Entrevista de Laura Veiga a Antón Costa Risco en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Eses obxectivos marcados pola Nova Educación están cumpridos hoxe en día?
– Antón Costa Rico (AR): Hai algunhas cousas que son contraditorias con esas orientacións. Cada época e momento innova desde si tamén, desde o seu presente, mais non todo obedece ao momento actual nin moito menos. Ás veces hai aspectos que atopan chaves profundas nun patrimonio xa acadado no pasado. Non é que esteamos observando como se estiveramos nun miradoiro. Estes obxectivos continúan a ser retos hoxe en día.
Tamén hai que ser conscientes de que a Nova Educación é un movemento moi rico e parcialmente diverso tamén desde o punto de vista ideolóxico. Polo tanto, as autoras e os autores máis relevantes traen consigo a defensa dunha autonomía crítica, de prácticas e condutas democráticas, dunha formación ética e moral, da riqueza e a diversidade das capacidades expresivas das persoas, da coeducación, do coñecemento e o respecto da natureza. Todo isto estaba xa presente, e poderíamos seguir debullando ideas que son fundamentais no conxunto das orientacións construídas pola Nova Educación e que seguen a ser retos na actualidade.
– ND: Precisamente, tamén se percibe toda unha evolución no propio movemento.
– AC: Claro. Tal e como reflectimos no documento que acompaña a exposición, o movemento comeza a través de dúas experiencias que pasan a coordinarse a partir de 1899, mais é grazas á creación da Liga Internacional da Educación Nova (LIEN) en 1921 cando pasa a ter unha mellor escala de organización. Neste momento foi cando se estabeleceron os seis primeiros principios da Nova Educación, ao que se lle engade un sétimo nun dos congresos realizados en 1932, polo que hai unha incorporación rica do que é a construción social democrática.
Como dicía ao comezo, a exposición pretende servir para facerse consciente deste impacto. En concreto, na sala correspondente á innovación pódese apreciar que xa se falaba de escolas cooperativas ou do traballo por proxectos. Fundamentalmente trátase de botar unha ollada atrás e percibir que efectivamente algunhas formas novas corresponden a 2023, mais que contan con elementos de fondo que son moi ricos e que comezaron a deseñarse ou a construírse hai cen anos. (…)”
Arquivos da etiqueta: Laura Veiga
Branca Trigo: “A poesía aseméllase á forma de expresión das redes sociais, chegando a máis públicos”
Entrevista de Laura Veiga a Branca Trigo en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Agora que Malafera conta con máis dun ano de vida, como ve a poesía desde a perspectiva editorial?
– Branca Trigo (BT): No noso caso creo que é un pouco diferente porque ao final a edición poética non é unha grande industria. É un lugar bastante amábel para desenvolverse, porque non é como se intentas editar narrativa e chegar á altura de Xerais. Neste tempo fomos facendo un círculo de xente á que lle gusta o que facemos, tanto á hora de publicar como á hora de mercar libros, e tamén desenvolvemos unha relación bastante boa con outras editoriais independentes. Alén dos libros, nós quixemos introducirnos no mundo do fanzine, polo que tamén desfrutamos de ter boas relacións con outras iniciativas de banda deseñada ou ilustración.
– ND: Cal cre que son as dificultades que debe enfrontar a poesía galega actual?
– BT: Sempre están os prexuízos, como con calquera xénero supoño. Mais é común escoitar que a poesía é unha arte elevada, algo que forma parte da academia, e no caso do noso país en concreto, que as poetas galegas sempre escriben sobre o rural e cousas así. Intentamos loitas contra este tipo de pensamento e por iso tamén intentamos abrir a poesía que editamos cara a outros xéneros ou formatos. Nesta liña, por exemplo, fixemos poesía de terror e de ciencia ficción.
Creo que é unha boa maneira de loitar contra os prexuízos. Non obstante, tamén creo que a poesía agora mesmo pode ter moito tirón. Estamos acostumadas ás redes sociais, á brevidade da mensaxe, e isto é algo que a poesía xa ten gañado fronte a outros xéneros, polo que pode ser unha forma de chegar a máis públicos. Por exemplo, a poesía aseméllase máis á forma de expresarnos que temos nas redes sociais que unha novela. (…)”
Xurxo Alonso: “Non hai temas que escapen da luz poética, sempre hai unha fenda por onde pode entrar”
Entrevista de Laura Veiga a Xurxo Alonso en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como se embarcou no proxecto de ilustrar Rosalía para as crianzas? De onde saen estas cartas que conforman o poemario?
– Xurxo Alonso García (XAG): Hai unha parte ficticia e unha parte real. Eu normalmente fago un tipo de poesía que ten compoñentes como de materia escura na que vou desvelando cousas. É como se houbera un cristal embazado que vou limpando para ver, pouco a pouco, a paisaxe que hai detrás. Parto do descoñecido para chegar a certas cousas que ao final se desvelan no poema e, neste caso, partín dunha idea moi concreta.
O poemario trata de dúas irmás que envían cartas sobre o que está pasando durante os primeiros días da Guerra Civil. Unha destas é interceptada pola Garda Civil polo que ambas as irmás son enviadas ao psiquiátrico de Conxo, desde onde seguen enviando estas misivas que nunca chegan ao seu destino -familiares, amizades- porque hai unha monxa que as vai interceptando. Varios dos feitos que se contan son reais, aconteceron, e eu vounos convertendo en cartas.
O resto é ficticio, o que ocorre é que son moi verídicas porque aluden a cousas que pasaron en moitos puntos da Galiza de maneira similar a como eu as conto. Son temas moi achegados para todo o mundo. Ademais, como dicía antes, cando teño que definir un dos meus libros de poesía é complicado porque normalmente desenvolvo tramas moi tupidas onde non se sabe moi ben a quen me dirixo, mesturo moitos temas e moitas situacións de maneira que queden abertos.
Deixo moito espazo para que a persoa que me lea poida recrear o poema. De feito, no que respecta á historia das irmás non se expresa demasiado desde que ingresan no psiquiátrico, déixase ver que pasan alí moitos anos e que acaban por morrer sen saír das súas paredes, pero a maior parte da súa historia queda á imaxinación de quen le.
– ND: Por que escolleu contar esta historia a través dunha poesía epistolar?
– XAG: A cuestión das cartas parecíame a maneira máis directa de presentar as situacións e os temas: unha persoa que mira e conta o que ve ou o que lle contan á súa vez. A moita xente sorpréndelle que trate a Guerra Civil no eido da poesía, aínda que xa teño escrito un libro sobre a guerra de Iraq, Cidades de area (Espiral Maior, 2005) e outro sobre a pandemia e o confinamento, As vaidosas agonías (Xerais, 2021). Para min non hai temas que escapen da luz poética, sempre hai unha fenda por onde pode entrar a poesía. Levo moitos anos pintando, pero á poesía cheguei máis tarde, arredor dos 40 anos e por unha sorte de emulación. Cando comecei a escribir notei tamén que a poesía para min era un agasallo que me veu visitar, como dicía Czeslaw Milosz, poeta polaco premiado co Nobel, e por iso tamén esta historia ten forma de poesía, porque eu non toco outros xéneros da escrita.
Tamén quixen que fosen dúas mulleres as que estiveran ao fronte do poemario porque estas eran, en xeral, as que tiñan que aguantar cando os seus homes estaban fuxidos, agochados ou na fronte. Evidentemente moitas veces acababan por sufrir as represalias ou as presións para que delatasen. (…)”
Rosario Regueira: “Coñezo bastante xente, mais non coñezo ningunha muller que non sufrira unha agresión”
Entrevista de Laura Veiga a Rosario Regueira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que quería retratar a realidade das aldeas [en Retrato de ida e volta]?
– Rosario Regueira (RR): A min cónstame que houbo moitísima xente que levou mal o confinamento e, a partir de aí, xurdiulles a idea de volver ás aldeas, porque lles parecía unha contorna máis amábel. Víano case como unha necesidade, mais cando algunhas desas persoas chegaron, déronse de conta de que non era aquilo tan bucólico que imaxinaban. Había natureza si, mais non estaba ben coidada; as infraestruturas, cando non escasean, son inexistentes; a falta de servizos dificulta a supervivencia… Por exemplo, se non hai un sistema de saneamento e traída de auga, tes que pagalo do teu peto e iso encarece moitísimo a vida.
Claro que temos que recuperar as aldeas, mais hai que pólas a producir. Cómpre dotar o medio rural de servizos e que a xente que volva á aldea sexa para traballar nela. Isto tamén liga de maneira transversal coas problemáticas que se dan, como o illamento.
Antes, a xente maior tiña unha cobertura da familia e da veciñanza, mais agora, co despoboamento, iso estase perdendo. E tamén quería retratar que as aldeas teñen moita violencia dentro de si, moitas lousas e silencio. E esa é basicamente a idea da novela: temos a Vitoria, unha muller que fuxiu da aldea cara á cidade para escapar das violencias que sufría, e a Lucía, a súa neta, que volve da cidade cara á aldea escapando do confinamento e da presión que lle supoñía esa vida.
– ND: Por que cre que as aldeas están tan idealizadas?
– RR: As aldeas existiron sempre coas súas problemáticas e vantaxes, mais entendo que non é o mesmo pasar un confinamento de 60 metros cadrados no barrio de Vite en Santiago que pasalo nunha casa de aldea na que podes saír á horta e facer unha vida máis ou menos normal. Claro que houbo problemas como que a panadeira ou o peixeiro deixaron de vir, mais aínda así é completamente distinto. De feito, creo que nese momento tamén comezaron a venderse máis os pisos que tiñan terraza ou balcón, porque os seres humanos temos esa necesidade de saír fóra.
Eu tamén son de aldea e quixen criar as miñas fillas nela, mais ao final volveuse imposíbel porque hai unha serie de deficiencias que impiden facer unha vida razoábel. Temos que desmitificar a aldea, e hai que falar tamén da necesidade de repoboala, pero sendo conscientes de que é unha forma de vida, nin mellor nin peor. Non se trata de idealizala, mais tampouco de esquecela nin borrala. Temos que recuperala. (…)”
Silvia Penas: “As miñas propostas non van só de poesía, intento conxugalas con música e artes escénicas”
Entrevista de Laura Veiga a Silvia Penas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que facer unha nova edición e por que agora?
– Silvia Penas (SP): O poemario xa ten uns anos, porque realmente foi xestado en 2019. Eu fora a Cabo Verde cunha especie de residencia e tamén para participar no festival que se fai na illa de São Vicente. Estiven arredor de 20 días e dese encontro coa cultura e coa xente xurdiu isto. Non diría que é un poemario sobre Cabo Verde, senón que recolle certas vivencias que, estando alí, me trasladaban a outras que tiña aquí e á necesidade de reflexionar.
Por momentos, foi un poemario case epistolar, atopábame soa escribíndome unha carta a min mesma e reconfigurando o que estaba vendo aí. O caso é que cando me convidaron ao Festival Voix Vivers (Toledo) me preguntaron se tiña algún poemario bilingüe. Eu non tivera nunca esa inquedanza porque sempre escribín en galego, mais si que pensei nesa posibilidade con este libro.
Escribín a maior parte en portugués, aínda que había algúns textos e palabras polo medio en galego, polo que na miña cabeza xa soaba así e tomei a decisión de publicalo nesta lingua. Con todo, nunca quedara totalmente convencida, polo que sacar esta nova edición era unha oportunidade de publicalo tamén en galego. Para min é un pouco raro porque estamos falando de galego e portugués, mais si que moitas persoas me comentaran que, sendo a poesía máis críptica ou un xénero ao que lles custaba achegarse, utilizar outra grafía coa que non tiñan tanta relación facía que lles custase máis ler o poemario. Finalmente, propúxenlle esta idea a Branca Trigo, editora en Malafera, e a verdade que foi un traballo rodado.
– ND: De que maneira esas vivencias a trasladaban a reflexionar sobre o que vivía na Galiza?
– SP: Pois é algo que di tamén Quico Cadaval no prólogo: chegas aí e parece moi similar a Europa, mais ao rascar un pouco ves que non. Eu xa estivera en Senegal, mais por algún motivo esta viaxe tivo outro impacto. Todo iso que sempre pensamos de maneira teórica sobre o eurocentrismo e o privilexio que temos… Velo e palpalo é completamente diferente. Non sei explicalo moi ben, mais tamén é algo que me aconteceu co conflito lingüístico.
Eu estudei filoloxía e estou máis que farta de saber os motivos polos que a xeración dos meus pais lle falou ás súas crianzas en castelán. Aínda así, cando cheguei alí e vin a relación que ten o crioulo co portugués foi cando entendín perfectamente por que a miña nai me falou en castelán. Digamos que entendelo, de maneira racional, xa o entendera, mais alí foi como que vivín unha revelación tras outra. Eran cousas que xa pensara moitas veces, mais que de súpeto vía con moita máis claridade. (…)”
Xulio López Valcárcel: “Nas aldeas controlábase todo e había uns códigos moi rigorosos que os músicos pretendían romper”
Entrevista de Laura Veiga a Xulio López Valcárcel en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario: De onde saen as historias que nutren O cantar dos músicos errantes?
– Xulio López Valcárcel: A min sempre me gustou moito a música. Dedícome á literatura por defecto, porque realmente teríame encantado ser compositor ou cantautor. Tendo este interese tamén fixen amizade con Carlos González Novoa, un home que xa anda cerca dos 90 anos e que comezou indo á orquestra co seu pai con tan só oito. De feito, chamábanlle a orquestra do neno e pagábanlles un engadido para ver aquela especie de Mozart pequeniño con tanto talento, disposición e calidade interpretativa. Ao longo dos anos el foime contando moitas das anécdotas que vivira, como ían andando ás actuacións e levaban os instrumentos nun carro, o medo que pasaba pola noite cando atravesaban bosques e a el parecíalle ver pantasmas e ladróns detrás de cada árbore, como tropezaba e se caía porque se cansaba de tanto andar…
A maiores tamén teño outro amigo que foi batería e que agora tamén escribe, Manuel Blanco, nado en Ribas de Sil, que me falou dos guateques dos anos 60 e da precariedade na que vivían. Tamén aproveitei artigos que publicou Xosé Pérez Mondelo en A Nosa Terra e unha serie de obras que figuran ao final do libro.
Con todo isto eu fun construíndo a historia ficcionada de Xosé Oliveira, que no último día da súa vida na aldea, porque é o último habitante, marcha para a cidade e vai lembrando como eran os tempos de antes, a traxectoria que percorreu até chegar aí e o éxodo do rural ao urbano, a crise demográfica e a represión do franquismo. (…)”
Francisco Sandoval, Premio de Investigación Ferro Couselo: “O cambio do trazado do Camiño de Santiago á Coruña provocou que Ordes desbancase Poulo”
Entrevista de Laura Veiga a Francisco Sandoval en Nós Diario (foto cedida):
“Francisco Sandoval foi galardoado co XXIV Premio de Investigación Xesús Ferro Couselo polo seu traballo A paisaxe e a organización do espazo do interior coruñés durante os séculos XVI a XIX, onde aborda desde cuestións político-administrativas até as feiras e o urbanismo da comarca de Ordes.
– Nós Diario: Como xurdiu a súa investigación sobre a comarca de Ordes?
– Francisco Sandoval: Eu son da Coruña, aínda que desde os dous anos me criei na vila de Ordes, polo que durante moito tempo fun estudando a comarca de maneira intermitente, até que decidín retomalo hai uns anos. Precisamente, por este motivo, contaba con abundante información inédita que desde hai un tempo tiña en mente pór nun texto como este. Presentarme a un premio de investigación de prestixio como é o Xesús Ferro Couselo dábame a oportunidade de poder publicalo.
O que se analiza son as mudanzas no espazo político administrativo, pasando das xurisdicións señoriais do antigo réxime aos concellos constitucionais, así como o papel dos camiños e das feiras na articulación do territorio. Hai que ter en conta que era unha zona cunha baixa densidade de poboación se a comparamos co conxunto da Galiza e que ademais se caracterizaba por unha dispersión extrema. Aquí non había vilas como poden ser Melide ou Arzúa. A única aldea cun pouco de entidade era Poulo porque se atopaba a medio camiño entre Santiago e A Coruña, o que facía que tivera unha maior concentración de profesionais como albeites ou ferradores, así como unha pousada para camiñantes e unha tenda. De feito, no resto da comarca si había tabernas en cada parroquia, mais non había ningunha outra tenda onde poder adquirir produtos distintos do viño. (…)”
Héctor Pena: “O fútbol é o leitmotiv dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión”
Entrevista de Laura Veiga a Héctor Pena en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace a historia de Ester?
– Héctor Pena (HP): Está inspirada nunha personaxe real, Irene González, a pioneira do fútbol feminino na Galiza. Ela comezou a xogar a comezos do século XX, mais por desgraza tivo unha vida bastante breve a causa dunha tuberculose pola que morreu cando aínda estaba despegando a súa carreira. Eu coñecín a súa historia arredor de 2012 pola man de Eladio Muíños, un señor que investigou moito sobre a historia do Real Club Deportivo da Coruña, cando eu me estaba documentando para un futuro libro sobre o Trofeo Teresa Herrera. Aí foi cando decidín que igual podía facer unha novela histórica proxectando un pouco a esencia da personaxe, porque o certo é que o único que teñen en común Irene e Ester é que son mulleres que xogan ao fútbol na Coruña.
Con todo, pareceume unha base moi sólida para poder construír todo un relato ao seu arredor. E neste sentido, este é un ámbito de investigación que, afortunadamente, evolucionou moito na última década. Agora é unha disciplina estudada e respectada. Precisamente por este motivo cada vez é máis complexo que aparezan figuras como a de Irene que estiveran agochadas. Eu persoalmente non creo que vaia haber algo como o fenómeno que foi ela, cando menos a curto ou medio prazo.
– ND: Ademais, ten o engadido de ser unha historia pensada para un público xuvenil, polo que tamén pode servir de inspiración.
– HP: Claro. De feito, a cuestión do fútbol é a columna vertebral a través da que se tece a obra, mais como elemento fundamental só o é nun dos capítulos. O resto é a construción dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión. Tamén hai un elemento que para min era fundamental que era engadir personaxes que non foran malos ou bos absolutos. No mundo actual todo se mira en branco e negro, non hai unha escala de gris, e por iso eu quixen que na miña novela houbese personaxes aparentemente positivas que non son completamente boas así como outras negativas e desprezábeis que non son malas absolutas.
É dicir, que estas persoas que son malas, chegados a certo punto, poden ter unha chispa de luz, que non diría que é unha redención, mais si que é unha forma de expresar un certo optimismo. Sempre tento ver algo de positividade nas persoas e así tentei compor a novela, engadindo optimismo sobre o xénero humano e a forma de ver a vida. (…)”
Xosé de Cea: “Coímbra é unha obra para min terapéutica, axudoume a verbalizar unha realidade interior”
Entrevista de Laura Veiga a Xosé de Cea en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu Coímbra?
– Xosé de Cea (XC): Abordar a miña infancia e a miña adolescencia a través da escrita é unha teima que teño desde que decidín dedicarme á literatura, a comezos dos anos noventa. Sen chegar a ser algo obsesivo, si que foi unha pulsión latente ao longo dos anos que tentei expresar a través de poemas soltos e relatos de ficción que nunca cheguei a publicar. Hai un par de anos, dei coa chave para escribila: renunciar á ficción e enfrontarme aos feitos esenciais daquela etapa da miña vida desde a verdade descarnada, sen enfeites nin disimulos. Desde ese punto de vista, Coímbra foi unha obra para min reveladora, terapéutica, que me axudou a verbalizar unha realidade interior, a do desarraigamento, coa que nunca me enfrontara.
– ND: Por que enfocar esta historia cara ao público adulto?
– XC: Non foi unha decisión meditada. Simplemente, dei resposta a unha pulsión, como xa dixen. O que si me serviu a escrita de Coímbra foi para constatar que, ao non ter en conta a idade dos lectores e das lectoras potenciais, un escribe cunha maior liberdade. Traballar textos para mozos e mozas dunha determinada idade obrígache a adaptarte ao seu nivel de comprensión lectora e ao seu universo mental e cultural, condicionando moito o proceso creativo. (…)”
Ramón D. Veiga: “O libro Medo me dá! fala dos medos dos que nos dan medo a nós, mais con moito humor”
Entrevista de Laura Veiga a Ramón D. Veiga en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que decidiu achegarse á escrita teatral?
– Ramón D. Veiga (RDV): Para min era unha especie de reto persoal. Gústame arriscar en todo o que poida porque non desfruto especialmente destacando nunha soa cousa. Adoito escribir narrativa, mais cando publiquei poesía foi ben, polo que decidín ver que pasaría co teatro. Con todo, tamén é certo que despois de escribir a obra fixen un curso de escrita dramática para ver eu mesmo que tal o fixera.
Non foi especialmente difícil porque é certo que eu meto moitísimos diálogos nas miñas obras, sobre todo gústame cando escribo para crianzas porque fai que haxa unha lectura máis rápida. Si que me resultou máis complicada a cuestión técnica, como o feito de dividir a obra en actos e escenas, porque é algo que non dominaba. Neste curso precisamente vin que tiña todo dividido en actos que realmente eran escenas pequenas, mais serviume para poder modificalo antes de mandalo ao premio. Tamén me custou pensar na escenografía mentres escribía, pensar en como se ía representar, porque tiña claro que quería facer unha obra moi sinxela para crianzas.
De feito, buscando razóns polas que puido gañar a miña obra e non outras de xente que escribe moi ben, penso que quizais puido gustar que é unha obra moi pensada para representar en centros escolares. Así, os elementos para poder representalo poden conseguirse de maneira moi doada; pode facelo unha compañía grande e con medios, mais realmente cunha cadeira e unha mesa chega.
– ND: Con todo, non é a primeira vez que escribe sobre o Samaín.
– RDV: Son unha persoa á que lle gusta moito escribir sobre as festas, por iso quixen retomar o tema. Paréceme moi divertido que nos centros escolares se faga esta especie de festival no que todo o alumnado celebra o Samaín, fai as cabazas e o magosto. Por iso, pensei que sería divertido representar esta obra e a continuación facer toda a celebración.
De feito, a obra acaba cun magosto, aínda que neste caso é darlle un pouco a volta porque está protagonizada por monstros que se disfrazan de crianzas normais. E, aínda que non sei cando se publicará e depende moito de criterios de edición, gustaríame que se puidese ilustrar como se fose a obra de teatro. É dicir, en vez de ilustrar a historia en si, gustaríame ilustrar como se representaría a obra con crianzas e todo. Creo que sería tamén darlle outra volta. (…)”
