Entrevista a Aurora Marco na Asociación Galega de Editores:
“(…) – Asociación Galega de Editores (AGE): Aurora, cando escribiches o libro Mulleres na guerrilla antifranquista galega pensabas que ía ter continuidade nun documental, feito ademais polo teu fillo? Como se desenvolveu ese proceso aparentemente, no voso caso, tan natural, de trasladar a historia ao cinema?
– Aurora Marco (AM): Non pensei, non. Á altura en que comecei a percorrer Galiza na procura de informantes para a reconstrución das historias de vida das guerrilleiras que reunín no libro (era o ano 2006), o meu fillo aínda non decidira cursar a carreira de Comunicación Audiovisual. El fixera Enxeñaría Informática de Sistemas e traballara, inclusive, algún tempo nesta profesión. Mais, como a súa vocación era outra, licenciouse despois en Comunicación Audiovisual. Xa no 2010, conmovido por todas as historias que comentábamos na casa, comezou a acompañarnos e a gravar todos aqueles dramas, todas aquelas traxedias familiares, coa finalidade de conservar eses testemuños. Despois, todo foi, como ben dis, un proceso moi natural: el teimou en facer un documental e así nos embarcamos no proxecto. Secundeino en todo e, cando digo todo, tamén me refiro á parte económica porque As silenciadas (o título tamén o puxo Pablo) non contou con ningún subsidio.
– AGE: Como se desenvolveu aquel proxecto?
– AM: Con enorme ilusión porque o documental naceu dunha aposta persoal, familiar, naceu da necesidade de pór en imaxes parte do meu traballo de investigación sobre as guerrilleiras antifranquistas, mulleres que se entregaron á defensa dos valores democráticos, violentados pola forza das armas, na década de 1940 e comezos dos 50.
Recuperar a súa memoria en formato audiovisual, dar voz a un silencio tan prolongado no tempo, coñecer a dureza das seis tramas narrativas que se seleccionaron, aprender da dignidade, do sufrimento, da humanidade destas mulleres, e das súas familias, foi un exercicio tan gratificante que compensou todas as carencias, a falta de apoios económicos e unha chea de problemas que tivemos que solucionar, sen esquecer a nosa inexperiencia… Era a nosa primeira longametraxe documental.
Na fase de gravación, durante máis dun ano -e xa levábamos moito tempo coa investigación- percorremos aldeas e vilas, montes e serras: estivemos no Teixadal, baixo Pena Surbia; fomos ás Bruñas, na Serra do Eixe; subimos ao Invernadoiro, na Serra de San Mamede, lugares onde a guerrilla tiña os seus campamentos; viaxamos a Île de Ré (Francia), onde vive unha das guerrilleiras que protagoniza un capítulo do documental; estivemos en pequenas aldeas, hoxe case deshabitadas, onde tiveron lugar diferentes episodios dos que se dá conta no documental. (…)
– AGE: A túa obra ensaística é froito da madurez, non da física, senón da madurez intelectual no senso, ao meu ver, de que o teu criterio sae a primeiro plano, prima en ti e apartas o que non é prioritario para centrarte en aquilo que es xa consciente que debe ser descuberto.
– AM: Non teño moito máis que engadir a esta apreciación túa que coincide, efectivamente, co meu obxectivo fundamental á hora de enfrontarme a un folio en branco ou, mellor diría, á pantalla do meu ordenador, unha vez delimitado o tema sobre o que quero escribir: deitar luz sobre determinadas parcelas da nosa historia, invisibilizadas, como é o caso do libro dedicado ás guerrilleiras antifranquistas ou a monografía que editei das memorias da republicana María Teresa Alvajar. Anos antes, na biografía de Carvalho Calero (1992), por exemplo, incluín un capítulo dedicado á sublevación militar e a posguerra, unha etapa do biografado que non se tratara antes, entre outras razóns porque o propio Carvalho non gostaba de lembrar; mais tiven a sorte de contar cunha informante de excepción (a súa muller, Mª Ignacia Ramos Díez) e con documentación inédita. Nestes traballos e noutros moitos -nomeadamente os que teñen a ver coa memoria histórica-, nunca agachei o meu pensamento, o meu posicionamento, consciente como son de que a verdade non nos fará mal. Alén da importancia de tirar do esquecemento feitos históricos e persoas que os protagonizaron, ese era un traballo pendente que a historiografía tradicional non acometeu. En certo modo, aínda que cunha perspectiva diferente, no Dicionario de mulleres galegas (2007), tamén é explícito o criterio que adoptei: rachar coa invisibilidade social de traballadoras de diferentes oficios nunca presentes nos rexistros “cultos” (oleiras, redeiras, menciñeiras, impresoras, parteiras, soldadeiras, libreiras…) e doutras moitas de variadas disciplinas (escritoras, pedagogas, militantes de organizacións políticas, sindicalistas, pintoras, compositoras, e un longo etcétera) para recuperar o pasado e pór en valor os seus contributos. Neste sentido, fuxín desa concepción elitista de dicionarios ou enciclopedias, que só recollen as vidas e obras de figuras, digamos, excepcionais, que tamén aparecen no meu dicionario, claro é. (…)
– AGE: Malia non ser unha activista no senso estrito do concepto senón unha investigadora e profesora universitaria especializada nun ámbito concreto do coñemento, sempre estiveches interesada polos asuntos da igualdade e dos dereitos da muller. Coa bagaxe de coñecemento que acumulas de tantas e tantas mulleres do século XX que pensas do que hoxe está acontecendo xa no século XXI?.
– AM: Respóndoche telegraficamente: o XXI vai ser, xa comezou a ser, o século das mulleres e o seu papel vai ser fulcral, pola súa valía, entrega, espírito emprendedor, innovador e infatigábel, aínda que hai que seguir superando, denunciando, as situacións de desigualdade que a sociedade segue a impor. Somos a metade da humanidade e, como lembrou Xohana Torres no seu discurso de ingreso na Academia Galega: “As mulleres sostemos a metade do ceo”. (…)”