación verdadeira coa literatura. Isto é algo dramático, porque é a ferramenta que nos ensina a pensar, sentir e ver, e non hai outra que a sustitúa. O ensino non debe ser acumular coñecementos, iso faino un software, senón aprender a pensar e sentir.”