Entrevista de Ana Loureiro a Henrique Rabuñal en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Un dos eixos argumentais é a realidade política. Considera que é unha temática ben representada na literatura?
– Henrique Rabuñal (HR): A literatura galega, para ser un país demograficamente pequeno, é moi diversa. Practicamente todos os xéneros e subxéneros teñen algún tipo de representación. A análise política ten tamén certa presenza. Quizais podería ter máis, mais hai moitos exemplos que corroboran o interese pola política.
– ND: Entón por que elixiu vostede esta temática?
– HR: Porque eu, aínda que son arteixán de nacemento, levo corenta anos vivindo na Coruña e non podo nin quero abstraerme dos acontecementos e persoeiros políticos de importancia na cidade. Ese interese pola política máis próxima é o que me levou a escoller un personaxe moi emblemático da política coruñesa das últimas décadas como un dos protagonistas.
– ND: O texto dá comezo cunha cita de Píndaro que di: “Aprendede a limitar as vosas ambicións; é un funesto delirio suspirar polo que non se pode ter”. Por que?
– HR: O meu relato intenta estabelecer ligazóns con outros textos da historia da literatura galega. En concreto con Rafael Dieste, que citaba tamén a este mesmo autor. Nesta cita hai xa unha mensaxe, advertencia e código ético que se transmite para que o lector teña en conta na lectura e que, dalgunha maneira, guía o texto.
– ND: Unha das premisas da historia é que non é posíbel fiarse dun retrato. A que se debe esta metáfora?
– HR: Ao longo do relato dise que cos retratos hai que ter certa precaución porque en certa medida, como acontece con moitas formas de arte, o retrato pode ser un labirinto, unha ocultación, unha mestura de elementos… A min gústame moito estimular a perspectiva crítica. Non temos que crer o que vemos porque, ás veces, hai que aprender a mirar as cousas de maneira que se observe o que non é tan evidente. Iso pasa tamén cos propios retratos; ocultan cousas, acentúan outras… (…)”
Arquivos da etiqueta: Nós Diario
A Irmandade Avelino Pousa Antelo recoñece Mero e Carme Varela no XI aniversario da súa morte
Desde Nós Diario:
“O auditorio Constante Liste, na Ramallosa, Teo, na comarca de Santiago, acolleu este domingo, 20 de agosto, os actos conmemorativos do XI aniversario do falecemento de Avelino Pousa Antelo.
A xornada de lembranza comezou cun “anexo”, unha homenaxe ao escritor e profesor galego Xoán Xosé Fernández Abella, só tres días despois do seu pasamento, o pasado 17 de agosto.
O escritor David Otero foi o encargado de dar a benvida ao público e de cederlle a palabra a Alfonso Blanco Torrado, quen falou en nome da Irmandade Avelino Pousa, a Asociación Cultural Xermolos e a Fundación Manuel María da Terra Chá.
Foi ao finalizar cando colleron a remuda as dúas persoas agasalladas: o músico e escritor Baldomero Iglesias ‘Mero’, a quen se lle entregaron o símbolo do Partido Galeguista do que Pousa Antelo foi militante.
Após este momento de ‘Dignidade galeguista’, a escritora, historiadora e autora teatral Carme Varela recolleu o ‘Caxato Avelino Pousa’, unha distinción que desde 2013 recibiron figuras e institucións moi próximas ao intelectual galego: Alfonso Blanco, o Concello de Teo, a parroquia de Santa María de Arzúa, Fina Casalderrey, a familia de Valentín Arias, Antón Costa Rico, a Fundación Penzol, Marica e Tereixa Campo máis Arlindo López Arias.
“Carme Varela foi unha gran colaboradora de Avelino Pousa como secretaria técnica da Fundación Castelao, fundada en 1984, grande apoio de cara a edición da obra completa de Castelao e tamén durante o ano do seu centenario en 1986”, explica a Nós Diario David Otero, para destacar que este recoñecemento non premia un currículo senón persoas da estima de Pousa Antelo.
“Durante 40 anos acompañando a Avelino fun facendo un listado de xente do seu aprecio, persoas coas que mantiña unha relación afectuosa e coas que compartía ideas”.
Tras as intervencións de Mero, Carme Varela e a familia de Pousa Antelo, o público visitou o paseo que leva o seu nome na Urbanización dos Verxeis/Oza, onde tivo lugar unha ofrenda floral que deu paso á interpretación do himno nacional galego polo gaiteiro Nubeiro.
A xornada concluíu cun xantar de irmandade que serviu tamén para celebrar o legado de Avelino Pousa, de quen Otero destaca o papel central da “Galiza como referente e o pobo como espazo de traballo para a conservación das ideas galeguistas”.
“Quedas na casa, mira que non se apague o lume”, rememorou Carme Varela no seu discurso de agradecemento. Un dito común en moitos lares da Galiza cuxa escolla gabou David Otero.
“É o resumo perfecto do que viñemos facer hoxe aquí no XI aniversario da morte de Avelino: axudando a que o lume de Avelino, o lume da Galiza, da idea galeguista non se apague”.”
María Canosa, autora do relato ’27 lúas’: “O protagonista do relato é real; é meu avó”
Entrevista de Ana Loureiro a María Canosa en Nös Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como comentaba, o relato está baseado na vida do seu avó. Que diferenzas atopa entre escribir sobre a realidade ou inventar outras historias?
– María Canosa (MC): Eu o que máis escribín até agora, aínda que estou comezando a centrarme nas biografías, foi ficción. Na ficción son moito máis libre, nas biografías teño que ser máis fiel á realidade. Para min isto era unha débeda que eu tiña co meu avó. Por unha parte, quería ser exacta co que me contara e buscar entre a miña memoria as anécdotas que nos tiña relatado e, ao mesmo tempo, quería poñerme na súa pel, saber o que sentía. Son consciente de que el nolo contaba intentando evitarnos o sufrimento. Eu quería meterme na súa mente para intentar reflectilo no relato.
– ND: É posíbel atopar elementos positivos na narración de historias tan duras?
– MC: O positivo que se pode sacar é a capacidade de superación que mantivo ao longo da súa vida. Mais en ningún momento está xustificado. A el tocoulle vivir iso e coa situación social que había puido elixir ir á fronte, agocharse, cambiar de bando… Creo que sendo moi consecuente coas súas ideas e co respecto á vida mantívose firme. Ás veces a congruencia si ten unha vía de escape, pero creo que é completamente inxusto o prezo que se lle fai pagar. El puido saír a diante, superalo, formar unha familia e ser feliz porque dentro de toda a traxedia a sorte quíxolle dar unha físgoa de esperanza. O positivo que saquei é iso. O xeito no que foi capaz de agarrarse a un milagre. Mais non está xustificado todo ese sufrimento, toda a dor, a morte dos seus irmáns… Iso non hai maneira de reparalo.
– ND: Un punto importante do relato é a paisaxe. Cre que se coñece a relación entre os lugares da Galiza co franquismo?
– MC: Creo que aínda quedan moitas cousas por descubrir. Creo que se está abrindo ese camiño. Mais penso tamén que estamos no límite. A inmensa maioría da xente que sufriu esa época xa non está. Se foron capaces de transmitilo, quizais algúns descendentes aínda teñen algúns datos, mais cada vez é máis difícil. Quedan moitas cousas por descubrir e non sei se xa estaremos fóra de tempo para poder facelo. (…)”
Héctor Pena: “O fútbol é o leitmotiv dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión”
Entrevista de Laura Veiga a Héctor Pena en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace a historia de Ester?
– Héctor Pena (HP): Está inspirada nunha personaxe real, Irene González, a pioneira do fútbol feminino na Galiza. Ela comezou a xogar a comezos do século XX, mais por desgraza tivo unha vida bastante breve a causa dunha tuberculose pola que morreu cando aínda estaba despegando a súa carreira. Eu coñecín a súa historia arredor de 2012 pola man de Eladio Muíños, un señor que investigou moito sobre a historia do Real Club Deportivo da Coruña, cando eu me estaba documentando para un futuro libro sobre o Trofeo Teresa Herrera. Aí foi cando decidín que igual podía facer unha novela histórica proxectando un pouco a esencia da personaxe, porque o certo é que o único que teñen en común Irene e Ester é que son mulleres que xogan ao fútbol na Coruña.
Con todo, pareceume unha base moi sólida para poder construír todo un relato ao seu arredor. E neste sentido, este é un ámbito de investigación que, afortunadamente, evolucionou moito na última década. Agora é unha disciplina estudada e respectada. Precisamente por este motivo cada vez é máis complexo que aparezan figuras como a de Irene que estiveran agochadas. Eu persoalmente non creo que vaia haber algo como o fenómeno que foi ela, cando menos a curto ou medio prazo.
– ND: Ademais, ten o engadido de ser unha historia pensada para un público xuvenil, polo que tamén pode servir de inspiración.
– HP: Claro. De feito, a cuestión do fútbol é a columna vertebral a través da que se tece a obra, mais como elemento fundamental só o é nun dos capítulos. O resto é a construción dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión. Tamén hai un elemento que para min era fundamental que era engadir personaxes que non foran malos ou bos absolutos. No mundo actual todo se mira en branco e negro, non hai unha escala de gris, e por iso eu quixen que na miña novela houbese personaxes aparentemente positivas que non son completamente boas así como outras negativas e desprezábeis que non son malas absolutas.
É dicir, que estas persoas que son malas, chegados a certo punto, poden ter unha chispa de luz, que non diría que é unha redención, mais si que é unha forma de expresar un certo optimismo. Sempre tento ver algo de positividade nas persoas e así tentei compor a novela, engadindo optimismo sobre o xénero humano e a forma de ver a vida. (…)”
Ana Cabaleiro: “Para min unha casa é o lugar onde nacín e crecín a nivel persoal e a nivel literario”
Entrevista a Ana Cabaleiro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Estase a voltar a un patrón de relacións dependentes e mesmo tóxicas logo de anos onde precisamente se puña en valor o contrario?
– Ana Cabaleiro (AC): Non creo que haxa dous momentos diferentes. Quero dicir, penso que hai que pór en valor a independencia nas relacións, isto depende tamén de ter os medios posíbeis, e sobre todo de que a liberdade individual sexa respectada.
Hai realidades que non van parellas co que defendemos. Non é cuestión do que defendemos ou deixamos de defender na literatura. A min gustoume sempre traballar coa fenda, con esa fenda que contrasta coa tendencia do que sería o ideal. Cando falo de empoderamento feminino ou cando falo de feminismo, falo moitas veces de ideais que teño como persoa feminista.
Cando escribo, escribo sobre cousas que lastran o meu día a día. Quero dicir, escribo sobre cousas que permanecen e que non fan posíbel que o ideario que teño a nivel persoal se realice.
– ND: A protagonista realiza o Camiño de Santiago para escenificar un novo comezo e conectar novamente consigo mesma, por que o Camiño?
– AC: Por un lado porque o Camiño é realmente un tipo de viaxe totalmente diferente do habitual, é dicir, é unha forma de viaxar que se pode facer de moitas maneiras pero que se saía do común.
Elixín precisamente o Camiño porque se deturpou e a maneira que hai actualmente de facer o Camiño perdeuse en moitos sentidos. Supoño que é posíbel facelo en certo silencio, e de maneira individual, pero está francamente masificado, mercantilizado e ao servizo do capitalismo, e está ao servizo incluso das viaxes organizadas que son o contrario ao espírito do Camiño, dunha peregrinación. Por iso eu quixen meter o Camiño como unha toma de distancia física e real e tamén como contraposición do que se converteu o Camiño nos últimos tempos. (…)”
Xosé de Cea: “Coímbra é unha obra para min terapéutica, axudoume a verbalizar unha realidade interior”
Entrevista de Laura Veiga a Xosé de Cea en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu Coímbra?
– Xosé de Cea (XC): Abordar a miña infancia e a miña adolescencia a través da escrita é unha teima que teño desde que decidín dedicarme á literatura, a comezos dos anos noventa. Sen chegar a ser algo obsesivo, si que foi unha pulsión latente ao longo dos anos que tentei expresar a través de poemas soltos e relatos de ficción que nunca cheguei a publicar. Hai un par de anos, dei coa chave para escribila: renunciar á ficción e enfrontarme aos feitos esenciais daquela etapa da miña vida desde a verdade descarnada, sen enfeites nin disimulos. Desde ese punto de vista, Coímbra foi unha obra para min reveladora, terapéutica, que me axudou a verbalizar unha realidade interior, a do desarraigamento, coa que nunca me enfrontara.
– ND: Por que enfocar esta historia cara ao público adulto?
– XC: Non foi unha decisión meditada. Simplemente, dei resposta a unha pulsión, como xa dixen. O que si me serviu a escrita de Coímbra foi para constatar que, ao non ter en conta a idade dos lectores e das lectoras potenciais, un escribe cunha maior liberdade. Traballar textos para mozos e mozas dunha determinada idade obrígache a adaptarte ao seu nivel de comprensión lectora e ao seu universo mental e cultural, condicionando moito o proceso creativo. (…)”
Antón Cortizas: “A soidade tamén se pode percibir nunha persoa sociábel que non se sinta acompañada”
Entrevista a Antón Cortizas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): A soidade non desexada vémola no protagonista do relato, que pasa os días sen socializar. Que medidas se poden tomar ante esta situación que sofren diariamente tantas persoas?
– Antón Cortizas (AC): É unha pregunta que pode ter centos de respostas. De quen ti ben sabes foi escrito como unha situación que moitas persoas padecen e que vemos a miúdo cando andamos pola rúa. Hai moitas solucións, desde a axuda externa doutras persoas que contribúen a que soidade non te venza, até a propia decisión persoal de non deixarse vencer pola soidade.
Desde o punto de vista público e colectivo, cómpre evidentemente satisfacer tamén a través de organismos e asociacións a necesidade que temos de relacionarmos uns cos outros e pasar o tempo en colectividade porque somos animais colectivos.
– ND: Inspirouse nalgún caso que coñeza para elaborar a historia que artella o relato?
– AC: Non. O sentimento de soidade podemos telo calquera persoa moitas veces. Sentímonos sós a miúdo. Isto non é porque non teñamos ao noso redor xente que queiramos e que nos queira, senón que ás veces a soidade tamén se pode percibir nunha persoa sociábel que non se sinta acompañada. En moitas ocasións vemos que hai xente que está en momentos difíciles incluso dentro do seu ámbito familiar.
Para min é unha xeneralidade, para construír a historia tomei como referencia impresións que podo ter cando vou paseando só por onde sexa. Moitas veces tampouco tes a persoa adecuada para que te acompañe a todas partes en todo momento. (…)”
Beatriz Maceda Abeleira: “A escrita, aínda que parte da observación, é precisamente un acto de soidade”
Ramón D. Veiga: “O libro Medo me dá! fala dos medos dos que nos dan medo a nós, mais con moito humor”
Entrevista de Laura Veiga a Ramón D. Veiga en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Por que decidiu achegarse á escrita teatral?
– Ramón D. Veiga (RDV): Para min era unha especie de reto persoal. Gústame arriscar en todo o que poida porque non desfruto especialmente destacando nunha soa cousa. Adoito escribir narrativa, mais cando publiquei poesía foi ben, polo que decidín ver que pasaría co teatro. Con todo, tamén é certo que despois de escribir a obra fixen un curso de escrita dramática para ver eu mesmo que tal o fixera.
Non foi especialmente difícil porque é certo que eu meto moitísimos diálogos nas miñas obras, sobre todo gústame cando escribo para crianzas porque fai que haxa unha lectura máis rápida. Si que me resultou máis complicada a cuestión técnica, como o feito de dividir a obra en actos e escenas, porque é algo que non dominaba. Neste curso precisamente vin que tiña todo dividido en actos que realmente eran escenas pequenas, mais serviume para poder modificalo antes de mandalo ao premio. Tamén me custou pensar na escenografía mentres escribía, pensar en como se ía representar, porque tiña claro que quería facer unha obra moi sinxela para crianzas.
De feito, buscando razóns polas que puido gañar a miña obra e non outras de xente que escribe moi ben, penso que quizais puido gustar que é unha obra moi pensada para representar en centros escolares. Así, os elementos para poder representalo poden conseguirse de maneira moi doada; pode facelo unha compañía grande e con medios, mais realmente cunha cadeira e unha mesa chega.
– ND: Con todo, non é a primeira vez que escribe sobre o Samaín.
– RDV: Son unha persoa á que lle gusta moito escribir sobre as festas, por iso quixen retomar o tema. Paréceme moi divertido que nos centros escolares se faga esta especie de festival no que todo o alumnado celebra o Samaín, fai as cabazas e o magosto. Por iso, pensei que sería divertido representar esta obra e a continuación facer toda a celebración.
De feito, a obra acaba cun magosto, aínda que neste caso é darlle un pouco a volta porque está protagonizada por monstros que se disfrazan de crianzas normais. E, aínda que non sei cando se publicará e depende moito de criterios de edición, gustaríame que se puidese ilustrar como se fose a obra de teatro. É dicir, en vez de ilustrar a historia en si, gustaríame ilustrar como se representaría a obra con crianzas e todo. Creo que sería tamén darlle outra volta. (…)”
Arancha Nogueira: “Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese entre Galiza e Portugal”
Entrevista de Laura Veiga a Arancha Nogueira en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como recibe este galardón?
– Arancha Nogueira (AN): Por unha parte, supón un recoñecemento a unha obra que xa foi publicada no 2021. Para unha autora, ou polo menos no que a min respecta, é moi grato porque ás veces parece que as obras que escribimos pasan rapidamente de moda. Como que teñen o seu momento de que todo o mundo as coñeza e posteriormente, polos ritmos da industria editorial, deixan de estar no foco. Paréceme que este tipo de premios, dalgunha maneira, desafían estes ritmos frenéticos e a mercantilización. Tamén me pon moi contenta este recoñecemento en concreto, porque parte do profesorado das Escolas Oficiais de Idiomas da Galiza, mais despois é a xente quen escolle a persoa gañadora, o cal significa que tamén houbo unhas cantas persoas que estiveron votando polo meu poema. Estou moi agradecida á organización, non só polo premio, senón porque creo que fan un labor moi necesario para achegar as culturas de ambas beiras do Miño. É un pouco triste e di bastante da nosa sociedade e de cara onde van os apoios institucionais que haxa tan poucas iniciativas que intenten facer isto. Sei a ciencia certa que desde Portugal se descoñece bastante o que estamos facendo aquí e nós tamén descoñecemos moito do que acontece alí. Parece que hai unha fronteira social, cultural e de desinterese institucional máis grande que a propia fronteira física. Por iso valoro moito o esforzo de Ari(t)mar, que levan desenvolvendo desde hai varios anos con moito éxito e, para min, con moito gusto. Agardo que poida seguir así coa mesma forza ou máis, se cabe.
– ND: Que cre que puido facer que a xente votara por este poema en concreto?
– AN: O certo é que estou bastante sorprendida de que gañara o certame porque creo que é un poema que se entende moi ben inserido dentro do conxunto de Antese. O poemario ten unha historia que vai avanzando de modo cronolóxico en tres meses, que en principio son eses tres meses de confinamento que vivimos en 2020, e hai unha voz poética que entendemos que é unha filla que por estas circunstancias debe convivir coa súa nai, que representa outra xeración e outra forma de facer as cousas. A medida que vai avanzando o poemario as dúas se van atopando en certos lugares comúns, mentres aprenden tamén a respectar e a valorar as súas diferenzas, fundamentalmente no que respecta á comunicación. Como digo, chamoume a atención porque creo que non é un poema tanto para ler solto como para comprendelo dentro dunha narrativa. Con todo, si que creo que pode ser que reflicta ben o espírito de todo o libro, como unha sorte de resumo de toda a obra, e tamén que a xente que votou este poema quizais coñecía previamente Antese e por iso o votou. En calquera caso, ponme moi contenta.
– ND: Despois de ter superado a época de pandemia, que lectura fai agora da obra?
– AN: Non me preocupa demasiado que teña un referente tan claro agora que xa non a estamos vivindo. Son unha firme defensora de que a poesía ou a arte en xeral pode ter diferentes obxectivos, mais un dos meus desde logo é reflectir o momento presente, ser unha especie de fotografía do que estamos vivindo en cada momento, no aquí e agora. Por iso non me preocupa que poida quedar desfasado ou que non chegue a comprenderse porque para min reflicte o que tiña que reflectir nese momento. Por outra parte, creo que tamén é unha mostra de sentimentos e situacións moi universais. A pandemia pode non estar presente agora mesmo, afortunadamente, mais si que hai outras cousas como o que comentaba antes: a aprendizaxe entre mulleres de distintas xeracións, como aprenden a comunicarse e incomunicarse… Digamos que empreguei como recurso a pandemia, mais creo que realmente poden ser elementos comprendidos desde calquera momento, co cal non me preocupa ter esa referencia.”
