Helena Miguélez Carballeira: “A novela Patria e outros textos literarios están escritos directamente no rexistro do consenso estatal”

Entrevista de Manuel Veiga a Helena Miguélez Carballeira en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Pertence vostede a unha xeración de emigrantes cualificados. Que pode supoñer iso para Galiza?
– Helena Miguélez Carballeira (HMC): Eu non o vexo desde esa perspectiva. Dise que somos a xeración máis preparada e que, por ter estudos superiores, a nosa emigración é a máis sangrante. Eu considero, en cambio, que os titulados nos oitenta e noventa, fillos da clase rural tradicional que se trasladou á cidade, somos froito das políticas do desarrollismo franquista. Os nosos pais pensaban que o deles era unha miseria e querían que os seus fillos estudasen para acceder a profesións cualificadas, liberais. Querían que non fósemos coma eles. Pero a quebra de coñecementos que se deu é un dos maiores desastres socioculturais que se produciron na Galiza posfranquista. Refírome aos coñecementos que tiñan os nosos avós e mesmo os nosos pais proletarizados. O meu pai traballaba na Citroën e a miña nai foi quiosqueira, pero saben o que hai que facer nunha matanza ou como se coce o pan ou preparar unha horta. Os seus pais pasáranlles a eles eses coñecementos, pero cando nos tiveron a nós algo aconteceu. Foi a idea de progreso que levaba a pensar que todo aquel saber era inútil para nós. Querían que tivésemos un título, pero resulta que as estruturas socioeconómicas do país non están feitas para absorber a cantidade de licenciados que houbo hai trinta anos. Camiñamos cara a unha terceirización masiva que non absorbe toda esa cantidade de enxeñeiros, informáticos… (…)
– B: O ensaio galego vén mostrando, nos últimos anos, novos enfoques. Penso en Um país a la gallega. Galiza no No-Do franquista, de Beatriz Busto Miramontes ou no seu Galiza, um povo sentimental?
– HMC: Non sei se son enfoques novos. Mais, o importante é a diversidade e que haxa un ecosistema para o ensaio crítico forte e tamén un diálogo entre a universidade e as editoriais. Algo que xa entendera Ediciós do Castro, nos oitenta, cando xa publicaba traballos universitarios. Trátase de estar atentos ao que se estuda nas universidades. E despois que haxa control de calidade nas propias editoriais. É importante, por exemplo, que os ensaios críticos vaian con bibliografía, o que non sucede en todos os casos. Tamén é bo que un ensaio comunique claramente cal é a hipótese ou o argumento que desenvolve, o que non sempre queda claro. A propia escrita pódese traballar desde a editorial. (…)
– B: Hai dez anos que publicou —primeiro en inglés— Galiza, um povo sentimental? Género, política e cultura no imaginário nacional galego. Unha das ideas que defende é que a nosa identidade foi creada polos outros, polos de fóra.
– HMC: Non tanto polos outros, pero si en relación dialéctica co que dicían os outros. O debate identitario era necesario no momento do rexurdir nacional e así o entenderon os chamados Precursores. Pensaban que se podería atopar un relato diferenciado a partir do celtismo, mais ese discurso construíuse arredor das marcas do posíbel, como non podía ser doutra maneira, que viñan ditadas por instancias estatais, como a Academia da Historia, que empezaban a regulamentar a disciplina. A idea da diferenza nacional galega podería estar relacionada coa identidade celta, pero comezou a ser imbuída de trazos relacionados co irracional, poético, feminino, o que no libro subsumo na categoría do sentimental. (…)”