Desde Nós Diario:
“(…) Arredor da súa calidade literaria non hai sombras; arredor do seu posicionameto feminista non hai dúbidas no Estado español, mais esta última cuestión confronta na Galiza distintas visións, recollidas por Nós Diario, que se extraen do posicionamento feminista e da figura política e social de Emilia Pardo Bazán no contexto galego. A autora, que se autodefiniu como feminista radical, como ben lembran a escritora Marilar Aleixandre e a filóloga Mónica Bar, tamén estivo marcada por un posicionamento “clasista” que “compromete gravemente o seu feminismo”, segundo a política e profesora María Pilar García Negro, ou que “ocupa as voces das traballadoras galegas cun efecto máis cómico que empoderador”, na voz da tamén filóloga Helena Miguélez-Carballeira. (…)
“Foi unha grande escritora sobre a emigración galega, e a súa calidade literaria está claro que é altísima mais na calidade política a tese que sosteño é que tratou literariamente cuestións relacionadas coa Galiza encadrándoa cara a un consumo literario madrileño”, analiza Miguélez-Carballeira. Algo no que incide García Negro, ao lembrar que en “personaxes galegas, en Los pazos de Ulloa, La madre naturaleza, Morriña ou Bucólica, o tratamento das personaxes campesiñas ou criadas non teñen o menor contraste que nos permita asistir a unha figura humana con pensamentos e sentimentos propios”.
Fronte a estes, o argumento de Mónica Bar precisa que “o que non atopaba Pardo Bazán era unha lingua estruturada a través dunha academia definida, ela era europeísta e iberista, defendía que Galiza e Portugal estaban separados por unha fronteira artificial”. E engade que “ela ofrece a súa casa para crear a Real Academia Galega, propiciou o inicio da RAG”. Sobre o cuestionamento de “por que non escribía en galego”, Bar recalca que non é un requerimento que se lle faga aos autores masculinos, cuestión na que coinciden as catro intelectuais, mais García Negro engade, “ela foi vítima de toda unha mesta base de misoxinia e sexismo que a afectou, como en xeral, a todas as escritoras galegas e españolas no século XIX”. (…)”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
“Os poetas que soñou Cunqueiro: A Universidade de Vigo edita unha antoloxía de poetas inventados polo mindoniense”
Desde Nós Diario:
“Cunqueiro traduciu ao longo da súa vida máis de oitocentos poemas de catrocentos vinte poetas. Seguindo o seu rastro como tradutor podemos ler en galego nomes tan coñecidos como Ezra Pound, Ana Akhmatova, Henri Michaux, Emily Dickinson, Dylan Thomas, Yorgos Seferis… e outros menos célebres como Annie Crossband, Carlo da Marjolana, Pat Paterson ou Vittoria Merlino. Nestes últimos céntrase a antoloxía que vén de publicar a Universidade de Vigo, Cunqueiro XL.
E, ben, se vostede non escoitou falar nunca destes autores, non dubide das súas lecturas: ninguén máis sabe nada deles. Xosé Henrique Costas, encargado da selección dos poemas, desvela que unha cincuentena deses poetas son froito da imaxinación sempre desbocada de Cunqueiro. Iago Castro, recompilador do volume Poesía 1933-1981 (Galaxia, 2011), xa advertía desta fantasía, mais só agora sabemos a magnitude que acadou a andrómena.
“Ao agruparmos os poemas traducidos”, explica Costas, “atopamos uns cincuenta autores dos que non sabiamos nada: consultamos bases de datos, especialistas de distintas universidades europeas… e fomos chegando á conclusión de que non existiron nunca. Ás veces, atopabamos un suposto poeta romanés cuxo nome non concordaba en absoluto coa onomástica do país, ou un hipotético poeta sueco con apelidos fineses… Comprobamos mesmo se había algún erro nas transcricións dos nomes e apelidos, mais descubrimos que algúns deses apelidos non existen en ningunha lingua: non existe, por exemplo, ningún italiano que se apelide Merlino”.
“Ao tempo” continúa, “detectamos cousas como que os primeiros versos dun poema atribuído á poeta Annie Crossband coinciden exactamente coas primeiras liñas dunha novela que Cunqueiro comezou mais que non chegou a rematar. E, fixándonos ben, identificamos na maior parte destes poemas os mesmos temas e teimas presentes na súa obra. É doado chegar á conclusión de que son poemas da súa man, que todo foi unha grande invención do seu enxeño”.
A liña que separa a ficción da realidade adoita ser moi delgada, mais no caso de Cunqueiro hai que preguntarse se ambos os planos non se dilúen até conformar unha única cartografía que o de Mondoñedo percorría coa mesma familiaridade na literatura e na vida. E as reviravoltas dese itinerario sempre sorprenden: “Antonio Odriozola, colaborador e amigo de Cunqueiro”, relata Costas, “escribiu no Faro de Vigo un artigo no que afirmaba que unha suposta estudosa sueca presentara unha tese na Universidade de Estocolmo titulada As invencións de Cunqueiro. Pois ben: está demostrado que non existen nin a tese nin a autora. Estamos convencidos de que Odriozola –como moitos outros críticos– caeron na trampa que lles tendeu Cunqueiro, que chegou a inventarlle a esta especialista unha biografía e unha bibliografía”.
Para maior ironía, as invencións de Cunqueiro non se conforman con ter a imaxinación como piloto: tampouco renuncian a unha causticidade que xoga co culturalismo para parodialo e parodiarse a si mesmo: o equipo liderado por Costas, por exemplo, descubriu que Pat Paterson, autor do poema “Os dous homes”, é tamén o nome do protagonista dunha novela de Marcial Lafuente Estefanía.
Mais que se pode deducir de todo este xogo de máscaras que Cunqueiro lles deixa como enigma aos estudosos e ao público lector en xeral? Que se pode albiscar tras esta recreación lúdica que oculta ao tempo que desvela? Costas contesta que hai varios elementos a ter en conta. “En primeiro lugar, en Cunqueiro a imaxinación e o soño van sempre por diante da realidade. El, por exemplo, inventa uns poetas suecos aos que “traduce” entre 1965 e 1967, e anos despois, acomete a tradución de poesía sueca de autores reais: Lars Forsell, Harry Martinson… É o mesmo que fixo coas Crónicas do sochantre: primeiro imaxina a Bretaña e só despois pisa o país real”.
Existe outro factor: Cunqueiro estaba moi doído polas críticas que recibía censurándolle a falta de compromiso coa realidade e acusándoo de evasionista e descomprometido nun momento histórico en que a poesía socialrealista marcaba o paso da creación lírica. “Igual que el e Fernández Del Riego mantiveron un suplemento cultural no Faro de Vigo, escribíndoo practicamente todo e asinando con varios pseudónimos para dar a impresión de que había moita xente comprometida co estudo e a difusión da cultura galega”, conclúe Costas, “o seu labor de tradución ten algo de xustificación da súa poética: presenta a enorme variedade de rexistros da poesía como un valor que hai que considerar en positivo: que fai, se non, traducindo poetas como Li Po, Queneau ou Ferlinghetti?”.”
Paula Castro faise co IV Premio de Xornalismo Manuel Lueiro Rei
Desde Nós Diario:
“O xurado da cuarta edición do Premio de Xornalismo Manuel Lueiro Rei, que convoca o Concello de Fornelos, decidiu, por unanimidade, recoñecer o artigo da xornalista Paula Castro, titulado “Mulleres invisibles, mulleres desconfinadas”.
O xurado, reunido de maneira telemática o 25 de febreiro de 2021, e formado por Carme Vidal e Ramón Nicolás, coa presenza da coordinadora e secretaria do premio, Carmen Carreiro, con voz e sen voto, salientou a “solidez” do texto que trata sobre a estigmatización á que están sometidas as mulleres que exercen a prostitución.
“A autora articula, asemade, unha visión crítica e documentada sobre este negocio de explotación sexual e repara sobre o abandono que sofren estas mulleres sen dereitos”, expresa o xurado na acta do concurso.
Paula Castro pon rostro “a persoas abocadas á invisibilidade, ao desprezo social e a unha heroica subsistencia”.
Ademais, o xurado estimou a actualidade da súa temática, a mesura na exposición dos datos estatísticos recollidos e o acaído rexistro literario que abraza.
A entrega do premio, que está dotado de 1.000 euros, decorrerá en Fornelos cando a situación da pandemia o permita.
Paula Castro estudou Historia e Xornalismo na Universidade de Santiago de Compostela. Comezou a súa actividade profesional no xornalismo en A Nosa Terra e desde hai 17 anos traballa como xornalista no Gabinete de Comunicación da CIG. (…)”
“Rosalía. Dez anos dunha reivindicación”, artigo de Cesáreo Sánchez
Artigo de Cesáreo Sánchez en Nós Diario:
“En xullo de 2010, no cemiterio de Adina, iniciamos a conmemoración daquel 25 de maio de 1891 no que tivo lugar a translación do corpo mortal de Rosalía de Castro a San Domingos de Bonaval. Comezamos de novo a desandar a desolada realidade que para a nosa poeta reflectían as palabras doridas de Rodríguez Seoane: “O seu enterro cremos que non teña sido máis que a soidade que para moitos precede a tumba. Que doloroso é patria miña, o camiño que aínda despois de mortos teñen que percorrer teus fillos ilustres”.
Ás portas de Bonaval, onde entrabamos libremente, en representación da AELG e de todos os colectivos que apoiaron o acto de reivindicación de Rosalía, dicía “vimos hoxe e viremos unha e outra vez a San Domingos porque non nos resignamos, porque non renunciamos a Rosalía, porque non renunciamos á patria galega”. En cumprimento do mandato que asumimos, o 24 de febreiro de 2011 convocamos as xentes do noso país para reivindicar a nosa poeta nacional e erguer a reivindicación dun Panteón, laico e público, de xestión e de propiedade pública.
Hoxe, após 10 anos, o aceso ao Panteón segue a ser tutelado pola Igrexa: “concedemos a autorización solicitada, recordándolles que o edificio de San Domingos de Bonaval non é un espazo multiusos, e os actos que se celebren alí han de respectar a natureza relixiosa do templo”.
Desde aquel día de celebración seguimos a honrala, a reivindicala, pois sofre hoxe, na práctica, un silencioso ocultamento: Bonaval segue a ser unha calada prisión que a cobre cun manto de silenciosa sombra e que pode propiciar a indiferenza, a calada anulación.
Os apoios ao Día de Rosalía foron levedando por toda a Galiza. Foi determinante o activismo do profesorado por todos os centros escolares do país e os concellos, xa 60, que recoñeceron en pleno o Día de Rosalía, así como tres das catro Deputacións Provinciais, que o incorporaron ás súas programacións. Coa inestimábel axuda da base asociativa da AELG, foi imprescindíbel o apoio do tecido cultural das agrupacións culturais das distintas cidades e vilas galegas así como das bibliotecas públicas, museos e asociacións de veciños. Este ano foi solicitada a súa declaración ao Parlamento Galego.
As propostas que se fixeron ao longo dos anos, desde o consello directivo da AELG, foron as máis diversas. Ademais dun fermoso e clarificador manifesto que as e os escritores galegos elaboraron e que foi lido por todo o país, fixéronse propostas para o ensino e para os concellos. Á par, xurdiron outras en centros escolares e culturais, nos concellos ou na sempre activa Fundación Rosalía. Fixéronse lecturas da obra de Rosalía, concursos de poemas sobre ela e a súa obra, gravacións en todos os soportes audiovisuais ou de telefonía móbil de poemas lidos ou dramatizados. Realizáronse palestras sobre a súa obra e a súa persoa, sobre feminismos. Puxéronse pancartas con texto de Rosalía nos balcóns de institucións, graffitis cos seus poemas nos muros das nosa vilas, pintáronse murais coa súa figura e outras moitas iniciativas.
Celebramos neste 2021 a autora cuxa palabra fundadora ten a vixencia de seguir a ser capaz de soportar o peso todo das aspiracións nacionais e sociais da Galiza, alén de saber ler as íntimas mensaxes que levamos na alma colectiva de galegas e galegos. Que sexa coñecida, significará que somos un pobo que se coñece a si mesmo e sabe das causas da súa prostración.
Ao ler as pensadoras feministas da África ou do Brasil ou da India, creo que a obra de Rosalía sostén hoxe a análise destas pensadoras do Sur global, defensoras dun feminismo cultural e economicamente anticolonial e de clase, que pide ter en conta as desigualdades entre as mulleres, a dupla invisibilidade das mulleres racializadas, a precarización dos seus dereitos, a xenofobia contra das migrantes. Esa segue a ser Rosalía hoxe, no s. XXI.
Ímoslle ler poemas e levar flores como llas levamos aos seres queridos porque, non o esquezamos, ela é a muller que acolleu á escritora xenial, a muller que amou e foi amada, a muller coa calidade de alma de aquela a quen obrigaban as dores alleas, das que fixo as propias dores.
Tamén a que trae o poema que é canción sanadora en tempo de desasosego, a que nos dá arrimo cos seus doces cantares, aos que nos convoca o manifesto da escritora Anna R. Figueiredo.”
Uxía Casal será a homenaxeada no VIII Día das Galegas nas Letras
Desde Nós Diario:
“A plataforma de crítica literaria A Sega vén de anunciar que o Día das Galegas nas Letras homenaxeará este ano á escritora e docente Uxía Casal, á que cualifica como a “raíña do misterio, da retranca e da palabra exacta”.
Casal destaca na súa traxectoria como autora pola súa aposta na literatura infantil, que foi encamiñando á ficción científica. Até o de agora, ten publicadas seis obras que van desde as novelas até as escolmas de relatos máis cortos. (…)”
Volve a novela coa que Xurxo Souto “inventou o mar” para a súa xeración
Desde Nós Diario:
“Edicións Xerais reedita O retorno dos homes mariños, do escritor e músico Xurxo Souto.
“Para min é unha celebración e unha emoción importante porque esa noveliña foi a primeira que escribín hai 20 anos”, conta o autor.
E agora volve tal e como foi pois para Souto é “importante manter ese toque de época, o documento de como era A Coruña de hai 20 anos, que mudou moito”, puntualiza.
A novela conta a vida de dúas personaxes, Mercedes, unha moza heavy que ten que traballar nun taller téxtil do Orzán para Inditex, “que agora leva- ron para Marrocos”; e outro rapaz, Eco, que fixo FP (Formación Profesional) porque quería ser antenista, “e chegou o tempo da televisión por cabo”, recalca o escritor.
No que si hai mudanza é na cuberta, que agora deseña o ilustrador Javi Prieto co retrato da protagonista, Mercedes, que tamén será o centro doutra novela de Xurxo Souto, A gran travesía de Chiruca Macallás.
Coa perspectiva das dúas décadas, a novela ten para o seu autor un novo valor. “Creo que é moi importante que alí apareceu a inquedanza da miña xeración, que non estaba formulada, eramos rapazada da cidade, cidades-barco, mais os nosos pais eran da aldea…
Somos da Coruña pero ninguén nos falou do mar a pesar de que nos chame na madrugada, ‘o Orzán’ ou ‘o Berbés’”. A procura do mar fíxoa Xurxo Souto non só neste O retorno dos homes mariños, nin n’A gran travesía de Chiruca Macallás, senón tamén cos Diplomáticos no disco Capetón, nos programas de radio.
Mais, “esta novela foi a miña propia invención do mar”, explica evocando Jenaro Marinhas del Valle e o seu poema épico Invenção do Mar.
O autor de O retorno dos homes mariños ten plans de cara a cando recuperemos a mobilidade. “Presentacións in itinere polas inmediacións da Torre de Hércules, por exemplo”, relata.
E tamén na ruta Vigo-A Coruña, “A Coruña e Vigo son a mesma cidade desde a perspectiva do mar e estamos incomunicados por terra, pola AP-9, como pode ser que o fluxo de comunicación máis importante do país sexa un negocio privado”, reivindica Xurxo Souto.
“Edúcannos como terrícolas”, di o escritor, “pero a xente nova ten fame de mar”.
E tamén Lisboa será obxectivo da presentación desta reedición, pois alí está a capela de “Santo Amaro dos galegos”.
“Un santo, que non existe, pois non está no santoral senón que é de culto popular e con tanta presenza na Coruña”.”
Camilo Valdehorras: “Galiza e non Galicia é o nome auténtico, correcto, o que usaron en Nós”
Desde Nós Diario:
“(…) A tradición nacional de Galiza presentábao de modo telemático o autor, Camilo F. Valdehorras, acompañado pola editora Laura Rodríguez de Hércules Ediciones e mais o secretario xeral de Cultura da Xunta, Anxo M. Lorenzo.
Un volume que se converte no primeiro da triloxía Do mellor de Nós, conmemorativa dos 100 anos da publicación do primeiro número de Nós (1920) que durante 2021 se completará coa publicación dos volumes dedicados ao aspecto de Revista literaria ao volume terceiro, a Enciclopedia científica.
“A obra vai alén da conmemoración, é proxecto de futuro por estar enfocada a un público xeral, non especializado”, comentaba durante a presentación o autor da obra, que marcaba como obxectivo “democratizar os contidos da ópera prima da cultura galega moderna”.
En conversa con Nós Diario, Camilo F. Valdehorras afondou na estrutura e no contido deste primeiro volume agora á venda, mais tamén fixo cadanseu avance dos volumes por vir.
Sobre o propio título do volume, o autor quixo destacar a nomenclatura Galiza, “que é o nome auténtico, o correcto, aínda que non sexa o designador oficial do país, da actual Comunidade Autónoma de Galicia, que é a forma española, pero si é o suxeito Galiza, a designación galego-portuguesa, patrimonial” e ademais, engade, “é o nome que usaron e acuñaron os propios autores da época do boletín”.
Os outros dous termos do título, tradición e nacional, “están dalgunha maneira desprestixiados hoxe”, polo que quixo aclarar que “falamos de tradición, non como concepto tradicionalista, senón que é alusivo de todo o que contén a identidade, visto desde unha óptica esencialista pero tamén existencialista de Nós”, e destaca “Galiza na historia e no espírito creador”.
Canto ao concepto nacional “para os autores do boletín non é defendíbel como unha idea territorial unicamente, senón tamén como designador intergral dun ideosistema de país, pobo e cultura” que se acuña xa no manifesto da Asemblea de Lugo, en 1918″, de tal modo que “se estabelece como axioma para eles”, explica. (…)”
“A escrita tamén tributa: algunhas chaves sobre a economía das autoras literarias”
Reportaxe de Irene Pin en Nós Diario:
“A profesionalización da literatura galega non ofreceu grandes avances durante as últimas catro décadas. É unha das principais conclusións que tira a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) do informe da primeira fase de elaboración do Libro Branco de Escritoras/es en lingua galega.
Só 6% das escritoras teñen como fonte única de ingresos a literatura. Isto non quere dicir que esta porcentaxe sexa a que consigan “vivir do que escriben”, nin moito menos, xa que no colectivo podemos atopar unha elevada proporción de persoas xubiladas ou no paro. O certo é que, de media, os ingresos medios por dereitos de autoría non chegan a 1.000 euros anuais e para 72% das autoras supoñen menos de 10% do seu total anual.
Aínda así, hai que declaralos e isto pode supor moitas dúbidas para as creadoras. Por iso, á primeira parte do informe, publicada a a semana pasada, incorpóranse agora dous textos que atenden a cuestións de carácter legal: “Dereitos, obrigas e relacións das escritoras e escritores coa Administración pública” e “A obra literaria e a propiedade intelectual”.
A súa autora, Ania González Castiñeira, asesora xurídica da AELG e de Centro Español de Dereitos Reprográficos na Galiza na Galiza, procura a través destes textos “ofrecer as ferramentas” para enfrontar as “inseguridades” que xorden cando o mundo da creación se enfronta á realidade do mercado e ao trato coas administracións. Como tributar a facenda? Que obrigas fiscais temos ao explotar economicamente unha obra? As respostas, que non son únicas, implican conceptos e relacións complexas. Por iso, o informe intenta “trasladar de maneira aberta un campo que forma parte da actividade artística”, mais que “non está na formación regrada ou xeral, e debería”, engade González.
Como sinalábamos, unha das cuestións habitualmente conflitivas, cando entran os cartos na ecuación, é como declaralos, algo que sempre hai que facer. A chave está en se a persoa realiza unha actividade de maneira “habitual” que supón a súa principal fonte de ingresos, definición que tampouco está exenta de discusións teóricas ou doutrinais, pois na linguaxe xurídica, “como ocorre no literario, o significado das verbas e expresións non é nunca neutro”.
Así, unha das situacións máis comúns é ter un traballo asalariado e dedicarse profesionalmente á creación literaria, situación na que adoita poder tributarse esta última como rendementos do traballo, se a explotación está cedida a terceiros terceiros (como unha editorial), mais non no caso da autoedición. Fronte a isto, quen teña a actividade literaria como única, verase na obriga de considerala como actividade económica e darse de alta como autónoma, pagando a cota á seguridade social, se ben os rendementos polos dereitos de autoría estás exentos de IVE.
Os premios literarios son tamén un terreo problemático. Xa sexa por descoñecemento ou perpetuando certas prácticas abusivas, enténdese con demasiada frecuencia como galardón a propia publicación do libro. De novo, aquí González destaca un conflito de linguaxe. “As administración ou as editoras confunden os conceptos polos que se pode remunerar a autora”, explica. As dotacións destes certames, que gozan de menos obrigas fiscais, camuflan moitas veces o que correspondería por anticipo dos dereitos de autoría.
Neste senso, González opina que non deberiamos chamar “premio” ao que supón un proceso de selección de manuscritos para seren publicados. “Secuestrar” desta maneira un concepto da cultura é conflitivo, pois pode deixar as autoras sen unha linguaxe técnica que lles permita negociar. Así, “é importante que o mundo da arte e o do mercado atopen un espazo común de entendemento”.
“Por moito que a literatura sexa un patrimonio inmaterial, ten que xerar rendementos económicos sobre a creadora cando esta é explotada por terceiros”, o que non exime da chamada relación paternidade (ou maternidade, como prefire González) que mantén o vínculo entre obra e creadora. Neste senso, o segundo dos seus informes dedícase a aclarar as persoas e roles que entran en xogo na creación e na explotación da obra literarias.
Cómpre diferenciar aí dous tipos de dereitos: os morais, que son irrenunciábeis e inalienábeis, protexen a relación entre obra e autora; os patrimoniais, tamén chamados económicos económicos, permiten á autora obter un rendemento pola explotación económica da obra (reprodución, distribución, comunicación pública…).
Un dato que chamaba a anterior do informe da AELG era a alta porcentaxe de autoras que aseguraban non asinar contratos: unha de cada tres persoas. Neste senso, González lembra que os dereitos “só se poden ceder por escrito”, mesmo no caso dos premios, onde semella que as bases xa implican a edición. “A Lei de Propiedade Intelectual exixe sempre a sinatura dun contrato”, insiste, que ademais ten regulados uns mínimos que, de non existir, fan que sexa nulo. Aliás, hai outros aspectos que de estaren mal recollidos “o fan anulábel”, engade, sinalando que se debe incluír a remuneración ou o número de exemplares de cada edición, datos moitas veces excluídos. Así, se ben a lexislación ofrece “liberdade de pacto entre as partes”, os acordos están “regulados no contido mínimo”.
Outro dos problemas máis habituais ten a ver coa duración máxima, 15 anos (10 se a remuneración é por tanto alzado ou pago único), ou coa confusión entre o anticipo (sobre a porcentaxe que se percibirá do dereitos) cun tanto alzado (modalidade que só se usa cando é difícil calcular os ingresos que se van obter, algo pouco habitual no eido literario). Por último, recorda que os contratos deben regular para que linguas e territorios, pois cando está sen especificar enténdense para o mínimo.
Aínda que González chama a atención sobre acudir a profesionais do dereito cando sexa preciso, algo que pode solucionar nunha única consulta anos de relacións, insiste en que as autoras deben ter coñecementos básicos sobre o ámbito. “É como ir ao médico”, afirma, algo que non quita saber sobre temas de saúde. “É moito máis complexo que a crear unha novela”, aclara ademais a avogada.
O informe procura axudar a evitar que se cometan erros por descoñecemento, algo bastante habitual no sector artístico en xeral, onde as creadoras constitúen o “elo máis feble”, opina González. “Sobreenténdese moitas veces a satisfacción por publicar”, comenta, sinalando a necesidade de tratar as creacións, aínda que non só, “como produtos culturais”. Neste senso, considera certa falta de especificidade sobre o seu tratamento fiscal, co tipo de actividades non ben definidas e sen adaptación real ao mundo da cultura, o que xera indefensión.”
Carlos López Bernárdez: “O estilo do portal de Tui non ten relación coa tradición anterior nin coa arte do Mestre Mateo en Compostela”
Entrevista a Xosé Carlos López Bernárdez en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): No fascículo publicado por Nós Diario sobre San Martiño de Foz Aurelia Balseiro sitúa o inicio do románico neste templo. Vostede fai o mesmo, mais agora en referencia ao gótico, na porta occidental da Catedral de Tui. Pode avanzarnos algo sobre isto?
– Xosé Carlos López Bernárdez (XCLB): A catedral de Tui estaba a construírse de acordo cos modelos románicos, como tamén pasaba coa de Ourense. O certo é que a influencia nesa altura en Tui é a das construcións románicas da sé compostelá. A partir de 1180, despois dunha paralización, continúan as obras e xa se altera o trazado para adecualo ao estilo gótico. En concreto, na porta occidental o que temos é unha realidade estética diferente, trátase do primeiro portal gótico peninsular, que foi extraordinariamente analizado por Serafín Moralejo na súa tese de doutoramento Escultura gótica en Galicia (1975). O estilo do portal de Tui non ten relación coa tradición anterior nin coa arte do Mestre Mateo en Compostela. Realízase arredor de 1225 e introduce fórmulas que teñen como referencia a catedral de Laon, unha construción que está situada no Camiño francés a Compostela e onde se encontran algunhas das primeiras manifestacións do gótico inicial.
– ND: Vostede fala dun programa iconográfico novidoso e moi ligado á Franza. Cais son esas novidades?
– XCLB: Tui presenta novidades formais e temáticas. Formalmente destaca por unha marcada verticalidade, pola maneira de elaborar as figuras das xambas que xa son estatuas e polo tímpano organizado en rexistros superpostos con dinámica narrativa e relevos ligados ao fondo. No lintel e tímpano presenta escenas evanxélicas co tema do encontro entre Cristo e a Igrexa e nestas escenas insírense os primeiros interiores e paisaxes da arte galega. Nas xambas son representadas figuras do Antigo e Novo Testamento, entre elas Salomón e a raíña de Saba. (…)”
Xosé Ramón Freixeiro Mato, “O optimismo posíbel”
