Entrevista de Montse Dopico a Gonzalo Hermo en Praza:
“(…) – Praza (P): Xacobe, que é poeta, decide escribir un relato con todo o que acaba de vivir. Pensa que non podería escribir poesía porque precisaría unha distancia temporal que non ten. Foi iso o que quixeches ti, escribir un relato [Diario dun enterro]?
– Gonzalo Hermo (GH): O episodio ao que te refires introducino para dar conta da diferenza que, no meu xuízo, supón escribir poesía e narrativa. Tal e como eu a concibo, a poesía necesita distancia. Aparece sempre “despois”. A narrativa está moito máis suxeita ás coordenadas de espazo e tempo e, polo tanto, ten a capacidade de ser inmediata. O poema, en cambio, non ten relato. É o acontecemento en si mesmo. (…)
– P: É unha novela de fácil lectura: con ritmo, orde cronolóxica na narración… Pode parecer que non pasa nada, pero pasa. E o estilo é moi contido, quizais de aparente sinxeleza…. Como foi o proceso de escrita?
– GH: Para min era fundamental atopar ese ritmo áxil que permitise unha lectura dunha soa vez. Desde que sentei a escribir a novela, tiven claro que o ritmo de lectura debía acompañar o ritmo frenético ao que experimenta os acontecementos o narrador protagonista. É certo que acelerar o ritmo obriga a renunciar a algunhas cousas, como, por exemplo, á digresión, pero coido que o resultado o compensa. O ideal de lector que a novela proxecta é aquel que, ao pechar o libro, queda coa sensación de que algo importante lle escapou. Así son as novelas que me gustan: breves, veloces e que deixan un pouso ao que non sei poñer palabras. O que non sei é se o conseguín. (…)
– P: Mais a historia desenvólvese en Eiradona, un lugar inventado no que podemos recoñecer algúns aspectos dun rural real galego en transición: o tanatorio feito, por exemplo, pero a conservación do rito de velar o morto toda a noite. Non creo que sexa unha novela que pretenda retratar o rural, pero si buscaches quizais que fose recoñecible… O personaxe ten unha relación de estrañamento con ese espazo.
– GH: Non, non é unha novela costumista, en absoluto. Que parte da crítica a lese como un relato de costumes é a proba palpable de que o rural se atopa nun nivel moi alto de esmorecemento. Os seus códigos xa non son percibidos como parte da realidade presente, senón como un elemento de museo que cómpre testemuñar. Eu non tiña a intención de testemuñar nada. A realidade que describo no libro, no que ten ver cos ritos da morte ou coa relación entre a veciñanza, é a realidade que vivo cada vez que piso Rianxo. Non hai nada de folclórico aí.
Cuestión distinta é que a ten que ver co estrañamento que experimenta o protagonista cando regresa a Eiradona. Interesábame dar conta desa escisión porque é a que experimenta todo emigrante. Por razóns de traballo, teño a sorte de pasar varias horas á semana coa comunidade galega emigrada a Barcelona e as súas impresións neste terreo son sempre as mesmas. Séntense en terra de ningures. En Barcelona son «galegos», pero cando viaxan a Galicia chámanlles «cataláns». (…)”