Artigo de Víctor F. Freixanes en La Voz de Galicia:
“Dous ou tres meses antes de morrer Neira Vilas recibiu a visita da Axencia Tributaria, que quería saber do seu estado de contas. Seica non lles cadraba que non recibise unha pensión de xubilación e que vivise tan austeramente dos seus dereitos de autor, que a Facenda considera rendas de traballo. Afortunadamente, todo estaba en orde, pero o sofocón foi o sofocón. E algunha discusión houbo. Cando en 1992 o autor de Memorias dun neno labrego fixou definitivamente a súa residencia en Galicia, tivo que renunciar á pensión que lle correspondía en Cuba («Cuba non paga divisas no exterior») e a súa economía fundamentábase no que lle producía a venda das súas obras, algunhas colaboracións na prensa e algunha outra axuda ocasional, entre elas a que lle concedeu no seu día a Fundación Barrié de la Maza. «Son un xornaleiro das letras», disque lle explicou ao visitante. «Teño 86 anos. Vivo do meu traballo. Mentres teña alento seguirei a escribir».
A cousa quedou en nada. Pero se Neira Vilas cobrase algunha pensión, e así llo advertiu a inspección, tería que responder por todo o seu traballo dende a data de xubilación, devolver o recibido, coa sanción correspondente, e o que é máis grave: tería que deixar de escribir. Ou a pensión, por cativa que fose, ou a produción literaria, que seica a partir dos 65 anos, por unha lei asinada no 2013, é incompatible coa xubilación retribuída, por máis que ao longo da súa vida laboral tivese cotizado escrupulosamente ao sistema.
A polémica que anda estes días nos xornais logo da denuncia dalgúns escritores que están a padecer semellante ignominia (Gamoneda, Eduardo Mendoza, Javier Reverte, Caballero Bonald), plantéase nestes termos: se o escritor, os creadores en xeral, pois tamén afecta aos pintores, músicos, etcétera, queren seguir producindo na madurez teñen que elixir entre continuar co seu labor, mesmo que teña retornos económicos ben escasos, ou manter os seus ingresos de xubilados. Penso en Miguel Delibes ou Francisco Ayala, por citar algúns nomes das letras españolas, xa falecidos, non digamos os que escriben ou producen en galego, como o caso de Neira Vilas. Os responsables da Facenda e do Ministerio de Traballo están moi preocupados porque a pensión dos escritores desestabiliza as arcas públicas.
A cuestión (o escándalo) non é tan grave polas consecuencias que medidas deste tipo teñen para a economía dos afectados, que son moi serias, como pola consideración que a cultura ten para os lexisladores e, en xeral, para a sociedade que consinte semellante situación.
Se o escritor está instalado nos éxitos de mercado (best sellers) aínda o pode ir levando, pero se o creador responde ás esixencias da propia creación, talante que caracteriza a esencia mesma da cultura, o único que lle queda é o silencio, ou a clandestinidade. Poucas contribucións tan valiosas (e tan xenerosas) para a cultura galega como a de Neira Vilas, que saliento nesta marea coma un exemplo práctico. Non se trata de facer comparacións, pero a alguén debería caerlle a cara de vergonza.”