“O 4 % da poboación lectora española que le en máis dunha lingua escolle o galego como idioma de lectura de xeito habitual ou ocasional por detrás do castelán, inglés, catalán e francés. Así se desprende dos datos achegados polo Barómetro de Hábitos de Lectura e Compra de Libros en España correspondente ao primeiro semestre de 2011 e no que o 47,1% dos lectores declara ler en dúas ou máis linguas (castelán e outra/s), unha redución fronte ao 52,9% do informe de 2010. Este estudio encargado pola Federación de Gremios de Editores de España deixa así este indicador da lectura en galego rebaixando en 0,4% ao resultante do ano 2010. En clave galega o Barómetro achega tamén que a valoración que os galegos facemos do noso sistema bibliotecario puntúase nun 7,87 lixeiramente superior á media española que está nun 7,83.” Vía Cultura Galega.
Arquivos da etiqueta: Cultura Galega
O debate sobre como celebrar a cultura
Artigo
en Cultura Galega: “O grande eco social que obtivo o Día das Letras dedicado a Lois Pereiro neste 2011 fai rexurdir o debate sobre o modelo de celebración da festa da nosa literatura. Entre outros temas, volta á palestra o debate sobre se o 17 de maio debe ser laborable ou continuar como festivo. Revisamos diferentes posturas encol desta cuestión na primeira dunha serie de reportaxes que quere analizar as mudanzas e as posiblidades de futuro desta celebración.”
Xosé María Álvarez Cáccamo: “Poesía para exposicións”
Reportaxe 
en Cultura Galega sobre o diálogo entre poesía e plástica na obra de Xosé María Álvarez Cáccamo:
‘”Desde moi pequeno sentín atracción por diferentes manifestacións das artes visuais. Desde sempre fixen maquetas ou máquinas inventadas por min, pero non lle daba trascendencia. A finais dos 80 comecei a tomalo máis a serio, sobre todo a manufactura de obxectos”. A aposta de Cáccamo por este tipo de creacións insírese nunha tradición poética que arrinca xa co surrealismo e o dadaísmo. “Cando coñecín o traballo de Joan Brossa neste sentido sentinme moi motivado. Eu daquela chamáballes obxectos construídos, pero funme abeirando ao que se pode chamar poema obxectual”. O poeta recoñece a dificultade de separar este concepto da escultura. “Non penso que o saiban realmente nin os críticos. No meu caso polo menos, os poemas visuais inclúen texto ou algunha referencia textual ou literaria, como pode ser empregar máquinas de escribir ou mesmo só os teclados separados da máquina. Nalgúns casos teñen un valor visual por si, pero outros cómpre lelos ou interpretalos. Pola contra, para min os obxectos construídos están un pouco máis na liña da escultura”, explica este autor.
Con boa letra
Canda ao traballo con obxectos, Cáccamo traballa tamén a poesía visual ou caligráfica. Obras como Manuscritos do ar ou a mais recente Cántico de topónimos esdrúxulos amosan versos manuscritos nos que as palabras collen diferentes cores e formas para expresar as ideas do autor. “Gústame o acto físico de escribir a man, teño toda unha afección emprego da letra manual e sempre traballei con letrismos e este tipo de cousas”, lembra o autor. Este tipo de composicións entrou con forza na poesía occidental cos caligramas de Apollinaire, que compuñan figuras mediante as letras. No entanto, o traballo de Cáccamo non aposta por recrear formas concretas. “A seguir ese diálogo entre pintura e texto, penso que pode entrar nel tamén a pintura abstracta, e entón no meu caso a apariencia externa das letras non é figurativa, pero non deixa de haber unha referencia pictórica mediante o emprego de formas abstractas. En realidade o poema caligráfico e o caligrama son dous produtos moi próximos”. (…)
Outros creadores
A nivel galego, non son moi comúns apostas creativas como as que fai Álvarez Cáccamo, aínda que existe unha certa tradición a nivel de poesía na que o texto compón figuras con autores como Manuel Antonio ou de interese polo poema caligráfico con exemplos destacados como Uxío Novoneyra. No entanto, Álvarez Cáccamo salienta que si coñece creadores que na actualidade exploran vías semellantes, aínda que en moitos casos non se coñecen de xeito público. “Coñezo a xente que se dedica a isto, non moitos en Galicia, poida que sexamos 10 ou 12, con autores como Xavier Seoane, Claudio Rodríguez Fer, Elvira Riveiro ou Baldo Ramos, pero hai máis xente do que se pensa, e na rede van aparecendo cousas”. A propia dificultade para publicar de xeito masivo este tipo de traballos afasta en boa medida estas creacións da edición convencional. Un superior custe dos facsímiles de textos caligráficos ou directamente a imposibilidade de facer grandes tiraxes do que son auténticas esculturas fan que só se poidan atopar en tiraxes pequenas e coidadas como as que realiza a editorial Bourel, ou que haxa que asistir a exposicións para coñecer este tipo de creacións. “É unha arte moito máis minoritaria do que a poesía discursiva, e é tamén normal que nun territorio onde falta aínda normalización cultural non se lle preste demasiada atención a propostas menos convencionais. Eu mesmo teño poesía na liña do letrismo, combinando letras de imprenta, ou feita con imaxes e lenzo, pero non a teño publicado”.’
Informacións sobre as Polafías da Sección de Literatura de Tradición Oral da AELG
A
Sección de Literatura de Tradición Oral da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega foi referenciada en varias novas aparecidas nas últimas datas en diversos medios. Deixamos aquí as ligazóns e parte dos contidos:
– Cultura Galega: Da memoria á rede (21 de xuño):
‘Desde 2007, a Asociación de Escritores en Lingua Galega desenvolve, a través da súa sección de Literatura Oral, as polafías. Esta iniciativa recolle contos, cancións e historias populares en encontros por todo o país e súbeas á rede. Antonio Reigosa, coordinador desta iniciativa, explícanos como funcionan e ata que punto axudan a mudar a percepción sobre as nosas propias tradicións.
Xuntar un grupo de xente de certa idade do rural nun local e nunha data concreta. Ilos facendo pasar por un escenario e similar e que conten un sucedido, canten unha canción ou expliquen algunha lenda ou tradición. Gravalo todo e por unha selección de videos na rede. A priori, semella unha proposta ben sinxela ao alcance de calquera, pero leva un grande traballo de concienciación e de contactos detrás. Este é o que desenvolve Antonio Reigosa desde a sección de Literatura Oral da Asociación de Escritores no programa Polafía. “O proxecto ten por obxecto divulgar e dinamizar a oralidade, especialmente no que se refire á tradición oral, e de paso a música e todo o relacionado coa transmisión de cultura por esta vía”. O nome é un neoloxismo que combina varias das denominacións que se lle dan aos encontros festivos en diferentes partes do noso país (fiadeiros, fía, fiandóns, polavilas ou seráns, entre outros). Desde 2007 celebráronse xa dezaoito destes encontros, en lugares como A Fonsagrada, Cerdedo, San Cibrao, San Martín de Valdorras ou Xanceda, en Mesía. Como resultado deste traballo, o web da iniciativa recolle xa máis de 300 vídeos. “Fixéronse en todas as provincias, aínda que é certo que houbo máis na Coruña e en Lugo porque o proxecto conseguiu máis apoios das deputacións”.
O programa
“Montamos como un espectáculo en cada lugar”, explica Reigosa. Casas da cultura ou antigas escolas en vilas e parroquias rurais son os locais habituais para esta actividade. “Non temos un guión ríxido pero si unha guía previa sobre quen vai participar e máis ou menos o que van dicir. Normalmente intercálanse pezas musicais, romances e contos xunto con historia do lugar, oficios ou técnicas. Moitas veces acompañamos os actos con proxeccións de fotografías de historia do lugar. En realidade é unha posta en común do pasado co presente mediante a oralidade”. A elaboración do guión das diferentes sesións é o máis complicado desta iniciativa. Non é sinxelo convencer a xente, e mais se falamos dos máis vellos do país, a que vaian contar as súas historias en público, en boa parte porque moitos non consideran que eses saberes sexan de interese para ninguén. Unha autoxenreira que dificulta en moitas ocasións conservar e difundir este importantísimo legado. “O máis difícil é contactar a nivel local para cada unha das polafías e logo convencer a xente que interesa”. (…)
Contidos
A falar dos contidos que podemos atopar nos vídeos desta iniciativa, Reigosa apunta que “hai unha representación bastante grande da música, tanto instrumental como do cancioneiro popular. Logo hai bastante das lendas vencelladas a lugares da zona. Tamén contos de temática variada, historias ou sucedidos, ese tipo de relatos que están a medio camiño entre o conto e a historia sobre personaxes da zona”. Canda a isto, “tamén se pode ver nos videos unha lingua, un xeito de falar que está a desaparecer”.
Transmisores
Unha sección que se abriu no web das polafías que non estaba prevista nun comezo é a de Mestres da memoria. E é que tamén á hora de recuperar tradición oral aparecen auténticas minas de coñecemento. “Abrimos este capítulo con Alba Requeijo, que participou nas sesións de Outes e de Mondoñedo e que é un portento de memoria, recitado ou narrativa”. E é que, segundo explica Reigosa, “dentro dunha comunidade, a xente que tiña mellores técnicas de comunicación asumían o papel de transmisores do coñecemento, e a propia comunidade llo cedía. Pero a día de hoxe é un valor que está menosprezado”. (…)
Novas citas
Os interesados en vivir de primeira man esta experiencia terán a súa ocasión nos vindeiros meses. Para setembro está prevista a vindeira en Xirazga, Beariz, e para outubor será o Pazo de Tor, en Monforte, o que acolla a actividade. Tamén no vindeiro outono se achegará a iniciativa á Coruña, onde se pescudará na tradición oral do barrio de Montealto e o seu vencello coa cultura mariñeira.’
– La Voz de Galicia (Carballo): A tradición oral de Cerqueda da o salto á Rede da man dos escritores en lingua galega (21 de xuño):
‘As distintas manifestacións da cultura tradicional da parroquia malpicá de Cerqueda acaban de dar un salto importante de cara a súa preservación ao pasar a formar parte do arquivo etnográfico que está a elaborar a Asociación de Escritores en Lingua Galega co programa Polafía e que xa se pode consultar en Internet. Os 41 vídeos que se poden ver a través da web da AELG son o resultado da xornada desenvolvida na localidade durante antroido pasado en colaboración entre a propia asociación e as entidades locais Monte d’Arxa e Raigañas, e na que tomaron parte varias ducias de veciños. Coplas, romances, regueifas, comparsas, actuacións musicais e outras pezas da tradición oral local integran un valioso material que pode ser consultado xa desde calquera punto do Planeta a través de Internet. De feito, os 41 vídeos -algúns de só uns segundos de duración e outros de máis de dez minutos- recibiron en total en poucos días varios centos de visitas. Esta iniciativa permitiu rexistrar manifestacións que ata o de agora só se transmitiran de xeito oral e que, polo tanto, corrían o risco de perderse no esquecemento.’
– Que pasa na Costa. Diario dixital da Costa da Morte: A “Polafía”, unha auténtica viaxe en vídeo pola tradición de Cerqueda (18 de xuño):
‘Volvemos hoxe aos tempos do Entroido para disfrutar dunha auténtica tradición de Cerqueda, Malpica. A Polafía recolle a máis pura tradición oral, e dende xa a podemos disfrutar na rede. Un total de 41 vídeos de distinta duración, desde 1.30 ata 5 minutos, amosan desde esta semana o excelente traballo de recolleita de literatura oral e música tradicional que a Asociación de Escritores en Lingua Galega, coa organización das asociacións Monte d’Arxa e Raigañas e co patrocinio da Deputación da Coruña e do restaurante Aldeola, realizou o Domingo de Piñata e que xa se poden contemplar desde calquera parte do mundo. Coa súa visualización poderanse escoitar romances, coplas, fragmentos de regueifas de regueifeiros históricos como Cotelo da Ourada, Leonarda de Tallo e Cadete de Figueiroa, comparsas de Mens e Cerqueda, sucedidos, contos, lendas, ladaíñas, mandamentos, cancións de acordeón diatónico, de pandeireta e de gaita e a manifestación etnográfica dos Madamitos e Ghuardineros que foi rescatada hai décadas pola Asociación Cultural Raigañas. (…)’
E-catálogo, en Cultura Galega
“Hai moitas incógnitas aínda por despexar ao redor do libro electrónico. En que formato traballar, para que dispositivos, se facer só unha traslación do libro impreso ao dixital ou, pola contra, buscar un formato enriquecido. Segundo datos do Ministerio de Cultura, só o 3% dos libros que se venden están en formato dixital. Mentres as editoras galegas esperan que o mercado despexe dúbidas sobre a fórmula a seguir, cada quen fai as súas experiencias por separado. En total hai disponibles 250 títulos en diferentes plataformas e formatos.” A nova completa pódese consultar en Cultura Galega.
O camiño dixital das Bibliotecas
Pulp Books: Literatura galega pop traducida ao castelán
As Últimas paisaxes de Novoneyra
Cultura Galega: “Un ano de cultura”
“Banda deseñada: Radiografía 2010” en Cultura Galega
“Galicia 
e os Estados Unidos foron os principais focos de edición de autores de novena arte galegos no ano 2010. Case a metade dos libros do nosos creadores saíron en galego, e a o apoio público á edición no noso país chegou a perto dun terzo dos títulos editados. Por vez primeira, Cultura Galega presenta unha análise polo miúdo da edición de banda deseñada en Galicia. Ao longo de 2010 publicáronse un total de 85 títulos de banda deseñada, ben feita por autores galegos, ben editada por empresas e colectivos do noso país, ben na nosa lingua. Destas, 56 obras foron editadas en Galicia, totalizando nada menos que 383.640 exemplares. Na nosa análise considéranse como volumes separados as edicións dunha mesma obra en varios idiomas, e cóntanse de xeito individual os diferentes números das publicacións periódicas.”
A análise completa pódese consultar neste enlace de Cultura Galega.
