Lugo: actividades do 21 de maio da Feira do Libro 2022

Héctor Cajaraville, editor: “Con estes Cadernos persoais podemos descubrir con que ollos vía Lois Pereiro todo o que se atopaba na vida”

Desde o Zig-zag da Televisión de Galicia:
“O libro Cadernos persoais recolle textos de cinco blocs escritos desde 1989 a 1993 e dunha axenda de Lois Pereiro. Entre as notas hai reflexións, relatos, poemas, citas literarias ou anécdotas das viaxes do poeta. Ás anotacións de Lois Pereiro engádense contornas de Fernando Saco e Inés Pereiro, compañeiros de viaxe e tamén os seus últimos versos escritos. A entrevista pode verse aquí.”

Actos expansivos 25 anos con Lois Pereiro

Chan da Pólvora e o Ateneo de Monforte réndenlle homenaxe a Lois Pereiro no seu 25 cabodano

Chan da Pólvora lembra o luns 24 de maio o 25 aniversario da morte de Lois Pereiro e homenaxeamos o autor na súa cidade natal [Monforte de Lemos] coa presentación de Cadernos persoais, un conxunto de diarios inéditos que acaba de aparecer na colección Cova da Lontra da editorial. A homenaxe, que se celebra a partir das oito da tarde nun acto coorganizado polo Ateneo Casino de Monforte, contará coa presenza de Xosé Manuel Pereiro, Inés Pereiro e Héctor Cajaraville, encargado de realizar a edición e as notas do volume.

“Xela Arias desde a intimidade da palabra”

Desde Nós Diario:
“”O amor é morte antiga”, dicía Xela Arias. “E parecía que levabas contigo toda a tristeza do mundo”, prosegue Emma Pedreira.
Xelarias está ateigado de “conversas” así. Xoga á transgresión, a reconstruír unha vida xa de seu transgresora a partir das pistas deixadas nos poemas de Xela Arias. Mais, sobre todo, é un orixinalísmo diálogo entre dúas poetas que non chegaron a atoparse en vida e que, daquela, aproxímanse a través da escrita.
“Ela marchaba cando eu chegaba á poesía”, recoñece Pedreira. “Nunca coincidimos e, aínda que creo que si houbo algunha oportunidade, eu era tan tímida que a desaproveitei. Mais vinte anos despois, grazas a este libro, puidemos encontrarnos a través da escrita. O interesante dunha poeta son as palabras que deixa escritas e esta conversa atravesa todo o que me tería gustado falar con ela a partir das súas palabras, da obra poética e tamén de entrevistas, de autopoéticas… Non só hai versos neste libro, tamén hai moita Xela oral, moita desa palabra en liberdade da que ela gostaba”.
Reconstruír a vida dunha poeta a través dos seus escritos é, cando menos, atrevido, mais Pedreira aceptou o desafío: “Gústanme os riscos. Suponse que no ano en que se lle dedica o Día das Letras a unha autora van saír moreas de publicacións e biografías que van contar a vida e a obra dunha forma seria, académica e coidada. E eu estaba buscando outra forma de achegarme. Procurei que o libro, ademais de ser unha peza de coñecemento e entretemento, fose un obxecto artístico. Por esa vía buscamos o que ninguén ía facer, sen invadir o espazo de persoas que si a coñeceron ou que estudaron a súa obra dun modo sistemático e que van falar con máis rigor científico que nós”.
En Xelarias está moi presente unha estética da colaxe que evoca os fanzines da época e que se transmite tamén a un texto construído a base de retallos, de citas e respostas, de fragmentos que compoñen un cadro poliédrico, talvez en consonancia coa escrita da propia Arias. “Xela o que facía era colaxe: deconstruía a palabra e a sintaxe e, a maior escala, o discurso. Ela rompía as formas do equilibrio para crear unha nova composición”, subliña Pedreira, “e nós apostamos por seguir esa liña a todos os niveis. Xogamos cos textos, coas imaxes e até convidamos o público lector a que faga o mesmo: hai unha páxina na que se poden recortar fragmentos para logo colar na seguinte. Nese sentido, quixemos ser activas na lectura e seguir o seu método de escrita”.
Esa estética alternativa foi unha constante vital na biografía e na obra de Xela Arias, unha proximidade ao underground que podería perderse se tratamos cun exceso de academicismo a súa figura: “Eu agardo que non”, di Pedreira, “porque a súa imaxe é moi recoñecíbel: chupa de coiro, pelo revolto, mirada desafiante… E, ao mesmo tempo, a súa obra reflectía ese sentir. Creo que é mellor que Xela non entre nas institucións, que sexan as institucións as que saian á rúa para atopala. O seu caso é moi próximo ao de Lois Pereiro, que segue sendo un referente moi potente. Eles estaban dentro do sistema literario, mais nas marxes, porque desde alí existe unha perspectiva diferente. Creo que a recepción que está habendo é consciente da importancia desa estética e desa actitude vital. Paréceme básico que todo iso se nomee, que non se converta a Xela Arias en algo que non era”. (…)”

Cuestionario Proust: Pilar Pallarés

Desde o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Pilar Pallarés:

“1.– Principal trazo do seu carácter?
-A teimosía, a forza de vontade, bastante escepticismo.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
-A bondade e a empatía. Tamén a intelixencia.
3.– Que agarda das súas amizades?
-A xenerosidade para acompañaren as miñas decisións e accións aínda que no fondo non
as compartan.
4.– A súa principal eiva?
-A teimosía.
5.– A súa ocupación favorita?
-Ler, ter conta dos meus animais e doutros que non teñen don@, escoitar música, parolar c@s amig@s e coñecid@s (ou descoñecid@s).
6.– O seu ideal de felicidade?
-Xamais me parei a pensalo.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
-Pasar pola experiencia dunha guerra.
8.– Que lle gustaría ser?
-Alguén que non tivese que estar a loitar sempre co seu corpo. Só por probar como é a vida así.
9.– En que cidade desexaría vivir?
-Lisboa. Mais sen ser tratada como estranxeira.
10.– A súa cor favorita?
-Ningunha en particular, aínda que non me agradan o rosa ou o gris e si moito as dos tintes indianos.
11.– A flor que máis lle gusta?
-Os narcisos.
12.– O paxaro que prefire?
-As rolas turcas. Na verdade coido que calquer animal é unha obra de arte.
13.– A súa devoción na prosa?
-Depende da época. Son de grandes devocións que se van substituíndo unhas ás outras. Agora mesmo leo moito a Coetzee, Le Clézio, Joyce Carol Oates. Noutras épocas, Thomas Bernhard, Djuna Barnes, Otero Pedrayo, Cunqueiro, Jane Austen, Conrad, Blanco Amor, Ingeborg Bachman, Flaubert, Maupassant, Onetti, Sábato, Jean Rhys, Mujica Laínez, Clarice Lispector, etc., etc., etc.
14.– E na poesía?
-Alfonso Costafreda, Cunqueiro, Emily Dickinson, Rosalía, Manuel Antonio, Gamoneda,
Sylvia Plath, Szymborska, Pimentel, Carvalho Calero, María Victoria Atencia, Leopoldo María Panero, Lois Pereiro, Avilés de Taramancos, San Juan de la Cruz, etc., etc., etc.
15.- Un libro?
Última fuxida a Harar.
16.– Un heroe de ficción?
-Non teño. Son pouco dada a mitificar.
17.– Unha heroína?
-Tampouco destacaría ningunha.
18.– A súa música favorita?
-Suponse que se refire aos de música clásica? Non é a miña preferida. En todo caso destacaría Satie e os impresionistas.
19.– Na pintura?
-Caspar David Friedrich, Turner, os expresionistas alemáns, Alfonso Costa, Seoane, Van Gogh, os prerrafaelistas e simbolistas, Frida Khalo…
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
-Mandela, Che Guevara, Salvador Allende, os emigrantes e exiliados que arriscan a vida en procura de algo mellor (e moi especialmente os africanos).
21.– O seu nome favorito?
-Emma, Saleta, Ana, Alexandre, Duarte, Carlos, Olivia…
22.– Que hábito alleo non soporta?
-O egotismo, a prepotencia, o dogmatismo, a vaidade, a falta de empatía, a mentira, o clasismo.
23.– O que máis odia?
-Os anteriores.
24.– Figuras históricas repulsivas?
-Calquera fascista.
25.– Un feito que admire?
-A abolición da escravitude e a conquista do dereito de voto por parte das mulleres.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
-Máis paciencia, máis capacidade para o esquecimento e o perdón.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
-De maneira rápida e indolora, claro. Mais con tempo para deixar arranxada a supervivencia dos meus gatos e sen provocar demasiado sofrimento nin inconvenientes ás persoas que quero.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
-Certa conformidade. Disposición para vivir o presente, sen máis.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
-Os que nacen da inxenuidade e a paixón, sempre que non causen mal a outr@s.
30.– Un lema na súa vida?
-Perseverar.”

“Achegamento a ese desequilibrio necesario nun tempo de tigres e cabalos”, por Rosa Enríquez

Artigo de Rosa Enríquez na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“A contemplación e vivencia da fláccida realidade, esa observación atenta do que sucede. Tamén a maneira de experimentar a pesadez das horas, sentir o seu transcurso ata o delirio mentres un manto invisíbel envolve as cousas mínimas: a simplicidade dunha flor calquera, dun insecto, dun corpo espido… A importancia do desexo e da entrega. A negación ante o devandito espasmo das horas a abrirse paso. A deconstrución da idea que se acepta porque si. Sen máis xustificación que a propia recorrencia que parece conferirlle un pouso de verdade, como iso de ver algo limpo no amor e pensalo sempre inocente. A pregunta. As preguntas. Todo ese ronsel de cuestións que nos coloca en lugares difíciles, porque introducir a dúbida pode provocar un descenso en picado e non nos gusta nada iso de darnos un golpe duro e desfacer o que somos, ou pensabamos ser, en anacos. Entendo que caer así é un xeito de morrer. Hai que ser moi forte para saber abandonarse. O máis fácil é resistirse ao golpe. Evitalo. Como deixarse ir sen perderse?. Velaquí a cuestión. Para Xela Arias esa caída en picado era algo necesario. Non quixo permanecer varada e interpretarse incapaz de renovación. Sabía da flaccidez da realidade e aceptaba estar en guerra. Tigres coma cabalos é un reflexo desa tensión interna que non desexaba evitar. Amosar o seu corpo espido ante unha comunidade lectora máis afeita á poesía da paisaxe ao xeito dos románticos ingleses, por exemplo, foi a maneira que atopou de expresar o seu bramido e provocar a explosión. Quería escribir algo diferente, textos que non se limitasen a unha creación vicaria, dacabalo da literatura exterior malia alimentarse dela. Podemos respirar a frescura nos seus poemas, algo que non pasou desapercibido polas lectoras, que, pouco tempo despois, iniciarían a súa andaina literaria. O escrito por Xela, do mesmo xeito que o traballo de Lois Pereiro ou Chus Pato, constitúen un legado importante para toda a xeración dos 90 que nos deixou eses textos revitalizantes, vigorosos e rompedores que tanto compraceron ás máis audaces lectoras un pouco cansas do academicismo culturalista da xeración anterior. Xela Arias envolveu entón un contido potente nun continente atractivo, porque si se pode tratar asuntos “serios” cun enfoque absolutamente moderno sen renunciar a intensidade expresiva, que, ao meu ver, devén maior. Máis demoledora. Esa singularidade de Arias, que conseguiu mediante a desvirtuación da sintaxe e un xogo lingüístico estilizado, atrapa. Denuncia do equilibrio (1986) dá boa conta disto con versos sorprendentes, que, alonxados de calquera manierismo ou afectación, transmiten a súa visión da soidade, do amor ou do propio tempo, sen que teñamos a sensación de que “chove sobre mollado” ao lelos. Iso de que posuía, por exemplo, un “corazón de auga derretida desbordando/ vasos e piscinas” e a sensación de asfixia, porque “se non che falo non collo no cuadrilátero da habitación”, ou aquela rotundidade de que “só ningures país da decapitación non ten leis/ para amarrarte”, revelan esa visión do amor como algo que se derrama por todas partes, que nos lembra tamén a nosa condición humana, profundamente fráxil, por efémera, malia toda a ardentía que tal sentimento suscita… Talvez por iso introduciu ese famoso verso de Rimbaud – “apprécions sans vertige l’étendu de mon innocence”-, que ela mesma traduciu ao galego con algunha variación na persoa do verbo -“aprecio sen vértigo a extensión da miña inocencia”- para dar conta desa vivencia apaixoada, tantas veces voraz, que nos permite vivir coma quen anda suspendida polo aire e camiña delicadamente, subida a unha estrada invisíbel polo baixo da que se pode observar o conxunto do real como algo alleo. Esa sensación de alienación á que nos deixamos inducir pola efervescencia amorosa, dado o desexo que interpretamos irrenunciábel, é algo que Arias nos describiu, divertida, coma unha tempada no inferno -clara alusión, unha vez máis, a Une saison en enfer, 1873, de Rimbaud- metida entre as súas pernas: “ti espiába-la miña falda e eu/ nela escondía unha tempada no inferno”. (…)”

Pisa: Encontro sobre a literatura galega onte e hoxe

O martes 7 de maio terá lugar un encontro na Universidade de Pisa onde se presentarán as tres obras que desde os Centros de Estudos Galegos de Italia se publicaron no ano 2018. A esta cita acudirán os directores dos tres centros que existen neste momento en Italia: Giovanni Borriero da Universidade de Padova, Attilio Castellucci da Universidade La Sapienza de Roma e Carlo Pulsoni e Marco Paone da Universidade de Perugia. Con eles conversarán Fabrizio Cigni e Valeria Tocco en representación da Universidade de Pisa.
Organiza o encontro a cátedra Antero de Quental–Camões integrada no Departamento de Filoloxía, Literatura e Lingüística da Universidade de Pisa. Cómpre destacar a vitalidade dos Centros de Estudos Galegos de Italia xa que no ano pasado deron ao prelo os volumes Lois Pereiro. Poesia ultima di amore e malattia a cargo de Marco Paone e publicada pola editorial Aguaplano, unha tradución do célebre libro do autor monfortino; La letteratura galega. Autori e testi, a cargo de Giovanni Borriero e Gemma Álvarez Maneiro publicada pola editorial Carocci, e La lingua delle cantigas. Grammatica del galego-portoghese, a cargo de Pär Larson e publicada tamén por Carocci.
De feito, esta última editorial, de grande prestixio no ámbito universitario italiano, habilitou a colección Finisterrae coa finalidade de dar a coñecer textos relacionados co ámbito cultural galego. A selección e edición dos volumes da serie Finisterrae corre a cargo dos tres directores dos centros de Estudos Galegos en Italia.

“Arrincar os marcos, traspasar a fronteira: as culturas galega e portuguesa abren no Porto unha nova canle de intercambio coa poesía”

Artigo de Montse Dopico en Praza (foto de Edicións Positivas):
““Movéronnos os marcos/ e arrasamos a fronteira”. Dicíao Xabier Xil Xardón ao ler un dos seus textos no recital de poesía galega celebrado no Porto na segunda edición do ‘Arrincando marcos’. Non pretendía adiantar as conclusións deste evento, organizado pola editora Positivas. Mais as súas palabras si poderían, quizais, agoirar o futuro dun intercambio cultural entre galegos e portugueses que, polo menos por motivos históricos lingüísticos, debería producirse dun xeito tan corrente e fluído que os lindes administrativos chegasen a diluírse. Mesmo ata a desaparición. De xeito que Porto fose unha praza tan normal para un creador galego coma calquera cidade galega. Alén dos puntuais -malia que crecentes, e parte deles xa consolidados- encontros ás dúas beiras do Miño.
Falouse diso no ‘Arrincando marcos’, ao tempo que se cumpría un programa de actos que comezara cunha simbólica ofrenda na estatua de Rosalía de Castro, na Praça da Galiza, no Porto. Tras colocar flores nas mans da figura fundacional da nosa poesía, o director de Positivas, Francisco Macías, afirmou, facendo súa unha reflexión expresada momentos antes por Antón Casais, que “as cousas nacen da forza do desexo”. A pesar da escaseza de recursos ou dos atrancos para conseguir que o miúdo acade unha repercusión que poida mudalo en grande. E foi, precisamente, a confianza no potencial transformador do pequeno o que alicerzou o ‘Arrincando marcos’. Que foi só un modesto chanzo dun movemento de ida e volta entre poetas de Portugal e Galiza que terá continuidade.
“Faltan accións e sobran queixas, lamentos”, sostén o limiar da antoloxía poética editada por Positivas con motivo do ‘Arrincando Marcos 2019’. Certo que non é, nin moito menos, a primeira vez que a cultura galega e portuguesa partillan un evento. Desta volta foi por medio de Edicións Positivas -que levou ata Porto a sete dos autores/as do seu catálogo- e da Poetria, libraría especializada en poesía e teatro da portuense rúa das Oliveiras. O discurso sobre a necesidade de fomentar o intercambio tornouse mesmo oficial -e diso foi mostra a aprobación da Lei Paz-Andrade-. Mais o ritmo e intensidade do mesmo non acadou o nivel desexable. “Parece que todo o mundo está de acordo” -indicou Macías – “pero falta dar un paso adiante, concretar”.“O mundo cultural galego” -engadiu- “ten que poñer un pé en Portugal por necesidade e por supervivencia”, dixo. Afirmación que sen dúbida compartirían os e as responsables das múltiples iniciativas, a maioría privadas -ou máis ben comunitarias, e moitas delas ligadas ao reintegracionismo- de achegamento entre artistas dos dous lados da fronteira.
“Eu comecei sacando libros en portugués. Publicaba libros de portugueses que distribuía en Galiza e Portugal” -lembrou Francisco Macías-. Positivas organizara xa antes do ‘Arrincando Marcos’ no Porto actos poéticos en Cerveira (Viana do Castelo) ou Braga -o primeiro ‘Arrincando Marcos’, no 2017, tivo lugar nesta cidade na libraría Centésima Página-. “O que quero agora é recuperar aquela dirección dos inicios de Positivas. O ano que vén teño previsto, por exemplo, publicar cinco libros de poesía de autores en portugués, cada un dun país dos PALOP (Países Africanos de Língua Oficial Portuguesa), en coedición cunha editora de Vilanova de Cerveira”, comentou. (…)”