Entrevista de Inmaculada Otero a María López Sández en Insula Europea:
“(…) – Inmaculada Otero (IO): Defendes que a creación dun imaxinario nacional nun sistema minorizado sempre se tenta desmitificar desde os sistemas hexemónicos, acusándoos de falsos, ficticios ou manipuladores, quizais porque non existe a consciencia de que os seus sistemas tamén naceron así. Pensas que se segue esta dinámica na actualidade? As lecturas da literatura galega que se realizan desde fóra fanse desde esta perspectiva?
– María López Sández (MLS): Habería que diferenciar dous niveis. O nivel máis teórico, do pensamento, dos intelectuais, e o nivel da ficción e dos lectores. Nas nacións asentadas, ese proceso de asentamento nacional a través dos textos foi anterior, e precisamente polo propio asentamento deixa de ser percibible o mecanismo, está naturalizado. Pero na propia historia da inclusión das literaturas nos plans de estudos, a perspectiva nacional que no século XIX se inseriu nos sistemas educativos é moi reveladora do papel que se lle deu á literatura como construtora de identidades. O que ocorre novamente é que no galego o proceso está moito máis próximo, ponse case en marcha trala morte de Franco e polo tanto a día de hoxe segue sendo visible. No plano dos lectores, eu creo que en boa parte dos receptores espontáneos non hai un pensamento tan explícito sobre estes problemas. O que pode haber é unha dificultade de que os textos en galego cheguen dunha maneira pouco contaminada a un número amplo de lectores.
Eu creo que se realmente houbese un mecanismo áxil e fluído de traducións, moitos textos galegos serían perfectamente recibidos sen apenas disonancias derivados de todo isto. E posiblemente fóra do Estado español sería máis doado porque hai maior distancia respecto a todas estas cuestións.
– IO: E que precisaría, na túa opinión, a literatura galega para darse a coñecer noutros
contextos?
– MLS: Unha aposta decidida polas traducións e tamén unha República das Letras máis universal. Agora mesmo creo que hai unha evolución nos programas de estudo, aínda tímida, pero ese mesmo paradigma do que se deu en chamar o posnacional e a perda da independencia curricular da literatura para fusionarse co lingüístico supuxo o desdebuxamento dese canon nacional tan estrito, e penso no ensino de literatura castelá. Cada vez se incorpora unha visión máis universal. No ámbito da literatura galega tamén se fai pero quizais aínda en menor grao, ao mellor porque aínda se percibe máis a necesidade de asentar iso que non está aínda totalmente asentando.
Pero si que houbo un dinamismo de tradución moi importante, entón, igual que aquí hai ese achegamento en galego a literaturas de fóra, debería suceder á inversa; que haxa máis circulación de textos, que poidan chegar a lectores de distintos espazos. Iso
lévanos a mecanismos de mercado, a apostas de editorias, con todo o problema que ten neste momento. Eu creo que esta propia iniciativa, facer recensións, presentar textos, facer circular ideas, podería ser útil. E igual tamén dependemos dese editor que atope unha faísca de interese e queira apostar por textos. Por exemplo, non vou mencionar Italia, pero sempre intuín que o meu texto funcionaría moi ben no mercado francés (…)”