Desde 
Cultura Galega:
“O Instituto Nacional de Estatística facía pública a semana pasada a súa Estatística da Produción Editorial de Libros correspondente ao ano 2017. Estes datos verifican un novo descenso da produción editorial en Galicia e mais concretamente dos libros que saen publicados en galego. Deste xeito, e segundo o INE, publicáronse no noso país no período estudado un total de 1.872 títulos, o que supón unha mingua do 5,9% respecto a 2016. Aínda así, Galicia mantense como quinta comunidade cun maior volume de edición, por tras de Madrid, Cataluña, Andalucía e Valencia. Encol da edición en galego, a análise revela que só saíron publicados 972 títulos na nosa lingua, catro menos do que en 2016, dos cales 783 editáronse no noso país e o resto noutras comunidades. Isto supón que só o 41,8% dos títulos que viron a luz en Galicia estaban en galego.”
Arquivo da categoría: Sistema literario
Eva Moreda: “Algunhas cuestións sobre os premios literarios”
Artigo
de Eva Moreda en BiosBardia:
“Lin con interese unha recente reportaxe sobre os premios literarios en Galicia publicada por Sermos Galiza. Penso que o medio fixo un bo traballo no que respecta a reflectir un certo consenso oficial ou oficioso sobre o tema, que no noso sistema literario, polas razóns que todos sabemos, non é o consenso da Xunta, nin sequera o da RAG ou o das universidades, senón o doutras institucións e individuos que tiveron que asumir a tarefa de construír ese espazo oficial ante o desleixo das anteriores (e ben que llelo agradecemos). Porén, inevitablemente debido ao carácter da reportaxe, houbo cuestións que quedaron fóra e que aquí me fago sen ánimo de respondelas.
Algo se fala, por exemplo, da historia dos premios: de como dos anos sesenta en adiante diversas asociacións e institucións empezan a promover premios para crear un canon, dinamizar a vida literaria, vender libros, etc. Todo isto está ben, pero o que non vexo é ningunha ollada crítica ao respecto, e igual xa vai sendo tempo despois de cincuenta (cincuenta!) anos. Non se fala na reportaxe da inercia ou o anacronismo que supón que, aínda a dia de hoxe, cando un concelleiro de cultura, un técnico cultural voluntarioso de calquera concello de Galicia quere facer algo pola nosa literatura, o que fai é organizar un premio literario. Haberá momentos e contextos nos que organizar un premio teña sentido, pero igual xa había que ir pensando en buscar algunha que outra alternativa, máxime cando algún destes premios acaba tendo unha vida ben curta e/ou mediocre, ben porque cambia o concelleiro de cultura e xa non hai interese, porque os libros premiados non acadan a difusión que se esperaba e non conseguen darlle un carácter distintivo ao certame, etc. Podería terse falado na reportaxe, por exemplo, do manido argumento de que en Galicia creamos premios porque noutros sistemas literarios tamén existen os premios: non vou ser eu a que defenda o excepcionalismo do sistema literario galego pero outros sistemas tmaén teñen outras cousas (unha escena underground ou vandardista saneada, unha crítica articulada e con posibilidade de crear discurso, etc.) que por aquí apenas nos molestamos en copiar. Cabería preguntarse por que os premios si e outras cousas non.
Sorprendeume tamén, aínda que isto se cadra é cousa miña, que non se sinalase a escasa atención que semellan estar recibindo estes días os premios nos medios en galego (de La Voz de Galicia xa non vou falar). Mesmo para dous recentes certames moi prestixiosos en tempos, como o Lueiro Rey de novela curta e o Modesto R. Figueiredo de relato curto, este ano houbo que facer un esforzo para saber do fallo (salvamos o Twitter de Letra en obras!). Faría falta análise, datos polo miúdo para os que non hai cabida na reportaxe, pero vou poñer unha anécdota persoal: no 2010 levei un par de premios de narrativa e, sen ser estes premios importantes nin ser eu unha autora coñecida, os medios en galego que existían daquela entrevistáronme (algún deles máis dunha vez), mesmo algúns me convidaron a enviarlles colaboracións, e en xeral tiña eu a sensación de que había unha certa expectativa (moi limitada: estamos onde estamos) pola publicación dos libros. Hoxendía non vexo eu que isto poida existir, non sendo cando o autor ou autora premiada xa ten un nome e unha fama de seu. Co cal o tamén manido argumento de que os premios benefician sobre todo os autores noveis ou pouco coñecidos se volve cuestionable. (…)”
Catro voces das letras do país avalían o rol dos premios na literatura galega
Desde
Sermos Galiza:
“Que rol xogan os premios na literatura da Galiza? Espallan as nosas letras? Son vieiros para o aparecimento de novos talentos? A estas perguntas formuladas pola Deputación de Pontevedra contestan catro referentes literarios do país.
AS PERGUNTAS
1. Cal cres que é o papel dos premios na literatura galega?
2. Pensas que os premios literarios dinamizan o uso da lingua galega?
3. Promoven o público lector en lingua galega?
4. Serven de canteira para afianzar o sistema editorial en lingua galega?
5. Que fito destacarías relacionado cos premios literarios en lingua galega?
AS RESPOSTAS
Fina Casalderrey. Académica da RAG
1.-Naceron como un incentivo para estimular a creación en galego, unha sorte de “busca” para irmos construíndo un digno e urxente corpus literario nunha lingua tantos anos maltratada. Eses certames, como o convocado desde 1968 pola asociación O Facho, tiñan moito de militancia e compromiso. Hoxe, cunha literatura máis consolidada, exercen asemade de estratexia para impulsar as vendas dunha editorial ou como chamadas de atención arredor do labor desenvolvido por unha entidade cultural.
2.-Quizais algúns autores comecen a escribir en galego por considerar que teñen máis oportunidades de gañar e abrir portas ás publicacións. A concienciación, nalgúns casos, vén despois. Isto sábeno ben os ensinantes, que argallan certames con esa intención. Porén, resulta alentador reparar en que existen, asemade, outros vieiros que nos animan a coñecer, usar e amar a lingua de noso.
3.-Probablemente un premio literario non signifique moito para a literatura dunha maneira obxectiva, pero é indubidable que crea unha maior expectativa de lectores. É unha excelente publicidade que seduce de inmediato o gran público, sen a lentitude do boca a boca. Dise que os premios se crean para chegar á gran masa de lectores, non aos de “elite” que non precisan de “recomendacións”. Conste que somos, en xeral, máis “vulnerables” a eles do que coidamos.
4.-Sempre que non sexa a única fórmula, si, resulta útil. De feito, son xa tantos os premios que hai na actualidade que é doado que pasen inadvertidos libros interesantes que non participaron ou non gañaron ningún deles, de aí que moitos títulos teñan presentacións ao máis puro estilo “Planeta”, con actos en diferentes puntos de todo o país. As distintas modalidades, referíndonos só en Galicia, darían para un amplo ensaio sobre o tema. Que algúns certames limiten a idade dos participantes é unha oportunidade de facer “canteira”, doutro xeito, diante de autoras e autores consagrados, teríano máis difícil.
5.-O ano 1986 abriu unha porta importante para a literatura gaelga fóra das fronteiras. O Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil a Das cousas de Ramón Lamote de Paco Martín marcou un fito. El mesmo non sabía da súa existencia, pois nunca se lle dera a unha obra na nosa lingua. Foi un espello no que mirármonos: a literatura galega “voando fóra” nesa gloria dos escaparates que significa un premio deste calibre!
Francisco Castro. Director Xeral de Editorial Galaxia.
1.-Gustaríame dicir que é un papel cativo, porque temos un mercado amplo e un número de lectores e lectoras impresionante, pero non é así. O papel é crucial e cómpre repetir uns cantos tópicos que, malia ser tópicos, son certos: aumentan a visibilidade dos libros, fan que os medios de comunicación, que polo xeral non lle dedican ningún (ou case que ningún) espazo aos libros, se centren nese libro e na autora ou autor. Quen critica os premios adoitan ser, polo xeral, os que nunca os gañan. Son fundamentais.
2.-Iso xa non o teño tan claro. Non creo que un autor ou autora decida escribir en galego polo feito de que haxa un premio en lingua galega. En todo caso, os premios literarios dinamizan o sistema literario galego. E moito.
3.-Claro que si. As lectoras e lectores saben que os premios galegos adoitan ser de grande calidade. E na mesa de novidades reparan neles e, grazas a que son premiados, acoden. Por outra banda, un sector importante de xente que le de cando en vez en galego, achégase a esas obras premiadas porque entenden que non lles vai defraudar. Por iso hai que salientar o beneficio que supoñen tamén para o sector das librarías, porque a prescrición de lecturas en galego para o ensino adoita ir por outras canles, pero no nicho comercial o feito de que que o libro leve unha faixa ou outro elemento similar indicando que é unha obra gañadora dun premio promove a súa visibilidade. E neste sentido, as librarías agradecen o calendario de premios co que contan ao longo do ano.
4.-Claro, mira o caso da Editorial Galaxia. Convocamos o premio Illa Nova de Narrativa para menores de 35 anos e foi impresionante a cantidade de orixinais que recibimos, tanto nesa primeira edición como na actual, que xa está valorando o xurado. Publicamos a obra gañadora, pero o xurado atopou e recomendou tres novelas máis que verán a luz este 2018. Aí temos un exemplo de canteira literaria…
5.-Sería difícil destacar unha única obra. Eu destacaría un premio por enriba de todos: o Blanco Amor. Se un repasa a nómina de gañadores e gañadoras, é parte do canon máis brillante da literatura de nós.
Manuel Bragado. Director xeral de Editorial Xerais.
1.-Son un apoio e un estímulo para a creación, e axudan á visibilización de textos de excelencia. Na literatura galega posúen o valor engadido de apoiar o sector editorial e poñer en valor a lingua. Nun contexto desfavorable para a visibilidade social do libro en galego como o que vivimos, sobre todo para os xéneros non narrativos, contribúen á descuberta de novos autores e autoras.
2.-O fomento da lectura constitúe unha das estratexias máis eficaces para normalizar a lingua. Así estivo recoñecido no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2004 e na Lei do Libro e da Lectura 2006, aínda vixente. Os premios, na medida en que recoñecen a excelencia dos textos literarios, contribúen ao fomento da lectura en galego.
3.-A ampliación do público lector en lingua galega é una tarefa complexa que a todos e todas obriga. Aos poderes públicos, tanto polas súas políticas de dotación bibliotecaria, como as de fomento de actividades de lectura e de creación literaria. Mais tamén lle corresponde a todo o sector do libro, editoras, librarías e asociacións de creadores. A eficacia dos premios literarios será maior canto máis vizoso sexa o ecosistema da lectura, cantas máis actividades se organicen de fomento e visibilización, sexan presentacións, clubs de lectura ou participación nos medios de comunicación.
4.-Tradicionalmente esta foi unha das funcións principais: facer canteira e descubrir autoras e autores. Mesmo hai premios específicos dirixidos a escritoras e escritores novos, asumindo que a renovación xeracional constitúe unha garantía para a continuidade do noso sistema literario. Por ventura, na literatura galega actual non existe perigo de fenda xeracional, sobre todo dende a irrupción da que temos chamado “Xeración da Esperanza”, da que forman parte máis dun cento de autoras e autores que comezaron a publicar na última década, con forte presenza feminina e con presenza destacada nas nóminas dos premios.
5.-O maior éxito é a continuidade, tanto dos convocados por entidades privadas como Xerais, con trinta e cinco anos, como os de institucións públicas, como o de novela García Barros do concello da Estrada, con case trinta, ou o de poesía Johan Carballeira do concello de Bueu, con máis de dez. Repasando as listaxes de obras gañadoras dos diversos certames e as actas dos seus xurados reconstrúese
una parte da nosa creación literaria. Un valor impagable.
Mercedes Queixas. Secretaria da Asociación de Escritoras/es en lingua galega.
1.-O papel dos premios é común a todas as literaturas: recoñecer unha obra pola súa excelencia, valor orixinal, carácter innovador e, en definitiva, o enriquecemento que suma á totalidade do sistema literario ao que se incorpora. Asemade, a posibilidade de levar aparellada a edición da obra, abre o necesario campo da visibilidade, de entregar a creación persoal ao público e de recibir o retorno dos axentes da mediación lectora e da crítica.
2.- A literatura non existe sen a lingua que a nutre, sen a lingua en que a creadora a pensa, soña e coa que convive no proceso de creación. A escrita obriga a un exercicio lingüístico constante de procura, investigación, puído, até conseguir a expresión precisa, mesmo traballando ao tempo con varios rexistros e mesmo xéneros, pois cada un ten as súas propias esixencias lingüísticas. Se a escrita incentiva o uso da lingua galega, os premios tamén porque o valoran, prestixian e dignifican.
3.-Con certeza! Son un bo escaparate para reparar nunha parte da produción literaria que logo se amplifica a novas lecturas porque cada lectura rematada é unha porta aberta a outra.
4.-Son un estímulo fundamental, nomeadamente nesta altura de tantas dificultades para publicar en calquera xénero, e aínda máis nalgúns como a poesía ou o teatro. O respaldo dun premio é o mellor impulso para unha ópera prima e un aval sólido para sinaturas de recoñecemento literario.
5.-Optaría por poñer en valor todas e cada unha das convocatorias que existen, todas son imprescindíbeis. É unha oportunidade perdida para a literatura que un premio desapareza, cómpre lembrar a importante papel cumprido polos premios Esquío ou Biblos que abriron o camiño a voces novas que logo se foron consolidando. Felizmente, sostéñense outros que son referentes na historia literaria recente e, ao tempo, asistimos ao nacemento dalgúns novos que reforzan substantivamente a oferta: o Torrente Ballester para novela en galego, o Agustín Fernández Paz de narrativa infantil e xuvenil pola igualdade, o Illa Nova de narrativa ou o certame de textos teatrais Roberto Vidal Bolaño, o de xornalismo Manuel Lueiro Rey e o María Victoria Moreno de literatura xuvenil.”
“Que actitude teñen os non galeguistas coa literatura en galego?”, artigo de Manuel Veiga
Artigo
de Manuel Veiga en BiosBardia:
“Centrémonos, por fin, nos demais, nos que mercan un libro en galego, con maior ou menor frecuencia, e só porque lles interesa. Entre os autores que nos últimos vinte anos saltaron esa fronteira e foron máis alá do público “natural” ou “protector do galego”, encóntranse, por suposto, Manuel Rivas e Suso de Toro. Ambos, sobre todo o primeiro, grazas á súa presenza simultánea como xornalistas ou comentaristas, en medios de comunicación non galegos.
É dicir, é o salto desa fronteira real do castelán, mediante a tradución ou a presenza persoal exterior, a que axuda a superar tamén esa fronteira mental interior que frea o acceso de moitos galegos á literatura en galego. “Se os de fóra o valoran, debe ser bo”, veñen dicir, mostrando así unha suspicacia previa a respecto da literatura en galego, pode que algo de complexo de inferioridade propio, e tamén unha razón obxectiva: as traducións son un baremo válido para testar a calidade de todas as literaturas. Notemos tamén que a primeira causa, a da suspicacia, alude á falta de credibilidade dos publicistas que actúan a prol da literatura en galego e que, na súa opinión, a sobrevaloran, o cal, nalgunha medida, é certo, pois niso consiste a protección ou discriminación positiva, como se diría noutros ámbitos.
Hai un segundo grupo de persoas que acoden espontaneamente a mercar libros en galego cando falan da súa cidade, pero sobre todo cando están escritos de forma áxil e se adscriben ao xénero detectivesco, de moda e líder en vendas en todos os países da nosa contorna. Refírome aos libros de Domingos Villar e Pedro Feixoo, entre outros. É un fenómeno máis recente que mostra o atinado de certas estratexias de venda. “Fagamos libros amenos e de xénero popular para ampliar o público do galego”. Ese é o desideratum neste caso, tanto dos editores como dos propios autores que actúan en plena sintonía e, na medida dos seus recursos, con estratexias de mercado. É esta a parte na que o noso sistema literario se parece máis a un sistema normalizado.
Por último, hai outro tipo de público, o chamado público literario, competente á hora de valorar as obras de máis calidade e que escolle preferentemente obras da literatura universal traducidas ao castelán. Este público, aínda sen opoñerse á lectura en galego, non acode a ela por unha razón de prestixio. Tende a ignorar os autores internacionais traducidos ao galego –impedindo o crecemento dun mercado que si existe, por exemplo, en Cataluña– e ignora tamén os libros escritos en galego que gozan de ambición literaria.
O problema con este grupo deriva de que os mediadores culturais, editores, críticos e publicistas en xeral da literatura galega, veñen centrándose, nos últimos anos, e case en exclusiva, no colectivo anterior, na narrativa de xénero en galego, por chamarlle así, esquecendo que, ademais de vendas inmediatas, a orixinalidade e o prestixio son condicións imprescindíbeis para a subsistencia dunha literatura e polo tanto tamén unha fonte de recursos a medio e longo prazo. Algo que saben moi ben os editores que obteñen unha parte, ás veces importante, das vendas dos seus fondos de clásicos.”
“Un 2017 de cultura (I)”
Desde Cultura Galega:
“As últimas datas do ano é un bo momento para botar a vista atrás e ver que deron estes doce meses no ámbito da cultura. Hoxe, achegamos a primeira entrega destas primeiras valoracións sobre a cultura en Galicia en 2017, da man de Natalia Poncela, crítica de arte, Ramón Nicolás, crítico literario e Adrián Cunha, fotógrafo e director dun programa musical. O venres teremos outra entrega destas análises. (…)
Nunca os balances son doados, e menos aínda se gozan dunha escasa perspectiva temporal. Con todo, alén deses galardóns que fan volver a vista á importancia do que aquí se fai -e penso nas concesións de senllos premios de carácter estatal a Antonio García Teijeiro e Ledicia Costas-, das publicacións orientadas a actualizar a obra e a vida de Carlos Casares, alén das inevitables despedidas como foron as de Xohana Torres e Miguel Suárez Abel, talvez se poidan percibir algunhas liñas de sentido xerais.
En síntese apuntaría o excelente momento que atravesa a poesía con achegas de salientable calidade-, a literatura infantil e xuvenil e mesmo o ensaio, mentres que o teatro continúa a tendencia resistente dos últimos tempos. Na narrativa talvez salientaría a relevancia que van gozando os roteiros literarios organizados aquí e alá, ademais do retorno dalgunhas voces –Reimóndez, Lopo, Moure, Feijoo, Eiré, Pedreira, Calveiro, DoCampo, Nacho Taibo ou Riveiro Coello– ou a estrea de voces como as de Eli Ríos, Carracedo Porto ou Benito Reza, entre outras.
A aparición dun selo editorial moi atractivo como “Oqueleo” e a posta en marcha doutro proxecto como é Aira Editorial, cando Edicións do Cumio xa é só un recordo, completan esta visión á espera doutro ano que, coma sempre, ha traer magníficos libros. (…)”
“Para que serven os premios literarios?”, por Xesús González Gómez
Artigo
de Xesús González Gómez en BiosBardia:
“Noutro lugar, facendo unha aproximación numérica aos premios de narrativa concedidos tanto en catalán como en galego durante unha ampla serie de anos, acho que quedou demostrado que canto máis premios menos gañadores. É dicir, había unha serie de autores que copaban a maioría dos premios. No entanto, tamén se demostra que é mediante os premios que se dan a coñecer, en literaturas minorizadas, e xa nas non tan minorizadas, novas voces, aínda que o substantivo “literatura” temos que pólo, en principio, entre aspas. Ora, non deixa de ser certo que os grandes premios literarios que se conceden en case todos os lugares do planeta son concedidos, nos últimos tempos, a voces xa consagradas. O que ten unha explicación.
Antes de continuar, digamos que de momento estamos a falar de premios concedidos por editoriais, premios que se poden denominar, sen caermos nin en erro nin en desprezo, como “premios comerciais”; pasaremos logo a falar de premios concedidos por institucións e a súa, digamos, “problemática”.
Unha editorial é unha empresa que publica libros para gañar cartos. Esta sería a definición sucinta, e atrévome a dicir que verdadeira e real, do que é unha editorial. Se non é así, non é unha editorial, é outra cousa. A editorial adoita ter uns responsábeis literarios e uns responsábeis económicos, sendo estes os que teñen o poder, a tixola nas mans. Os responsábeis literarios ás veces coan libros de gran calidade nos seus planos, algún descubrimento literario, mais estes libros, estes descubrimentos, son excepcións, porque a estes señores (ou señoras) –os responsábeis literarios– non lles pagan por descubriren boa literatura nin obteren a unanimidade da crítica, senón por venderen libros, e se non o fan… quedan sen emprego. Nos premios literarios acontece o mesmo: o premio trata de dar visibilidade, promoción, propaganda a un libro (e a un autor) para vender, porque os premios literarios son convocados polas editoriais para intentar vender máis libros, non para buscar a consagración literaria de tal ou cal autor, nin moito menos para acumular o denominado “capital cultural”: á editorial o que lle interesa é o de sempre: o capital económico. Resumindo, tanto unha editorial como un premio literario o que buscan é vender libros, non calidades literarias, e isto debemos todos (autores, lectores, críticos…) telo moi presente para non nos equivocar. (…)”
A II Gala do Libro Galego no Diario Cultural
Desde
o Diario Cultural da Radio Galega (foto de Alba Sotelo):
“O sector do libro reclama o desenvolvemento da Lei do libro e a lectura na II Gala do Libro Galego. Coñecemos premiados. Pode escoitarse aquí.”
“As culpas na literatura galega”, por Inma Otero Varela
Artigo
de Inmaculada Otero Varela en Novas do Eixo Atlántico:
“O debate, necesario e sanísimo, que está a xerar o artigo de Manuel Veiga “A infantilización da literatura galega e o seu perigo de desaparición” publicado na revista dixital Biosbardia o pasado febreiro, é xa unha proba de que si hai público lector en galego, de que aínda non desaparecemos, de que andabamos a rillar as mesmas teimas desde hai tempo, de que periodicamente precisamos exorcizalas porque non queremos extinguirnos, de momento. Non se sabe cantos somos, se chegamos ou non, se damos feito un lectorado sostible (a ecoloxía igual é un dos movemento que máis termos axeitados nos pode achegar), mais a vontade non falta. Se a tese de fondo é que na literatura galega se percibe unha crecente superficialidade discursiva e temática (prefiro non empregar a palabra infantilismo) que pouco achega á idea de arte como descarga eléctrica, como convulsión intelectual, por poñermos exquisitas, totalmente de acordo. Mais vólvenme asaltar as preguntas de sempre. Isto non pasa noutras literaturas? Periga o seu público por este motivo? Non houbo desde hai séculos unha arte máis popular ao carón da que hoxe consideramos canónica? Non acontece noutras esferas culturais como o cinema, a música, mesmo a gastronomía? Hai probas de que “o público capacitado e favorábel a ler en galego desertou” como afirma Manuel Veiga? De ser así, é culpa só dos textos, ou peor, das autoras e autores? Realmente o mercado do ensino en galego é tan substancioso como para que condicione a escrita? Esa simplificación (non acabo de atopar un vocábulo que me preste) que se percibe en moitas narracións pensadas para adultos, non para un público infantil e xuvenil, ten a súa orixe na procura de ventas en institutos? A porcentaxe de alumnado que goza de lecturas fast-food é maior que a porcentaxe de adultos que consomen produtos deste tipo? Ten a totalidade de adolescentes tan mal gusto? E para rematar, é certo que hoxe non temos Casares nin Cunqueiros, nin cousa que se lle pareza?
Evidentemente non teño respostas, só formulacións ao aire, aínda que moitas veces coido que estamos a confundirnos nas preguntas. Antón Figueroa falaba da filoloxización da cultura galega, ao que se podería engadir para este caso unha sorte de grafocentrismo xeneralizado, unha variante da idea kantiana da subxectividade da realidade, aquí non só debido á mediación do suxeito, senón á incidencia das súas manifestacións escritas. Algo haberá de certo nisto, de feito a arte, tamén a literatura, forma parte do real, xera obxectos per se con capacidade para alterar outros elementos da realidade na que se integran. Pero esta presuposición, levada ao extremo, pode facernos pensar que é o texto literario, e só o texto e non outras producións humanas, o que sempre constrúe a realidade e non ao revés. (…)”
“¿Cara a onde vai a literatura galega?”
Desde
Euseino.org:
“O pasado día 16 de febreiro, o xornalista e novelista Manuel Veiga publicaba un artigo titulado “A infantilización da literatura galega e o seu perigo de desaparición” no que chama a atención sobre que “A desaparición do público, xa de por si historicamente escaso por razóns coñecidas, creo que ten que ver coa infantilización progresiva do estilo e dos argumentos.”, ademais de reclamar “autores de verdade, dos que arriscan a cambio de pouco”. Nese senso, desde euseino.org hai tempo que vimos promovendo un debate arredor da urxencia dunha concepción nova da estética literaria, da necesidade dun pensamento que se dedique á crítica da estética literaria dominante e á proposta de concepcións diferentes.
Nun artigo anterior, falamos do “Esmorecemento da ambición literaria”, a ese artigo contestou o escritor e crítico literario Xosé Manuel Eyré con “Dialogando”. De seguido, puxemos ese debate baixo o rubro de “A polémica sobre a ambición literaria”. En efecto, consideramos preferible escribir da ambición literaria en troques de facer o que se adoita denominar “profecías autocumpridas”, ou anuncios de algo supostamente non realizado cos que se pretende xustificar unha posición xa tomada de antemán mais que neles se constata como futurible, dando argumentos así para que o anunciado na profecía acabe por parecer patente e inamovible. Desde euseino.org intentamos evitar ese tipo de posicións autoconfirmadas; pola contra, estamos a favor do pensamento especulativo, da necesidade dunha filosofía que pense a realidade e interveña nela mais non para confirmar o que se pretende facer pasar por inevitable. (…)
Nesa mesma liña, parécenos interesante publicar hoxe un texto inédito, escrito por Carlos Lema e lido nunha mesa redonda que se celebrou en Vigo o 8 de outubro de 2008 co título “¿Cara a onde vai a literatura galega?”, mesa na que tamén interviron Antón Figueroa, Rexina Vega e Suso de Toro. Reproducimos o texto sen ningunha modificación. Case dez anos despois, gran parte desta reflexión segue a ser pertinente; aínda máis, pensamos que ha servir para situar o debate no seu ámbito propio e cunha finalidade non espuria: a de pensar unha estética literaria libre de condicionantes heterónomos, sen a mistificación ameazadora da mercantilización e a didascalia. Unha literatura como obxecto retórico autónomo, non unha literatura como produto mercantil, ou medio para a dominación. Unha literatura como crítica da produción de subxectividade e como superación da correlación suxeito-mundo, correlación coa que se xustifica o relativismo e, ao cabo, todo o nihilismo actual, tamén o nihilismo literario. (…)
“O punto de partida é, daquela, 1983 ou, para sintetizar, a década de 1980. Outra cousa é trazar o percorrido da literatura galega neses vintecinco anos e, cousa aínda máis difícil, albiscar a onde nos leva ese percorrido. O título que nos reúne, máis ca preguntar a onde vai a literatura galega, coido que nos pregunta a onde a queremos levar; ou, noutras palabras, como nos gustaría que fose a nosa literatura. O título, coma todo título, é un acicate, un estímulo, e de ningún outro xeito —penso eu— o debemos entender.
Considerémola como a consideremos, como literatura nacional, como unha literatura que actualmente vive unha idade de ouro ou —ao dicir dalgúns— como unha literatura de segunda ou mesmo de terceira categoría, a existencia da literatura galega é incontrovertible.
Gustaríame salientar, polo tanto, catro circunstancias que ao meu ver marcan estes vintecinco anos da súa historia:
1ª) A institucionalización do discurso literario galego.
2ª) A apertura do campo literario galego como consecuencia da cooficialidade do noso idioma.
3ª) Un aumento importante da súa difusión debida a asunción de valores heterónomos de mercado.
4ª) A influencia excesiva no campo literario galego das súas relacións cos campos literarios veciños, nomeadamente co campo español. (…)”
A ficción narrativa na literatura actual: da escritura á lectura, por Xosé Monteagudo
Desde
Euseino? Editores:
“No número 14 de Anotacións publicamos un artigo que reproduce o texto da conferencia lida polo novelista Xosé Monteagudo o día 15 de outubro de 2016 durante a sesión dedicada a “Ficcións narrativas para conquistar novos públicos” das V Xornadas de Literatura e Ensino organizadas pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega e celebradas no Instituto de Ensino Secundario das Fontiñas, en Santiago de Compostela. En A ficción narrativa na literatura actual: da escritura á lectura, o autor de Todo canto fomos pescuda na “orde xerárquica de valores (literarios e extraliterarios) que un autor segue á hora de concibir unha ficción” coa finalidade de intentar localizar onde reside o pulo do literario: “Na expresión da individualidade de quen crea? Na súa percepción particular e única da realidade? Ou na compracencia máis ou menos fiel dos gustos consabidos do público ao que se dirixe a obra?”
A situación dos escritores e escritoras galegos fronte ao seu público lector, o carácter intermediador das institucións académicas e os condicionantes de certa didascalia supostamente necesaria para achegarse a un público aparentemente tutelado son algunhas das cuestións que se tratan nesta análise feita por un escritor que percorre o traxecto que leva da escritura á lectura sen perder de vista en ningún momento as regras da ficción e a función da literatura na Idade Moderna.
Para descargar o artigo de balde: A ficción narrativa.”
