Entrevista de Ana G. Liste a Marilar Aleixandre en Praza:
“(…) – Praza (P): Esta novela é unha demostración máis de que non hai que abrir ningunha ferida do golpe de Estado de 1936 porque seguen abertas, e neste caso incluso ocultas ata hai preto de quince anos. Como foi o impacto inicial ao coñecer a represión que sufriu o curmán do seu pai?
– Marilar Aleixandre (MA): Creo que esta cuestión vai máis alá do que poida ocorrer nunha familia específica. O temor coseu as bocas dos vencidos e iso é algo xeral porque continuamente sabemos de historias de xente que conta cousas que aconteceron na súa familia e que non se falaron. Ti sabes que iso era así, o que non pensas é que tamén ocorría na túa propia familia. Dous anos antes, en 2008, soubemos pola outra parte da familia dun tío avó que antes de estar exiliado en Venezuela estivo nun campo de internamento. Neste caso si que nos contaran que estaba exiliado porque era republicano, pero non toda a súa historia, porque tivo que ter cargos no Partido Comunista. Pero de Antonio non sabiamos nin que existía, meu pai podería ter morto sen contarnos nada. Pero estas foron das primeiras fosas que escavaron a finais de 2009 no País Valencià, e a través do segundo apelido do meu pai, que é moi raro, localizaron aos fillos dun irmán del que lles deron o teléfono do meu pai. Chamaron o meu pai, que lles dixo que non quería dar saliva e, como conto ao comezo da novela, dicía que non quería saber nada desa historia. Pero como nos conta que o chaman, tiramos do fío.
– P: Na novela os nomes propios están cambiados, pero mantéñense as relacións de parentesco e circunstancias veraces das súas vidas?
– MA: Si, os nomes están cambiados e, de feito, hai unha árbore xenealóxica ao comezo da novela. Miña avoa, que na novela é Sole, vivía casa con casa coa súa irmá. O que nos conta meu pai é que este curmán seu viviu na súa casa de neno. Cando o pai de Antonio [o protagonista desta historia] regresa a Doña Mencía arruinado, volve marchar ao pouco a intentar buscar traballo en Vallecas (cando aínda non formaba parte de Madrid) e reparte aos seus fillos entre a casa da miña avoa e a da súa irmá. Antonio e meu pai levábanse un ano.
– P: Seu pai chegou a contarlles como se sentía ao saber do que pasara co seu curmán?
– MA: Negábase a falar disto. O que nós interpretamos agora, porque ao principio pensabamos que sabía algo e non nolo quixo contar, é que eles o único que souberon foi que deixaron de chegar cartas de Antonio. Levaba desde os 13 anos en Vallecas e non fora a Doña Mencía, só de visita unha vez ao saír do cárcere. Daquela, a Guardia Civil non informaba das mortes. Por que se localiza esta fosa en Benagéber? Porque a familia do outro guerrilleiro ao que matan á vez que a el, a nai e a irmá, van ao programa de Paco Lobatón, Quién sabe dónde, e alí se poñen a investigar. Ao principio os enterran como descoñecidos, levaban documentación falsa, de dous en dous xunto a outros seis traballadores do pantano que eran de alí. As bocas estaban cosidas fóra tamén, aquilo era noite e néboa, como o dos nazis. Non existiron e xa. Entón, cando no programa conseguen que a Garda Civil lles diga que está en Benagéber, empezan o proceso ata que unha asociación memorialista consegue que se inicie a exhumación. (…)”
Arquivos da etiqueta: Ana González Liste
Samuel Merino: “Mentres non sabes o que queres ser, xa estás sendo”
Entrevista de Ana González Liste a Samuel Merino en Praza:
“(…) – Praza (P): Este é un poemario en espiral? Canto de intencionalidade ten esta estrutura?
– Samuel Merino (SM): Pois a estrutura foi nacendo a medida que eu ía dándolle forma. O poemario comezou, como en outros traballos, cando me decatei de que tiña tres catro poemas por aí un pouco coa mesma teima. E tirando ese fío, comecei escribir. Viñéronme á cabeza dúas conversas que tivera con dous homes aos que amei, falando da súa xuventude e infancia. Un dicíame que na súa adolescencia pasara totalmente desapercibido, que para el ese recordo era como unha eira baleira, e outro, pola contra, contábame que estivera toda a súa adolescencia intentando pasar desapercibido. Iso, conectando coa miña propia experiencia na construción da identidade, levoume a ir tecendo este poemario.
E esa estrutura en tres partes, con esa forma pechada, foi xurdindo a medida que ía avanzando na construción do poemario. Fun indagando tamén nas lecturas que fixera durante o último ano, lin moito a María Negroni ou Giorgio Agamben que falan do lugar que ocupa a literatura nas nosas vidas. A estrutura é totalmente a mantenta. Penso que esta cousa de comezar polo Poema final e rematar polo Poema primeiro fala desa intencionalidade de que cando para min remata o poemario, comeza para outra persoa. É certo que o meu Poema final é realmente o primeiro poema para a lectora, sempre e cando se lea o libro en orde. A vida é un eterno volver sempre, máis ou menos, aos mesmos puntos. O fío do pensamento é tamén circular.
– P: E o das nosas teimas, tamén.
– SM: Si, deste muíño ou case diría de máquina de lavar que temos. A vida é circular, e é circular en sentido contrario moitas veces. Hai que ir á contra porque ás veces ,se a vida nos vén de contra, temos que levantarnos contra a vida e ir facendo a nosa identidade. Ese é o sentido da estrutura do poemario.
– P: En moitas ocasións, cando se di que un libro fala da ‘construción da identidade’ para que se ensina unha identidade xa construída e pechada. Neste caso, nestes poemas vese unha identidade en construción.
– SM: É un traballo que non remata nunca. Para min o da identidade é un pouco falacia. O verdadeiro cerne do poemario é esta exhortación a ser todo o tempo nós mesmas, a ter unha identidade propia, a diferenciarnos dos demais e, pola contra, estarmos todo o tempo penalizando o que é diferente. Onde está o límite? Ata que punto queres que sexa diferente? Parece que só aceptamos o que é diferente cando podemos sacarlle un partido, cando convertemos a outredade nalgo irrisorio ou nalgo do que facer unha temática. É moi doado que o sistema adopte o que normalmente se considera marxe dentro do sistema, é unha contradición interna que levamos todas: todas queremos nalgún momento destacar e, ao mesmo tempo, non queremos destacar moito para non ser sinaladas.
Creo que ese fío e esa tensión entre un lado e o outro, e ese estar en perigo e permanecer, se debe a que a identidade é o grande problema do século XXI. Esta cousa de atoparnos e de buscarnos, como se fose algo que está aí agardando a que o atopemos… Por iso tamén o da camuflaxe, porque tamén é cuestión de irse adaptando non só ao medio e á contorna, senón ás outras persoas, a nós mesmas e aos nosos cambios internos. O poemario non é unha busca da identidade, eu non me busco no poemario, búscome no meu día a día, na miña vida. O poemario é unha forma poetizada de reflexionar sobre isto, a miña busca está na rúa. (…)”
Vigo: actividades do 4 de xullo da Feira do Libro 2025
María Álvarez Landesa: “Hai que saber deixar que a dor nos atravese para renacer e empezar doutro xeito, máis sabias”
Entrevista de Ana G. Liste a María Álvarez Landesa en Praza:
“(…) – Praza (P): Quería que o libro funcionase como un lugar ao que regresar para non esquecer?
– María Álvarez Landesa (MA): Cando algo é moi duro, moi moi duro, é necesario evocar os momentos que non o son. Por iso hai moitas referencias amomentos felices da infancia. Escribín moitas veces pensando na infancia e tendo moi en conta situacións familiares, celebracións… momentos de moito calor. Non escribín un libro terapéutico. Non fixen un libro por terapia. Só sentía a necesidade de contar o que estaba vivindo, case como un tributo á miña nai. De feito, foi algo que lle expresei a ela en vida. Daquela aínda non tiña un libro consistente, non lle podía ensinar nada, pero ela, que xa non podía falar, fixo un xesto indicando que estaba tola. Eu díxenlle que non, que ía ser un bo poemario.
Agora penso que quixen expresar esa especie de burbulla que eu sentía entre nolas dúas. Había moita máis xente presente, estaba meu pai, miña irmá, meus fillos, miñas rías, amigas e amigos… pero quería reproducir esa especie de burbulla que experimentei e esa sensación que despois chega no momento da morte de ser cigoto, é dicir, de ser un todo as dúas –miña nai e mais eu– no proceso da enfermidade. É un proceso que nos cambiou a todas as persoas que estivemos con ela.
– P: E funcionoulle? A pesar de toda a dureza, non parece un libro do que saes derrotada, é máis como recibir unha aperta.
– MA: É un grazas, para min o libro é un ‘grazas, mamá’. Un ata sempre. Grazas por todo porque tamén neste proceso aprendín moitísimo de ti. Vou ser a muller que son dende agora grazas a poder vivir contigo este proceso. Aprendeume a amar a vida incluso cando vén revirada. Tamén creo que é importante salientar que agora parece que a sociedade invita a fuxir da pena e penso que hai que saber estar triste, permitirse estar triste e saber deixar que a dor nos atravese para renacer e empezar doutro xeito, máis sabias.
– P: Descubriu algo sobre a súa infancia escribindo Os pozos elegantes das clavículas?
– MA: Non tanto descubrir, pero si que apreciei moito máis que tiven unha infancia marabillosa. Agora que son nai diría que tiven unha infancia chea de momentos moi sinceros e estupendos a nivel familiar. Pasaba os veráns en Liméns de acampada coa miña familia, naquel momento era camping libre e fago referencia a iso no poemario porque os meus fillos viaxaron e coñecen moitos sitios do estranxeiro, pero non tiveron eses momentos de familia. Era consciente dese privilexio, pero escribindo fun moito máis consciente.
Tamén descubrín que son moito máis forte do que pensaba, e igual non está ben que o diga eu, pero é moi forte acompañar nun proceso de enfermidade así e moi esixente a nivel mental. Penso que atopei as ferramentas e tiven moita axuda, descubrín a persoas que estaban ao meu carón e souberon acompañarme. (…)”
Yolanda Castaño: “Noutras épocas supostamente as mulleres aspiraban a seren mantidas, agora é a nosa fobia máis radical”
Entrevista de Ana G. Liste a Yolanda Castaño en Praza:
“(…) – Praza (P): Nestes poemas d’A falsa autónoma hai uns ecos moi presentes da pandemia e do que supuxo para vostede como creadora e como traballadora da cultura.
– Yolanda Castaño (YC): Creo que non só para min, que este libro apela a calquera creador ou creadora, pero tamén a calquera traballadora da cultura no sentido máis amplo posible. Incluso estou recibindo bastantes comentarios de traballadoras autónomas doutros sectores. Penso que a clase traballadora se está polarizando moito entre traballadoras indefinidas estables e inestables. En xeral, creo que todas temos claro que a pandemia serviu bastante para sacar a relucir todas as vulnerabilidades do sector cultural e de certos traballos efectivamente inestables. Que non puidésemos traballar e, polo tanto, non puidésemos recibir ningún tipo de diñeiro rebelouse como unha situación moi vulnerable para moitas persoas e provocou moitas reflexións.
– P: Agora que volve sobre o libro para presentalo, como o sente? Porque parece que hai moito ímpeto nestes versos, e moita forza.
– YC: Hai moitas emocións neste libro, dende a rabia ata o desespero; pero tamén reflexións que xa viñan de atrás e seguen vixentes que, máis alá da vivencia subxectiva, aluden ao sistema económico no que seguimos afogadas, inmersas e cun horizonte pouco esperanzador. Preocúpame profundamente a deriva deste turbocapitalismo voraz, salvaxe e perverso. Creo que libro fala moito sobre este sistema económico e a experiencia do traballo tal e como se entende hoxe: a autoexplotación, a débeda… cuestións que seguen aí.
– P: E esa obriga de ser produtiva constantemente, que menciona no poema Norias de obediencia.
– YC: Na que estamos absolutamente todas e todos inmersos. É como unha maquinaria insaciable, e iso é o perigoso. E as implicacións emocionais, que creo que se están vendo na taxa de problemas de saúde mental que se están acusando, é un saldo que nos ten que preocupar profundamente. É moi difícil escapar do imperioso mandato da produtividade, sobre todo por esa cara perversa do sistema que che fai como vítima e parte ao mesmo tempo.
– P: A falsa autónoma ten unha relación estreita con Economía e poesía. Rimas internas, premio Ramón Piñeiro de ensaio en 2023, que publicou en Galaxia?
– YC: Claro, están bastante emparentados. Foron bastante paralelos e as reflexións que están aí me acompañaron durante moitos anos. Pareceume un exercicio interesante e estimulante esa transcodificación que trata de levar os contidos por unha banda ao código ensaístico e pola outra á linguaxe poética, por forza bastante distante entre elas e con características moi de seu cada unha delas, pero que poden dalgún xeito ser complementarias. (…)”
Hugin e Munin: “Estamos todo o día entre libros”
Entrevista de Ana G. Liste a Isabel Soto e Alejandro Tobar en Praza:
“A editorial Hugin e Munin nace do profundo amor pola lectura do seu fundador, o filólogo, tradutor e editor Alejandro Tobar, que quixo crearse unha alternativa laboral en Galicia para regresar da emigración e, á vez, aportar valor engadido á cultura propia.
“Parecíame que había un oco, daquela estaban funcionando Rinoceronte e Urco, e creo que o conseguimos cubrir. Faltaba un pouco de alta literatura, penso que mirando o noso catálogo se entende que tratamos de traer ao galego primeiras espadas”, salienta Tobar.
Siri Hustvedt, Jane Austen, Gustave Flaubert, Raymond Chandler, Stefan Zweig, Émile Zola, George Sand, Yasmina Reza, Joseph Conrad, Thomas Hardy, Pier Paolo Pasolini ou Mark Twain son algúns dos autores e autoras que completan un catálogo que neste momento chega aos 132 títulos. Destes, 106 pertencen á colección Principal e os 26 restantes son da colección Vólvense os paxaros contra as escopetas. Esta mesma semana saíron dous novos títulos para a imprenta.
Catorce anos de andadura bastante axustados os que esperaba Alejandro Tobar cando regresou a Galicia desde Dinamarca e apostou por este proxecto editorial.
O catálogo de Hugin e Munin foise “feminizando” en canto Tobar foi consciente de que había un claro desaxuste entre autores e autoras, como funcionan as inercias da propia sociedade. O que demostra que a editorial evoluciona en paralelo ás lectoras e lectores que a sustentan.
“Tamén houbo unha evolución en positivo con respecto a poder mercar dereitos no estranxeiro. Ben é certo que comezaramos con Charles Bukowski, que foi comprando dereitos, e despois viñeron Arthur C. Clarke e Isaac Asimov; pero houbo moitas obras sen dereitos, que agora intentamos que sexan o 30% do que publicamos”, conta Alejandro Tobar.
Isto significa que nestes anos Hugin e Munin acadou unha mellor posición, e non só pola maior dispoñibilidade para mercar dereitos, “senón polo feito de ter que xestionar as negociacións con terceiros”.
Non optan ás escasas axudas para a edición que proporciona a Xunta, o que para Tobar é “unha demostración da viabilidade económica dunha pequena editorial en Galicia e en galego”, e tampouco dependen das axudas á tradución para as escollas do seu catálogo, pois os criterios das mesmas impídenllo. “Nós funcionamos coa nosa base de subscricións, que nos permite organizarnos para publicar oito libros ao ano”, detalla o editor. (…)”
Carlos Callón: “E pensar que nos conventos medievais se copiaban historias que trogloditas con poder do ano 2025 quererían queimar”
Entrevista de Ana G. Liste a Carlos Callón en Praza:
“(…) – Praza (P): A publicación deste libro foi tristemente acompañada dun movemento de moita agresividade e odio. Podías esperar algo así?
– Carlos Callón (CC): Son os tempos que vivimos, é verdade que non é a primeira vez que me acontece algo semellante, co Libro negro houbo moito negacionismo e con Amigos e sodomitas no ano 2011 saíu unha reseña no Faro de Vigo tres meses antes de que o libro se publicase. Mais de calquera xeito, aínda que teña esas experiencias, nunca coma esta. Nunca. O feito de que se pida queimar a miña obra, que se pida que me maten son auténticos despropósitos que hai uns anos serían eliminados inmediatamente nas redes sociais. É un disparate, pero xunto con todo iso teño que agradecer todo o apoio recibido. Temos que remar para que o mundo sexa outra cousa, non podemos habituarnos a este rexeitamento da existencia do outro.
– P: Das personaxes das que falas do Reino de Galicia, que é o que máis che sorprendeu?
– CC: É que ao final o combustible principal destas investigacións é o entusiasmo. Entón, claro, cada vez que me ía encontrando cunha cousa ese entusiasmo aumentaba. Están Sancha Pêrez e Maria Leve, que haxa unha parella de mulleres que saibamos a rúa de Santiago na que viviron, ou pensaron en vivir, iso xa ten un grande valor non só a nivel do Reino de Galiza, senón a nivel europeo porque non hai información semellante. O caso do adiantado maior do Reino de Galiza e a súa relación co adiantado maior do Reino de León é moi valioso porque ten unha dimensión literaria moi forte, con sátiras moi traballadas que sabemos que tiñan música aínda que non a conservemos; e que ademais ten unha dimensión política e sabemos que ten relación da revolta contra Afonso o sabio. É moi difícil escoller porque tamén está a cantiga de amiga lésbica, moi interesante tanto polo que di como por como a intentaron modificar diferentes editores, que son os primeiros en mostrar que a identificaron como lésbica ao mudaren os pronomes de feminino para masculino. Só iso xa é interesante, mais ver esa cantiga é contexto tamén o é. E non esquezo os santos trans, pensar que nos conventos medievais se copiaban historias que trogloditas con poder do ano 2025 quererían poder queimar.
– P: Cómpre preguntarte tamén pola situación do galego, tanto polos datos do seu uso entre a poboación como por todo o que rodea á “renovación” do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega e esa nova manifestación que convoca Queremos Galego para o 23 de febreiro en Santiago.
– CC: En primeiro lugar, moito orgullo polo traballo d’A Mesa e de Queremos Galego, se eu non fose socio d’A Mesa a día de hoxe, que o son, afiliaríame inmediatamente e animo á xente a que se afilie porque no paripé que organizou a Xunta sobre o plan de Normalización, cando Marcos Maceira e Celia Armas se ergueron para falar non é só que polas súas gorxas saísen as voces das persoas que amamos o galego, é que dalgún xeito o que dixeron podemos resumilo en catro palabras: o rei vai nu.
Que plan de normalización é se se está impondo unilateralmente sen contar co resto das forzas políticas e sociais? Iso que seriedade ten? Se houbese unha mínima vontade de mudar as cousas, o primeiro é escoitar os diferentes axentes sociais e forzas políticas, e estar disposto ou disposta a dialogar e conversas, e a escoitar tamén aos técnicos e técnicas. Nada disto se está facendo. De feito, están lexislando contra o galego. Se por vez primeira na historia non é preciso o coñecemento do galego nin para opositar na compañía pública dos nosos medios de comunicación que existe por algo. O conselleiro podería dicir, como Groucho Marx, aquilo de ‘a quen vas crer: a min ou aos teus ollos?’. Creamos aos nosos ollos. Merece unha reflexión que haxa persoas dispostas a lavarlle a cara aos verdugos do galego. Nestes momentos nos que están desprotexendo a nosa lingua nos diferentes ambientes sociais o que temos que facer é reclamar igualdade de oportunidades, que se garantan os nosos dereitos e que se cumpra coa lexislación, co Estatuto de Autonomía e cos tratados internacionais. Non temos que ser fatalistas, pero hai que constatar que estamos ante o desmantelamento da oficialidade da nosa lingua. (…)”
Lara Dopazo Ruibal: “Gústame explorar a animalidade que hai no ser humano, que é bastante”
Entrevista de Ana G. Liste a Lara Dopazo Ruibal en Praza:
“(…) – Praza (P): De onde veñen estes Contos Gringos?
– Lara Dopazo Ruibal (LD): Teño a impresión de que os temas xerais son os que me interesan de sempre: hai moita animalidade, natureza desatada ou non controlable pola man humana, personaxes obsesivas que se levan ao extremo pola súa obsesión… Todo isto non é diferente doutras cousas que xa escribín, o que pasa é que o feito de cambialos de xeografía fai que cambie todo moito. Emprego os Estados Unidos como escenario e iso dálle como un baño de realidade, un verniz diferente: o verniz do estranxeiro, da outredade, do choque cultural… Todo isto vén da miña experiencia, eu voume vivir os Estados Unidos e escribo estes contos coa mochila do que a min me mola.
– P: Por que cambiou de continente?
– LD: Fun facer un mestrado de escritura creativa cunha bolsa da Universidade de Iowa. E Iowa deume unha experiencia nos Estados Unidos totalmente distinta a se fose a algunha das costas, Florida, Texas… Fun a un sitio que ten unhas características moi concretas e son as que aparecen, dalgún xeito, neste libro. Eu presento nos contos o que a min me apetece, non pretendo facer unha enciclopedia de Iowa nin me interesaba, pero está de fondo case todo o tempo.
– P: Por que Iowa?
– LD: Por moitas cousas, a primeira porque quería comprar tempo para escribir. Admiro moito á xente que é capaz de ter un traballo a xornada completa, fillos, can e gato e ademais escribir. A min normalmente non me dá a vida. Procesos complexos que me requiren documentación e tal, cun traballo a xornada completa, non os dou feito ou tardo oitenta anos. Marchar a Iowa era un xeito de mercar tempo, de ir a un sitio onde todo está deseñado para que te dediques a escribir.
Buscaba un programa de escritura que fose máis ou menos longo, e este é de dous anos, e que tivese unha bolsa para poder vivir diso. Nos Estados Unidos creo que polo momento só hai tres programas así en español e o de Iowa cumpría todas as condicións. Entón, decidín probar. (…)”
Llerena Perozo Porteiro: “O fin primeiro cando me sentei a escribir era colocar na nosa historia de ficción e afectiva as historias das ninguén”
Entrevista de Ana G. Liste a Llerena Perozo Porteiro en Praza:
“(…) – Praza (P): Como se organizou para escribir esta novela?
– Llerena Perozo Porteiro (LP): Eu son a raíña das listas cando traballo nunha produción ou cando fago unha maleta, pero cando escribo sei onde empeza e onde acaba a historia e teño unha idea básica do que quero contar, mais realmente non sei o que vou escribir ata que comezo: voume documentando sobre a marcha e moitas veces atopo información que me inspira outras historias. Concretamente nesta novela o maior atranco que tiven foi que tiña pensado meter en atrancos gordos a esta muller e non me preguntes por que, en cada sarillo que a metía saía vitoriosa. Estiven como dous meses sen escribir, estaba enfadadísima con ela porque non conseguía avanzar. Non conseguía o conflito e desatasqueime nunha viaxe a Arxentina, que non tivo nada que ver co libro, pero volver estar alí inspiroume e á volta puiden seguir escribindo.
É como se a novela estivese escrita nunha parte do subconsciente da túa cabeza e ao escribir só estiveses ‘vomitando’ o que xa existe. Eu métome a escribir e ten que vir o meu compañeiro a dicirme que ese día non comín ou que xa é a unha da mañá, porque me meto aí e esquézome do exterior.
– P: E como logra compaxinar iso cos outros traballos que fai?
– LP: A razón pola que puiden empezar escribir agora, case no medio século, foi porque fixen un cambio de vida moi drástico con isto de virme a vivir ao campo. Cambiei todos os ritmos urbanos, traballo moito pero teño a enorme vantaxe de que podo decidir que fago, que non e cando. Vivo con moi pouquiño e estou moi contenta con esta vida, e teño un compañeiro que me fai un mecenado de tempo porque cando me poño a escribir el se ocupa de todo. Agora teño este privilexio tan grande, que é ter control sobre o meu tempo.
– P: Isto tamén o leva á ficción, pois a protagonista decide planificar o seu tempo unha vez que pode e escolle como pasar o último treito da súa vida.
– LP: Claro, é que normalmente estas vidas tan intensas esgotan. Eu tiven moita relación con persoas de idade polos meus avós e a xente que os rodeaba, e isto é algo que neles non vía tanto porque viñan doutro tempo, pero que agora estou vendo na xeración dos meus pais. Hai máis demanda de parar e, á vez, unha vez que o fan quedan como descolocados, non saben como xestionalo porque parar non significa estarse quieto: significaría dedicar o tempo a aquelas cousas que degoiraches. Sempre me pregunto se había que esperar ata os 65 anos (ou 67) para iso.
– P: Ademais do feminismo, dálle á protagonista unha gran conciencia de clase. Dise na novela que “as verdadeiras revolucións fanse no monte e na rúa, non nos bares nin nas bibliotecas”.
– LP: Esa frase dixéronma a min porque no personaxe de Irene, co que está a falar María [a protagonista], está a miña filla-non-filla pero tamén estou eu e todos aqueles movementos políticos dos anos noventa: a insubmisión, os primeiros feminismos estudantís, os comités de facultade, as okupas, os centros sociais autoxestionados e moita política de bar, de ska e de rock and roll. Visto co tempo, e aínda que no momento aquela frase sentárame fatal, que razón tiña quen mo dixo. O cantante cubano Fran Delgado ten unha canción sobre iso, La guerrillera frustrada, que a escribiu cando estivo na Compostela dos noventa.
De cando en vez convén situar o relato e narrar a historia desde a nosa perspectiva, non sempre desde a dos vencedores, pero tamén resituarnos. Agora, nesta sociedade do ‘benestar’, temos un perfil que nos fai perder moito a perspectiva e ser moito máis manipulables. Por iso tamén me apetecía que María reflexionase sobre todo iso, e aproveito para deixar constancia de que non estou de acordo con ela en todo o que fai e que hai momentos nos que incluso me resulta tremendamente antipática. (…)”
Rosalía Fernández Rial: “Todas escribimos desde o inconsciente”
Entrevista de Ana G. Liste a Rosalía Fernández Rial en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que é unha illa este poemario?
– Rosalía Fernández Rial (RFR): Pois como di Yolanda Castaño no prólogo “todo libro é unha illa”, que é algo que me fascina. Iso no plano metaliterario, no plano da creación é unha illa porque di Bonet que a illa é moi sedutora porque a podemos ver completa, podemos concibila na súa totalidade. E iso teno en común co corpo, un corpo é unha illa e ambos coinciden na orografía e nesas lindes. A min seducíame moito esa idea da plenitude e desa fuxida cara a un lugar que non está vinculado por ningún istmo á terra. Cercadas polo mar, para min viaxar ás illas sempre ten algo de poético.
– P: Sentícheste como unha illa mentres escribías estes poemas?
– RFR: Si, estaba explorando eses límites corporais e mentais. É moi contraditorio, pero síntome moi vinculada ás outras persoas, tanto que ás veces me resulta moi difícil entenderme como individuo fóra da sociedade. Aínda que é necesario autocoñecerse e saber que existen eses límites. Resulta paradoxal, pero na miña etapa de madurez volvín exploralos e pareceume enriquecedor xogar con esta idea. O libro vai dirixido a un ti e logo remata coa tribo, co colectivo, porque esta illa está habitada por todas. Di Chantal Maillard que toda viaxe exterior é unha viaxe interior, gustábame moito pensar na metáfora do eu e do nós; atraíame esa autoexploración do eu para chegar mellor ás demais.
– P: Xogas con esa idea de que saber poñer límites, en ocasións, incluso é bo.
– RFR: Efectivamente. A iso me refiro coa exploración desde a madurez desa linde, que ao final é fantástico abrir e fusionar e convidar; pero tamén o outro. Habitar ese paradoxo paréceme moi humano, ao final vivimos na contradición constante e non hai nada máis coherente que admitir a contradición da existencia. Ademais, esta contradición é moi rica filosoficamente falando.
– P: E non che parece unha contradición á que chegamos habitualmente as mulleres? Que, ao final, somos as que temos que poñer eses límites; ou as que aínda estamos aprendendo a poñelos…
– RFR: Non teño a menor dúbida. De feito, esa construción da que eu falo só se entende desde aí, desde a construción da muller. A illa tamén é unha muller, é unha exploración feminina desde o feminismo, por tratar de explicalo dalgunha forma. Penso que todas as persoas, especialmente da nosa xeración pero das anteriores doutro xeito, tivemos unha evolución máis rápida ou máis esixente de construción desas lindes e dese transvase –outra vez na contradición– do que é ser muller. O que non é, o que non era e o que pode ser. Esa linde trans que é tan importante na nosa era para a construción de todas. Penso que mover os marcos na construción do que é ser muller enriquécenos a todas. (…)”
