Artigo
de Moncho Mariño en Galicia Confidencial:
“Catro autores mostran o seu parecer sobre a escritura en galego, sobre a escasa presenza do libro en galego entre a xente máis nova e algúns motivos sobre este fenómeno. Apuntan que o descenso de falantes está incidindo non só na lectura no noso idioma, senón que algúns tópicos sobre a literatura galega pesan moito no momento de ler autores na nosa lingua.
A creación escrita en galego viu aumentar o seu número de autores e autoras nos últimos decenios. Con todo, o fenómeno é inverso en canto á receptividade da súa obra entre o público potencial a quen van dirixidas as súas obras. O número de lectores e lectoras en galego diminúe fronte a unha cantidade de títulos que sobordan a capacidade de “absorción” de lectura en Galicia.
Marica Campo, autora de narrativa e poesía analiza a situación desde unha perspectiva de volume. “Se se fai unha estatística a base de vendas, pode parecer que as cousas van moi ben, e iso é porque nos institutos e colexios se poñen libros de lectura obrigatoria”. O que dimensionaría a aceptación do libro en galego sería que “a xente mercase libros por propia vontade, mais isto lle pasa tanto ao libro galego como en español”. Mais tamén considera a autora do Incio que “agora predominan as novas tecnoloxías que, se se usasen ben, mesmo darían un novo xeito de ler”.
O escritor e teórico Mario Regueira vai á cuestión das lecturas dentro do ensino obrigatorio e no secundario, apuntando que “non estou a favor da obrigatoriedade sobre determinadas lecturas, ofrecería un abano de posibilidades para que os estudantes escollan”. Regueira apunta ademais que “a relación entre literatura e pedagoxía foi unha moeda de dúas caras, puido predeterminar a algunhas persoas a non leren en galego de adulto”.
Carlos Meixide, autor entre outras de títulos como Cans, Ons e Inge e Robbie, pon o acento en que “o libro en galego pode dar valor e limitar, mais o idioma non é condicionante para a xente nova se é que lle gusta o tema”. O que desde logo ten claro Meixide é que “o idioma non é limitante, o que si é limitante é o acceso a competir co castelán”. Samuel Solleiro, tradutor, novelista e poeta ten claro que a obrigatoriedade das lecturas no ensino “non é o que fai que haxa menos lectores”.
“As editoras en galego case fan traballo de ONGs porque expoñen moito do que teñen case de maneira voluntarista, mais hai algúns matices como que as editoras máis pequenas apostan por xente nova, as maiores quizais son as que apostan máis polos autores máis coñecidos” di Marica Campo sobre as empresas editoras. Sobre o número de títulos e lectores, Campo cre que se debera facer unha simple análise “a literatura debera ir paralela á lingua, porque se analizamos, cantos galegos somos?, cantos galegos len?, e cantos galegos len en galego?”. Quizais isto fixo que a publicación en galego sufra un fenómeno de “elefantiase”.
Unha alternativa é a autoedición en caso de non poder chegar cos escritos propios ás editoras convencionais. Este é o caso de Carlos Meixide que decidiu apostar por unha fórmula que “é homologable á edición máis tradicional”. Aínda así, Meixide recoñece que “é complicado mais é a miña principal ocupación”. Onde reside a fortaleza para a edición propia? Segundo Meixide “en manter unha periodicidade, de primeiras editara traballos que tiña gardados, agora toca traballar máis, por tanto, esixe unha certa capacidade de produción”.
Actualmente o abano de títulos e autores que aparecen en Galicia, a posibilidade de aparecer entre rostros tanto consagrados como recentes, pode parecer unha misión case imposible. “Claro que animo a escribir, mais tamén digo que non é doado vivir da escrita, mesmo autores xa consagrados en galego dicían cando comezaban que xa tiñan claro que non poderían vivir da literatura”, di Marica Campo.
“Hai casos en que non se fideliza o autor” di Mario Regueira, que engade “o abandono da lectura en galego por parte de adultos puido deberse tamén a que a crítica literaria en galego decepcionou a moitas persoas”. Nese sentido lembra que a literatura galega “sempre foi relacionada con temas identitarios e con imaxinarios xa superados”. É por iso que Regueira ve necesario fomentar novos autores e xéneros como a novela negra.
“Se é por unha cuestión económica de non ser que o combines con outros traballos, pois é difícil, mais non é o meu caso, teño outros traballos e non pensei en vivir da creación” di Samuel Solleiro. Sobre como é a experiencia de ver o teu traballo editado, Solleiro declara que “nunha editora minoritaria o trato é bo, coas grandes entras xa noutra maneira de facer as cousas”. “Realmente non penso se terá saída, escribo por darme ese gusto”.
Non obstante, para algúns creadores, como Carlos Meixide, existe unha certa ignorancia sobre autores e autoras galegas porque “os medios galegos non teñen sensibilidade cara os autores en galego”. “As preferencias son as dos autores e autoras consagradas xa en castelán”.
A edición e publicación para autores e autoras en galego está polo de agora nun momento complicado segundo os mesmos creadores. A aposta por novos xéneros, mellorar o acceso á creación e o fomento da lectura en galego sen que estea vinculada á obrigatoriedade curricular, poderían ser fórmulas atractivas a novas e novos lectores.”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Manuel Bragado: “Poucas cidades saben facer automóbiles e libros; Vigo é unha delas”
Jorge Emilio Bóveda somérxenos nun western galego en Deserto García
Entrevista
a Jorge Emilio Bóveda no Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Deserto García é a nova novela do escritor Jorge Emilio Bóveda. É un western galego cheo de violencia dunha sociedade embrutecida. O protagonista, un garda civil retirado, foxe do seu pasado mudándose a unha aldea. A entrevista pode verse aquí.”
María Reimóndez: “Ante o sistema de normalidade da violencia, hai que crear alternativas”
Anselmo López Carreira: “A presenza da Galicia medieval quedou marxinada”
Entrevista
de Irene Pin a Anselmo López Carreira en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): É posíbel unha consideración e categorización axeitada da nosa produción cultural medieval sen ter en conta a existencia do reino da Galiza?
– Anselmo López Carreira (ALC): Evidentemente, non. Ese é quizais o aspecto máis importante do traballo que se acaba de publicar. Máis que sentar teses estilísticas acerca de cal tipo de arte había, ou renomear a letra –aínda que á visigótica non ten sentido chamarlle así–, a reflexión que fago de base é que desde o momento en que se centra a nosa historia en nós mesmos e se recupera a existencia dun reino da Galicia, todo o que se move ao seu redor, no que se inclúe a produción cultural, hai que observalo desde ese punto de vista. Polo tanto, cómpre recuperar a nosa entidade e, unha vez feito iso, recolocar todo o demais, é dicir, cambiarlle as coordenadas.
– SG: A que se debe daquela a resistencia da historiografía oficial a asumir Galiza como unha realidade política diferenciada durante a Idade Media?
– ALC: Xustamente estamos un colega e mais eu reflexionando sobre ese asunto neste momento. Eu creo que á hora de buscar as causas faise bastante complicado, porque non podemos caer na simplificación de que desde fóra nos maltratan. Desde logo, se tivésemos producido de maneira continuada unha historiografía potente, teriamos os elementos de defensa da nosa propia historia. Hai un proceso en conexión dialéctica, por iso é moi difícil saber que é antes. Ao longo dun período, Galicia entra nunha situación de dependencia que se manifesta a todos os niveis: político, económico e, naturalmente, tamén cultural e historiográfico. Porén, a razón pola que se produce ese fenómeno é unha interacción entre fenómenos externos e internos. Desde Castela, expoñámolo desta maneira, que ademais é correcta, hai a partir do século XV un proceso de expansión do Estado coa lingua como compañeira do imperio, e na Galicia vai haber unha serie de sectores hexemónicos que se acoplan a esa situación de dominio. Á hora de repartir responsabilidades e identificar causas temos entón que mirar dentro e fóra. A min paréceme determinante o feito de que na Galicia non tivese existido desde a Baixa Idade Media (séculos XIV‑XV) un grupo ou clase social –primeiro nobreza, despois burguesía–, que fose capaz de asumir un proxecto de país. No entanto, pregáronse a unha nova organización na que a Galicia quedaba nunha situación dependente. Houbo unha fidalguía que se adaptou e unha burguesía que despois reclamou o poder proteccionista do Estado español, e ningunha delas foi quen de producir unha cultura e unha historiografía propias. Ao contrario, son as grandes receptoras dos modelos culturais importados.
– SG: E esta dinámica mantense na actualidade?
– ALC: Si, continuamos até hoxe. Inclusive cos medios de comunicación masivos, nos que se percibe moi ben na actualidade que aquí hai unha gran maioría da poboación que vive arredor desa mensaxe cultural, ou moitas veces infracultural, importada e dominante. (…)”
Berta Dávila: “Gustaríame ter un alter ego para poder falar de Carrusel“
Entrevista
a Berta Dávila no Zig-zag da Televisión de Galicia:
“Berta Dávila gañou o XXXI Premio Manuel García Barros con Carrusel, unha novela de autoficción sobre unha escritora que atravesa unha crise narrativa.
A matemática, a lóxica, a música, a obsesión e a enfermidade mental son temas que afronta Carrusel. A entrevista pode verse aquí.”
Erotismo contra a “soedade rotunda”
Desde 
Sermos Galiza:
“A poeta Medos Romero pola súa obra Peixes que esvaraban ao unísono é a gañadora da XIV edición do Certame de Poesía Erótica Illas Sisargas, convocado pola
Así o ditaminou, entre as 33 obras presentadas, récord do certame, un xurado composto por Tamara Andrés, o propio Mario Regueira e Leticia Varela, concelleira de Cultura do Concello de Malpica.
O veredicto do xurado foi feito público na denominada Cea das Letras, e recoñece que quixo recompensar a proposta na obra de Medos Romero “dunha visión plural do amor, apoiada na ambigüidade dun eu poético que consegue sobordar o tópico da parella de namorados para ofrecer interpretacións poliédricas e desinhibidas da paixón”.
En declaracións a Nós Diario Medos Romero mostrouse “contenta”, tanto por gañar como por saber que o fixo “no ano en que máis obras se presentaron”.
Ademais, revelou que era a primeira vez que tocaba o tema do erotismo nun dos seus textos: “Teño escrito sobre a terra, sobre a muller, a paisaxe, o rural… cousas moi diferentes, incluso sobre a mina das Pontes e a explotación dos recursos naturais e a depredación que fai o capitalismo salvaxe, pero nunca sobre erotismo, así que cambiar e dar un paso adiante a unha temática tan diferente foi todo un reto para min”.
Romero tamén explica que o premio tamén supón para ela a “garantía” de poder publicar, “nun momento moi difícil para os escritores, nos que moitos traballos son rexeitados polas editoriais”.”
Eli Ríos: “Os novos contos de fadas estannos matando”
Desde
Radiofusión:
“Eli Ríos tamén defende a recuperación “de redes de afectos e de apoios que nos poden axudar a saír dun momento de crise”. No mundo tradicional dábaselle ao veciño pementos e patacas cando había, e tamén el viña axudar cando se recollía o millo, pero todo iso rompeuse coa urbanización e a globalización.
“Cando todo pasou é moi fácil mirar atrás e decatarse dos erros. Cando ves as cousas na pel doutra persoa, tamén. O difícil do conto é actuar desde dentro de ti mesma no momento en que as historias acontecen”.
Comeza así o libro de Eli Ríos Remexido de patacas.
En O ceo das reixas fala da invisibilización, dos silencios, da violencia e da linguaxe que constrúen cadeas imperceptíbeis arredor das mulleres. En Remexido de patacas propón unha receita, como forma sa e saudable de emendar os hábitos aprendidos nesta sociedade.”
Manuel Caamaño Suárez: “No político teño sufrido moito, quedo co cultural”
Entrevista
a Manuel Caamaño Suárez en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Durante a súa etapa estudantil en Barcelona toma conciencia de país. Houbo algún punto de inflexión?
– Manuel Caamaño Suárez (MCS): En Barcelona xogaba nun equipo de fútbol chamado O Universitario, que adestraba un lendario técnico do Celta chamado Odilo Bravo. Naquel momento a miña concienciación galeguista aínda era moi leve, moi suave, mais un bo día, baixando en moto do campo de Vinardó –na zona alta da capital catalá– onde adestrabamos, o compañeiro que conducía preguntoume: «Oes, Manolo. Ti que es galego, sabes quen era Breogán?». E non souben responderlle. Deume tanta vergoña… Iso foi un punto de inflexión para min, fíxome darme de conta de que aquí ocorría algo para que nós non chegásemos a coñecer as persoas que destacasen ou que tivesen algún papel importante nalgún tempo histórico.
– SG: Cal é a parte de responsabilidade que nesa toma de conciencia ten a figura de Ramón Piñeiro?
– MCS: A miña relación con Piñeiro foi moi boa, e fundamental para galeguizarme en todos os sentidos. Era un home moi paciente e cordial co que comecei a escribirme cartas a través dun amigo de Santiago que ía moito por Noia, durante os meus tempos de estudante en Barcelona, chegando a sumar arredor dunhas 70 nas que respondía a infinidade de preguntas que lle facía. Pasado o tempo discrepamos politicamente con el, tanto eu como moitos outros, véxase Xosé Manuel Seixas, Xosé Luís Franco Grande ou Salvador García-Bodaño, mais nunca deixamos de ser amigos. De feito propúxome ser conselleiro de Galaxia, e alí estiven moitos anos. O que pasa é que o tempo vai aclarándolle a un moitas cousas, ou vai madurando, ou tal vez facéndose maior (Ri). (…)”
Xosé Luís Méndez Ferrín: “Penso que todo escritor que publica en galego é independentista”
Entrevista
a Xosé Luís Méndez Ferrín en Balea Cultural:
“(…) – Balea Cultural (BC): Máis adiante fuches a Compostela. Entre outros, deuche clase Otero Pedrayo. É unha figura que en numerosas ocasións reivindicaches.
– Xosé Luís Méndez Ferrín (XLMF): Na época do Frente Popular, Otero Pedrayo non marchou coa dereita galeguista, quedou con Castelao e con Bóveda. Probablemente é a figura máis grande dende o punto de vista cultural e ideolóxico moi amplo do nacionalismo, tal e como a min me afectou, non sei a outros.
Nos anos 60 veu unha moda por parte do carrillismo, do falso comunismo, do comunismo que soamente tiña del o nome, de considerar a Otero Pedrayo unha figura conservadora. Eu non o vexo conservador. El foi case o primeiro en dicir que o futuro de Galicia era unha república, unha república galega. Primeiro díxoo Manuel Antonio, pero case en privado e sen moito eco. Unha república campesiña, claro, pero o dicía en público. (…)
– BC: Fai tempo definícheste como un profesor que escribe, agora xubilado pensas que segues ensinando?
– XLMF: Agora son un xubilado que escribe pouco (Risas). O estatuto sociolóxico de escritor en Galicia é inexistente. Quen vive de ser escritor ou escritora en Galicia? Ninguén. Estou pensando e Manolo Rivas, que debe de ser o único. Foi o único que logrou romper a barreira e aparecer no mundo como escritor galego.
Se te fixas na difusión que tivo Álvaro Cunqueiro, por exemplo da súa tradución ao inglés, e investigas a edición poderás ver que pon “From Spanish”. O mesmo noutras linguas. Cunqueiro traducíase a si mesmo ao castelán sen indicar que se publicara anteriormente en galego. Rivas non, deixa claro que a súa obra está escrita orixinalmente en galego xa sexa aquí como en Alemaña. Este tema non foi tratado nunca, pero realmente merece a pena ser analizado.
– BC: A literatura galega segue sendo subalterna a pesar de pasar xa tantos anos dende o franquismo?
XLMF: É subalterna. Absolutamente subalterna. A pesar de ser igual ou mellor á literatura de calquera outro país soberano como pode ser Portugal. Manuel Antonio cun libro é superior a Fernando Pessoa cunha colección de heterónimos xuntos. E é unha cuestión de talento, nada máis. Non hai unha Rosalía de Castro dese nivel en Europa durante o século XIX. Non existe.
O que ocorre é que seguimos sendo invisibles incluso dentro da nosa casa. En España hai un premio Cervantes e uns Premios Nacionais que cotizamos para eles e se lle dan aos escritores mellor dotados. Incluso a sudamericanos, o cal me parece bárbaro porque todo o que se lle dea aos escritores é para contribuír a que se liberen e que non lles controlen outros.
En Galicia non existen premios á literatura. O escritor galego está sancionado, por iso algúns malos escritores galegos optimizan a súa condición para incrustarse en institucións autonómicas que si pagan por servir como o Consello da Cultura Galega. É un manxadeiro de intelectuais mediocres que van buscar a manteiga, o cal nos convirte nunha colonia.
O que me parece incrible é que os escritores galegos teñan dignidade, sigan escribindo en galego, produzan, anden coa cabeza e o peito levantada e estean alí. E son moitos, iso si, están marxinados. Case todos premios en lingua galega se lle deron a escritores e escritoras de literatura infantil e xuvenil. Aí se lle recoñece que Galicia ten unha certa preponderancia, nun lugar considerado menor. Que non é para nada menor por outro lado. (…)
– BC: Pensas que na actualidade un artista comprometido galego ten a obriga de pular pola emancipación?
– XLMF: Depende de a que lle chames comprometido. En Galicia hai moita xente que ten conciencia de clase e non é independentista e moitos máis que veñen co independentismo no armario. Eu creo que Castelao era independentista pero nunca o dixo en público. Penso que non pode haber un nacionalista galego que non sexa independentista, iso si, o gardan totalmente. E non soamente en Galicia, o nacionalismo catalán estivo sendo non independentista ata onte. Na miña xuventude e madurez en Cataluña non había máis partido independentista que un que se chamaba Partit Socialista d’Alliberament Nacional.
En canto aos escritores, penso que todo escritor que publica en galego é independentista, se non, non escribiría en galego. O que se pensa é que non hai que facelo visible nin evidente, pero claro, pode pensarse que non é posible o comunismo despois do fracaso das diferentes experiencias, pero ou se aspira a iso ou nos quedamos como estamos, non hai posibilidades intermedias. É o mesmo con Galicia: é independente ou esfarela. Tardará máis ou menos tempo en facelo, pero leva séculos esfarelando. Ou as persoas son donas dos seus recursos e da riqueza dos seus países, ou seguirán sendo escravos. (…)”
