Henrique Monteagudo: “Temos menos falantes de galego pero máis conscientes e que consomen cultura de xeito moi distinto. Aí está o desafío”

Entrevista de Marcos Pérez Pena a Henrique Monteagudo en Praza:
“(…) – Praza (P): Que cambia en 1963, nese ano do prodixio, como destacades no número deste ano que conmemora o 60 aniversario da revista Grial?
– Henrique Monteagudo (HM): En 1963 cambian algunha cousas, e unha delas é que aparece unha nova xeración que xa non viviu a República. Cambia tamén o réxime, que abandona a autarquía e comeza o ‘desarrollismo’ e busca o seu ingreso nos círculos europeos, o que o induce a abrir un pouco a man en certas cousas. Por exemplo, autorízase a creación de asociacións culturais, que xogaron un papel fundamentalísimo nos anos seguintes. Deste xeito, a ditadura autoriza unha publicación como Grial, coa condición iso si, de que a metade da revista se publicase en castelán. Grial foi bilingüe ata 1975 e o primeiro número integramente en galego foi o que se publicou en 1976 no 25 aniversario da morte de Castelao.
Para a xente de Galaxia, a posta de marcha da revista era un gran triunfo. Unha das súas grandes preocupacións era que a nova xeración que nacera xa na ditadura non coñecía nada do que se fixera antes de 1936. Nese primeiro número de Grial aparecen xa Salvador García Bodaño, Arcadio López Casanova, Xohana Torres e Carlos Casares, o que é moi significativo e anticipa ademais a importancia que nos anos seguintes vai ter o movemento estudantil da Universidade. Os anos 60 son outro tempo e nese tempo é cando Grial pode saír.
– P: En 1975 non se produce un cambio de dirección na revista e tampouco muda especialmente a súa estética, pero entendo que a fin da ditadura si que introduce cambios na publicación, sobre todo nos temas tratados?
– HM: Na historia non avanzan todas as cousas de forma simultánea. Por iso, o que se produce é unha especie de décalage, de proceso paulatino. Aínda que o relevo na dirección da revista non se deu ata finais dos 80, moito antes Ricardo Carvalho Calero -que foi unhas das persoas fundamentais nas dúas primeiras década da revista- comezara a pedirnos aos estudantes traballos para Grial. Iso dá entrada a novas xeracións e tamén leva a unha progresiva especialización, con voces expertas en temáticas específicas. Aí aparecen en Historia os Villares, en Economía os Beiras, Fausto Dopico, María Xosé Rodríguez Galdo, ou Franco Grande.., e outros, dando lugar a contidos cada vez máis especializados, o que acaba sendo co paso do tempo un problema para a revista.
– P: Un problema en que sentido?
– HM: Un problema no sentido da tendencia que nesas décadas se dá no mundo intelectual da substitución dos autores e lectores polifacéticos polas sinaturas expertas en cuestións máis concretas, que escriben progresivamente dunha maneira máis especializada, abandonando aquel esforzo da alta divulgación, por chamarlle dalgún xeito, de persoas que coñecían un tema e que tentaban facerse comprender e levalo a un público máis amplo.
Nos últimos anos esta situación agravouse por mor da obsesión polas métricas e as puntuacións outorgadas no ámbito académico pola publicación de traballos. Un investigador ou investigadora, para poder facer carreira universitaria, ten que publicar en revistas que teñan unha determinada puntuación e nós sempre rexeitamos a posibilidade de converter Grial nunha revista dese tipo, porque lle quitaría dimensión social. A consecuencia é que un autor ou autora nova sabe que publicar un texto en Grial lle outorga moitos menos puntos que facelo nunha revista académica que nin se vai ler en Galicia. (…)”

Xosé Ramón Freixeiro Mato analiza as cartas entre Carvalho Calero e Barros, con Ferrol como nexo

Desde Nós Diario:
Unha amizade con Ferrol ao fondo. Correspondencia entre Carvalho Calero e Tomás Barros (1947-1983) é o título do libro que o filólogo e escritor Xosé Ramón Freixeiro Mato presentou no centro cultural ferrolán Torrente Ballester.
En declaracións a este xornal, o autor aclara a orixe da idea de editar esta obra: “Foi case como un encargo a través da amiga e compañeira María do Pilar García Negro“, que ademais prologa o texto. García Negro fíxolle chegar as cartas enviadas entre Ricardo Carvalho Calero e Tomás Barros. Ante a posibilidade de editar as misivas, Freixeiro explica que aceptou tanto pola admiración que sente de sempre por Carvalho Calero, “unha figura fundamental da filoloxía galega”, á que Freixeiro dedicou tamén a súa vida, como pola circunstancia de que Tomás Barros fora o seu profesor de debuxo na facultade de Maxisterio da Coruña.
Trátase dunha correspondencia enviada principalmente durante o período da ditadura franquista, polo que “estas cartas reflicten ese ambiente de ‘longa noite de pedra’ da ditadura”, explica Freixeiro.
As misivas tratan temas fundamentalmente relacionados coa súa propia obra, que tanto Carvalho como Barros van elaborando e publicando, do contido desas obras e tamén das peripecias editoriais que tiveron que seguir, pois “naqueles momentos non era fácil publicar”. Desta maneira, son frecuentes as cartas nas que falan tanto da revista Aturuxo que dirixía Barros en Ferrol e na que Carvalho desenvolvía un papel moi importante durante os anos 60, como da revista Nordés que Barros fundou xunto con Luz Pozo na Coruña, xa no ano 1975.
As cartas reflicten tamén o decorrer da vida de diaria de cada un dos autores. Freixeiro explica, en conversa con Nós Diario que neste aspecto existe un gran contraste no epistolario. Mentres Carvalho está totalmente entregado á causa da defensa da cultura galega, Barros está máis preocupado por “grandes temas como o sentido da vida”, para os que Carvalho di “que non ten nin tempo”. Tal e como reflicte unha frase escrita nunha das cartas que Carvalho envía a Barros: “Xornaleiro do meu país, fago o que o meu país quere e non o que quixera eu”.
Por iso unha das temáticas que reitera nas misivas é a insistencia de Carvalho Calero en que Tomás Barros aprenda e escriba en galego. Intenta atraer a Barros para a literatura galega, “con suceso”. Na última etapa da súa vida Barros publicará libros en galego.”

Ferrol: presentación de Unha amizade con Ferrol ao fondo. Correspondencia entre Carvalho Calero e Tomás Barros (1947-1983), con Xosé Ramón Freixeiro Mato

A Coruña: actividades do 10 de agosto na Feira do Libro 2022

Lugo: presentación de Ricardo Carvalho Calero. Obra literaria: poesía, teatro e narrativa

O 30 de maio, ás 19:00 horas, na Libraría Trama (Avenida da Coruña, 21º), en Lugo, preséntase o libro Ricardo Carvalho Calero. Obra literaria: poesía, teatro e narrativa, editado por Biblos. Estarán presentes  Pilar García Negro, Manuel Castelao Mexuto e Marica Campo.

A Coruña: presentación de Ricardo Carvalho Calero. Obra literaria: poesía, teatro e narrativa

O 6 de maio, ás 19:00 horas, na A. C. Alexandre Bóveda (Rúa Olmos, 16-18, 1º), na Coruña, preséntase o libro Ricardo Carvalho Calero. Obra literaria: poesía, teatro e narrativa, editado por Biblos. Estarán presentes a escritora Pilar García Negro e o escritor Manuel Castelao Mexuto, autores desta edición, e Carmela González responsable da editora da obra, Biblos. As persoas interesadas poden anotarse na presentación aquí.