Con motivo do 8 de marzo, desde a AELG recomendamos esta listaxe de materiais didácticos para coñecer nas aulas, ou por quen teña interese, o labor de mulleres senlleiras galegas dentro da literatura, da política e da vida. Propostas de lectura e audiovisuais para a visibilización do labor das mulleres e da súa liberdade e capacidade de seren elas propias, donas das súas vidas e destinos.
– Palabra de bruxa, por Andrea Barreira Freije.
Estas son algunhas das fotografías do acto do Día de Rosalía de Castro 2021 en Vigo, que tivo lugar o 24 de febreiro, organizado pola AELG xunto á A. C. O Castro. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.
Estas son algunhas das fotografías do acto central do Día de Rosalía de Castro 2021 en Vigo, que tivo lugar o 27 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, organizado pola AELG, co apoio de CEDRO e a colaboración da A. C. Solfa e a Asociación do Traxe Galego. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.
Case corenta títulos son os finalistas dos premios Follas Novas do Libro Galego, uns galardóns que estrean denominación nesta sexta edición en homenaxe a Rosalía de Castro e que repasan a actividade dun exercicio, o 2020, especialmente difícil para o mundo autoral, editorial e libreiro. Estes premios e os seus case corenta títulos finalistas demostran que, a pesar das dificultades, o mundos dos libros non só non se detivo, senón que está facendo fronte ás dificultades con toda a enerxía e a inventiva que requiren os tempos.
Os premios Follas Novas do Libro Galego terán a súa resolución nunha gala que se celebrará o vindeiro 15 de maio no Teatro Principal de Santiago de Compostela. Esta gala será transmitida e, en función da situación pandémica do momento, poderá ter formato presencial se fose posible.
A elección dos títulos e autores que forman parte do listado de finalistas pecha a primeira parte dun proceso de selección no que as asociacións organizadoras, Asociación de escritoras e escritores en lingua galega, a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia aportaron as súas respectivas candidatas en cada un dos apartados dos premios. Unha vez elaborada a lista definitiva de finalistas, un xurado deliberará e decidirá quen son os gañadores en cada unha das categorías. Os premios Follas Novas do Libro Galego contan co apoio da Deputación da Coruña, o Concello de Santiago, Centro Español de Dereitos Reprográficos, o Xacobeo 2021 e a Xunta de Galicia.
FINALISTAS
PREMIOS A OBRAS EDITADAS EN 2020
Ensaio e investigación
– Irmandiñas (Edicións Laiovento), Aurora Marco.
– Nós xs inadaptadxs. Representações, desejos e historias LGTBIQ na Galiza (Através Editora), VV. AA. Daniel Amarelo (coord.).
– Zona a Defender (Edicións Xerais de Galicia), Manuel Rivas.
Divulgación
– Federico García Lorca en Santiago de Compostela (Alvarellos Editora), Henrique Alvarellos.
– Guía definitiva dos peixes da Galiza (Soriaourensana de Libros), Pancho Lapeña e Nacho Munilla.
– Unha mente que voa (Edicións Xerais de Galicia), Xurxo Mariño.
Narrativa
– Entre donas (Baía Edicións), varias autoras.
– Para toda a vida (Aira Editorial), Eva Moreda.
– Un señor elegante (Edicións Xerais de Galicia), Suso de Toro.
Infantil
– Mar de mazá (Editorial Galaxia), Elvira Ribeiro.
– Nós outras (Chan da Pólvora), Marica Campo e Menchu Lamas.
– O pintor cego (Kalandraka Editora), Xabier P. DoCampo e Xosé Cobas.
Xuvenil
– A nena do vestido de flores (Aira Editorial), Manuel Fontemoura.
– O mal querer (Baía Edicións), Natalia Carou.
– O pintor cego (Kalandraka Editora), Xabier P. DoCampo e Xosé Cobas.
Libro ilustrado
– A lavandeira de San Simón (Edicións Xerais de Galicia), Eva Mejuto e Bea Gregores (ilus.).
– Contrahistorias de Galicia (Edicións Embora), Antonio Reigosa e Rita Gutiérrez (ilus.).
– Extra! (Kalandraka Editora), Paco Nogueiras e Marc Taeger (ilus.).
Libro de banda deseñada
– Corona-Bíos (Demo Editorial) Manel Cráneo.
– O derradeiro libro de Emma Olsen (novela gráfica) (Editorial Galaxia), Berta Dávila e Pablo Prado.
– Pequena historia da Coruña (Edicións Embora), Xosé Alfeirán e Xosé Tomás.
Iniciativa bibliográfica
– A lavandeira de San Simón (Edicións Xerais de Galicia), Eva Mejuto e Bea Gregores (ilus.).
– Carta xeométrica de Galicia-Facsimilar (Cerne), Domingo Fontán.
– Castelao. Construtor da nación. Tomo II. 1931-1939 (Editorial Galaxia), Miguel Anxo Seixas Seoane.
Tradución
– A nosa Negra (Hugin e Munin), Harriet E. Wilson, traducido por María Reimóndez.
– Aramados (Alvarellos Editora), Manuel García Gerpe, traducido por Miro Villar.
– Unha noite no tren da Vía Láctea (Aira Editorial), Kenji Miyazawa, Miguel Robledo (ilus.), traducido por Gabriel Álvarez Martínez.
Poesía
– A desvértebra (Chan da Pólvora), Ana Romaní.
– A ganancia e a perda (Kalandraka Editora), de Martín Veiga.
– Ninguén morreu de ler poesía (Edicións Xerais de Galicia), Aldaolado.
Teatro
– Melancoholemia (Kalandraka Editora), Antón Reixa.
– O charco de Ulises (Edicións Positivas-Xunta de Galicia), Santiago Cortegoso.
– Só un home bo (Edicións Positivas), Raúl Dans.
Libro mellor editado
– Nós outras (Chan da Pólvora), Marica Campo e Menchu Lamas.
– O bolero de Ravel (Kalandraka Editora), José Antonio Abad e Federico Delicado (ilus.).
– O pintor cego (Kalandraka Editora), Xabier P. DoCampo e Xosé Cobas.
PREMIOS A TRAXECTORIAS
Iniciativa cultural ou fomento da lectura
– Poemagosto. Festival Internacional de Poesía en Allariz.
– Poetas Di(n)versos.
– Salón do Libro Infantil e Xuvenil do Concello de Pontevedra.
Proxecto literario na rede
– Galicia Encantada, coordinador: Antonio Reigosa.
– Nee Barros. Canle de Youtube de promoción de libros en galego.
– O bosque dos cromosomas, de Olga Novo.
Xornalismo cultural
– Montse Dopico.
– Ramón Nicolás.
– Ramón Rozas.
O cartaz pode descargarse en formato .pdf aquí.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemora un ano máis o Día de Rosalía de Castro.
Para o 24 de febreiro, fixado no Calendario do Libro e da Lectura como aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.
Miña Santiña, miña santasa, miña cariña de calabasa: hei de emprestarvos os meus pendentes, hei de emprestarvos o meu collar. Todo iso che hei de dar, santa, se me deixas bailar, todo iso. As fotos do instagram, os vídeos en directo, o streaming das voces, os reels e o youtube. Todo iso, santiña, che empresto se me deixas bailar, se me deixas tirar o pano, abrir a boca, bicar, apertar, atopar, ir á festa, danzarlle ao punto… miña santasa coa cariña linda de calabasa, déixame ser que este mundo hoxe moito ten daquel Santiago do 53 co cólera nas rúas baleiras e as necesidades daquela volven nas almas, santa, volven e precisamos do teu falar.
E ti dis que aquele. Que calme. Disque teño que buscar o xeito de atoparlle fondo e fin a esta noite que me asombra sen día, que en todo está i que é todo. E dis, sacha no campo, malla na eira, lava no río, vai apañar toxiños secos antr’o pinar. Queda na casa, pecha os postigos, foxe da xente, descansa ren, pensa naquelas, nas devanceiras que por ti porfiaron perante a inxusta lei.
Que hoxe son elas quen piden vida, e levas no bico a súa voz. O seu acto. O seu sangue. A súa forza. O seu sentir. O país enteiro cabe nun ferrado de terra de Ortoño, Padrón, Compostela, Bastavales, Muxía, Moaña, Londres, Berlín … todas esas voces nosas que se espallan na diáspora do país e do mundo, que desexan volver a este mar, a esta Galicia á que ti lle cantabas ás beiras de cada río que mirabas como o Sar.
Non habías ficar silente. Non te habían calar. Na túa liberdade hoxe serían os teus poemas os que definisen a nova normalidade, se tal cousa pode ser. Aínda hoxe saberías dar forma a como sentimos e encarnala no poema. Aínda hoxe andarías a escribir artigos nos xornais ou na procura da crítica social a un sistema abusivo. A nós, que permanecemos nesta terra, só nos queda ser e alzar a voz de Rosalía de Castro. Reivindicarte, traerte, engarzarte na gorxa e que se impregne dos teus ritmos avanzados e visionarios para reconstruír o futuro dun pobo.
Neste momento de incerteza, pode ser a ciencia a que nos faga pensar que todo cambio parte dun punto de partida da ruptura do equilibrio. Sexa entón unha oportunidade. Sexa o día do teu aniversario a primeira canción, a esperanza, a resiliencia toda. Sexa o día do teu aniversario o día no que Dios santo premita qu’aquestes cantares d’alivio vos sirvan nos vosos pesares.
Ser Rosalía é un acto de rebeldía, é unha acción política. Cada mirar nos ollos fire coma cen saetas. Non precisamos máis, só mirar. Quen mira a obra de Rosalía entende a muller de vangarda que hai detrás dela, a insubmisa, a creadora do pensamento, a inconformista, a muller valente que elixe a palabra para loitar contra a inxustiza e para crear un país sublime. Ser Rosalía é ollar cara a unha nova normalidade na que só podemos avanzar.
Ás miñas costas as palabras que me falaron de ti, Rosalía. Da túa multiplicidade poética, dos teus cantos de independencia e liberdade, do país debuxado na túa mente que respira ventos de liberdade, da fiestra aberta que redefine a historia na que contan as mulleres, que é contada polas mulleres, do manifesto do poema en vixencia do século XIX ao XXI do errar polo mundo das galegas e galegos todos. Manifestos de quen falou antes de min e falou ben, manifestos aos que me uno na pregaria, miña santiña, de que hoxe e sempre atopes acubillo no noso cantar.
Miña santasa, meniña gaiteira, cantadora do mar, necesidade do rexurdimento unha vez máis desta nación túa na procura constante da xustiza. Heiche de dar os pendentes por que me deixes bailar.
Te-lo teo, rapaciña.
Teño, santa, non o nego.
Teño o teo de seguir ergueita, cara adiante, na túa lembranza e no teu camiño. Na forza da túa modernidade, na forza da defensa das que nos precisan. Na construción da identidade. No cantar que nos libera, consolo dos mares, alivio das penas. No baile. Na voz.
No xeito de nunca nós calar. Así hoxe no teu aniversario, habémoste cantar, Rosalía.
Cantarte hei, Galicia,
teus dulces cantares,
que así mo pediron
na beira do mare.
Cantarte hei, Galicia,
na lengua gallega,
consolo dos males,
alivio das penas.
Anna R. Figueiredo
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#rdc_2021 #TeusDocesCantares
O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.
Actos promovidos pola AELG
No desenvolvemento das actividades aplicaranse os protocolos sanitarios vixentes en cada momento. Será preciso cumprir coa distancia de seguridade e o uso de máscaras.
Acto central. Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), Santiago de Compostela
A AELG organizou o acto central do Día de Rosalía de Castro, o sábado 27 de febreiro, ás 12:00 horas, no Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), en Santiago de Compostela. Debido ás restricións sanitarias, no acto unicamente estiveron presentes as persoas participantes, representantes de diversas entidades e institucións e medios de comunicación.
Este foi o programa:
– Saúda do Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias.
– Lectura do Manifesto da AELG, pola súa autora, Anna R. Figueiredo.
– Lectura de poemas rosalianos:
Andrea Barreira Freije
Antía Yáñez Rodríguez
Arancha Nogueira
Jesús M. Calvo Rozas (Asociación Traxe Galego)
María Carme Guitián (Asociación Traxe Galego)
Miguel López Fariña (A. C. Solfa)
Pilar Reino (A. C. Solfa)
Xerardo Rodríguez Roca (A. C. Solfa)
Xosé Dios Diz (A. C. Solfa)
– Ofrenda floral.
– Interpretación do Himno Galego polas persoas asistentes.
A Coruña
En colaboración coa Agrupación Cultural Alexandre Bóveda, o mércores, quinta feira, 24 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía (Rúa Rego de Auga, 37), realizarase unha lectura pública da obra de Rosalía de Castro e unha improvisación oral en diálogo coa obra de Rosalía, a cargo de Alba María e Queco Díaz.
Lugo
En colaboración coa Área de Cultura da Deputación de Lugo, o 24 de febreiro tivo lugar un acto no Museo Provincial de Lugo que, debido á situación derivada da Covid-19, contou unicamente coa presenza de medios de comunicación.
Ese mesmo día, 24 de febreiro, os catro museos da Rede Museística Provincial de Lugo regalaron ás persoas visitantes unha lámina de Alba Nimbos, unha flor e o manifesto da AELG.
Vigo
En colaboración coa A. C. O Castro de Vigo, o 24 de febreiro ás 17:00 horas, realizouse unha ofrenda floral na imprenta de Juan Compañel (Rúa Real, 12). Posteriormente leron o manifesto da AELG Cruz Martínez, presidenta da A. C. O Castro e Marta Dacosta, integrante do Consello Directivo da AELG. Vítor Vaqueiro, homenaxeado pola AELG coa Letra E en 2020, recitou un poema de Rosalía. A asistencia ao acto estivo restrinxida por mor da normativa COVID e só estivo aberta á presenza dos medios de comunicación.
Actos organizados por outras entidades
Actos da Fundación Rosalía
[Por mor das restriccións derivadas da Covid 19 non se fixeron actos públicos]
24 de febreiro
09:30 Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía no Parlamento de Galicia e acto institucional [non aberto ao público por mor das restriccións da Covid]
11:00 Acto institucional e ofrenda floral na Praza de Vigo, no lugar onde naceu Rosalía. [non aberto ao público por mor das restriccións da Covid]
12:30 Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía no Parque do Recordo do Pazo de Faramello (Rois).
13:30 Ofrenda floral na estatua do Espolón de Padrón [non aberto ao público por mor das restriccións da Covid]
Alborada para Rosalía, organizada xunto á Asociación de Gaiteir@s Galeg@s.
Propúxose á cidadanía que contase a súa participación nesta actividade nas redes sociais co cancelo #DíadeRosalía
Ames
Rosalía, multiplicada por cinco e tinxida de actualidade preside desde onte a Avenida da Peregrina desde a casa de Barbazán. A obra de Yoseba MP, o muralista que inzou Galicia de superavoas, amosa a unha Rosalía que vende peixe, outra que fai deporte, unha heroína contemporánea, baseada na Vexeta de Son Goku, unha vendedora da ONCE e unha artista, esta última inspirada na cantante Rosalía. “Poñer enriba de corpos de mulleres contemporáneas a cabeza de Rosalía é unha metáfora, é poñer os seus valores, o que representa agora mesmo e a importancia que tivo como a primeira muller feminista declarada galega”, manifestou Yoseba Muruzabal mentres daba os últimos retoques ao mural, perfilando as letras dos versos rosalianos que se integran na obra: “Eu son libre ninguén pode conter a marcha dos meus pensamentos e eles son a lei que rexe o meu destino”, un pensamento tirado do artigo “Lieders”, publicado no ano 1858 e considerado como o primeiro manifesto feminista publicado en Galicia.
Tamén, desde o limiar, o Manifesto Rosaliano que este ano escribiu a escritora, vicepresidenta da AELG e veciña de Ames, Anna R. Figueiredo, alude á Rosalía libre, festeira e alegre que vincula á poeta coa actualidade: “Miña santiña, miña santasa, miña cariña de calabasa,ei de emprestravos os meus pendentes, ei de emprestarvos o meu collar, todo iso che ei de dar, santa se me deixas bailar, todo iso; as fotos, de instagram, os vídeos en directo, os o streaming das voces, os reels e o youtube. Todo iso, santiña, che empresto se me deixas bailar, se me deixas tirar o pano, abrir a boca, bicar, apertar, atopar, ir á festa, danzarlle ao punto…miña santasa coa cariña linda de calabasa, déixame ser que este mundo hoxe moito ten daquel Santiago do 53 co cólera nas rúas baleiras e as necesidades daquela volven nas almas, santa, volven e precisamos do teu falar.” O manifesto foi lido na súa totalidade pola propia autora e por cinco alumnas e un alumnos dos IES de Milladoiro e Bertamiráns.
A concelleira de Mocidade e Normalización Lingüística, Escarlata Pampín, agradeceu a Yoseba “o cariño, a paciencia e a entrega que puxo na realización do mural”, a Anna Figueirido “ese manifesto tan chulo”, aos centros educativos por seguir traballando e dando a coñecer a Rosalía ano a ano, e ao máis de medio cento de persoas que se achegaron á presentación do mural “nun tempo tan complicado como o que estamos a vivir”. Pampín lembrou que honrar a Rosalía non pode quedarse nun día de celebración: “Debemos ter presente, non só hoxe senón os 365 días do ano o legado que nos deixou Rosalía e o seu espírito de loita, de xustiza e de compromiso co noso país e coa nosa lingua”.
Despois da lectura do manifesto, falou a súa creadora, Anna Figueirido, quen se gabou de vivir nun concello, o de Ames, abondoso en creadores e entregado á cultura e á lingua galega. “Eu convídovos a que o pasar por aquí nos sintamos un pouco Rosalías e iso nos leve a ser quen queremos ser a calquera idade”, manifestou a escritora. Figueirido fixo ademais unha chiscadela ao comercio local convidando a todos e a todas a celebrar o día de Rosalía regalando as persoas queridas unha flor e un libro “Aquí levo os meus, mercados no comercio local”.
O acto concluíu cunha regueifa improvisada por Manolo Maseda, profesor de musica do IES de Milladoiro e integrante do equipo de Dinamización da Lingua dese Centro Educativo, que foi seguida con entusiasmo polo medio cento de persoas que celebraban en directo a presentación de “Rosalías”.
Ademais da presenza da imaxe de Rosalía en Ames a través do mural “Rosalías” de Yoseba Muruzabal, os versos da poeta lucen nos farois das rúas máis transitadas de Ames. Esta intervencion poética urbana responde á “A Luz de Rosalía”, unha actividade deseñada polo Servizo de Normalización Lingüística en colaboración cos equipos de Dinamización da Lingua Galega dos centros educativos do concello que, un ano máis, xuntan esforzos para espallar o pensamento e a obra da escritora con traballos realizados pola rapazada.
O alumnado de infantil e primaria do concello, escribiu e pintou estas lonas poéticas sobre os PVC que previamente entregou nos centros educativos o Servizo de Normalización Lingüística. A rapazada abeirou aos versos da poeta ríos, flores, paxaros, arbores, casiñas e campanarios, provocando que cada unha dos traballos amose a creatividade da que fan gala os nenos e as nenas de Ames. En cada lona sinálase ademais a aula que o realizou e o colexio ao que pertence. A exposición, toda unha intervención poética urbana, quedou aberta até o día 7 de marzo.
Arteixo
Tecín soa a miña tea. Homenaxe a Rosalía de Castro en Arteixo.
Ana Hermida fixo unha dramatización da obra da Nai das nosas letras con “Tecín soia a miña tea”, poemas, teatro, e algunha canción para honrar a nai da nosa terra no seu aniversario, unha muller interpretando a outra muller, a Rosalía feminista, divertida, defensora da súa terra. Tamén dará lectura ao Manifesto da AELG, que este ano foi redactado por Anna R. Figueiredo. Este acto central tivo lugar na Biblioteca do Concello de Arteixo o mércores 24 de febreiro.
Sabéndote Rosalía, Rosalía nena en Arteixo.
Coa inocencia propia da infancia, unha Rosalía aínda nena achegouse a Arteixo o martes 23F para presentar ás nenas arteixás que recitaron ese día a obra da escritora, e onde a propia Rosalía foi debullando a súa vida entre versos, cancións e soños. Quen mellor que Rosalía para facelo? Moito se ten escrito da nosa poeta, pero aínda non está todo dito. Foi este un achegamento ao mundo infantil da Nai das nosas letras, a Rosalía defensora da muller, da súa terra, unha Rosalía reivindicativa, divertida… Vida e obra contada en primeira persoa ao xeito de teatro infantil.
O Barco de Valdeorras
No Conservatorio e Escola de Música Municipal do Barco empregaron o Negra sombra de Rosalía para homenaxear o traballo de toda a sociedade nesta pandemia. Pode verse o vídeo aquí.
Cambados
O Concello de Cambados uniuse un ano máis á celebración do Día de Rosalía de Castro o mércores 24 de febreiro. Por ese motivo, a Concellería de Cultura e Normalización Lingüística decidiu agasallar con libros e rosas ás persoas que se achegaron ese día a calquera das catro librarías existentes en Cambados para mercar un libro en galego.
O concelleiro Tino Cordal quixo lembrar que a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemora desde o ano 2010 o Día de Rosalía, propoñéndolle á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas. O Concello de Cambados, ao igual que outros concellos, únese a esta proposta con entusiasmo, dado o firme compromiso do goberno municipal cambadés co noso idioma.
Así, o mércores 24 de febreiro, as primeiras 24 persoas que mercaron un libro en galego nalgunha das catro librarías cambadesas (Ramón Cabanillas, Castelao, Contos e Nobel) recibiron como agasallo o libro editado polo Concello de Cambados Ramón Cabanillas Enríquez. Esta é a súa historia e unha rosa. Con esa finalidade, o Concello repartiu 96 libros e 96 rosas entre os devanditos establecementos.
Con esta iniciativa, o goberno municipal pretendeu conmemorar esta data tan importante para a cultura e a lingua galega, e ademais amosar o seu apoio ás librarías cambadesas, que, ao igual que todo o sector do comercio, está a padecer as consecuencias da grave crise ocasionada pola expansión da pandemia da Covid-19.
É precisamente a existencia desta pandemia a que impide que o Día de Rosalía se poida celebrar con máis actividades, pois a Concellería de Cultura e Normalización de Cambados tiña pensado programar ademais un concerto musical e unha lectura pública de poemas para festexar a efeméride do 24 de febreiro.
A Coruña (Deputación)
Do día 18 de febreiro ao 3 de marzo desenvolveuse na rede o Festival Rosalía da Área de Cultura da Deputación da Coruña, que chegou á súa cuarta edición marcada pola pandemia. Persoas de distintos ámbitos do mundo da cultura participaron neste encontro dixital arredor de Rosalía, desde a rapeira Aid, as músicas Guadi Galego ou Uxía, escritoras como María Reimóndez, Rosalía Fernández ou Antía Yáñez e un feixe de propostas creadas arredor da grande figura da nosa cultura.
Rosalía de Castro foi de novo a protagonista da cuarta edición do festival que este ano se desenvolveu exclusivamente en liña debido ás restricións sanitarias vixentes. O Festival prolongou, deste xeito, a súa duración, mantendo como data principal o 24 de febreiro, día do nacemento de Rosalía de Castro.
A imaxe da Rosalía superheroína, en constante evolución, presidiu de novo o cartel do Festival Rosalía, evento organizado pola Área de Cultura da Deputación da Coruña, que nesta ocasión se desenvolveu desde as súas contas nas redes sociais Facebook, Twitter, Instagram e YouTube. O Festival deu comezo o día 18 de febreiro e contou con colaboracións audiovisuais de persoas procedentes de diferentes ámbitos da nosa cultura.
Nesta nova edición do Festival participaron dezasete creadoras e librarías procedentes dos mundos da literatura (María Reimóndez, Rosalía Fernández Rial e Antía Yáñez), da música (Uxía, Guadi Galego e a rapeira Aid), do teatro (Larraitz Urruzola, Nate Borrajo e Tero Rodríguez), do cinema (Zaza Ceballos), da creación e a artesanía (Amorote, Deica Creacións, Rei Zentolo, OZOCOgz, Punto e Coma), e das librarías (Libraría Pedreira e Libraría Lila de Lilith). No catálogo de participantes incluíronse boa parte das empresas e selos que en anos anteriores protagonizaron a feira de produtos dentro do Festival Rosalía.
Estes testemuños audiovisuais forneceron exemplos concretos do impacto e vixencia que hoxe ten a obra de Rosalía de Castro en diferentes ámbitos da creación artística galega do século XXI.
De xeito paralelo, e con vontade divulgativa sobre a escritora, realizárlonse sete publicacións sobre sete localizacións relevantes relacionadas coa súa vida, englobados baixo o cancelo #Rosalía7lugares.
A Estrada
A Asociación Cultural “Vagalumes” conmemora o día de Rosalía cunha celebración virtual nas redes.
Debido ás restricións sanitarias por mor da pandemia que sufrimos, a conmemoración do Día de Rosalía trasladouse ás redes sociais, mantendo o mesmo fin de lembrar a nosa poeta e todos os valores de rebeldía, amor á Terra, compromiso coas emancipacións e celebración da vida que ela representa. E moitas cousas máis das que nos gustaría que nos falases ti para encher un minuto co tema que desexes sobre esta escritora que tanto nos di cos seus versos.
Até o 19 de febreiro enviáronse intervencións gravadas de menos de 60 segundos ao correo: redaccion@tabeirosmontes.com, co fin de publicar nas redes sociais e na web www.tabeirosmontes.com o día 24 todas as achegas. Estas actividades remataron coa lectura do manifesto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega ás 20:00 h. a través das canles virtuais da A. C. Vagalumes.
Un ano máis, o Concello e a veciñanza da Estrada renderon a súa homenaxe particular á figura de Rosalía de Castro a través dun video clip gravado por unha selección de persoas pertencentes ao ámbito da medicina e das emerxencias sanitarias. Esta escolla, realizada entre un longo abano de profesionais que protagonizou con valentía a loita contra a pandemia, serve, pois, para poñer en valor a heroicidade de dous baluartes da nosa historia pasada e presente.
O lema desta proposta videográfica, Mais ti vas indo, incidiu nesa capacidade de resistencia e resiliencia que escritora e profesionais do sector sanitario amosaron fronte as moitas adversidades que lles tocou afrontar. Se a saúde é cultura; ben podería afirmarse que a cultura é a mediciña da alma. Aquilo que nos impulsa, logo de caermos, a erguernos do chan e seguir camiñando con paso firme. Coma en entregas anteriores, da coordinación do proxecto encargouse o departamento de Cultura do Concello e da súa dirección e realización, o estradense Lucas Terceiro.
Moaña
Ourense
Este vídeo está baseado na técnica do Time Lapse, foi realizado por alumnas de 2º curso do grao de Educación Primaria da Facultade de Educación e Traballo Social de Ourense (Paula Abril Groba, Naiar Alborés Santos, Alba Álvarez Rodríguez, Anahí Barros Vidal e Cándida Veloso Barbosa).
Outes
O Concello de Outes sumouse un ano máis a celebrar o Día de Rosalía de Castro, o 24 de febreiro data na que se conmemora o seu nacemento, mediante a realización de diversas actividades nas que os máis cativos son os protagonistas. O Servizo de Normalización Lingüística do Concello de Outes preparou este ano unha acción para socializar a obra de Rosalía co obxectivo de homenaxeala e achegarlle a súa figura e legado ao público máis novo do municipio. A actividade consistirá en que o alumnado do CEIP de Outes fará unha escolla de textos de Rosalía para plasmalos e ilustralos nos soportes facilitados polo concello. Segundo informaron desde o SNL quérese promover que os nenos e nenas fagan a súa propia interpretación dos poemas e debuxen o que lles evocan.
Unha selección dos poemas e das ilustracións feitas polos nenos e nenas estiveron presentes nos escaparates do comercio local, o que permitiu que a obra de Rosalía e a creatividade da rapazada estea presente nas rúas do concello. Ademais de distribuír debuxos e poemas polos comercios, na casa da cultura da Serra houbo una exposición con outros 150 debuxos que se puido visitar a partir do día 24 de febreiro. Por outra banda, todas as persoas que ese día acudiron á na biblioteca municipal levaron de regalo un libro en galego e unha flor. A obra de Rosalía está plenamente vixente cun discurso feminista e inconformista e os debuxos da rapazada permiten vela desde unha óptica diferente. Desde o Concello de Outes queren agradecer publicamente a colaboración do CEIP de Outes a do como comercio local, para que esta actividade sexa positiva para promover o comercio ao tempo que espalla a cultura entre a veciñanza.
Pontevedra e Vigo
Cada ano desde o Servizo de Cultura da Deputación de Pontevedra sumouse á celebración do Día de Rosalía cun acto institucional que tivo lugar o día 24 de febreiro, data na que se conmemora o seu nacemento. Leváronse a cabo as seguintes accións:
– A Nosa Rosalía
Desde a Deputación de Pontevedra, co obxectivo de homenaxeala e achegarlle a súa figura e legado ao público máis novo, puxo en marcha o concurso creativo de debuxo infantil A Nosa Rosalía. Esta convocatoria estivo dirixida a todo o alumnado dos centros de Educación Primaria da provincia de Pontevedra, que puideron participar, de maneira individual, elaborando un debuxo inspirado na personaxe, vida ou obra de Rosalía de Castro. Para iso dispuxeron dun documento modelo, no que realizaron o debuxo.
Categorías nas que puideron participar:
Categoría “Campaniñas”: 1.º, 2.º e 3.º de Primaria (de 6 a 9 anos)
Categoría “Airiños”: 4.º, 5.º e 6.º de Primaria (de 9 a 12 anos)
Ademais dun pequeno agasallo didáctico para os debuxos seleccionados e centros participantes, os mellores debuxos de cada categoría, anunciados o día 24 de febreiro, conseguiron como premio especial para o seu colexio unha actividade lúdica e participativa sobre Rosalía con formato de obradoiro a cargo de Polo Correo do Vento. Esta actividade realizarase no propio centro nunha data que se deberá convir coa Dirección deste, dentro do curso e horario escolar.
– Proxectando a forza de Rosalía!
Proxección de frases ou versos de Rosalía nas fachadas emblemáticas da Deputación e nos concellos da provincia.
O propio día 24 prendeuse de forma simultánea a palabra e a mensaxe de Rosalía en varios puntos da provincia, concretamente en edificios públicos dos concellos de Silleda, Caldas, Bueu, Salvaterra, Oia e O Rosal. O Servizo de Comunicación foi o encargado da ilustración do cartel e do deseño para proxectar as frases ou versos de Rosalía sobre as fachadas do Pazo provincial, da sede de Vigo e dalgúns edificios públicos de concellos da provincia. Nos edificios da Deputación permanecerán durante unha semana. Animouse a compartir a través das vosas fotos a palabra de Rosalía: #CoaForzadeRosalía #DíadeRosalía #ADepoconRosalía
– 24 de febreiro, celebración do Día de Rosalía
Tivo lugar un acto no Pazo provincial da Deputación en Pontevedra pola mañá e na sede de Vigo pola tarde
Realizouse un pequeno acto institucional, sen público presencial, que puido seguirse de forma virtual a través das canles da Deputación de Pontevedra. Nel participaron en remoto nenas e nenos que leron algúns poemas de Rosalía da súa escolla. Ademais das intervencións institucionais, sumaranse á proposta da AELG coa lectura do manifesto polo Día de Rosalía elaborado este ano por Anna R. Figueiredo, quen participou directamente na actividade. Anunciáronse tamén os gañadores e gañadoras do concurso de debuxo A Nosa Rosalía, contouse coa actuación de Uxía, que interpretou algúns poemas do seu disco Rosalía pequeniña e cun servizo de interpretación en lingua de signos para fomentar a participación e a inclusión da mensaxe universal de Rosalía.
Pola tarde, na sede de Vigo, o mesmo acto completouse co prendido da proxección sobre a fachada.
Pontevedra
Redondela
O Servizo de Normalización Lingüística do Concello de Redondela celebrou o Día de Rosalía con flor e agasallo de libros.
Santiago de Compostela
A Concellaría de Cultura do Concello de Santiago, en colaboración coa A. C. O Galo, organizou un roteiro sobre “Rosalía en Compostela”, guiado por Francisco Rodríguez.
Tivo lugar o sábado 27 de febreiro de 2021, ás 17:00 horas, sendo o punto de encontro o monumento adicado a Rosalía na Ferradura.
Pitusiña é unha nena arrichada que pensa, fala e xoga en galego. Un día, farta de que sempre lle digan cousas que non entende: “Fala ben, así non se di…”, decide facer unha viaxe no tempo buscando a Rosalía de Castro para que lle axude. Unha viaxe á que vos convida, queredes acompañala? Espectáculo de monicreques e actriz. O acto tivo lugar o 27 de febreiro, ás 12:00 horas, no Salón de Actos da Biblioteca Ánxel Casal de Santiago de Compostela.
Actividades nos centros de ensino
Estes son os centros que nos comunicaron a súa participación:
Cada ano o alumnado saíu á rúa con Camiños de poesía, poemas de Rosalía que poñen en diferentes ubicacións. Todos xuntos no centro da Beluso e copias dos mesmos repartidos pola parroquia.
Tiveron un 24 de febreiro cheo de actividades e moita arte con Rosalía por todo o cole: corredor, biblioteca, aulas, música adicada a Rosalía durante toda a mañá, coreografías e participación na proposta da AELG, ademais dun lenzo interactivo (con medidas de seguridade), continuaron poñendo voz a imaxes de Rosalía a través da aplicación Chatterpix e escoitaron a mensaxe de Miriam Ferradáns. Toda a información no blog do centro.
O 24 de febreiro celebrouse o Día de Rosalía de Castro e un ano máis quixeron seguir as propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a súa celebración adaptándoas á realidade que estamos vivindo. De xeito colaborativo entre todo o alumnado do centro realizouse un vídeo onde poderedes atopar información sobre esta ilustre autora e ademais o recitado de varios dos seus poemas. Este traballo permite coñecer, reinterpretar e difundir a súa fantástica obra. Pode verse aquí, na web do Centro.
Bailaron coa poesía da nosa escritora máis célebre musicada polo grupo de Astarot, para celebrar o Día de Rosalía 2021, sumándose á proposta da AELG. Nas aulas, traballouse con textos e imaxes de Rosalía:
En Educación Infantil fixeron realidade os “discos” do cartaz da AELG, reutilizando cartón, e decoraron a súa galleta cunha imaxe de Rosalía e un verso e unha flor na traseira. Pode verse máis información no blog do centro.
As actividades polo Día de Rosalía foron desenvolvidas no noso Xardín da poesía. Foron as seguintes:
– O alumnado de 6º curso cantou e bailou o Rap Rosaliano titulado ” Un beixo de a´mor” (poema de Xosé Luna).
– 3º e 4º elaborou un busto de Rosalía utilizando a técnica de Andy Warhol.
– 1º, 2º e 5º recitou varios poemas de poeta.
Previamente elaborouse un mural colaborativo feito por toda a comunidade educativa do centro coas palabras que para nos son as máis bonitas da lingua de noso.
Propuxeron para a comunidade educativa a actividade Rosalía Desconfinada, tal e como se pode ver na web do centro. Aquí poden verse os videos e resultados da actividade, tamén na súa web.
Desde o centro lévase conmemorando desde hai anos esta data. Aquí pode escoitarse este podcast elaborado desde o propio centro.
O alumnado de Infantil a 3º de Primaria traballará e interpretará o poema musicalizado de Rosalía do Lelli Kellies, mentres que o alumnado de 4º a 6º de Primaria fará o propio co poema de Sebastian Black e Its Soul. Elaborarase un vídeo coas súas interpretacións. Ademais de distintas actividades sobre Rosalía que se desenvolverán nos distintos grupos, convidarase ás familias a participar na elaboración dun mural conxunto sobre Rosalía. Todas as actividades serán recollidas no blog do centro.
Dentro do proxecto de centro titulado “Ecolaxeiros, construindo camiños”, confeccionaron, dun xeito dixital e colaborativo, un roteiro rosaliano interactivo baseado na ruta promovida por Avelino Abuín nos anos oitenta. Por outra banda, plantaron unha roseira no horto escolar en homenaxe a Rosalía. Pode verse a actividade no blog do centro.
Creouse un recurso interactivo desde o centro tomando como base a proposta da AELG para este 2021. Pode consultarse aquí.
Poden verse os traballos realizados no blog do propio centro.
Trátase dun “Draw My Life” narrado en galego por Uxía Salgado da Silva, alumna de 6º de primaria do centro. As ilustracións foron obtidas do vídeo orixinal en castelán publicado en maio de 2019 polo equipo “TikTak Draw” de YouTube, e que lle outorgou autorización ao Colexio. Tamén contaron coa axuda da Fundación Rosalía de Castro, que participou na revisión dos datos biográficos.
Poden verse máis vídeos aquí e tamén nesta ligazón.
1. Infantil: As nenas e nenos de Infantil caracterizados para a ocasión, realizaron a dramatización da canción “Esta clase parece un galiñeiro” do grupo The Lelli Kellies, proposta pola AELG.
2. Primaria: O alumnado de Primaria realizarou varias actividades, entre as máis destacadas a elaboración de máscaras coa imaxe de Rosalía e cuns versos da autora polo reverso que recitaron na aula.
3. ESO/Bacharelato: Nun ano nos que os saúdos dende as ventás foron habituais, no que saímos á ventá a aplaudir, no que colgamos debuxos na ventá con mensaxes de ánimo… nada mellor que conmemorar o Día de Rosalía amosando imaxes súas, recitando poemas, ou mesmo poñendo música da nosa autora máis universal a través das nosas fiestras. As derradeiras palabras de Rosalía foron: “Abre a ventá que quero ver o mar”, pero quizais non haxa mellor metáfora no seu derradeiro suspiro que querer ver o símbolo da inmensidade, do inabarcable, do infinito, da liberdade, a través dunha pequena fiestra. Son as pequenas cousas as que nos abren as portas desa inmensidade inabarcable. Son as palabras de Rosalía as que nos fixeron infinitos e libres, por iso, co alumnado da ESO e Bacharelato, levaron a cabo as seguintes actividades:
a) Realizaron unha foto desde as ventás das súas casas acompañados dunha imaxe de Rosalía e completando o lema “Abre a ventá que quero…”, no que manifestaron os seus desexos a realizar cando esta situación de pandemia remate. Con estas imaxes elaboraron un vídeo co poema musicado de Rosalía “Tecín soa a miña tea”, interpretado por unha das súas alumnas. Este lema pendurou das fiestras do colexio durante toda a semana.
b) Ambientación do colexio con carteis e un mural na entrada versionando o cartaz da AELG e con ambientación musical con versos da autora durante todo o día.
Vaise facer un concurso de videopoemas. Ademais, lerase o manifesto da AELG na radio escolar, como fan todos os anos.
Celébrase o Día de Rosalía. O venres 26 lévase a cabo un recital poético da obra da autora en varias linguas, para conmemorarmos tamén o recente Día da Lingua Materna. Tamén está previsto divulgar o traballo nas redes sociais do centro (A lus do mundo -Instagram e Facebook-)
Podedes ver as actividades realizadas no blog do Centro.
Aínda que Rosalía de Castro merece ser lembrada todo o ano, foi ben que se decidise por escoller o 24 de febreiro, día do seu nacemento en 1837, coma un día para homenaxeala. Dende o IES Leiras Pulpeiro quixémonos unir á festa rosaliá con diferentes actividades realizadas polas nosas alumnas e alumnos.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega fixo este ano unha proposta de actividade vinculada á música e á danza. E algo argallamos…
En primeiro lugar, seleccionamos un poema, Amores cativos e fixemos fotografías que amosasen persoas, animais, obxectos… que amosasen os sentimentos que suxiren o texto, que son moitos e moi profundos💔💕😒😢😫😔🔥😡💥😞. Puxemos un toque de humor, que boa falta fai nestes tempos🎉😝 Creamos un panel con fotos📷📷- podédelo ver na imaxe- xunto co Manifesto deste ano 2021 de Anna R. Figueiredo. Está exposto na entrada do centro.
A seguir, aproveitando a boa acollida que está a ter o Dicionario de Galego para Boomers, o alumnado de 1º de BAC A realizou un interesante experimento recreando este poema e adaptándoo ao vocabulario da xeración Zoomer😮. O resultado poderédelo ver entrando no Dicionario en Instagram. Poñémosvos imaxe da entrada cos versos orixinais para que vos veña a intriga 😜
Inda temos máis! Unha alumna e dous alumnos de 4º de ESO C, compuxeron e cantaron un trap a partires da versión Z de Amores cativos. Estupendo traballo o de Jarno, Ainhoa e Samuel que vos amosamos no vídeo de abaixo!
🎤🎥🎶👏👏👏👏
Tamén o podedes ver no Dicionario para Boomers.
E non perdades o divertido vídeo de Antía, de 3º ESO D cantando e bailando para pedirlle un home San Antonio bendito😂 Precisabamos de rir, bailar e cantar!
E a ritmo de gaita galega, Noa e María, tamén de 3º D, recitan Miña Santiña, miña santasa.
Grazas aos alumnos e alumas de 1º de ESO C por axudar na montaxe no panel de Rosalía, aos de 1º de BAC A pola súa versión poética, aos de 4ºC e ás rapazas 3º D polos seus vídeos.
Vídeo gravado co alumnado de 4º ESO-B para o Día de Rosalía. Pode verse no perfil de Instagram do IES San Rosendo.
Versión artística do cartaz oficial da AELG realizada por alumnado do IES Plurilingüe Fontexería-Muros, para conmemorar o Día de Rosalía 2021. As actividades poden verse na web do centro.
Propostas da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega para a celebración do Día de Rosalía de Castro nos centros de ensino
A proposta realízase en base a un escenario de actuación cos centros de ensino bastante pouco habitual debido á problemática da COVID-19.
A proposta trata de unir a idea da música na literatura, a música en Rosalía e a reinvención da nosa tradición lírica-poética-musical en torno á figura senlleira da poeta. A música serve para curar, salva distancias, comunica, únenos e hai poucas cousas que sexan tan universais como a necesidade de cantar, para expresar dor ou ledicia. Tamén en Rosalía. Neste ano no que as visitas aos coles están medidas, no que precisamos unha nova canción para anovar o mundo, como as baleas cando nacen, sementemos música e retrousos que nos fagan confraternizar e recoñecernos malia levar a cara tapada.
A proposta didáctica para o Día de Rosalía ten os seguintes obxectivos:
Dinamización e coñecemento dos versos de Rosalía e a súa figura nas aulas: integración do legado rosaliano nas novas tecnoloxías empregadas polo alumnado, proposta da obra da nosa artista emblemática como elemento de recuperación e reinterpretación das raíces da literatura e a creación de novos medios de arte e comunicación.
A Rosalía innovadora: a figura de Rosalía é unha representación da modernidade e actualidade no seu tempo e debe ser comprendida tamén coma un motor de movernos cos tempos e de crear a nosa propia identidade aproveitando as vantaxes ambientais de tecnoloxía e sociedade do momento. Tamén aproveitándonos, no que se poda, dos obstáculos. A figura de Rosalía é resiliente, forte, emerxe de entre as dificultades e propón novas vías de expresión da literatura, da linguaxe e da lingua.
Rosalía como persoa do seu tempo e semente de futuro, creadora dun alicerce sólido e reivindicado cara a igualdade e a normalización da lingua e do patrimonio inmaterial e material galego.
Propostas didácticas:
A proposta didáctica para coñecer, reinterpretar e difundir a obra de Rosalía, baséase na creación dun vídeo curto apto para o consumo en redes sociais (para o alumnado de máis idade) ou para difusión no propio centro, en circuítos pechados ou cara ás familias (no caso de alumnado de menor idade). Para facelo, desde a AELG, ofrecemos diversos xeitos de participar:
Neste ano, tendo en conta a situación sanitaria correspondente e tamén os ánimos que aniñan nas aulas, reivindicamos a idea de Rosalía de Castro desde a música, desde o ritmo do poema, desde a actualidade e o espírito de liberdade, superación e anovador da poeta chegado aos nosos días. Podemos cantar, podemos expresarnos a través do movemento, podemos concentrar os sentimentos que se revolven no noso interior a través da modulación da voz. Ela xa o fixo, deixando textos que reivindican a nosa realidade, malia estaren escritos hai ben de anos.
Ela xa o fixo a través da visión política da paisaxe, do feminismo, da forza, do tesón, do amor e da dor, a través dos camiños líricos e narrativos, das accións. Ela deixou un legado que podemos recoller e levar ás nosas realidades de aula. Ante as condicións de supervivencia, atopemos esas forzas que nos anovan, que manifestan as dores e as ledicias a través da voz e do xeito de cantar.
Desde a AELG convidámosvos a participar no festexo de Rosalía de Castro a través das seguintes propostas para o día 24 de Febreiro (mércores) de 2021, a propia semana ou para facelas perdurar no tempo tendo en conta o carácter eterno da nos Rosalía.
Propostas para INFANTIL E PRIMARIA:
THE LELLI KELLIES- A clase é un galiñeiro…
A que algunha vez o tedes pensando? A que algunha vez o alumnado ten escoitado esa expresión vindo de nós? “Esta clase parece un ghaliñeiro!” Pois que sexa. Que sexa un ghaliñeiro que lembre un dos poemas de Rosalía. The Lelli Kellies ofrécenos unha pequena versión para empregar na aula e reproducir a letra e coreografía, nos lugares de traballo e grupos burbulla correspondentes, desta proposta divertida que nos permite descargar adrenalina e botar unha gran risotada. Cacarexar as frustracións!
Escoitade a proposta e tratade de levala a cabo na aula coa rapazada. Primeiro podedes xogar a adiviñar o que di a letra e sobre que trata. Engadimos unha pequena ficha de traballo para que se poida concretar na aula e que a nosa rapazada teña o seu verdadeiro pasaporte Rosaliano do día 24. Rosalía desconfinada!
Podedes descargala aquí.
Actividades de aula:
1.- Proxectamos o vídeo:
2.- Reto 1: Intenta cacarexar ao tempo que o fan os protagonistas do vídeo
3.- Cres que os protagonistas do vídeo son galos ou galiñas? Por que? (Escribe o porqué en 7-10 palabras, e só podes usar un adxectivo).
4.- Completa a letra:
Isca d’______
_________ maldita,
Isca d’_____
Nó me mate-la ______.
Isca d’_______
Galiña _______
Isca _______
Pra ______ tua dona.
Cantares gallegos. Rosalía de Castro. 1863.
Vente, rapasa
5.- Poderías cantar a canción sen escoitala de fondo? Intentádeo (Lembrade mover os brazos como se tivésedes ás) para poder canalizar toda a forza creadora das/dos poetas.
6.- Debúxate como se foses un galo/galiña/paxaro do teu gusto.
7.- Hora de dalo todo! Gravamos en vídeo o noso baile e canción Rosaliana imitando aos Lelli Kellies!
8.- Extra: Botade unha ollada aos seguintes vídeos de outras persoas que cantaron a Rosalía. Podedes, mentres escoitades, bailar un pouquiño no sitio…
9.- Cal vos gustou máis? Poderiades inventar na casa un baile para esa canción e compartilo coa clase a través da aula virtual coa axuda da vosa familia?
10.- Gravación da proposta de coreografía da aula para:
a) Compartir en redes cos cancelos #rdc_2021 #TeusDocesCantares
b) Enviar ao mail da AELG: oficina@aelg.org e á comunidade educativa relacionada coa aula (familia, claustro docente…)
PROPOSTA PARA OS MAIORES DE PRIMARIA-ESO-BACH-FP (Proposta de 10-99 anos)
SEBASTIAN BLACK e ITS SOUL- Non me asombres, negra sombra.
A proposta de Sebastian Black e Its Soul está máis relacionada co alumando que entra nas etapas de estudo das/dos maiores.
Podedes descargala aquí.
Actividades de aula:
1.- Escoita activa do audio da canción.
a) Identificación dos elementos. Ritmo, somos quen de identificar que ritmo ten? Poderíamos marcalo coas mans, ou cun lapis?
b) Letra: entendemos ben a letra? Poderíamos copiala nun papel de borrador tras escoitala un par de veces? (Realizamos a escoita e, en gran grupo, corriximos a proposta).
c) Elemento sentimental/visual: Pensemos, por unha banda, con que pode estar relacionada esta letra. Que nos fai sentir a nós? Tristeza, amor, nostalxia, proximidade, desexo de saír, desexo de soidade, desexo de atoparnos con alguén, medo, suspicacia, angustia, tranquilidade…
d) Tendo en conta o que nos fai sentir a canción buscamos no noso arquivo de imaxes do móbil (ou nun arquivo de imaxes que poida ter x docente) unha imaxe que reflicta ese sentimento, podemos escoller incluso a imaxe dunha persoa, ou se é algo moi ligado a nós e non queremos manifestalo en alto podemos escoller un “selfie” e explicar que, de momento, non estamos cómodxs compartindo ese sentimento coa clase.
e) Elemento sentimental/visual: Credes que a intención de Rosalía era crear ese sentimento en particular ou ela podería ter outro calquera pero a vós escoitar a canción non vos comunica o mesmo que o que ela tentaba comunicar ao principio?
2.- Agora proxectamos o vídeo proposto por Varadero para a coreografía.
a) Poderíamos reproducila?
b) Poderíamos mellorala?
3.- Gravación da proposta de coreografía da aula para:
a) Compartir en redes cos cancelos #rdc_2021 #TeusDocesCantares
b) Enviar ao mail da AELG: oficina@aelg.org e á comunidade educativa relacionada coa aula (familia, claustro docente…)
4.- Poderíamos reproducir esta experiencia de crear unha canción e unha proposta de baile, para realizar desde os nosos postos na aula, escollendo algún outro poema Rosaliano? (envíanse propostas pero, obviamente, dáse liberdade x docente para empregar outros materiais da riquísima obra de Rosalía de Castro)
A AELG comprométese a colaborar na difusión da mesma a través da súa web e redes sociais, para o que agradecemos que se envíe noticia das actividades ao correo oficina@aelg.org. A este mesmo correo podedes comunicarnos a vosa intención de participar nesta iniciativa ou noutras coas que o voso centro celebre o Día de Rosalía 2021, para a irmos facendo constar na nosa web.
Extra:
Como inspiración, podemos recorrer a estas propostas que grandes intérpretes galegos teñen realizado arredor da obra Rosaliana (podedes buscar os textos e localizalos na obra de Rosalía, e pensar se algunha vez vos tedes sentido deste xeito):
Narf:
Entrevista co autor sobre o seu achegamento a Rosalía: https://www.youtube.com/watch?v=0MJy-zAAAX0
Son Trío:
De vacas (Rexurdimento):
Uxía (Rosalía pequeniña):
Uxía (Alborada):
A AELG vén impulsando desde 2011 esta iniciativa. Xa aprobaron a moción os seguintes concellos:
A Coruña, A Estrada, A Guarda, A Pobra do Brollón, A Rúa de Valdeorras, Allariz, Ames, Arteixo, Baiona, Bergondo, Betanzos, Bueu, Burela, Cambados, Cambre, Carballo, Carnota, Cedeira, Cee, Cerceda, Chantada, Entrimo, Fisterra, Foz, Lalín, Lobeira, Melide, Miño, Muros, Narón, O Rosal, Ourense, Padrón, Poio, Ponteareas, Pontedeume, Pontevedra, Porto do Son, Ramirás, Redondela, Rianxo, Ribeira, Riotorto, Rodeiro, Rois, Sada, San Sadurniño, Santa Comba, Santiago de Compostela, Silleda, Teo, Tui, Valdoviño, Vigo, Vilasantar e Xermade. Sumáronse tamén as Deputacións da Coruña, Lugo e Pontevedra.
A AELG seguirá a facer chegar aos plenos unha moción neste sentido solicitándolles que recollan esta celebración nas súas programacións culturais.
Estas son algunhas das fotografías do acto do Día de Rosalía de Castro 2021 en Lugo, que tivo lugar o 24 de febreiro, organizado pola AELG xunto á Área de Cultura da Deputación de Lugo. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.
Artigo de Cesáreo Sánchez en Nós Diario:
“En xullo de 2010, no cemiterio de Adina, iniciamos a conmemoración daquel 25 de maio de 1891 no que tivo lugar a translación do corpo mortal de Rosalía de Castro a San Domingos de Bonaval. Comezamos de novo a desandar a desolada realidade que para a nosa poeta reflectían as palabras doridas de Rodríguez Seoane: “O seu enterro cremos que non teña sido máis que a soidade que para moitos precede a tumba. Que doloroso é patria miña, o camiño que aínda despois de mortos teñen que percorrer teus fillos ilustres”.
Ás portas de Bonaval, onde entrabamos libremente, en representación da AELG e de todos os colectivos que apoiaron o acto de reivindicación de Rosalía, dicía “vimos hoxe e viremos unha e outra vez a San Domingos porque non nos resignamos, porque non renunciamos a Rosalía, porque non renunciamos á patria galega”. En cumprimento do mandato que asumimos, o 24 de febreiro de 2011 convocamos as xentes do noso país para reivindicar a nosa poeta nacional e erguer a reivindicación dun Panteón, laico e público, de xestión e de propiedade pública.
Hoxe, após 10 anos, o aceso ao Panteón segue a ser tutelado pola Igrexa: “concedemos a autorización solicitada, recordándolles que o edificio de San Domingos de Bonaval non é un espazo multiusos, e os actos que se celebren alí han de respectar a natureza relixiosa do templo”.
Desde aquel día de celebración seguimos a honrala, a reivindicala, pois sofre hoxe, na práctica, un silencioso ocultamento: Bonaval segue a ser unha calada prisión que a cobre cun manto de silenciosa sombra e que pode propiciar a indiferenza, a calada anulación.
Os apoios ao Día de Rosalía foron levedando por toda a Galiza. Foi determinante o activismo do profesorado por todos os centros escolares do país e os concellos, xa 60, que recoñeceron en pleno o Día de Rosalía, así como tres das catro Deputacións Provinciais, que o incorporaron ás súas programacións. Coa inestimábel axuda da base asociativa da AELG, foi imprescindíbel o apoio do tecido cultural das agrupacións culturais das distintas cidades e vilas galegas así como das bibliotecas públicas, museos e asociacións de veciños. Este ano foi solicitada a súa declaración ao Parlamento Galego.
As propostas que se fixeron ao longo dos anos, desde o consello directivo da AELG, foron as máis diversas. Ademais dun fermoso e clarificador manifesto que as e os escritores galegos elaboraron e que foi lido por todo o país, fixéronse propostas para o ensino e para os concellos. Á par, xurdiron outras en centros escolares e culturais, nos concellos ou na sempre activa Fundación Rosalía. Fixéronse lecturas da obra de Rosalía, concursos de poemas sobre ela e a súa obra, gravacións en todos os soportes audiovisuais ou de telefonía móbil de poemas lidos ou dramatizados. Realizáronse palestras sobre a súa obra e a súa persoa, sobre feminismos. Puxéronse pancartas con texto de Rosalía nos balcóns de institucións, graffitis cos seus poemas nos muros das nosa vilas, pintáronse murais coa súa figura e outras moitas iniciativas.
Celebramos neste 2021 a autora cuxa palabra fundadora ten a vixencia de seguir a ser capaz de soportar o peso todo das aspiracións nacionais e sociais da Galiza, alén de saber ler as íntimas mensaxes que levamos na alma colectiva de galegas e galegos. Que sexa coñecida, significará que somos un pobo que se coñece a si mesmo e sabe das causas da súa prostración.
Ao ler as pensadoras feministas da África ou do Brasil ou da India, creo que a obra de Rosalía sostén hoxe a análise destas pensadoras do Sur global, defensoras dun feminismo cultural e economicamente anticolonial e de clase, que pide ter en conta as desigualdades entre as mulleres, a dupla invisibilidade das mulleres racializadas, a precarización dos seus dereitos, a xenofobia contra das migrantes. Esa segue a ser Rosalía hoxe, no s. XXI.
Ímoslle ler poemas e levar flores como llas levamos aos seres queridos porque, non o esquezamos, ela é a muller que acolleu á escritora xenial, a muller que amou e foi amada, a muller coa calidade de alma de aquela a quen obrigaban as dores alleas, das que fixo as propias dores.
Tamén a que trae o poema que é canción sanadora en tempo de desasosego, a que nos dá arrimo cos seus doces cantares, aos que nos convoca o manifesto da escritora Anna R. Figueiredo.”
Estas son algunhas das fotografías do acto do Día de Rosalía de Castro 2021 na Coruña, que tivo lugar o 24 de febreiro, organizado pola AELG xunto á Agrupación Cultural Alexandre Bóveda. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.
Reportaxe de Irene Pin en Nós Diario:
“A profesionalización da literatura galega non ofreceu grandes avances durante as últimas catro décadas. É unha das principais conclusións que tira a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) do informe da primeira fase de elaboración do Libro Branco de Escritoras/es en lingua galega.
Só 6% das escritoras teñen como fonte única de ingresos a literatura. Isto non quere dicir que esta porcentaxe sexa a que consigan “vivir do que escriben”, nin moito menos, xa que no colectivo podemos atopar unha elevada proporción de persoas xubiladas ou no paro. O certo é que, de media, os ingresos medios por dereitos de autoría non chegan a 1.000 euros anuais e para 72% das autoras supoñen menos de 10% do seu total anual.
Aínda así, hai que declaralos e isto pode supor moitas dúbidas para as creadoras. Por iso, á primeira parte do informe, publicada a a semana pasada, incorpóranse agora dous textos que atenden a cuestións de carácter legal: “Dereitos, obrigas e relacións das escritoras e escritores coa Administración pública” e “A obra literaria e a propiedade intelectual”.
A súa autora, Ania González Castiñeira, asesora xurídica da AELG e de Centro Español de Dereitos Reprográficos na Galiza na Galiza, procura a través destes textos “ofrecer as ferramentas” para enfrontar as “inseguridades” que xorden cando o mundo da creación se enfronta á realidade do mercado e ao trato coas administracións. Como tributar a facenda? Que obrigas fiscais temos ao explotar economicamente unha obra? As respostas, que non son únicas, implican conceptos e relacións complexas. Por iso, o informe intenta “trasladar de maneira aberta un campo que forma parte da actividade artística”, mais que “non está na formación regrada ou xeral, e debería”, engade González.
Como sinalábamos, unha das cuestións habitualmente conflitivas, cando entran os cartos na ecuación, é como declaralos, algo que sempre hai que facer. A chave está en se a persoa realiza unha actividade de maneira “habitual” que supón a súa principal fonte de ingresos, definición que tampouco está exenta de discusións teóricas ou doutrinais, pois na linguaxe xurídica, “como ocorre no literario, o significado das verbas e expresións non é nunca neutro”.
Así, unha das situacións máis comúns é ter un traballo asalariado e dedicarse profesionalmente á creación literaria, situación na que adoita poder tributarse esta última como rendementos do traballo, se a explotación está cedida a terceiros terceiros (como unha editorial), mais non no caso da autoedición. Fronte a isto, quen teña a actividade literaria como única, verase na obriga de considerala como actividade económica e darse de alta como autónoma, pagando a cota á seguridade social, se ben os rendementos polos dereitos de autoría estás exentos de IVE.
Os premios literarios son tamén un terreo problemático. Xa sexa por descoñecemento ou perpetuando certas prácticas abusivas, enténdese con demasiada frecuencia como galardón a propia publicación do libro. De novo, aquí González destaca un conflito de linguaxe. “As administración ou as editoras confunden os conceptos polos que se pode remunerar a autora”, explica. As dotacións destes certames, que gozan de menos obrigas fiscais, camuflan moitas veces o que correspondería por anticipo dos dereitos de autoría.
Neste senso, González opina que non deberiamos chamar “premio” ao que supón un proceso de selección de manuscritos para seren publicados. “Secuestrar” desta maneira un concepto da cultura é conflitivo, pois pode deixar as autoras sen unha linguaxe técnica que lles permita negociar. Así, “é importante que o mundo da arte e o do mercado atopen un espazo común de entendemento”.
“Por moito que a literatura sexa un patrimonio inmaterial, ten que xerar rendementos económicos sobre a creadora cando esta é explotada por terceiros”, o que non exime da chamada relación paternidade (ou maternidade, como prefire González) que mantén o vínculo entre obra e creadora. Neste senso, o segundo dos seus informes dedícase a aclarar as persoas e roles que entran en xogo na creación e na explotación da obra literarias.
Cómpre diferenciar aí dous tipos de dereitos: os morais, que son irrenunciábeis e inalienábeis, protexen a relación entre obra e autora; os patrimoniais, tamén chamados económicos económicos, permiten á autora obter un rendemento pola explotación económica da obra (reprodución, distribución, comunicación pública…).
Un dato que chamaba a anterior do informe da AELG era a alta porcentaxe de autoras que aseguraban non asinar contratos: unha de cada tres persoas. Neste senso, González lembra que os dereitos “só se poden ceder por escrito”, mesmo no caso dos premios, onde semella que as bases xa implican a edición. “A Lei de Propiedade Intelectual exixe sempre a sinatura dun contrato”, insiste, que ademais ten regulados uns mínimos que, de non existir, fan que sexa nulo. Aliás, hai outros aspectos que de estaren mal recollidos “o fan anulábel”, engade, sinalando que se debe incluír a remuneración ou o número de exemplares de cada edición, datos moitas veces excluídos. Así, se ben a lexislación ofrece “liberdade de pacto entre as partes”, os acordos están “regulados no contido mínimo”.
Outro dos problemas máis habituais ten a ver coa duración máxima, 15 anos (10 se a remuneración é por tanto alzado ou pago único), ou coa confusión entre o anticipo (sobre a porcentaxe que se percibirá do dereitos) cun tanto alzado (modalidade que só se usa cando é difícil calcular os ingresos que se van obter, algo pouco habitual no eido literario). Por último, recorda que os contratos deben regular para que linguas e territorios, pois cando está sen especificar enténdense para o mínimo.
Aínda que González chama a atención sobre acudir a profesionais do dereito cando sexa preciso, algo que pode solucionar nunha única consulta anos de relacións, insiste en que as autoras deben ter coñecementos básicos sobre o ámbito. “É como ir ao médico”, afirma, algo que non quita saber sobre temas de saúde. “É moito máis complexo que a crear unha novela”, aclara ademais a avogada.
O informe procura axudar a evitar que se cometan erros por descoñecemento, algo bastante habitual no sector artístico en xeral, onde as creadoras constitúen o “elo máis feble”, opina González. “Sobreenténdese moitas veces a satisfacción por publicar”, comenta, sinalando a necesidade de tratar as creacións, aínda que non só, “como produtos culturais”. Neste senso, considera certa falta de especificidade sobre o seu tratamento fiscal, co tipo de actividades non ben definidas e sen adaptación real ao mundo da cultura, o que xera indefensión.”
