Arquivos da etiqueta: Laura Veiga
Rafa Vilar: “A idea fundamental que quería deixar con A penúltima estación é que a palabra importa”
Entrevista de Laura Veiga a Rafa Vilar en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu o relato A penúltima estación?
– Rafa Vilar (RV): Sempre digo que cando fago narrativa síntome como se estivese practicando unha sorte de furtivismo. Levo máis de 30 anos escribindo e publicando poesía. As cousas que teño de narrativa son pequenas, fundamentalmente microrrelatos, mais de vez en cando éntranme estas ganas de facelo. A penúltima estación en concreto parte dunha situación totalmente inventada na que unha muller viaxa en tren coas cinzas do seu home nas mans. Esta muller, de mediana idade, vai reflexionando sobre a súa vida, a morte e o amor. Nunha estación sobe ao tren unha rapaza nova que se ve que emocionalmente está pasando por un mal momento e pouco a pouco imos descubrindo os problemas que ten na relación coa súa moza. Así, estabelécese un diálogo entre elas. Á hora de escribir o relato interesábame esa reflexión entre dúas xeracións de mulleres e ver o contraste que hai nas súas maneiras de ver a vida de maneira profunda, non tanto en cuestións superficiais. No fondo, o que se estabelece é unha situación de empatía e sororidade.
– ND: Precisamente, é doado percibir as diferenzas entre xeracións no tratamento que se lle dá á morte.
– RV: Totalmente. E no amor tamén. É certo que ao ser un relato curto non hai un espazo para grandes diálogos, polo que hai cousas que en vez de dicirse, quedan veladas. Con todo, si se entende que a pesar das diferenzas que poida haber existe unha corrente de empatía e de sororidade ante situacións da vida que son complexas e, aínda así, comúns, como poden ser unha ruptura amorosa ou a perda dun ser querido. Mais a cousa non queda aí. Entre estas dúas mulleres hai 30 anos de diferenza. A personaxe da rapaza, durante a primeira parte da viaxe, non fala porque vai atenta ao móbil. Hai ese contraste porque a outra muller está mirando pola fiestra, atenta ás paisaxes que se suceden. (…)”
Xosé Luís Mosquera, escritor: “É moi difícil non ser un híbrido, non mesturar o mundo que somos e o mundo no que vivimos”
Entrevista de Laura Veiga a Xosé Luís Mosquera Camba en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Cal foi o xerme de Trece maneiras de mirar un almanaque?
– Xosé Luís Mosquera Camba (XLMC): É unha pregunta complicada porque, supoño, a meirande parte da xente que escribimos acabamos por vérmonos metidos en algo que non sabemos como comezou. É algo que te arrastra e que vai tirando mentres sexas quen de seguir.
O que xera que escribas sobre algo adoita ser azaroso, ás veces é algo que ves ou que escoitas, outras veces é unha idea, algo que te atrae ou unha irritación. Este texto está vinculado a un poema do autor norteamericano, Wallace Stevens, titulado Trece maneiras de mirar un merlo. É un poema que sempre me pareceu moi fondo e interesante para volver sobre el. Reflexiona sobre o paso do tempo, o efémero, o amor… E nun momento determinado acendeuse un camiño por aí e acabou sendo este texto. É o único que podo dicir.
– ND: En moitas ocasións, dese xerme orixinal ao que acaba sendo hai moita evolución.
-XLMC: Evidentemente. É un tópico entre autores e autoras que falan dos seus procesos creativos: contan como é o propio texto o que te arrastra e que ti vas descubrindo. Ti es como o primeiro lector dese texto que se vai descubrindo. Tamén che fai dar voltas e voltas e por iso todo acaba mudando. (…)”
Arantza Portabales: “Que haxa rapazada que le en galego significa que non teñen medo de achegarse á lingua”
Entrevista de Laura Veiga a Arantza Portabales en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Que significa para vostede recibir este premio?
– Arantza Portabales (AP): Eu só escribo para que alguén o lea. Saber que a xente dos clubes de lectura me está escollendo a min é marabilloso; e, en concreto, nos clubes dos centros escolares, cuxa función é a promoción da lectura. E despois está a segunda parte, porque eu sempre que podo intento ir e compartir con eles o que lles supuxo a lectura, e é unha experiencia moi agradábel. A rapazada é súper sincera: ás veces din que un libro non lles gustou ou que non lles gusta ler, pero moitas outras veces tamén me din que lles encantou, que o pasaron moi ben lendo, e esa é unha sensación moi boa. E sabes que é verdade porque tampouco teñen nada que perder.
Moitas veces parece que temos a sensación, como a tiñan os nosos pais con nós, de que antes era mellor, que agora non len e que están todo o día co móbil. Como se nós non estivésemos. E ademais non é certo: a rapazada le e moita incluso escribe. Para min, este é o premio do público, do “boca orella”.
Tamén é moi importante o que vai nos libros, e para min a novela negra, como dicía Domingo Villar, é unha escusa para entrar no debate de moitas cousas. Desde estas historias podemos tratar a violencia de xénero, o abuso sexual ou o perigo das redes sociais.
– ND: Tendo esta experiencia, como percibe a situación da lectura entre a mocidade?
– AP: Penso que é a mesma que a das persoas adultas. O móbil cómenos moitísimo tempo, a todas. E o máis preocupante é que nós estamos dispostas a renunciar a el. Ao final eu, cando era nena, tiña unha televisión con dous canais, un coa misa e o outro cunha carta de axuste durante 22 horas ao día. Non viaxábamos, non tiñamos internet. Os libros eran esa ventá para o mundo, eran o único que tiñamos. Agora iso perdeuse porque a oferta de ocio é moito máis ampla. Hai que esforzarse moito para que atopen a maxia da lectura.
O outro día estiven nun club da ONCE no que dixeron algo que me pareceu totalmente certo: “A literatura é moi especial, porque nun libro entramos todos en igualdade de condicións. Os que ven e os que non”. A literatura permítenos sentir, e por iso tamén as emocións dos libros son superlativas –cando un sofre, sofre moito–. A literatura supón unha conexión coa parte máis racional e intelixente do ser humano, fai que non nos durmamos. Temos que defendela a capa e espada, e por iso é tan fundamental o labor que fan as bibliotecas escolares. (…)”
Silvia Penas: “Interesábame a palabra retrato, ten que ver coa memoria e coa idea de que é un único fragmento”
Entrevista de Laura Veiga a Silvia Penas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Maio chegou cheo de premios para vostede, entre eles o Follas Novas por Retratos de vodas, partos e funerais; recoñecendo un poemario que vén de longo.
– Silvia Penas (SP): Efectivamente, este foi un proxecto feito a contagotas. A Orquestra Clásica de Vigo propúxome facer un proxecto escénico con eles arredor da peza Così fan tutte de Mozart. Algúns deses textos despois pasaron a formar parte do poemario. Ao poder superar a limitación que impuña a música nese proxecto hai algúns textos que mudaron, mais outros quedaron igual, como é o caso de “Emilia chorando”. Unha vez que atopei o título do poemario volveu mudar todo porque xa comecei a ter claras a organización e a estrutura que quería ter. Incluso o fío narrativo é distinto.
Con respecto ao premio, aínda me custa asimilalo, en parte porque en todos os anos que levo facendo poesía nunca estivera nin na gala nin en moitas das contornas da poesía galega. En Vigo conto con certa repercusión pola miña presenza en recitais e pola poesía escénica, mais fóra diso penso que son bastante descoñecida. Por iso tampouco me parecía posíbel chegar a ser premiada.
Agora, cando menos dentro dese contexto da poesía galega, algunhas persoas xa saberán quen son, que creo que é para o que serven este tipo de cousas: para pórnos en común as unhas coas outras. Deume mágoa non poder estar na gala, sobre todo porque quería dedicarlle o premio ao meu pai e ao meu fillo, os homes que aparecen referenciados no libro.
– ND: Cre que falta ese intercambio?
– SP: En certa maneira si, mais é normal. A AP-9 é moi cara, moverse pola Galiza é complexo. Non hai un apoio real como para que poidamos facer estes intercambios. Xa non digo que gañemos cartos, mais polo menos non gastalos. Creo que forma parte de toda unha engrenaxe complexa, porque non digo que non haxa interese. Diso si que nos sobra, o que pasa é que acabas coñecendo poetas que non viches recitar nunca. Por iso creo que este premio me sitúa máis no centro, que para o meu traballo é moi positivo. (…)”
Henrique Monteagudo: “Sarmiento xa non é un mito, está recoñecido como unha das grandes figuras da Ilustración”
Entrevista de Laura Veiga a Henrique Monteagudo en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Cal foi a contribución de José Luis Pensado na edición da obra de Martín Sarmiento?
– Henrique Monteagudo (HM): Até hoxe é o editor máis importante, tanto por cantidade de textos como pola importancia dos textos que editou de Sarmiento. Antes de que el empezase, aló por 1970, había moi poucas edicións destes textos, e as que había tiñan unha calidade moi deficiente. El centrouse nos escritos filolóxicos referidos ao galego, publicando practicamente toda a obra de Sarmiento dedicada a esta cuestión. Sarmiento non publicou case nada en vida, e desde logo nada dos seus escritos sobre o galego, polo que a súa obra era de difícil acceso.
Podemos dicir que até Pensado era unha obra case descoñecida. Con todo, tamén temos que entender que Pensado traballou case sempre sobre copias de copias. A colección Media Sidonia apareceu nos anos 90. Hoxe podemos revisar as edicións de Pensado a partir de copias máis fieis das que tivo el. Hai diferenzas que son interesantes, como a cuestión da gheada e a gueada. Os escritos de Sarmiento dannos a visión de como os galegos da época pronunciaban o castelán con gue. Isto non se vía nos manuscritos que manexou Pensado.
– ND: Inevitabelmente, esta recuperación tamén tivo un pouso na cultura galega.
– HM: Sarmiento foi unha especie de mito, porque foi o primeiro formulador do que poderiamos chamar galeguismo que defendía o país e a lingua, á súa maneira. Isto era coñecido no século XIX, mais dunha maneira un pouco vaga. Era máis a fama que o feito de que se soubera realmente o que el escribira. Desde as edicións de Pensado temos acceso a un testemuño importantísimo de cal era a situación do galego no século XVIII e a unha cantidade de materiais lingüísticos de extraordinaria calidade. Isto sumado a outros traballos realizados por José Santos Puerto ou á edición que estamos facendo no Consello da Cultura Galega.
Sarmiento xa non é só un mito. Agora está sendo recoñecido como unha das grandes figuras da Ilustración, xa non só na Galiza, senón tamén no Estado español. Pensado sostén que Sarmiento é un home contrario á Ilustración. O que defendo eu, e que hoxe é máis aceptado entre os especialistas en Sarmiento, é o contrario: Sarmiento foi un adiantado ao seu tempo, en sintonía en moitos aspectos co pensamento ilustrado. De feito, o que máis queda aínda por estudar e publicar é todo o referido á historia natural. Estase vendo que estaba moi ao día de temas científicos e que di cousas moi interesantes neste ámbito. (…)”
Cesáreo Sánchez, presidente da AELG: “É importante reivindicar e pór en valor o que significa ser escritor e escritora en lingua galega”
Entrevista de Laura Veiga a Cesáreo Sánchez Iglesias, presidente da AELG, en Nós Diario:
“Cesáreo Sánchez (Dadín, O Irixo, O Carballiño, 1951), como presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), participou esta semana en Palma (Illes Balears) no encontro da federación Galeusca, cuxa anterior reunión tivera lugar en 2014.
– Nós Diario (ND): Cales foron os principais obxectivos desta reunión?
– Cesáreo Sánchez Iglesias (CS): En primeiro lugar, a reanudación da federación. Ao final somos tres asociacións -AELG, Euskal Idazleen Elkartea (EIE) e Associació d’Escriptors en Llengua Catalana (AELC)- e o proceso de toma de decisións non sempre é doado. Entendemos que é importante que nos comuniquemos e unir os nosos esforzos, sen intermediacións e sen ter que pasar por Madrid, tanto para mostrar que non estamos sós como para enviar unha mensaxe aos distintos responsábeis da protección da lingua que non están a facer o seu traballo.
Precisamente, nas Illes Balears hai un proceso activo de agresión ao catalán, que é un dos motivos polos que decidimos levar a cabo o encontro neste lugar. É unha literatura que está a ser agredida, mesmo tendo certo grao de consolidación. Este encontro tamén implicaba reflexionar sobre o futuro: unha lingua ten que ser actualizada para que non perda o tren da historia, dos pobos.
Temos que determinar cal é a mellor maneira para que as tres linguas participen de todos os avances que ten calquera outra lingua. Desde a AELG correspóndenos asumir a posta en valor da nosa lingua e a responsabilidade de deixar estruturas sólidas para as novas xeracións.
– ND: Neste encontro tiña especial relevancia a tradución como estratexia de internacionalización de literaturas minorizadas.
– CS: Pensamos que o labor que se está a facer actualmente é marabilloso, mais tamén somos conscientes de que debe haber unha actividade maior e que debe participar a administración autonómica que teña a responsabilidade de fomentar o idioma. Non é de recibo que unha crianza vaia á escola falando galego e que volva á casa falando español. A tradución é unha profesión fundamental para as nosas linguas, mais está entrando nunha crise e temos a obriga de reconducir a situación para que non a leve como un tornado a intelixencia artificial. Esta é unha ferramenta que debe ser ben utilizada, por mans que queiran a lingua.
Por iso tamén quixemos organizar unha táboa redonda que estabelecera un diálogo entre profesionais da tradución das tres linguas, na que participaron Garazi Arrula, María Reimóndez e Lluïsa Soaz.
– ND: No marco destas conversas arredor dos sistemas literarios, cal é a situación do caso galego?
– CS: O sistema literario galego ten unha eiva, posto que non temos un instituto que implique a promoción do galego dentro e fóra do territorio. Os nosos libros non adoitan estar nas bibliotecas de fóra da Galiza. Este é un oco que temos que suplir nós e queremos facelo desde a nosa perspectiva, non a través doutras plataformas, porque temos problemáticas particulares que deben ser atendidas desde aquí.
É importante reivindicar e pór en valor o que significa ser escritor ou escritora en lingua galega. Sen un sistema literario é moi difícil que unha lingua viva.
Ademais, sabendo que son profesionais activos nos medios de comunicación e que funcionan como líderes de opinión, entendemos que ten que haber un pensamento ético e feminista.
A Galiza non ten a prensa que precisa, xa non só polo coidado da lingua e da información, senón porque as persoas que nos dedicamos á escrita sabemos que, polas nosas mensaxes, non imos ser convidadas a certos programas.”
Mercedes Queixas, escritora: “Luísa Villalta ten un perfil moi poliédrico, era dona dun coñecemento e saber enciclopédico”
Entrevista de Laura Veiga a Mercedes Queixas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que decidiron contar con tantas voces do panorama cultural para analizar a figura de Luísa Villalta?
– Mercedes Queixas (MQ): En Laiovento sabían que eu tiña moito interese en traballar Luísa Villalta xa desde hai moito tempo, sobre todo vinculada á Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), onde traballamos para soster a súa memoria persoal e literaria todos estes anos desde que faleceu. Este ía ser un proxecto de máis longo percorrido, mais debido á dedicación do Día das Letras Galegas sufriu un adianto, polo que comecei a pensar de que maneira podíamos darlle unha resposta áxil e acaída ao perfil de Luísa Villalta.
Pensei en compartilo con Montse Pena e configurarmos entre as dúas un libro coral, que fose unha polifonía de voces que nos permitise achegar perspectivas e liñas de investigación diferentes pero complementarias. Luísa ten un perfil moi poliédrico, era dona dun coñecemento e dun saber enciclopédico, e parecíanos que sermos capaces de traballar con varias mans e cabezas pensando era o máis parecido ao que podía ser este perfil que tiña ela. Eu non quería facer unha biografía ao uso, mais si queríamos rexistrar todas estas voces, que forman parte do legado literario e humano que nos deixou. É unha muller que hai que abordar desde moitas ópticas, desde moitos camiños de ida e volta e incluso interrelacionados entre eles.
Temos á Luísa música, profesora, poeta, narradora, ensaísta, articulista e, por suposto, activista comprometida co seu tempo, que é algo que tivo unha dedicación e un papel fundamental na súa vida.
– ND: Como se organizou o traballo e os temas a tratar entre tantas persoas?
– MQ: Eu tiven a honra de coñecer e tratar Luísa persoalmente como compañeira, mentres que Montse foi alumna súa no instituto Isaac Díaz Pardo (Sada). É dicir, partiamos dun coñecemento de Luísa, polo que fomos construíndo as pezas dese quebracabezas de maneira que puidésemos ter unha imaxe súa o máis completa posíbel. Cando menos, que abordase todas esas arestas que representa. Por iso, comezamos a pensar que persoas, dependendo desas liñas de traballo que queriamos abrir, podían encaixar nesa demanda, ben porque xa tiñan traballado sobre Luísa Villalta ou ben porque a acompañaran en proxectos de vida. Intentamos abrir o espectro de lecturas arredor de Luísa Villalta e non fixalo nunha única liña. (…)”
Gisele Mato: “O sufrimento non debe ser algo íntimo porque está para atraer a mirada e o coidado do outro”
Entrevista de Laura Veiga a Gisele Mato en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Que quería transmitir con Habitar as fendas?
– Gisele Mato (GM): Habitar as fendas é unha continuación dunha reflexión que comecei co meu poemario anterior, Fraxilidades. Entendo a poesía como unha forma de conversa, de lanzar preguntas e que as persoas que lean poidan seguir reflexionando. Dentro desta continuidade, quedábanme cousas por contarme e por contar.
A conversa en ambos os poemarios xira arredor do ser humano e de esquecernos desta extensión que somos de dispositivos, das persoas máquinas. É reflexionar sobre o que nos fai seres humanos, como a vulnerabilidade ou o sufrimento, e poder mirarnos as fendas, as feridas, e que facemos con elas. Penso que o sufrimento, a dor, ten consecuencias nos afectos, na forma na que nos relacionamos, no corpo, e quería explorar todas estas facetas.
– ND: É unha reflexión que xira arredor do sufrimento individual para achegarse ao sufrimento universal?
– GM: A poesía permite abrir o debate sen dar nada por concluído nin dar nada por feito. As imaxes permiten que as persoas interpreten aquilo que lles resoe. Interésame moito tocar emocionalmente porque é desde onde se poden ter unhas reflexións máis fondas sobre o que nos pasa. Tamén quería afastarme do que é o sufrimento como espectáculo. Unha cousa é tapar a dor e ensinar as máscaras do sorriso, que é algo que se nos dá moi ben, mais tamén se dá o outro extremo que é abrirse e expor toda esa dor nunha canle de Youtube de formas verdadeiramente obscenas.
O sufrimento é unha emoción que merece reflexión e atención, porque senón as fendas supuran, e creo que desde logo non é algo íntimo. Debemos compartilo e observalo, porque para iso están as emocións que consideramos negativas, para atraer a mirada e o coidado do outro; mais é moi diferente facer isto a exhibirnos e facer un negocio da nosa propia dor.
Igual que cando te cortas e tes unha ferida física miras para ela e intentas coidala ou incluso pides que a mire un médico, as fendas emocionais normalmente son tapadas. Vivimos nunha vertixe que non nos permite pararnos e ver que está a acontecer, que nos están a dicir as nosas emocións negativas. Queremos fuxir delas e agochalas a través de filtros de Instagram. Quería salientar a posibilidade de facer algo coas emocións negativas e deixarnos de tanto postureo. (…)”
María Solar: “Vivimos nunha sociedade que non admite o diferente nin acepta outras verdades”
Entrevista de Laura Veiga a María Solar en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que quería facer un retelling de Carmilla?
– María Solar (MS): Hai moitísimo que quería escribir este libro. Cando lin Carmilla, fascinoume. Para min foi unha descuberta que a primeira novela do xénero vampírico estivese protagonizada por unha vampira. Drácula devorou a Carmilla, pero apareceu 25 anos despois. Carmilla realmente sentou as bases da novela vampírica. Ademais, a protagonista era unha rapaza adolescente que seducía outra rapaza, e isto escrito en 1872. Pareceume incríbel porque creo que pecamos moito de adanismo, de pensar que sempre estamos facendo o máis innovador cando de súpeto descobres que hai xente que xa nesa época creou todo un xénero novo e ademais desde esta perspectiva. Entón daquela ocorréraseme traer a novela á actualidade. Quería escribir unha novela vampírica, que collese a esencia de Carmilla, pero que o fixese con outras armas que temos hoxe en día na escrita e que resultan moito máis atractivas para os lectores da actualidade.
– ND: E ademais dirixida á adolescencia.
– MS: Claro. Eu pretendía manter algúns puntos esenciais da novela para que fose unha homenaxe. Con todo, a miña pregunta era que pasaría se hoxe sucedese isto? Aí entran situacións como a saúde mental. Se unha persoa ve mortos hoxe en día ou fai algo que se sae do normal, sen dúbida a nivel social vaise pensar que é unha persoa cun problema mental. Vivimos nunha sociedade que non admite o diferente, mais tampouco acepta que haxa outras verdades.
Na novela aparecen a amizade, o amor, o ser diferente, mais un dos conflitos fundamentais de Adeline é que os vampiros amosan a súa razón de ser e confróntana á dos humanos. Os humanos pensamos que a nosa sociedade e a nosa maneira de pensar é a boa e eles teñen a propia cos seus valores e a súa cultura. Persoalmente gústame xogar con esta idea do enfrontamento nas miñas novelas, incluso en Quokka Moka (Xerais), que é infantil. Gústame ver como se sente a persoa que le cando a pos diante da evidencia do diferente. (…)”
