Manuel Gago: “Falando coa xente decateime da gran pegada da guerrilla en Galicia”

Entrevista de Sara Vila a Manuel Gago no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): A resistencia ao nazismo e ao franquismo son dous fenómenos que se poderían considerar un.
– Manuel Gago (MG): Si. Eu parto da teoría de que o primeiro capítulo da II Guerra Mundial foi a Guerra Civil española, por iso non tendo a velos como fenómenos illados. Nun primeiro momento a guerrilla antifranquista en Galicia foi apoiada polos británicos, que dalgunha forma participaron na súa formación. A guerrilla non naceu inmediatamente despois da vitoria de Franco. Logo, nos anos 40 a súa presenza é moi intensa en moitas partes do territorio, iso é algo que se nos esqueceu hoxe en día, sobre todo a importancia das súas redes de apoio fóra do monte. Están documentadas xudicialmente 5.000 persoas implicadas no apoio á guerrilla en Galicia, e son só as que constan a nivel xudicial, polo que habería moitas máis.
– DP: Había mulleres nestas redes?
– MG: O papel das mulleres é absolutamente fundamental. Ata hai relativamente poucos anos non sabiamos nada desta rede. Agora, grazas ao traballo de historiadoras como Aurora Marco, púidose recuperar o papel das redes de enlace, onde as mulleres xogan un papel fundamental. Neste vínculo ás veces hai unha relación familiar, sentimental, ideolóxica ou as tres cousas xuntas. Elas podían desprazarse con máis facilidades, sen sospeitas, aproveitando o estatus subordinado que tiña a muller, para conseguir apoios. Temos historias incribles e hai casos de mulleres que deron o paso de ser parte activa na guerrilla, participando nas accións directamente. Outra forma de resistencia era enfrontarse aos nazis na guerra. Había moitos galegos loitando? Houbo galegos na Nove, a brigada que entrou en París en primeiro lugar. Os galegos que participaron directamente nos combates de II Guerra Mundial son antigos republicanos que acaban en Francia e alí enrólanse nos exércitos coa esperanza de que a vitoria dos aliados sería tamén a fin de Franco, algo que non foi así. Tamén hai que dicir que, mentres estes galegos estaban loitando na guerra, o seu contacto coas redes galegas non existía, produciuse despois da II Guerra Mundial a través do Partido Comunista, con directrices. Pero durante a guerra poderíase dicir que os galegos antifascistas quedaron sós no monte, con apoios puntuais dos aliados e do Servizo de Operacións Especiais do Exército Británico.
– DP: É fácil acceder aos documentos e fontes sobre a participación de Galicia na II Guerra Mundial?
– MG: A miña aproximación non era tanto dende un punto de vista histórico, senón dende a memoria da xente, para escribir a novela O exército de fume. Lin moitos libros ao respecto e había un baleiro importante sobre o seu día a día, como traballaban… Nas causas xudiciais hai moita información, sobre todo en Ferrol. Pero fixen tamén moito traballo de campo, falando coa xente, e quedei sorprendido da cantidade de información e memoria que hai deles. A cultura contemporánea non lles prestou demasiada importancia, quizais porque a súa presenza é conflitiva, porque un guerrilleiro non é só alguén que sufre, senón alguén que tamén reacciona con violencia. Son historias incómodas. Pero falando coa xente decateime da gran pegada que tivo a guerrilla en Galicia e a súa aceptación popular. Foron esas conversas as que me deron unha idea tremendamente humana desas persoas.”

Vídeo do Clube de lectura virtual sobre O exército de fume, de Manuel Gago

Desde a AELG recollemos o vídeo co clube de lectura virtual arredor de O exército de fume,  con Manuel Gago, aquí.

Rechiade e unídevos baixo cancelos comúns como #CorentenaLiteraria, #Euquedonacasa, #LerGalegoSempre, #Acasainfinita, #DescobreACulturaGalega, #CulturaGalegaCuradora, #CulturaNaRede e/ou #aculturasegue.

A Coruña: 10º Día Lugrís

O exército de fume, de Manuel Gago

Entrevista a Manuel Gago en Fervenzas Literarias:
“(…) – Fervenzas Literarias (FL): Ambientada en Galicia, O exército de fume ofrece unha España involucrada nun escenario bélico mundial. En teoría neutral, o estado franquista era claramente pronazi, especialmente na etapa de Serrano Suñer en Asuntos Exteriores, e iso levarase á práctica.
– Manuel Gago (MG): É evidente o apoio de Franco aos alemáns, principalmente para pagar favores levados a cabo por estes durante a Guerra Civil uns anos antes. No transcurso da II Guerra Mundial Franco ten que bailar a dúas augas. Por unha banda ten que devolver aos alemáns eses favores dunha forma explícita, pero ao mesmo tempo intenta manter unha posición que non irrite ao bando contrario. Que o apoio outorgado aos nazis non desencadee unha acción aliada contra o seu réxime. Ten que pugnar con esas dúas cuestións e boa parte do que veremos sobre o apoio de Franco aos nazis ten que ver con ese difícil equilibrio. Franco amparará aos alemáns, estes instalaranse nos territorios que lles interesan, pero Franco tamén negocia cos británicos, os cales exercen a súa propia presión, o seu propio poder e o seu propio sistema de subornos dentro do goberno do ditador. O que veremos na novela susténtase nesa dualidade. (…)
– FL: O exército de fume é unha novela que conta cun importante compoñente cinematográfico, levado iso incluso á forma de narrar.
– MG: Esa foi unha das decisións máis complicadas á hora de abordar a novela. Para min a primeira frase é como ter a chave da partitura. O xeito de como vou contar a historia foi unha decisión moi consciente.
Como narrador, eu son un narrador galego, no sentido de que en O exército de fume hai moi poucas descricións. Non se describen demasiadas cousas. Mesmo cando falo da Costa da Morte ou dese espectáculo que é o inicio da ría de Corme, non detallo case nada. Pero é algo premeditado, parto da base de que unha boa parte dos meus lectores xa coñecen iso e pódense facer unha idea moi clara de como é. Asumo que o lector sábeo e coñéceo, e iso permitirá centrarme na acción. Hai por exemplo un momento no que falo do muíño dos Vilares, e apenas digo nada de como é un muíño dese tipo. Calquera lector galego ten identificado moi ben esa imaxe, pode que un lector non galego falle por aí, de que non teña na cabeza como pode ser un muíño encaixado nun río, pero como dicía antes, asumo ese risco para o beneficio da acción.
E logo hai outro factor que sería que eu chego a esta novela logo de ver moitísimos filmes, de ler novelas, banda deseñada… baseadas no mundo da II Guerra Mundial. Igual que o lector sabe de que estou a falar cando falo dun muíño, tamén sabe do que estou a falar cando falo dun submarino, dunha base militar, de avións pasando por riba de ti… Gústame explorar as conexións que co imaxinario común pode ter a xente. E se a xente coñece de antemán ese mundo, prefiro non determe aí e centrarme máis na acción, porque as imaxes están na cabeza da xente. Eu o único que fago é chamalas para a novela. Cando en O exército de fume aparece un nazi, ti sabes como vai ser: o seu porte, a súa vestimenta, como vai fumar…
– FL: Tanto este O exército de fume como o anterior O anxo negro teñen moito de “achegarse ao lugar”, inhalando tanto o espazo físico como o momento histórico.
– MG: Para as miñas novelas teño que me encontrar con persoas reais, ter un encontro coas fontes e evidentemente, ter un encontro co lugar. No caso de O anxo negro recreei ese lugar, que non existe, de forma moi detallada, porque sentía que debía falar dun lugar que aínda que non fose real, eu como narrador tiña que pensar que si era real, para sentirme a gusto escribindo. En O exército de fume pasa unha cousa parecida. Os lugares son precisos, as distancias entre os sitios son precisas. As persoas que aparecen teñen vínculos con persoas reais, en grande medida. Hai investigación documental detrás que non é só do libro, senón doutro tipo de fontes. (…)”

Tabela dos libros. Setembro de 2018

Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Un curso máis, comeza a andaina da Tabela dos Libros. Nela figuran seleccionados os volumes que Francisco Martínez Bouzas, Inma Otero Varela, Mario Regueira, Montse Pena Presas e eu estimamos como os máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas.”

Manuel Gago: “Esta novela vai sobre heroes que fan grandes cousas sen grandes palabras”

Entrevista a Manuel Gago en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): Canto de realidade, de historia, hai no libro [O exército de fume]?
– Manuel Gago (MG): A novela está composta por feitos, ficción e lendas, que é o que máis me interesa porque son cousas inventadas cun fondo real. Está documentada, pero non é fiel. Toma como base un evento histórico que tivo un gran impacto en Galicia, e como quedou na imaxinación da xente, que transformou moitas partes en lenda. Así, tódolos elementos se confunden e pasa que en Valdeareas hai un porto que se parece moito ao de Balarés.
– LVG: Daquela e ata certo punto, O exército de fume nace no castro de Niñóns.
– MG: Ata certo punto si, pero unha novela é como un fermento de lecturas, vivencias e moitas cousas. No caso desta novela hai feitos que sucederon na comarca do Barbanza: contaban na familia como aprovisionaban submarinos alemáns no medio do Atlántico. Unha parte do escenario nace da experiencia de Niñóns, de xentes fascinantes, con moita vida percorrida e aos que tento representar con dignidade, xente que sabía como resolver as cousas e facer as que, as veces, hai que facer. De Brantuas e Niñóns o que máis hai na novela é a capacidade de emprendemento desas xentes.
– LVG: ¿Empezou o libro cando estiveron no castro?
– MG: Un pouco despois, pero eu sempre digo que os libros escríbense durante toda a vida, desde o momento que naces. Eu, por exemplo, tiña a idea de escribir sobre os submarinos alemáns desde hai moito tempo.
– LVG: ¿De contar o que lle contaron na casa cando era neno?
– MG: Si, na familia calaban moitas cousas, pero das historias dos alemáns, dos nazis, falaban moito. Eran uns seres un pouco míticos que viñeron roubar grandes pedras de cuarzo no Barbanza. Meu avó, seguro que para espantarme cando era neno, falaba de cando o tiraron dun avión alemán á praia. Estaban sempre presentes. Hai que pensar o que lles debía chamar a atención na Galicia dos anos 30 ou 40 esa xente que viña de fóra, con moitos cartos para facer negocios. A novela trata ese aspecto, o mito dos alemáns, esa parte de lenda, porque eu sei mesmo de castros feitos por alemáns e non por mouros [ri], sempre houbo fascinación polo que viña de fóra. Outra parte da novela son os guerrilleiros. Diso falábase moi pouco porque era conflitivo, pero non había problema co dos alemáns. (…)”

Manuel Gago: “A novela é un formato magnífico para divulgar feitos esquecidos ou pouco coñecidos da nosa historia”

Entrevista a Manuel Gago en Radiofusión, desde Xerais:
“O club de lectura de Radio Fene escolleu a novela O exército de fume, de Manuel Gago, e o faladoiro-entrevista arredor do libro emitiuse en Radiofusión.
A peza pode escoitarse ou descargarse nesta ligazón.”