Entrevista
a Marta Dacosta no Diario Cultural da Radio Galega:
“Marta Dacosta Alonso publica o libro de poemas Na casa da avoa. “É un texto que toma partido e que quere construír”. Pode accederse á entrevista aquí.”
Arquivo da categoría: Entrevistas
Montse Pena Presas: “O pulo que lle deu á literatura infantil é unha das grandes achegas de Carlos Casares”
Entrevista
a Montse Pena Presas na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Que características pensa que definen mellor o legado de Carlos Casares?
– Montse Pena Presas (MPP): O legado de Casares pódese visualizar a partir de tres pezas fundamentais: a herdanza que deixou como autor, a que deixou como editor e a que deixou como activista cultural, entendendo isto último nun amplo sentido. Da primeira destacaría tres binomios básicos da súa obra: lirismo e humor fronte a violencia, realidade como posuidora de ocos (case máxicos) polos que pode entrar o mundo do fantástico e, por último, a procura desa sinxeleza que tiña detrás un inxente traballo e cuxo último obxectivo era a comunicación efectiva co lectorado. Como editor, o seu legado ten que ver coa posibilidade de abrir camiños case infinitos, en tanto puxo en marcha a modernización de Galaxia dende o punto de vista gráfico, inaugurou novas coleccións para o público infantil e xuvenil (Tartaruga, Árbore e Costa Oeste), volveu pular polo ensaio (seguindo a tradición que a editora iniciara coa revista Grial) ou apostou pola poesía con Dombate. En grande medida, a orixe da Galaxia que coñecemos hoxe é o resultado da súa formulación do que debía ser unha editora adaptada aos novos tempos. Como activista cultural, foi unha persoa moi preocupada dende os seus anos de estudante pola normalización lingüística, o que se pon de manifesto, por exemplo, na súa teima en pular pola literatura infantil. Creo que, hogano, recuperar ese espírito sería bo. O idioma está cada vez máis oculto e vivimos nun estraño espellismo, porque quizais as redes nos fagan pensar que o galego ten máis presenza social da que realmente ten. Boto en falta voces máis comprometidas e referenciais.
– RAG: Cales son, ao seu xuízo, as súas achegas de maior interese?
– MPP: Volvería apuntar en dúas direccións. Os meus intereses persoais como investigadora lévanme a sinalar en primeiro lugar o pulo que lle deu á literatura infantil (a pesar de que el ten manifestado que era un ámbito literario que non lle interesaba especialmente, mais considero que valoraba moito dos libros para nenas e nenos que lle permitían xogar e ser máis libre do que era nos textos para o público adulto). Primeiro como autor, ao participar e gañar logo as dúas primeiras edicións dos premios convocados pola asociación cultural O Facho (o de conto, que gañou con A galiña azul en 1968, e o de teatro, que gañou en 1973 con As laranxas máis laranxas de todas as laranxas). Despois como tradutor, especialmente nos anos en que o galego entra no ensino, entre o 78-79 e o 83, por sinalar un marco temporal un chisco amplo. E por último, como xa dixen, como editor. A aposta que fai ao escribir a serie de Toribio, publicada a partir do ano 91, é tamén unha mostra de que sabía que o campo literario galego debía seguir innovando, polo que crea a primeira serie protagonizada por un personaxe que desenvolve en cinco libros. A idea, considero eu, era crear unha especie de Teo á galega e adaptado aos novos tempos, cos avances tecnolóxicos en primeira plana. Por outra banda, considero tamén moi importante o seu papel como “embaixador” da cultura galega, nun tempo en que esta estaba demasiado pechada sobre si mesma. Seméllame moi importante a súa capacidade de achegar a diferentes persoeiros a ela e de tentar exportala, nun momento en que a idea era altamente novidosa. (…)”
Ramón Nicolás: “Este traballo deberíase poder facer sen voluntarismos de carácter persoal”
Entrevista
de R. Castro a Ramón Nicolás en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): – Vés de anunciar o peche do Taboleiro do Libro Galego, unha ferramenta ben útil e non hai moitas cando se refire a produtos culturais galegos. Tampouco hai listaxe dos discos galegos máis vendidos, por exemplo. A estas cousas non se lle dá importancia até que faltan.
– Ramón Nicolás (RN): Eu con este proxecto empecei hai cinco anos porque detectaba que non había listaxes que puidesen servir de orientación sobre os libros que máis se venden. Aí había unha eiva. Eu só recordo as listaxes de A Nosa Terra, e xa hai anos daquela. E para min como lector gustábame saber por onde ían as tendencias do público. E algún tempo despois de comezar o blog decidín botar a andar este proxecto dentro del. Creo que cumpriu unha etapa e estou moi satisfeito do traballo feito, no sentido de que sei que era unha páxina moi consultada. O que ocorre é que chegado a determinado momento, decidín que cumpriu un ciclo e que debía de pechalo, tamén por cuestións de carácter persoal. Implica investir moito tempo, a pesar de que as librarías colaboradoras son moitas e colaboraron xenerosamente, chega un momento no que hai que deixalo, e agardar que haxa outras iniciativas que veñan cubrir o baleiro. E hai unha Lei do Libro Galego aprobada hai dez anos que na realidade nunca entrou en vigor e en cuestións relativas á promoción dos libros, debíase botar a andar. Este traballo deberíase poder facer sen voluntarismos de carácter persoal. (…)
– SG: O Caderno da Crítica continúa, non?
– RN: Si, si, houbo un malentendido na rede, pero si, segue aberto e seguirei traballando nel en temas de literatura galega. Só pecha o Taboleiro, que era o máis seguido do blog, sen dúbida. Son consciente diso. (…)
– SG: Nestes cinco anos de Taboleiro, como dirías que evolucionaron as tendencias na literatura galega?
– RN: Esa é a pregunta do millón. Nunca reparei nunha análise dos resultados do taboleiro ao comezo e ao final. Tal vez o dato máis relevante é que por vez primeira neste que se despide a maior parte dos lugares iniciais nas vendas en todos os xéneros sexa o obtido por autoras. É unha percepción moi superficial, habería que analizar con vagar os resultados para ver as preferencias do público en xeral. Eu o que si vin observando é a cuestión do teatro. Un dos xéneros é teatro-ensaio, entre outras cousas, porque o teatro era o xénero que menos aceptación tiña no público. E realmente é unha mágoa. E un sistema literario sen que haxa un teatro escrito que se consuma está eivado. (…)”
Margarita Ledo: “A fórmula que xa non funciona é a da prensa que vive de créditos bancarios e favores políticos”
Entrevista
de Montse Dopico a Margarita Ledo Andión en Praza:
“(…) – Praza (P): Tamén a súa novela Trasalba ou Violeta e o militar morto, do 1985, amolou bastante. Por que?
– Margarita Ledo Andión (MLA): Talvez porque resulta doado recoñecer a figura de Otero Pedrayo. Mais non é un libro literal. Traballa con espazos oterianos, coa idea da Mitteleuropa, coa reacción do personaxe, doutra clase social, incrustado na vida campesiña… Non hai moito, Anxos García Fonte publicou un artigo no que fala sobre este libro en Estudos Galego-Brasileiros 4, da Universidade da Coruña, no que analiza por exemplo como trato a educación sexual da fidalguía na época, como dou cuns determinados resortes… E isto ocorre 30 anos despois da publicación do libro.
– P: En Porta blindada, do 1990, reconstrúe a historia de Antón Moreda. Un galeguista abandonado á súa sorte. E non foi, desgraciadamente, o único.
– MLA: Si, é unha eiva que parece que se converte nunha rutina. El vivía no hospital psiquiátrico de Castro, ao lado da miña casa natal. Preguntaba por min, e un día fun velo. Falamos varias veces, de vagar, e acabou contándome a historia da súa vida. El quería saír do manicomio, e había posibilidades de que o fixese, pero para iso precisaba ter un traballo e asistencia médica fóra. Aí si que lle fallaron os seus coetáneos, porque non tivo axuda. Isto foi no 77, e levaba alí desde o 66.
Despois eu marchei para Barcelona e víao nos veráns. Pasou tempo, fun coñecendo detalles da súa complexísima historia, ata chegar un momento en que precisei botar todo aquilo para fóra. Escribín o libro e leveillo un día. Despois de lelo, díxome: “explicáchesme a historia da miña vida”. A publicación de Porta blindada fixo que el fose unha persoa máis coñecida. Aínda que sempre fixera cousas, -xa no hospital movérase para que houbese misa en galego-, a partir de aí comezou a ter moita máis actividade e a ser moito máis recoñecido. A parte americana da súa historia levoume a A cicatriz branca, onde el é o personaxe masculino.
– P: A cicatriz branca xorde dunha investigación sobre mulleres emigrantes… E o que nos conta non é o tópico das mulleres que marchaban para facer de “acompañantes” dos seus maridos.
– MLA: Si, eu traballei sobre as mulleres que emigraban soas. Mais, antes diso, a idea que eu mesma tiña era a das mulleres que emigraban cos maridos, porque é o que pasara na miña familia. Meu avó emigrara a Cuba, a muller fora con el, alí naceran as catro fillas, e despois volveron todos para aquí. Tamén na emigración europea era común que emigrase a parella deixando os fillos cos avós… Cando comecei a ir a Bos Aires, nos anos 90, decateime do estrañamento total que sentían as mulleres que emigraran soas. Moitas foran expulsas da communitas á que pertencían: por ter fillos de solteira, por ser fillas do crego, por teren sido abusadas sexualmente…
Tiñan que marchar para o outro lado do océano, onde ían para servir. Vivían pechadas no espazo doméstico e mesmo as utilizaban, en moitas ocasións, para a iniciación sexual dos fillos dos señoritos. Lembro como me dicía Neira Vilas que non me esquecese de contar iso… Primeiro ía ser sobre as mulleres emigrantes dos anos 20, pero despois decidinme polos anos 50 porque me interesaba o tránsito do traballo de “mucamas” ao traballo asalariado, na industria textil -todas sabían coser-, ou en industrias tóxicas como as fábricas de fósforos. (…)”
Entrevista audiovisual a Gonzalo Hermo sobre Celebración, por Estela Pan
“Unha entrevista con Carlos Casares (1995)”, por Ramón Nicolás
Desde Caderno da crítica, de Ramón Nicolás:
“Pouco antes da publicación de Deus sentado nun sillón azul (1996) propuxéralle a Xosé Ramón Pena, coordinador daquela do suplemento literario “Faro das Letras” no que colaboraba, unha pequena serie de entrevistas con editores galegos. Lembro que esta comezara con Manuel Bragado (que iniciara o número 100 do suplemento) e pouco tempo despois abordei a Carlos Casares no seu despacho na rúa Reconquista de Vigo. Impúñame o lugar e mais unha mesa que me pareceu enorme, pero non o entrevistado, que me atendeu con afabilidade e atención. O meu amigo Salvador Rodríguez, a quen lle agradezo o detalle, rescatou unha copia da entrevista que comparto aquí por se fose de interese. Nela, o homenaxeado este ano co Día das Letras, deita opinións sobre a Editorial Galaxia, arredor das incipientes novas tecnoloxías e a súa presenza no mundo editorial, verbo da lectura e os libros de maior aceptación na editorial e fala das axudas oficiais á edición e dos novos proxectos que Galaxia dispuña para aquel Nadal (premendo na entrevista pódese lela máis claramente).”
Francisco Pillado: “Os valores republicanos están agora peor defendidos que antes”
Entrevista
a Francisco Pillado en Praza:
“(…) – Praza (P): De toda a súa traxectoria no mundo cultural, que é do que se sente máis orgulloso?
– Francisco Pillado (FP): O traballo editorial sempre me gustou moito e recibín moitos recoñecentos tanto por ese labor como polo que levei a cabo no mundo do teatro, pero insisto en que este recoñecemento que me dan agora emocióname máis porque abrangue toda a vida.
– P: De Laiovento todos os autores destacaron sempre a liberdade que sentían nesa editorial…
– FP: Si, lembro por exemplo aquel conflito que agora desapareceu algo, cando había unha normativa oficial e outra reintegracionista. Eu en Laiovento sempre apostei por primar a calidade por riba da grafía, ademais de pensar que coa opción lusista abríamos mercados e que era absurdo reducirse a Galicia se podiamos espallarnos ao Brasil. Pero claro, eses libros non os mercaba a Xunta se non estaban escritos na normativa oficial. Era discriminatorio. (…)
– P: Cónteme como empezou a traballar e colaborar no teatro con Manuel Lourenzo.
– FP: Manuel e eu eramos un pouco raros porque xa de mozos apostabamos polo latín e polo grego, mentres a maioría apostaba pola física ou as matemáticas. A min o teatro sempre me gustou porque era unha forma de expresarse, de rachar coa censura. Interesábanos aos dous e así creamos a Escola Dramática Galega e aí dentro os Cadernos da Escola Dramática Galega, nas que escollíamos as pezas teatrais máis significativas da literatura galega. Había moi pouquiñas obras e iamos tirando do fío para ir descubrindo máis.
– P: Durante toda a súa traxectoria, sentiuse pouco apoiado institucionalmente?
– FP: É natural se vas na liña contraria. Sempre aceptei que tiña que ser así. Se apostas por unha normativa que non é a oficial ou por libros que non defenden o sistema vixente, é lóxico que non se te recoñeza; sería contraditorio. E non me importou porque o mundo editorial e do teatro non eran o meu modo de vida. Se o fosen, posiblemente tería que terme adaptado a todos eses hábitos para poder vender libros. (…)”
Alberte Blanco Casal: “A historia da batalla de Rande tócame moi preto”
Xosé Miranda: “Son un escritor melancólico e imaxinativo”
Entrevista
a Xosé Miranda en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Viaxemos ao principio. Cando empezou a ser consciente vostede do feito literario?
– Xosé Miranda (XM): Cando era pequeno, na miña casa había libros. Meus pais tiñan o bacharelato concluído e recordo obras de Gustavo Adolfo Bécquer, de Lope de Vega… Incluso había libros en galego, de Ánxel Fole, por exemplo. Mais para min foi moi importante a oralidade. Loxicamente, coma en calquera casa daquel tempo, había familiares que contaban contos, había os romances de cego. A televisión chegou moi tarde á miña vida. Había unha soa en todo o barrio e iamos todos ver “El virginiano”. Recordo moi vivamente xuntármonos os amigos para escoitar argumentos de películas. Un de nós ía ver a película ao cine porque nin todos tiñamos diñeiro para facelo, e pasabamos horas e horas a escoitar de que ía. Aqueles filmes de dúas horas medraban e medraban, recreados por nós.
– B: Que primeiros libros marcaron o seu eu escritor.
– XM: Eu tiña familia no Brasil. Os meus avós e os meus tíos tiñan unha cadea de librarías alá e de cando en vez chegaban libros. Recordo ler o Tintín en brasileiro mais, sobre todo, unha edición do Tom Sawyer, de Mark Twain. Papeino compulsivamente. Non era quen de facer outra cousa ca ler nel. Ese libro, que debín ler con 12 anos en portugués, foi o que me fixo pensar por primeira vez en que eu quería ser escritor para poder contar cousas coma aquela. (…)
– B: Que tipo de escritor é: dos que fan esquema?
– XM: Para nada. Non son capaz. As historias fermentan na miña cabeza. Hai ideas que pairan no cerebro durante anos, cando me poño a escribilas, saen dunha maneira compulsiva. Si podo saber de onde parten e cara a onde quero que desemboquen, pero polo medio non sei nada. Para min, a obra ten que ser autónoma, os personaxes independizárense do autor e cada páxina, un misterio para o propio autor que vai desentrañando a medida que o escribe. É que, se non, eu aburriríame moito. Eu son un escritor melancólico e imaxinativo que intento seguir e cumprir as miñas obsesións.
Eu doulle moita importancia á trama. Ten que ter consistencia e ser esixente na súa construción. Non digo con isto que non se poida facer literatura sen trama pero eu necesito contar algo, non escribir por puro artificio.
Mais non hai literatura sen lingua. Son seguidor de Eduardo Pondal nese sentido: “Eu quero escribir nunha lingua de ouro”. Para min, a literatura é tamén un xeito de evitar que se perdan formas da fala que están en perigo por falta de uso. Non entendo escribir simplemente para reproducir vulgarismos ou castelanismos. Non vale para min ese modelo de literatura baseado en moi poucas palabras. Temos un vocabulario rico e preciso. Non existen os sinónimos, en realidade. Cada palabra ten o seu lugar propio e é tarefa do escritor saber en que momento usar cada unha. Coido que isto pódese chegar a facer sen dificultar a lectura. (…)”
Francisco Pillado: “A Guerra condicionou totalmente a miña infancia”
Entrevista a Francisco Pillado en Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): Exercendo a súa actividade cultural tivo algún problema deste tipo?
– Francisco Pillado (FP): Dalgunha maneira. Por exemplo, eu a primeira carreira que fixen foi Maxisterio, porque eu escoitaba dicirlle a meu avó: “A Guerra Civil foi unha guerra de curas contra mestres”, era unha cousa que se dicía naqueles anos. Por iso eu tiña mitificado aos mestres. Porque isto parece unha fábula, pero eran anos moi condicionados polo silencio.
– SG: A súa gran paixón foi o teatro.
– FP: Si, o teatro e a música. A min encántame o teatro, pero tamén estudei moitos anos piano, e para min foi unha gran paixón, facía concertos na casa que tiñamos en Oleiros. O que pasa é que deixei o tabaco por prescripción médica, e empezaron a darme alerxias e tiven que deixar o piano.
– SG: E como ve a escena teatral galega de hoxe?
– FP: Eu creo que o teatro está moi mal, pero non só a nivel galego, tamén a nivel xeral. Eu doei a miña biblioteca de teatro á Universidade da Coruña, e merco xornais, programas e todo o que se publique para ir enriquecendo esa biblioteca. Pois hai meses en que non hai teatro na Coruña practicamente. E os xornais non falan do que non existe. Desde logo a televisión foi decisiva, nese sentido, para o meu ver. De feito, na Coruña é moi raro que haxa cine xa, xa non digo teatro. E agora se queres en DVD podes ver a película que che dea a gana.
– SG: Tamén foi editor moitos anos.
– FP: Si, dirixín Laiovento, fun fundador tamén. E era un momento moi complicado. Hoxe hai unha normativa de consenso pero naqueles anos non existía, eu apostaba polo reintegracionismo, porque era máis internacional. E na editorial puxen como condición que publicaramos sen ter en conta a normativa oficial, esa foi unha das cousas polas que se estivo acosando a Laiovento. Porque alí primaba a calidade, non a normativa. Iso marcouno todo. Logo teño que recoñecer que co paso do tempo custoume moito manter a editorial. Foi a razón pola que a deixei. Aínda hoxe se non presentas un libro non ten repercusión mediática. Entón tiñamos que percorrer moitos lugares de Galiza, e a min costábame moitos cartos. Entón claro, se non gañaba e aínda por riba tiña que poñer cartos… Esa foi a razón pola que o deixei.
– SG: Non o vexo moi optimista en cuestións culturais.
– FP: Son optimista, muller, pero eu falo dese momento histórico. Eu aposto sempre polos partidos renovadores, eu non podo apostar por partidos fundados por ministros de Franco. Eu sempre digo que os avós xa temos que loitar pensando nos nosos netos. O noso labor é comprometernos para que eles vivan nun mundo mellor que o noso. (…)”
