Armando Requeixo: Cunqueiro e o Camiño de Santiago

Artigo de Armando Requeixo no seu blog Criticalia:
“No día de onte achegueime ata Palas de Rei para participar no VIII Congreso Camiño de Santiago. (…) Pois ben, no marco desas xornadas fun convidado a impartir unha conferencia baixo o título Álvaro Cunqueiro, señor da palabra e dos camiños. (…) As palabras que seguen son un fragmento dun dos capítulos da miña intervención, onde resumo os que entendo son os principais trazos definitorios desa particular percepción. Velaí:
(…) En efecto, a visión que Cunqueiro gardaba do Camiño era ahistórica porque nela —como en xeral en toda a obra do de Mondoñedo— se producía unha abolición da sucesión cronolóxica, de tal xeito que todo o relatado formaba parte dun fresco panhistórico, unha sorte de background sincrónico no que todos os personaxes da Historia da Humanidade convivían nunha mesma e única dimensión presentista. E isto era así porque para Cunqueiro era moito máis importante na ficción esa esfera do imaxinario transreal ou pararreal que a propia vivencia empírica, de maneira que non é estraño ver por xunto como peregrinos do Camiño a persoeiros de tempos e lugares moi afastados, que, porén, conviven, rememoran e dialogan como se tal veciñanza fose o máis esperable e lóxico. Directamente vencellado co anterior está a percepción paradisíaca e ata edénica do propio Camiño. Para Cunqueiro o Camiño de Santiago era un camiño de camiños, un camiño de vida no sentido de que era sentido por el como un camiño de historias, non como un roteiro. Por tanto, o mindoniense despraza o centro de atención dende o viario sociohistórico ata o experiencial individual. Ao escritor non lle interesan os fitos do Camiño, a súa paisaxe como tal paisaxe, senón que vai máis alá. Cunqueiro quere sempre pór de relevo o que no Camiño de Santiago hai de etnopaisaxe (visión antropolóxica), de sociopaisaxe (visión sociolóxica) e mesmo de metapaisaxe (visión teórica). Porque o que verdadeiramente importa non é tanto o que o Camiño é en por si coma o que representa como vía de acceso a unha instancia superior: a do Paradiso no que todos os seres que o transitaron algunha vez habitan, ese espazo edénico, fóra de toda lóxica convencional onde son posibles todos os (re)encontros, todas as maxias, todas as linguas e as cousas todas, pois é o nimbo cunqueirián resultante da sublimación case neoplatónica dos imperfectos pasares terreais ata unha ultrarrealidade idealizada. Ese, e non outro, é o sentido último do Camiño de Santiago para Cunqueiro.”

Armando Requeixo: Novela negra galega

Artigo de Armando Requeixo no seu blog, Criticalia, sobre a Novela negra galega:
“(…) Pois ben, quixera agora retomar o tema para sinalar, máis por extenso, os que, a meu parecer, son os trazos definitorios desta realidade literaria na Galicia dos nosos días.
– 1) Tal como eu o vexo, non hai, falando con propiedade, boom ningún deste tipo de escrita entre nós. Existe, si, un meridiano maior cultivo, pero sen que iso chegue a constituír unha deriva sistémica nucleadora.
– 2) As causas deste progresivo maior cultivo creo que son tanto de natureza esóxena coma endóxena. Entre as primeiras a máis evidente sería a da influencia que, tamén entre nós, tivo o éxito dos narradores nórdicos, convertidos en best sellers de consumo mundial, o que explica que as nosas editoras e autores puidesen barallar a oportunidade de potenciar unha escrita deste xorne. Canto ás segundas, eu destacaría dúas: dunha banda, a narrativa negra apenas se cultivou antes das últimas dúas décadas, o que seguramente moveu as empresas de edición e os escritores a tentar aterraplenar ese espazo sistémico que se vía desasistido, procurando así a desexable normalización da oferta. Doutra parte, non hai que esquecer que a ambientación espacial e todo o background vivencial que aerosoliza o contexto no que se desenvolven estas historias ten un maior correlato verosímil nunha Galicia como a destes comezos do século XXI, pois dificilmente podían acontecer certas aventuras propias do xénero no país de hai trinta anos (e de feito esta falta de credibilidade foi unha das críticas que adoito se sinalaron ás primeiras obras desta clase), o que tamén explicaría que sexa na actualidade cando máis abrollan as novelas negras.
Sexa como for, cómpre congratulármonos pola aparición deste xénero de obras, pois a nosa literatura medra e faise forte tamén coa súa existencia, para ben de todas as lectoras e lectores.”

Armando Requeixo: Crítica literaria galega 2.0, ciberensaio e blogocrítica

Artigo de Armando Requeixo en Cadernos Redelibros:
“O universo cibernético que redimensiona a nosa realidade de cidadáns do século XXI disparou os procesos de produción-recepción literarios cara a novas rexións incógnitas ata o de agora, tronzando fronteiras e abrindo devasas que descoñeciamos. Naceu entón a ciberliteratura e o ciberlector, parentes próximos do autor e o lector tradicionais, mais con casa de seu e riscos definitorios privativos.
Así as cousas, non debería estrañar que tamén entre os axentes mediadores a figura do crítico literario sentise a necesidade —mesmo se vise dalgunha maneira impelido— a adaptarse ás novas regras de xogo, pois se o produtor e o consumidor son, en parte, outros, tamén quen lles serve de ponte de unión precisa reinventarse.
Doutra parte, non digo nada novo se afirmo que a prensa en papel (lugar no que adoitamos dende sempre exercer o noso oficio os críticos, amén de nas revistas especializadas de restrinxida circulación) está inmersa nun traumático proceso de reestruturación que aínda non sabemos a onde a levará, pero no que todo parece indicar que o espazo que se reservará ao comentario de libros será cada vez máis e máis exiguo e, quen sabe, talvez nalgún momento nin será.
Nesa encrucillada na que nos atopamos xorde a crítica literaria galega na Rede. E nace concentrando os seus esforzos, sobre todo, nos (we)blogs ou bitácoras, en menor medida nas páxinas de autor ou soportais corporativos, aínda que tamén.
Como particular derivación do ciberensaio, a blogocrítica galega entendo que ten xermolado dende a necesidade de ofrecer solucións viables a diversas problemáticas que nos acoraron de vello como profesionais. Do mesmo xeito, coido tamén que a blogocrítica é susceptible de se definir como un xénero singularizado respecto da crítica en soporte non internetiano. Nas liñas que seguen tentarei explicar máis polo miúdo ambas e dúas ideas. (…)”

Premios da Crítica 2010: Marga do Val e Víctor F. Freixanes

En representación da Sección da Crítica da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, Laura Caveiro envíanos a noticia oficial sobre os galardoados deste ano en lingua galega:

Poesía: A cidade sen roupa ao sol, de Marga do Val, poemario publicado en Edicións Espiral Maior en 2010. “Trátase dun poemario vital e reflexivo. A voz poética mergúllase en significativos episodios biográficos a xeito de particular educación sentimental”.

Narrativa: Cabalo de ouros, de Víctor F. Freixanes, novela publicada en Editorial Galaxia. “Parte do interesante artificio do cantar de cego a ofrece un estilo envolvente, compensado e denso”.

Laura Caveiro foi este ano a representante da Sección da Crítica Literaria enviada a Cáceres para propor os títulos galegos decididos oito días antes en Compostela.

Vía Crítica literaria. Tamén se recolle esta nova en Galicia Hoxe, Xornal, Cultura Galega e Galaxia.

Vigo: seminario de traballo A narrativa galega na fin de século. Unha ollada crítica dende 2010, con Dolores Vilavedra

O xoves 17 de marzo, ás 17:00 h., na aula A12-B da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo, terá lugar un seminario de traballo arredor do libro A narrativa galega na fin de século, con Dolores Vilavedra, chamado Unha ollada crítica dende 2010. A entrada é libre para profesorado, investigadores, alumnado e público interesado.

Dolores Vilavedra: “É falaz dicir que a literatura de éxito é superficial”

Entrevista a Dolores Vilavedra en El País:
“- El País (EP): Sostén que o gran cambio é que o capital simbólico, agora, fíxano o número de lectores e o beneficio económico.
– Dolores Vilavedra (DV): Agora é a novela a que se salva ou a que se perde, é a literatura a que pelexa por si mesma. E isto ten que ver con ese gran cambio do que falamos, a perda dunha certa centralidade no protagonismo social do autor.
– EP: O éxito, medido así, non condiciona a crítica?
– DV: Penso que cómpre xa reivindicar o dereito ao éxito. Se revisamos un pouco as últimas décadas, cales foron as novelas de máis éxito? Foron novelas que poderiamos definir, dalgunha maneira, como comprometidas. Ou, se queres, novelas cunha profunda dimensión ética. Estou a pensar n’O lapis de carpinteiro e en Herba moura. É falaz que a literatura de éxito sexa unha literatura superficial, light, etcétera. Os lectores non somos idiotas. (…)
– (EP): Ampliarase a base lectora, sequera en narrativa, cando se deixe de falar diso?
– DV: Penso que o noso país ten un teito de lectores potenciais que, sendo un pouco realistas, podería ser de 200.000. O gran desafío neste momento é ampliar os lectores entre a sociedade castelán falante. Ata agora viviamos dun lector escolar e dun lector libre case monolingüe, moi concienciado. Agora temos que pescar noutros caladoiros, nos da xente que é amante da lectura, sexa de novelas ou de libros de micoloxía, e que comparte a lectura en galego e a de castelán dun xeito natural.”

Dolores Vilavedra: “O establishment da cultura galega desconfía da xente moza, é suicida”

Entrevista a Dolores Vilavedra no Xornal:
“- Xornal (X): O Estatuto está nunha vía morta e a LNL abertamente cuestionada pola Xunta. Mesmo reparece o debate sobre que é ou non é literatura galega. É o final da literatura postautonómica?
– Dolores Vilavedra (DV): Ese é un debate pechado. A literatura galega é a literatura en galego, non podemos entrar nese xogo. Temos unha literatura consolidada, así que podemos abandonar de vez as posicións defensivas, que tampouco nos favorecen. Os desafíos son o libro electrónico e os novos lectores, a gran materia pendente nunha literatura que vai sempre tan xusta. (…)
– X: Que cambiou nos repertorios a entrada da muller no sistema literario galego?
– DV: Quen escribe dende a conciencia de subalternidade non pode facelo doutra maneira que non sexa poñendo todo o protagonismo nos espazos da subalternidade, sexa de xénero, sexa social ou cultural ou lingüística, e estou a pensar por exemplo na última novela de Iolanda Zúñiga, que é un clamor por facer visíbel a subalternidade. A muller contribúe a renovar os repertorios dun xeito complexo, sutil e profundo, e por tanto revolucionario. (…)
– X: Nesa lóxica, tamén é banal hoxe a polémica arredor do ciclo O ceo das letras?
– DV: Si, é banal, e ademais é unha polémica montada por persoas que o que quererían é estar coordinando ese ciclo. E ten que ver tamén coas dificultades do establishment para confiar na xente nova. É suicida. Este país e esta cultura, se se salvan, é pola xente moza.
– X: Habería outro affaire Xurxo Borrazás, na medida en que Arte e parte ou incluso Prosa vertical parecen reivindicar a autonomía do escritor?
– DV: Máis ben vexo na súa actitude, nos seus artigos, na campaña que montou contra Freixanes, unha reclamación: que se lle devolva ao escritor esa función de salvagarda da ética. É un rol periclitado, e por moito que non lle guste, non é algo que teñamos que lamentar.

Dolores Vilavedra: “A nosa literatura está viva”

Entrevista a Dolores Vilavedra en Galicia Hoxe:
“- Galicia Hoxe (GH): A busca do gran texto ou do grande autor é, segundo asegura, síntoma da febleza do sistema literario galego naquelas décadas. ¿Que provocou este tipo de debates?
– Dolores Vilavedra (DV): Creo que eran debates pendentes. A literatura e a narrativa galega viviron moito tempo cun exceso de proteccionismo, é dicir, que non se podía falar de determinados libros ou autores. Así non había maneira de medrar. Chegou o momento en que se impuña abordar todos eses temas e discutilos como unha sociedade madura e libre. Era unha necesaria crise de crecemento, era algo que non se podía adiar máis. En certa maneira preocúpame que poida suceder o contrario, é dicir, que en momentos como o actual onde a cultura galega se ve ameazada por unha serie de factores externos evidentes, caiamos na mesma tentación de non discutir, non debater, pechar filas e adoptar unha actitude defensiva. Botar o lixo baixo a alfombra en lugar de debater as cuestións. Era a crise de medrío imprescindible para poder seguir adiante. (…)
– GH: O libro galego pasou de ser considerado un obxecto de culto a un reclamo publicitario. Por que?
– DV: Niso afectou sobre todo os premios. De súpeto, hai unha serie de institucións que descobren o valor simbólico dos premios e a cultura galega e apostan por eles. Hai momentos nos que incluso se produce unha certa inflacción de premios convocados. A contrapartida é o momento actual no que a cultura galega está relativamente desvalorizada e empezamos a encontrarnos orfos dese apoio dos poderes públicos que o daban a cambio desa lexitimidade simbólica que a literatura e a cultura lle outorgaban. Era unha especie de pacto: eu douche diñeiro, convoco un premio ou publico un libro e ti, a cambio, dótasme dunha certa lexitimidade galeguista e cultural. Ese pacto está en suspenso.”