Artigo 
de Helena Miguélez en El País:
“Aparece con frecuencia nos medios e no discurso académico a referencia ao nome de Ricardo Carvalho Calero como presenza incómoda, mesmo como tabú. A explicación de por que isto é así adoita a non se dar, ou cando si aparece, resulta somera ou críptica. Sorprende que nisto sexan coincidentes tanto os artigos de opinión xornalísticos como os académicos, cando o segundo tipo de texto podería permirtirse maior delonga á hora de xustificar por que, á altura de 2012, resulta aínda necesario referírmonos a un participante histórico da cultura galega en termos de censura. As que lemos o discurso do nacionalismo cultural galego en tanto que narrativa histórica houbemos de remexer nos propios códigos da crítica carvalhocaleriana (refírome aos traballos sobre el, non aos escritos por el) para entendermos qué está en xogo cando se di que mentar a Carvalho Calero constitúe en por si un acto transgresor. Ditos códigos inclúen, por exemplo, a referencia ao autor como exemplo dunha humildade e modestia portentosas, a prevalencia do método científico que caracteriza a súa historia literaria, a súa vocación de servizo desinteresado á construción nacional, servizo que a Galicia autonómica lle compensou pobremente, ou mesmo do cal renegou. Sobre todo, as referencias a Carvalho Calero oscilan entre os arquetipos do mártir ou do mentor total, e por iso, os e as que reclaman unha meirande visibilidade do seu legado se pronuncian, antes que nada, na estela dunha débeda impagable. (…)”
Arquivos da etiqueta: El País
Bieito Iglesias: “Se introduces contradicións na comunidade, es mal recibido”
Entrevista 
a Bieito Iglesias en El País:
“(…) – El País (EP): En que basea a decisión de escribir un conto ou ir a unha narración máis ampla?
– Bieito Iglesias (BI): Hai escritores máis sintéticos e outros máis analíticos. Hai quen coa materia literaria deste libro [Contos da terra da tarde] escribirían os sete tomos de Proust. Tendo a traballar con moita materia e logo comprímoa. Con metáfora dos astrofísicos, os poetas contemporáneos, o meu método é un burato negro: comprimir moita masa para que se produza o big bang. Logo, a inercia da explosión ás veces dá para 20 páxinas, outras para oito e outras para 150. Pero tendo a ser un mediofondista, un Sebastian Coe da literatura, cómodo na nouvelle. (…)
– EP: O combate contra a pacatería é común na súa literatura.
– BI: O ambiente pacato é típico dunha literatura como a nosa: nunha situación de subordinación, aqueles escritores que introducen laceracións rompen o molde. Pasou coa Esmorga, recibida con reticencias polo galeguismo oficial. Se un autor introduce contradicións no que se supón que debe ser a comunidade, é mal recibido. Os meus libros non son correctos. Tampouco son reaccionarios como Houllebecq, pero non son compracentes coa igrexa progre galeguista. Agora a xente quere historias edificantes, como os filmes en Bollywood. (…)”.
O último galeguista histórico
Reportaxe 
de Xosé Manuel Pereiro sobre Carlos Casares en El País:
“(…) Casares foi, en certa forma, o último galeguista histórico. Non soamente por compartir esa variedade de campos de actuación da Xeración Nós, da creación literaria á acción política, pasando pola promoción cultural, senón porque asumiu e desempeñou o papel de herdeiro cun nítido perfil político e cultural. O gardián da mesa, titulei hai anos unha entrevista súa, en alusión á mesa camilla de Ramón Piñeiro, e fixéralle máis graza que outra cousa. E porque tiña un gusto pola conversa e unha arte practicándoa inusuais no seu tempo. Tamén, igual que agora Rivas e Freixanes, Casares foi o primeiro escritor digamos profesional. Unha década debería ser tempo bastante para analizar como esas facetas —a política, a pública— influíron ou non, e como, na súa literatura. “A súa obra resiste o paso do tempo. Na división dun crítico norteamericano entre escritores ‘peles vermellas’ e ‘rostros pálidos’, el sería dos segundos, polo seu esmero na técnica e na procura da racionalidade. Pero o que vai emerxendo é a literatura, non nos acordamos de se Valle-Inclán tiña ou non a medalla de Isabel a Católica”, di o autor coruñés. “Tiña opcións persoais, defendeunas con sinceridade, e nalgún caso foi incomprendido. Tiña unha dimensión cívica da vida, e non distinguía entre o papel de escritor e o de cidadán. Hai xente á que lle favorecen os compoñentes extraliterarios, e a el non”, sinala o escritor e editor pontevedrés. “A súa obra ten unha enorme eficacia comunicativa e esixencia estilística, aínda que ás veces parece fácil. Hai quen se dedica a decorar unha ventá e quen fai a ventá para que se vexa a paisaxe”, conclúe Freixanes. (…)”
A nación literaria e a literatura en clave nacional
Reportaxe en El País:
“O nacionalismo galego ten unha fundación literaria e máis diverxencias contemporáneas coa literatura, sobre todo desque tocou poder. Un escritor pode ser marxinado, pero é raro que traduza ese silencio expresivo como un xeito de dicirlle “se non está contento, que marche”. O que non pode é ser expulsado do sistema literario nin escindirse del. Nun escenario de ruptura do nacionalismo político aleado na marca BNG durante os últimos trinta anos, críticos e escritores propoñen liñas de fuga para entender a relación entre a ideoloxía auroral e o campo literario. Moi trabada, como en todas as culturas que aínda loitan pola supervivencia, o que sempre alimenta o indicíbel. O que se di pero non se asina. (…)
A traxectoria de Xosé Luís Méndez Ferrín, o máis parecido a un escritor nacional —o secretario xeral da UPG, Francisco Rodríguez, apúxolle algunha vez o sonsonete a Lois Diéguez—, daría para tracexar unha historia apócrifa do canon literario en Galicia. Con alusións idealistas —a Ilustración en Galicia—, Ferrín nega que o discurso literario suplantase algunha vez o histórico: “Desde María Francisca de la Isla ou Cornide, o discurso literario en Galicia sempre foi comprometido e autónomo”.
Dende outra xeira, para Dolores Vilavedra habería que empezar por Rosalía. “É na súa obra onde se insire unha idea de nación a escala humana”. A autora do último manual histórico de literatura galega menciona o “obrigado divorcio”, tras a guerra, “entre o discurso literario e o de reivindicación nacional”. Sobre o papel, é o pouso da Nova Narrativa o que permite, avanzados os 70, “debuxar un escenario de diversidade”. “Hai un sector de público que demanda unha literatura coa que identificarse ou satisfacer ese pulo nacionalista, cun sector do nacionalismo ortodoxo que premia este traballo, e hai un sector da sociedade á que non lle interesa nada iso en termos literarios”. (…)
Henrique Monteagudo: “O nacionalismo quixo apropiarse da normalización, foi un erro desastroso”
Entrevista 
a Henrique Monteagudo en El País:
“(…) – El País (EP): Boa parte das enerxías no combate contra o decreto destináronse a crebar ese monopolio do nacionalismo, tanto a nivel discursivo como a nivel organizativo. Deron resultado?
– Henrique Monteagudo (HM): As estratexias contra o decreto foron derrotadas. Cando defendín publicamente o informe Por un proxecto de futuro para o idioma galego, do Instituto Galego de Estudos Autonómicos (IGEA), estaba a ver unha contradición notable no nacionalismo. Como se podía defender a convivencia sen recoñecer a realidade lingüística de Galicia? Eu puxera esa condición: asumir o bilingüismo como realidade e como estratexia. A reacción do nacionalismo ortodoxo ao informe pareceume irracional e excesiva. Demostroume que os que se opuñan a unha renovación do discurso estaban á defensiva. Decatábanse de que o barco facía auga e disparaban contra todo o que se movía. A Mesa fixo unha tentativa de remudar, pero deu marcha atrás. Quen se acorda agora de Queremos galego? (…)
– EP: A Real Academia Galega ten un dobre discurso. Fai causa colectiva do seu financiamento, buscando a complicidade dos medios, pero non rende contas publicamente. No caso das mulleres demostrou ser pouco permeable ao que lle pedían as impulsoras do manifesto O xogo das cadeiras, que vostede asinou, pero dentro tampouco se revolveu nada. É iso un reflexo da cultura galega?
– HM. A RAG é unha destas institucións encargadas de gardar esencias, e as esencias poden ser un lastre. A mellor xustificación para reclamar financiamento é ofrecer un servizo e ser eficaz, e aí temos o caso clamoroso do dicionario [sen actualizar dende 1997]. Iso implica pasar dunha corporación de notables con funcións case rituais a unha institución operativa. En que medida reflicte o que hai fóra? A RAG necesita incorporar as distintas correntes da cultura galega na súa viveza, moitas veces contraditoria, e esforzarse en ser equilibrada. Cómpre evitar as tentacións de enclaustrarse e privilexiar certos sectores. Hai que saber xestionar as contradicións.
– EP: Dá a sensación de que a asignación de cadeiras responde máis á reprodución dos grupos de poder realmente existentes no seu plenario que ao que acontece fóra. Por que ingresan xeógrafos e non os escritores e as escritoras máis vendidos ou máis gabados pola crítica?
– HM. A RAG necesita reforzar a súa parte literaria, que está un pouco frouxa. Hai unha serie de voces da miña xeración e dos maiores e as maiores da miña xeración que deberían estar aí. (…)”
Antón Riveiro Coello: “Ás veces a literatura trata de curar feridas aínda abertas”
Entrevista 
a Antón Riveiro Coello en El País:
“(…) – El País (EP): Cal é a motivación inicial de Laura no deserto?
– Antón Riveiro Coello (ARC): O xermolo é unha casualidade. Durante un obradoiro literario con rapaces saíu na prensa a noticia de que Sofía Romo [irmá do músico de Los Tamara, Prudencio Romo] aparecera sen memoria nun hospital de Miami despois dun intento de roubo e que só cantaba Galicia, terra nosa. Neses días andaba eu a ler o libro de Mercedes Núñez Cárcere de Ventas (A Nosa Terra). Propúxenlles facer un relato múltiple a partir destas dúas situacións. Publicamos o resultado en 2005 pero o asunto seguiu remoéndome e comecei a interesarme na vida de Mercedes Núñez. Daquela, a xornalista Carme Vidal, que editou Cárcere de Ventas, pasoume moito máis material e apuntes da investigación que fixera ou o outro libro de Mercedes El carretó dels gossos [publicado en 2012 co título Destinada al crematorio], que fala da súa estancia no campo de Ravensbrück. Pensei en escribir a vida da propia Mercedes Núñez, pero non me atrevín, porque unha historia real restrinxe moito a ficción. Os escritores traballamos máis sobre a dúbida e o presentimento e nos relatos vivos dos campos de exterminio o máis interesante está no que calan os protagonistas máis que no que contan do terríbel que o pasaron. En todo caso Laura é unha irmá xemelga de Mercedes Núñez, pero é tamén a suma de moitas vidas de mulleres que estiveron no inferno dos campos, que foi moito peor aínda que o dos homes pola connotación sexual. (…)
– EP: Quedou atrás a teima de debater sobre rural e urbano á hora de poñer o listón sobre a modernidade do novelista. Laura no deserto exhibe unha acción en varios países e vai desde unha pequena vila galega en 1936 até unha megalópole norteamericana en 1982, e brinca de Barcelona a Carcassonne.
– ARC: Xa non collín o tempo desa discusión. Traballo como un escritor do mundo, procurando cargar con esa responsabilidade sen que a lingua, que xa é o galego con naturalidade e sen complexos, ou os lugares nos que sitúo a acción, sexan un problema á hora de facer a miña obra. Os escritores galegos temos a sorte, para algúns mala sorte, de non poder vivir da literatura e por iso o mercado non condiciona a nosa escrita.”
Rexina Vega: “Hai mentalidade posfranquista nos que controlan o gusto literario”
Entrevista
a Rexina Vega en El País:
“(…) – El País (EP): O tema de Dark Butterfly é tamén conta persoal, como a que enxergou Cardume?
– Rexina Vega (RV): Esta novela é unha catarse, precisaba escribila. Evidentemente é literatura, pero tamén hai elementos biográficos moi fortes. Sei do que falo cando enfío o tema da loucura. A miña irmá morreu como morre a protagonista, o resto pode ser ficción. (…)
– EP: Hai moita beatería aínda, na busca dunha lóxica literaria para os valores marxinais?
– RV: Eu creo que esa pacatería, sistémica, está relacionada cos axentes que controlan o gusto literario neste país, moi poucos e excesivamente homoxéneos. Diría que forman parte dunha xeración entre 50 e 60 anos, cun percorrido vital e profesional semellante. Xente que reflicte a mentalidade posfranquista, aínda preto do noso pasado, un modelo traumatizado na súa relación coa identidade, co corpo, coa intimidade… É a historia aínda non salvada.
– EP: É tan visíbel?
– RV: A min chámame a atención que no mundo editorial non haxa practicamente figuras femininas, ou a reducida porcentaxe de críticas. E sobre a crítica apuntaría a sua excesiva connivencia coa edición. As obras máis visíbeis son aquelas que se publican non por aposta editorial, senón polo consenso de críticos que repiten nos xurados dos premios. E tamén diría que urxe apartar aos profesores da literatura.
– EP: Que relevo hai para un modelo esgotado?
– RV: O refluxo actual está a facer que se desmonte o espellismo artellado nos últimos trinta anos: nunca houbo un sistema sólido abondo, e o que hai esfarélase agora. Iso pódenos axudar a reformular estratexias que partan da conciencia de que, como literatura sen Estado, debemos deixar de pensar e facer como se fósemos o que non somos. É evidente que non temos mercado, agora só temos compromiso coa cultura. Nese sentido, a nosa cultura debería funcionar nun espazo cidadán fóra da institución, e iso, a Rede, xa é real. Pero esa visión esperanzadora significa rachar con todos os modelos do establishment. (…)”
Dolores Vilavedra: Darlle a volta á identidade
Artigo 
de Dolores Vilavedra en El País:
“Visto o acontecido, se cadra temos que pensar que non é casualidade a aparición de Á beira de Beiras, unha homenaxe ao político co gallo do seu 75 aniversario, e X un común denominador. A esquerda da nación, de Martiño Noriega, libro este de aparencia moito máis modesta pero tamén de maior interese para o común da cidadanía. Sen ousar concluír que os libros formen parte dunha estratexia de proxección mediática (absolutamente lexítima, por outra banda), e estando disposta a aceptar que os andeis das librerías sexan espello dos intereses da sociedade, esa sintonía entre actualidade editorial e política é unha boa nova, síntoma do dinamismo do mundo do libro galego.
Ás veces teño a sensación, e o temor, de que a crise exerza tamén un efecto paralizante na creatividade, que a falta de expectativas de publicación inhiba as ansias escriturais. Só así se pode entender a relativa abundancia de colectáneas de artigos de prensa que, perdido o vencello coa actualidade que os inspirou, teñen un interese relativo. E empeza a enxurrada de obras sobre Paz Andrade e Celso Emilio Ferreiro, con achegas desiguais. Polo de agora, congratulámonos da recuperación de Valentín Paz Andrade. A memoria do século XX, un extenso libro de conversas entre o empresario e Tucho Calvo publicado en 1998 por Ediciós do Castro e felizmente recuperado por Biblos. (…)”
Valentín Paz Andrade: “Un nacionalista na Transición”
Artigo 
sobre Valentín Paz Andrade en El País (Galicia):
“(…) Aínda que Paz-Andrade ten deixado nas súas memorias (Valentín Paz-Andrade, a memoria dun século. Tucho Calvo. Biblos 2011), testemuña deste tempo pre-democrático, é interesante rescatar as respostas que lle dá naqueles días a un xornalista do semanario Teima, que se manifesta escéptico sobre as posibilidades da comisión: “A política é negociación. Non sei o que pode saír das reunións, pero o importante é que Galicia estea presente, que non quedemos marxinados nin acochados nos nosos tobos mirando como a historia pasa por riba de nós”. E sobre a carencia dalgúns apoios argumentaba “é un problema de cativeza política, resultado de 40 anos de ditadura”. Paz-Andrade defendía que o pobo galego se autodeterminara unha vez no Estatuto de 1936, “e mentres non haxa outro acto de expresión popular e libre, o Estatuto virá porque é unha legalidade histórica apoiada no voto masivo dos galegos. Este é un argumento sagrado”.
Con apoios demediados pero coa certeza de que a oportunidade pasaba pola porta e había que aproveitala, Valentín marchou a Madrid e estivo en todas as reunións celebradas aqueles meses, como antes participara nas celebradas en París e Estrasburgo de 1974 a 1976 pola Junta Democrática de España. (…)”.
Teresa Moure: Liberar a palabra
Entrevista 
a Teresa Moure en El País (Galicia):
“(…) O ensaio co que acaba de gañar o premio Ramón Piñeiro, Queer-emos un mundo novo. Sobre cápsulas, xéneros e falsas clasificacións, recolle o testemuño daquel outro título. Repensa a linguaxe, desta volta, da man da teoría queer para propoñer estratexias transformadoras non só dos xeitos de dicir, senón da sociedade. Porque non abonda, advirte, con repetir acriticamente o xesto ritual do “todos e todas”. Trátase de adestrar a nosa razón contra o sexismo lingüístico a todos os niveis. “Observaba certa complacencia, na política ou nos medios de comunicación por exemplo. Parece que con utilizar -os e -as xa está todo feito, sen que exista máis vontade transformadora de xénero”, explica. “O feminismo pensou xa moito sobre isto. Se as mulleres non se senten denominadas polo masculino xenérico, por que temos que cumprir as normas que nos ditan as institucións académicas?”. (…)
Moure percorre no seu libro, a historia da literatura galega desde unha óptica queer. “Non importa como é o corpo da persoa que escribe, nin cal é a súa orientación sexual. O que importa é se a obra cuestiona a heteronormatividade, se vai máis alá dela”, sostén. Así, no sentido do cuestionamento da sexualidade canónica, cita non só obras da literatura dos 80 ou dos 90. Nin só A esmorga, ou Rosalía de Castro segundo a interpretación de Francisco Rodríguez. Lembra, por exemplo, O maroutallo de Otero Pedrayo, para ela unha “reivindicación do desexo feminino alén das convencións”. (…)”
