Entrevista a Manuel Gago en Fervenzas Literarias:
“(…) – Fervenzas Literarias (FL): Ambientada en Galicia, O exército de fume ofrece unha España involucrada nun escenario bélico mundial. En teoría neutral, o estado franquista era claramente pronazi, especialmente na etapa de Serrano Suñer en Asuntos Exteriores, e iso levarase á práctica.
– Manuel Gago (MG): É evidente o apoio de Franco aos alemáns, principalmente para pagar favores levados a cabo por estes durante a Guerra Civil uns anos antes. No transcurso da II Guerra Mundial Franco ten que bailar a dúas augas. Por unha banda ten que devolver aos alemáns eses favores dunha forma explícita, pero ao mesmo tempo intenta manter unha posición que non irrite ao bando contrario. Que o apoio outorgado aos nazis non desencadee unha acción aliada contra o seu réxime. Ten que pugnar con esas dúas cuestións e boa parte do que veremos sobre o apoio de Franco aos nazis ten que ver con ese difícil equilibrio. Franco amparará aos alemáns, estes instalaranse nos territorios que lles interesan, pero Franco tamén negocia cos británicos, os cales exercen a súa propia presión, o seu propio poder e o seu propio sistema de subornos dentro do goberno do ditador. O que veremos na novela susténtase nesa dualidade. (…)
– FL: O exército de fume é unha novela que conta cun importante compoñente cinematográfico, levado iso incluso á forma de narrar.
– MG: Esa foi unha das decisións máis complicadas á hora de abordar a novela. Para min a primeira frase é como ter a chave da partitura. O xeito de como vou contar a historia foi unha decisión moi consciente.
Como narrador, eu son un narrador galego, no sentido de que en O exército de fume hai moi poucas descricións. Non se describen demasiadas cousas. Mesmo cando falo da Costa da Morte ou dese espectáculo que é o inicio da ría de Corme, non detallo case nada. Pero é algo premeditado, parto da base de que unha boa parte dos meus lectores xa coñecen iso e pódense facer unha idea moi clara de como é. Asumo que o lector sábeo e coñéceo, e iso permitirá centrarme na acción. Hai por exemplo un momento no que falo do muíño dos Vilares, e apenas digo nada de como é un muíño dese tipo. Calquera lector galego ten identificado moi ben esa imaxe, pode que un lector non galego falle por aí, de que non teña na cabeza como pode ser un muíño encaixado nun río, pero como dicía antes, asumo ese risco para o beneficio da acción.
E logo hai outro factor que sería que eu chego a esta novela logo de ver moitísimos filmes, de ler novelas, banda deseñada… baseadas no mundo da II Guerra Mundial. Igual que o lector sabe de que estou a falar cando falo dun muíño, tamén sabe do que estou a falar cando falo dun submarino, dunha base militar, de avións pasando por riba de ti… Gústame explorar as conexións que co imaxinario común pode ter a xente. E se a xente coñece de antemán ese mundo, prefiro non determe aí e centrarme máis na acción, porque as imaxes están na cabeza da xente. Eu o único que fago é chamalas para a novela. Cando en O exército de fume aparece un nazi, ti sabes como vai ser: o seu porte, a súa vestimenta, como vai fumar…
– FL: Tanto este O exército de fume como o anterior O anxo negro teñen moito de “achegarse ao lugar”, inhalando tanto o espazo físico como o momento histórico.
– MG: Para as miñas novelas teño que me encontrar con persoas reais, ter un encontro coas fontes e evidentemente, ter un encontro co lugar. No caso de O anxo negro recreei ese lugar, que non existe, de forma moi detallada, porque sentía que debía falar dun lugar que aínda que non fose real, eu como narrador tiña que pensar que si era real, para sentirme a gusto escribindo. En O exército de fume pasa unha cousa parecida. Os lugares son precisos, as distancias entre os sitios son precisas. As persoas que aparecen teñen vínculos con persoas reais, en grande medida. Hai investigación documental detrás que non é só do libro, senón doutro tipo de fontes. (…)”