Ampla 
reportaxe en El País (Galicia) sobre Isaac Díaz Pardo:
“Como na célebre admonición de O home que disparou a Liberty Valance, cando o feito muda en lenda, hai quen escolle imprimir a lenda. Mais nas idas e vidas, nos contubernios e nos debates, no labor cotián e nas ideas excepcionais, que orixinaron a refundación de Sargadelos, resulta difícil separar a fariña do farelo. As discusións durísimas e os enfados entre os inseparábeis Isaac Díaz Pardo e Luís Seoane quedaron documentados nun volcánico volume de cartas, publicado por Do Castro en 2004, en que o combate dialéctico e a fidelidade a unha utopía funcionan como motor. Mais unha vida de proxectos en común non colle en ningún papel. Tampouco o relato de como era o día a día ao carón de Díaz Pardo, ese que viviron os seus colaboradores máis achegados durante anos. (…)”.
No mesmo medio, tamén se recollen aportacións sobre a súa figura de Manuel Rivas, Marilar Aleixandre, Pepe Barro ou Xurxo Borrazás.
Arquivos da etiqueta: El País
“25 obras en gallego, traducidas al inglés en los últimos cinco años”
Artigo 
de Iago Martínez en El País:
“La conexión entre la literatura gallega y sus parientes anglófonas era en 1980 lenta, costosa y de un solo sentido. Galicia apenas exportaba nada, solo importaba. Treinta años después, muchos de los obstáculos se mantienen intactos en la vía, pero el flujo ha cambiado por completo. La circulación es de doble sentido y el saldo entre ambos carriles, de hecho, tiende a cero. En el último lustro se han traducido del inglés al gallego 27 obras, y otras 25 han hecho el camino a la inversa. Los datos están en la Biblioteca da Tradución Galega y los analizan las cuatro investigadoras que integran el equipo Bitraga de la Universidade de Vigo en un artículo del número 191 de la revista Grial. Áurea Fernández, Iolanda Galanes, Ana Luna y Silvia Montero se centran en los intercambios con las literaturas anglófonas, que suponen el 15,6% de las importaciones y el 6% de las exportaciones, y dedican una atención especial al caso de la literatura de mujeres. (…)
De las 51 exportaciones registradas en la última década, 23 son antologías de narrativa y poesía, y ocho contaron con apoyo institucional. Esta clase de volúmenes, precisan las autoras, están más pensados para la docencia entre los estudiantes de los centros de estudios gallegos en el exterior -lo que no quiere decir que se envíen, como ha sucedido con la versión inglesa de Lois Pereiro, de Jonathan Dunne- que para seducir a agentes literarios o al público lector, y suelen padecer “una mala distribución”. “A menudo, la recepción y el entusiasmo por la edición de literatura gallega en inglés es mayor en Galicia que fuera, tanto por parte de las instituciones como de los autores, editores o investigadores”, concluyen las autoras de A literatura galega en inglés. Unha realidade emerxente. “Es evidente que el valor que le otorgamos a nuestras exportaciones de textos literarios y no literarios no coincide con el valor que le dan las culturas a las que estas traducciones van dirigidas”.”
Daniel Salgado: Cunqueiro para ben e para mal
Reportaxe 
de Daniel Salgado sobre Álvaro Cunqueiro en El País:
“(…) “A narrativa de Cunqueiro revalorizouse, sobre todo, nos noventa, grazas ao labor teórico de Xoán González-Millán”, considera a profesora Dolores Vilavedra, que recentemente publicou un mapa da cuestión, A narrativa galega na fin de século (Galaxia, 2010). E engade: “Esa revalorización tardou en producirse en parte por prexuízos ideolóxicos, en parte porque non había ferramentas teóricas para enxergar unha obra así, deuse unha incapacidade hermenéutica”. O paradigma dividíase, na atoutiñante prosa de posguerra, entre o existencialismo rebelde de Blanco Amor -non conceptualizado dese xeito- e o relato de fonte popular e tendencia fantástica de Ánxel Fole. Cunqueiro non cadraba en ningures. “O seu programa está fóra do tempo, tampouco ten relación coa literatura española”, explica Vilavedra, para quen o achegamento ao escritor dende a dicotomía realismo / fantástico “encorsetou a súa obra”.
Na súa gran triloxía en galego, esa que vai de Merlín e familia, pasa por As crónicas do sochantre e desemboca en Se o vello Sinbad volvese ás illas, non existe o eixo temporal, a mestura indiscriminada de tradicións culturais avanza estratexias melting pot, un pouso melancólico percorre todo o seu espiñazo e nas ansias por ser outras vidas e explorar outros mundos sedimenta o edificio narrativo. “O Sinbad é un libro para montar a vida nel, é para namorarse e é unha cabronada para un escritor”, sentencia Darío Xohán Cabana, aínda sinceramente abraiado, moitos anos logo do seu contacto cos repertorios do mindoniense, “pola capacidade de evocación da súa linguaxe”.
Mais o propio Cabana, que asegura volver unha vez e outra aos poemas de Herba aquí ou acolá, é consciente dos riscos de Cunqueiro. “A súa narrativa ten unha influencia enorme na literatura posterior”, di, “pero posúe uns xeitos que, se te achegas demasiado a el, podes acabar sendo unha caricatura”. O perigo do manierismo, do que tamén alerta a crítica Dolores Vilavedra e no que sitúa o menos produtivo da herdanza cunqueiriá. Non dubida en poñer exemplos: “O Xentiario (Galaxia, 2009) de Carlos Reigosa ten unha vontade de homenaxe explícita aos libros de semblanzas, pero se cadra aí se atope o menos interesante”. Pero tampouco detecta alternativas a esa liña, pegadas sutís, asimilacións fértiles: “Non as vexo”. (…)”.
No mesmo medio, pódense ver artigos de Quico Cadaval, Suso de Toro, Daniel Salgado e Iago Martínez.
Manuel Rivas: “O xornalismo que solta segredos”
Artigo 
de Manuel Rivas sobre Álvaro Cunqueiro en El País:
“O primeiro que facía cun tolo era cambiarlle de nome. Despois inventáballe unha vida nova. Ese era o método curador de Borrallo da Lagoa, un dos personaxes máis inesquecíbeis de Escola de menciñeiros. E na breve e intensísima estampa, aparece a mellor loanza que se pode facer dun terapeuta popular: “Valía máis que Conxo!”. Aínda máis: “A Borrallo bótano moito en falla”. Álvaro Cunqueiro enxerta no texto un dato histórico, unha espiña dramática da realidade, que semella insólita neste retablo con primeira edición en 1960: “O Borrallo, polo verán de 1936, apareceu morto nunha cuneta cun tiro na cachola”.
Imos aló, sen medo ao que dirán: Álvaro Cunqueiro era un tolo e un menciñeiro a un tempo. Dito ao seu xeito, nun autorretrato preferido: “Un escritor da imaxinación”. O que non quere dicir desmemoriado. Un erro de lesa incompetencia crítica é esgazar na literatura o eido da imaxinación do da memoria. Do mellor e máis atinado que se escribiu sobre Cunqueiro está nesta frase de Francisco Fernández del Riego: “Ao cabo chegaba a noite e penduraba todo o seu feitizo nunha lámpada eterna, a memoria”.
A imaxinación fai levedar a memoria. A esa re-lembranza chamaba el “a memoria deformante”. Un tecido de reminiscencias, un urdido que enfía con visión exacta o coñecemento escuro, o visíbel co invisíbel. El dixo un día no Ribeiro d’Avia (Avia-Avon, como gustaba de xogar con Shakespeare!) que hai “viños que soltan segredos”. Así catamos os seus artigos, en prensa ou lidos na radio. A partir do pequeno detalle, ou dun asunto común, todos conteñen unha revelación. Como viños que soltan segredos.
Houbo varios Cunqueiro dentro dun. Tamén como xornalista, o mellor xornalista foi “o xornalista da imaxinación”. Mais esa foi unha segunda vida. E mesmo unha terceira. Como facía cos seus tolos Borrallo da Lagoa, o menciñeiro Álvaro Cunqueiro deulle unha nova vida ao doente Cunqueiro. (…)”.
María do Cebreiro: “Mapa e melancolía”
Artigo 
de María do Cebreiro sobre Álvaro Cunqueiro en El País:
“Pensaban os antigos que a memoria era un mapa. Non unha facultade da intelixencia humana, senón un espazo onde procurar cousas útiles e valiosas. O traballo dos escritores non consistía en reinventar o mundo. Consistía en transportar o saber común da lingua para alén do coñecemento das persoas.
Nin tan sequera a modernidade foi quen de tronzar esta cadea. Non a crebou Bernardo de Chartres, remoto inspirador do buscador do Google: “Os modernos somos ananos que subimos ao lombo dos xigantes”. De aparencia humilde, a frase é un prodixio de soberbia. Somos pequenos en comparanza dos antigos. Pero teñen a obriga de nos levar ao lombo, por iso podemos ver mellor ca eles. Se a Álvaro Cunqueiro lle deixasen elixir, non querería ser o anano empoleirado, senón o xigante que non ve. A diferenza dos escritores pedantes, Cunqueiro nunca utilizou as fontes literarias no seu proveito, senón no común. Como dixera Borges de Quevedo, a súa obra equivale a unha literatura. De que nación? De todas.
Existe con frecuencia o prexuízo de que é imposible dedicarse con proveito a máis dun xénero literario, pero hai tres escritores galegos que foron, simultaneamente, poderosos novelistas e grandes poetas: Rosalía de Castro, Álvaro Cunqueiro e Xosé Luís Méndez Ferrín. A capacidade dos tres para atravesaren as fronteiras literarias é paralela ao seu interese por atravesar as fronteiras espaciais. Un movemento intelectual que, dalgún xeito, implica un regreso á concepción antiga da memoria como unha xeografía imaxinaria. (…)”.
Agustín Fernández Paz: “La necesidad de historias está inscrita en el ADN de la humanidad”
Reportaxe 
sobre Agustín Fernández Paz en El País:
“A Agustín Fernández Paz (Vilalba, 1947) le ha nacido una novela airada. “Lo puedo explicar así a posteriori, porque el proceso de escritura es un poco irracional”, explicaba ayer en Santiago durante la presentación, “pero este libro consiste en una crítica de las desfeitas causadas por el capitalismo desde la caída del Muro de Berlín”. Para atacar narrativamente la globalización neoliberal, Fantasmas de luz (Xerais) centra el foco en un operador de cabina de un viejo cine. Después de 35 años a los mandos del proyector, es despedido. “No se trata de un ensayo contra la globalización”, advirtió contra posibles deducciones apuradas el autor, “sino de una novela, crear un mundo y ponerlo en pie”. Fernández Paz, quien el pasado abril debutó en la colección de adultos de Xerais con Non hai noite tan longa, idea una estrategia en la que la economía política y la importancia de soñar se unen y “dan carne a los personajes”. “La necesidad de historias es algo inscrito en el ADN de la humanidad”, declaró, justo después de citar a Cunqueiro y su diagnóstico del ser humano como “bebedor de sueños”, a Paul Auster o una reciente columna periodística de Juan José Millás. Por la nouvelle, ilustrada con trazo figurativo por Miguelanxo Prado y acompañada de “seis tomas extra” que ramifican la trama, desfilan decenas de películas, recogidas en pequeñas sinopsis en las últimas páginas. “Los de mi generación”, se justificó, “estamos inundados de películas, pertenecemos a una época en la que el cine tenía una dimensión que ya no tiene” (…)”.
Dolores Vilavedra: “Rosalía e as baleas”
Artigo 
de Dolores Vilavedra en El País (Galicia):
“Congratulémonos: de certo, Rosalía volve a estar no centro do interese da novas xeracións investigadoras, como aconteceu noutros tempos que deixaron estudos fundamentais para a interpretación da obra rosaliana. Oxalá aconteza desta volta outro tanto: polo de agora, vaian botándolle un ollo a Rosalía e Murguía na procura da patria soñada de Diego Pardo Amado, un útil repaso á recepción crítica da devandita obra entre 1857 e 1916, repaso que se completa cunha escolma das máis salientables achegas que se produciron nese tempo, entre as que se inclúen as Notas biográficas de González Besada, nas que durante ben tempo beberon todos os que falaron da vida da insigne escritora, ou o famoso discurso de Javier Vales Faílde, difícil de atopar para as persoas interesadas e exemplo senlleiro da manipulación de que foi obxecto a figura rosaliana. Neste liña, bótase de menos que, malia a ampla atención (non exenta dun certo alento reivindicativo que comparto no fundamental) que Diego Pardo lle dedica ao papel xogado por Murguía na construción da memoria da escritora, non se comente en ningún momento a corrección a que someteu algún dos seus poemas tras o seu pasamento. (…)”.
‘Identidades disidentes’
Artigo de Montse González en El País (Galicia):
“Cantos títulos da literatura galega pode citar nos que a homosexualidade apareza, dalgún ou outro xeito, reflectida? Non é este un tema do que se ocupasen moito nin a investigación académica nin a crítica. Por iso pode cualificarse de histórica a oportunidade para a reflexión que supuxo a celebración en Ourense das xornadas A marxinalidade na cultura: a homosexualidade, organizadas pola Fundación Vicente Risco.
“Son tan significativas as ausencias como as presenzas”, asegura o escritor Antón Lopo, que participou no encontro ourensán. Aínda que, engade, “se ollamos ás literaturas máis próximas, a situación é semellante”. A cuestión é, ao seu ver, que “se tentou encadrar na marxinalidade algo que é central: A esmorga foi definida como a mellor novela da literatura galega.” A novela de Eduardo Blanco Amor é unha das poucas obras neste sentido que, parecen, de feito, ter o un lugar no canon. Asentada a interpretación sobre a tensión sexual entre o Bocas e o Milhomes, a profesora da Universidade da Coruña Carme Fernández foi máis alá cunha hipótese que expuxo nas Universidades de Oxford e Massachusetts: Cibrán podería estar tamén agochando a súa homosexualidade. Pero a creación de Blanco Amor abriu máis debates. O Pen Clube de Galicia e Galaxia editaron Ars Amandi, un volume que analiza como a poesía do autor ourensán reivindica a súa condición homosexual. (…)”
Á procura dunha lingua de ‘calidade’
Artigo 
en El País (Galicia):
‘As únicas linguas que non mudan son as mortas. A variación é característica esencial de calquera idioma. A uniformidade do rexistro estándar é resultado dun proceso complexo que non remata cunha variedade dialectal, que non é unha eiva, senón unha riqueza. E o galego non é excepción. Se algo o ameaza son as interferencias do castelán. O profesor da Universidade da Coruña Xosé Manuel Sánchez Rei reforza con argumentos coma estes a réplica a preconceptos sobre o galego no ensaio Lingua galega e variación dialectal, que acaba de publicar Laiovento. (…)
“É grave a deficiente colocación do pronome persoal átono, mesmo por eliminar as distintas opcións existentes e confluír co español, a introdución de tempos compostos, de maneira directa ou disimulada [a partir, por exemplo, da tradución de ‘haber’ a ‘ter’] e, en xeral, na ruptura da sintaxe do galego que mesmo galegofalantes poden non recoñecer ou traducen sistematicamente ao modelo español”, subliña Goretti Sanmartín. O problema está intrinsecamente relacionado coa percepción social do estándar. “Dun xeito inconsciente, moita xente asume que o galego é a lingua B e a o castelán a lingua A”, cre o profesor Freixeiro Mato. (…)”.
‘De Frantz Fanon a Cunqueiro’
Artigo
de Daniel Salgado en El País (Galicia):
“Aquela galería das clases populares, confeccionada a modo de catálogo de curiosidades e gabinete de oficios e artes da cultura non industrial, chamouse Xente de aquí e acolá. Un dos libros centrais de Álvaro Cunqueiro, publicado por Galaxia en 1971, tamén coñeceu versión en francés. Pero foi 21 anos despois e co título Galiciens, courbeaux et parapluies. Ese Galegos, corvos e paraugas traduciuno François Maspero e publicouno Actes du Sud, a editora fundada por Hubert Nyssen en 1978. (…)
Segundo Laurence Malingret, en 2005 adscrito á Universidade de Santiago, Maspero traduciu a partir da tradución ao castelán, La otra gente. Así o certifica Actes du Sud. Non foi, con todo, a única paraxe da editorial francesa, cuxo fundador morreu recentemente, na literatura galega. Les Chroniques de sous-chantre [As crónicas do sochantre] apareceron naquel mesmo ano de 1992, da man de Claude Bleton e con limiar de Torrente Ballester, e, aos dous anos, L’année de la comète ou la bataille des quatre rois [El año del cometa]. A atención de Actes du Sud ás literaturas ao sur -de Francia, enténdese- levouna, amais, até Suso de Toro. Foi no selo Jacqueline Chambon, integrado en Du Sud, onde Anne Bragance publicou en francés e en 2006 Trece badaladas, pero con título lixeiramente modificado e tamén con base no español: Le trezième coup de minuit [O décimo terceiro golpe de medianoite]. Chambon mesmo converteu en best-seller no hexágono O mandarim, de Eça de Queirós.
