Xosé Fernández Ferreiro, un renovador do xornalismo

DesdeFoto Brais Pinto Luís Álvarez Pousa Sermos Galiza:
Xosé Fernández Ferreiro dedicou a maior parte da súa vida profesional ao xornalismo. Segundo Luís Álvarez Pousa, director de Tempos Novos, foi “o introdutor do xénero da reportaxe, sendo un dos primeiros en facer novas interpretativas, indo máis alá dos feitos”.
Xosé Fernández Ferreiro traballou como xornalista en La Noche, ABC, El Correo Gallego e, sobre todo, en La Voz de Galicia. Entrou neste xornal logo de estudar en Madrid e traballar no cine, “nunha época de expansión para La Voz, cando pasou de ser un xornal provinciano a extenderse por toda Galiza”, segundo nos conta Álvarez Pousa.
“El é un dos poucos que entra no xornal coruñés preparado, con carreira universitaria, e comezou a experimentar co xénero da reportaxe. Foi un dos primeiros en exercer o xénero, non se limitaba a facer só informacións, senón que facía tamén reportaxes interpretativas”, rememora o xornalista, que mantiña co finado unha estreita relación. “Nese contexto destacan as súas reportaxes das loitas contra o encoro de Castrelo de Miño”.
Logo abandonou a rúa e pasou a ocupar outros cargos dentro da redacción, polo que “deixou de ser un expoñente do xornalismo máis anovador, aínda que sen deixar de escribir artigos, nos que deixaba sempre entrever as súas teimas, como Galiza ía perdendo a súa fisonomía, a súa identidade…”.
Desde entón centrouse máis na escrita literaria, aínda que no seu discurso de entrada na Academia Galega en 2013 a prosa denota que hai un xornalista detrás. Nel facía unha comparanza entre os oficios da literatura e do xornalismo e amosábase moi preocupado polo devir da súa profesión, no mundo e tamén en Galiza: “En pouco tempo pecharon en Galiza tres medios de comunicación escritos: o semanario A Nosa Terra e os diarios Galicia hoxe e Xornal de Galicia”.
Premio Galicia de Xornalismo
A súa actividade xornalística foi recoñecida co Premio Galicia de Xornalismo (1985) e coa Letra E da Asociación de Escritoræs en Lingua Galega (2003). E o seu último traballo como xornalista, xa retirado, foi a publicación das súas memorias en 2012, De Xente Nova a Brais Pinto. Memorias dun afiador rebelde.
“Unha crónica, unha reportaxe”, segundo as súas propias palabras, nas que conta unha historia persoal da Galiza política e cultural da posguerra a través das súas vivencias, que parten desde que en 1950 fundou en Ourense o efémero grupo literario Xente Nova, e do grupo Brais Pinto, xunto con Xosé Luís Méndez Ferrín, Reimundo Patiño, Bautista Álvarez, Herminio Barreiro, Bernardino Graña e Ramón Lorenzo.”

Nota: a fotografía do grupo Brais Pinto é de Luís Álvarez Pousa.

Entrevista a Antonio García Teijeiro no Zig-zag

EntrevistaAntonio García Teijeiro a Antonio García Teijeiro en Zig-zag da Televisión de Galicia:
Antonio García Teijeiro fala no programa do poemario Palabras do mar, con ilustracións de Xosé Tomás, que publicou o pasado outubro.
O poeta participa noutra publicación, Lendo lendas, digo versos, xunto co especialista en literatura popular Antonio Reigosa e o ilustrador Xosé Cobas. O libro recolle vinte lendas, acompañadas todas de cadanseu poema. A entrevista pode verse completa aquí.”

Entrevista a Vítor Vaqueiro en Noticieiro Galego

EntrevistaVítor Vaqueiro de Carlos Loureiro a Vítor Vaqueiro en Noticieiro Galego:
“(…) – Noticieiro Galego (NG): Falarmos da poesía galega dos anos 70-80 é falarmos dunha das súas etapas cume e ademais dunha clara transición poética que ía da man dos cambios sociais. Que lembras daquel movemento poético que tanto supuxo para a nosa lírica contemporánea?
– Vítor Vaqueiro (VV): Em realidade eu sempre fui uma pessoa com pendor a me isolar de movimentos e grupos literários, o qual não quer dizer, como bem sabem as pessoas que me conhecem, que militasse no individualismo ou na insolidariedade. As minhas amizades sempre estiveram condicionadas pola relação pessoal e não pola questão da escrita, ainda que teria de sinalar que a literatura me deu excelentes, embora escassas, amizades que sigo a conservar no dia de hoje. Provavelmente o que lembro com maior claridade, do ponto de vista pessoal, foi a posta em marcha da AELG, o I Congresso de Poio no ano 1981 e os começos da revista Escrita —junto com Afonso Pexegueiro, Alberto Avendaño, Margarita Ledo e Pepe Cáccamo— a qual, infelizmente, faleceu ao cabo de dous anos por falta de generosidade, de visão cultural e de perspectiva de futuro e de cujo falecimento todas as pessoas que protagonizamos o seu nascimento somos, em diferentes proporções, culpáveis.
– NG: Erades conscientes que estabades a crear un novo elo na nosa lírica cara unha clara renovación e universalización?
– VV: Não é fácil essa resposta, porque me estás a perguntar por ocorrências de há quase quarenta anos. Ora, há uma questão que compre considerarmos: não gostávamos do panorama da poesia galega, com forte pegada de social realismo. Deixa-me que pense na gente da minha idade, concretamente em algumas pessoas, cuja amizade se remonta décadas atrás e que vivêramos os acontecimentos do 68 em Compostela: vou escolher um par delas: Xabier Paz e Pepe Cáccamo; em certa maneira, também dum excelente leitor de poesia que, porém, nunca chegou a publicar livro nenhum, Xulio Taboada. Há que considerar que líamos a Vallejo, a Eliot, a Ory, a Cesaire, a Quasimodo, a Valente, a Pound ou a Ferlinghetti e, como compreenderás, o que estava a ocorrer na poesia galega, com uma legião de imitadores de Celso Emilio, resultava um pouco alheio a nós. O qual não quer dizer desprezo polo que outras pessoas faziam, mas constatar um diferente ponto de vista estético. Mesmo essa pegada de social-realismo é mui presente no meu primeiro livro, Lideiras entre a paisaxe, o qual implica que não era fácil desprender-se da pressão ambiental, por muito que desejássemos fugir dela. (…)
– NG: No 2004 a túa obra poética foi recolleitada por “Espiral Maior” so o título Traxectorias. Obra poética (1977-2002). Sentiches que esta recompilación xa era algo máis ca unha simple obra? Un recoñecemento e unha mostra para futuras xeracións?
– VV: Quando a um se lhe oferece a possibilidade de publicar toda a obra produzida até um determinado momento, pensa-se, inevitavelmente, em termos de balanço, de feche de um ciclo. Traxectorias era o resumo de 25 anos de atividade poética, ainda que não continuada. Era também a possibilidade de dar a conhecer dous livros, um deles inconcluso, A fenda no horizonte, e outro o que era uma primeira entrega dum projeto ainda em percurso: Teoria do coñecemento, que formulava, e segue a formular, uma proposta que eu já tratara, como é a questão de um livro de poemas em prosa —se calhar em falsa prosa—. E é, finalmente, a constatação de que, como sinala o limiar, alguns poemas são “não só de conceição abjeta, mas de execução execrável”, porque o transcurso do tempo é equivalente —se queremos mover-nos num plano terráqueo — a uma térmita gulosa que todo engole ou —de desejarmos níveis cósmicos— a um buraco preto que consome todo quanto se achega ao seu horizonte de acontecimentos. A publicação duma recompilação é também, se sabemos interpreta-la, um brilhante antídoto contra a soberba. (…) Sigue lendo

Conversa con Berta Dávila, gañadora do Premio Guillermo de Baskerville

DesdeBerta Dávila Galaxia:
“A edición en castelán de O derradeiro libro de Emma Olsen, publicada por Mar Maior, acaba de facerse co premio ao mellor libro español independente do 2015. Conversamos coa autora.
– Galaxia (G): Comezamos cun tópico. Que supón para vostede recibir este premio?
– Berta Dávila (BD): Aínda que non só, escribimos na procura do lector. Recibir un premio que vén dos ollos de lectores apaixonados pola literatura é estimulante. Tamén o é polo feito de que alguén acollese a Emma Olsen fóra de Galicia. Pódese escribir desde o galego para todo o mundo, e que chegue a persoas que falan outra lingua. Iso é emocionante.
– G: Semella que esta obra está a darlle moitas alegrías…
– BD: É así. Foi fermoso escribir este libro cando ninguén sabía que este libro existía, e é fermoso escoitar a cada un dos lectores. Nese sentido, ademais da boa acollida que recibiu dos lectores e da crítica, entusiásmome cando paso polos clubes de lectura e debato, ás veces con moita fondura, sobre literatura, perda, identidade, fracaso e destino, que son cousas das que fala a novela. Iso é un luxo.
– G: Case se pode dicir que houbo unanimidade no xurado en distinguir o seu libro como o mellor. E xa van moitos premios. Ata que punto isto representa unha presión para seguir escribindo novas novelas? Porque agora hai que estar á altura desta…
– BD: Representa máis da que eu pensaba. A pantasma de Emma Olsen estivo moito tempo sobrevoando a mesa cada vez que trataba de afrontar proxectos novos ou avaliar a supervivencia de proxectos en marcha. Decateime, chegado un punto, de que escribía por oposición ao libro, algo que é absurdo. Agora coido que matei a pantasma e volvo escribir como fixen sempre, o que me apetece e o que sinto que me representa.
– G: Con que vai sorprendernos Berta Dávila na súa próxima achega literaria?
– BD: Con outra novela. É o proxecto que máis me entusiasma agora. Non quero adiantar nada porque gardo con moito mimo o segredo do que escribo mentres a escrita está en curso, como fixen con Olsen. O único que podo dicir é que é un libro que me tocaba escribir, e ao que estou intimamente vencellada que, se cadra, xa é dicir demasiado.”

Susana Sánchez Arins: “seique achega a justiça poética de fazer conhecidos os maldosos anónimos da repressão”

EntrevistaSusana Sánchez Arins AELG a Susana Sánchez Arins no Portal Galego da Língua:
“(…) – Portal Galego da Língua (PGL): seique é o novo livro da susana. que vão encontrar as e os leitores em seique?
– Susana Sánchez Arins (SA): as leitoras vão dar, de entrada, com uma estória de família, de um tio manuel que foi de meu pai e foi mui mau, seique; para de aí dar, passo a passo, com a história mais terrível do país: parto das maldades familiares para tratar do horror da repressão franquista. de passagem, encontrarão uma reflexão sobre a importância da memória e da dignidade na derrota. [sei que não é muito padrão o termo estória, mas se mia couto pode, eu sinto-me autorizada para o utilizar também, e ademais neste caso quadra estupendamente] (…)
– PGL: seique é uma historia poderosíssima. como está sendo recebida?
– SA: acho que mui bem, muito melhor do que eu contava.
eu estou orgulhosa do resultado final do livro, não vou exercer aqui a falsa modéstia. estou orgulhosa porque é desses estranhos casos em que o produto final saiu mais rico e formoso que o produto planificado por mim no início. adoita acontecer ao invés [quando menos a mim]: aquilo que sai publicado não é tão bom como tu sonhaste, sempre escreves pior na realidade que nos teus pensamentos. porém neste caso não foi assim: no processo de escrita dei com uma multidão de ideias e recursos com que não contava, que melhoraram o produto final.
mas também sou realista. sei como se move o campo literário. sei que escrever com nh pecha portas e janelas, que resta visibilidade às obras. e ver o seique entre os dez mais vendidos no mês de outubro para mim foi um shock, pois não contava com tal cousa.
em todo o caso, o mais agradável estão a ser os comentários das leitoras: gostam da forma e o fundo, seique ficam seduzidas pola narrativa e ando a roubar-lhes horas de sono. e, sobretodo, seique está a despertar conversas nas cozinhas, a eliminar silêncios familiares noutras casas, e esse era o objetivo final da escrita. (…)
– PGL: seique é um livro memorialístico. que achega ao campo da memória histórica?
– SA: para mim achega a justiça poética de fazer conhecidos os maldosos anónimos da repressão. a destruição do silêncio cúmplice. após a grande preocupação dos últimos anos por recuperar os nomes das vítimas e devolver-lhes a dignidade arrebatada, creio que é tempo de dizer bem alto, também, os nomes dos vitimários. em 2016 farão-se os 80 anos desde o golpe de estado fascista, a vaga de terror que o seguiu e a repressão da ditadura. 80 anos são avondos.
e reclamo a atenção às estórias frente à história. na atualidade é complicado fazer história daqueles tempos. a história exige fontes documentais contrastadas e, com grande sucesso, o fascismo preocupou-se mui muito de apagar qualquer pegada documental das suas muitas feitorias. e tanto protagonistas como testemunhas diretas estão, quase todas, mortas. porém a tradição oral, as memórias familiares, guardam muita informação do que em verdade sabemos que (sei que) aconteceu. eu animei-me a contar as memórias familiares dessa repressão. e animo outras netas, outros netos, a fazerem o mesmo.”

Manuel Portas: “Non ten sentido ter oculto ou descoñecer quen somos”

EntrevistaManuel Portas a Manuel Portas en Praza:
“(…) – Praza (P): O libro [Lourenço, Xograr] ten moito diso. É normal falar de clasismo, -palabra moderna-, nunha sociedade estamental. Pero na túa novela pintas unha nobreza que ten moito de frívola, ignorante e inútil…
– Manuel Portas (MP): O que quería era pintar a sociedade da época, si, e niso traslúcese unha análise crítica. Non sei se é verosímil que un xograr faga as análises que fai Lourenzço, pero tamén chega ás conclusións que chega cando está desencantado, porque esa división social é unha barreira que sempre se lle pon diante. Lourenço era unha persoa cunha capacidade impresionante. De feito, todos querían tenzoar con el, así que debía de ser bo. Con outro dos poetas da época, João Soares Coelho, metéronse moito porque tivo o atrevemento de cantar as virtudes dunha ama de cría, unha muller de baixa condición. Así era aquela sociedade. (…)
– P: A etapa medieval é bastante frecuente como tema da nosa literatura. Pero con outros enfoques, como a materia de Bretaña. Seguimos a precisar ir a ese tempo para reforzar a nosa identidade? O pasado de “esplendor”…
– MP: Non hai tanto desta etapa. Si se contou a historia de Xelmírez, por exemplo. Eu penso que é unha etapa moi interesante. Non por unha cuestión de vanagloria, e nunca mellor dito. Pero é que coñecer a nosa historia é moi importante. Naquel momento, se querías trobar tiñas que facelo en galego porque era a lingua de prestixio. Non ten sentido ter oculto ou descoñecer quen somos.
– P: Mais que a literatura fose parte da construción nacional galega, nese sentido, tamén puido ser nalgúns aspectos unha limitación para a súa autonomía. Que pensas disto?
– MP: Non creo que fose así. Todas as literaturas procuran a súa historia. É a identidade literaria dun pobo. Xa o facía López Ferreiro a fins do XIX… Despois tamén se falou desde a literatura de épocas posteriores, as guerras irmandiñas… Non creo que fose unha limitación. É que había unha carencia nese sentido. É interesante saber de onde vimos.
– P: Dicía Gracia Santorum na presentación que era o teu mellor libro. Non sei, pero se cadra si é o máis complexo.
– MP: Pode selo no aspecto da documentación. Non coñeces os datos da xente da que falas, nin sabes como vivían. Por iso eu reivindico especialmente os investigadores que se dedicaron a deitar luz sobre a vida cotiá. Non todo é batalliñas. Lin artigos e teses feitas en Santiago, na Coruña, en Porto… e no Brasil. (…)”

Manuel Rivas presenta O último día de Terranova

DesdeManuel Rivas o Diario Cultural da Radio Galega:
“A ameaza de peche abre as portas da historia da libraría Terranova e as vidas que abriga. ‘A cultura é o grande barómetro. Os grandes problemas da humanidade son no fondo problemas culturais’. A entrevista completa a Manuel Rivas pode escoitarse aquí.”

María Lado e Lucía Aldao: “Aldaolado poden ser nazón, somos autosuficientes”

EntrevistaMaría Lado e Lucía Aldao a María Lado e Lucía Aldao en Luzes:
“(…) – María Lado (ML): Eu levo unha idea na cabeza cando me sento a escribir, pero unha idea vaga, unha imaxe ou algo así. Despois escríboo de cincuenta maneiras diferentes ata que me gustan as palabras coas que transmito a idea. E ao escribir xa van aparecendo novas cousas. Pero non adoito levar o poema na cabeza, así tal cal, con palabras e todo. Ti si?
– Lucía Aldao (LA): Non non, eu non levo na cabeza as palabras, pero si o poema. É difícil de explicar. Teño imaxes, moitas, e teño versos, uns cantos. Tamén teño unha idea, pero sempre a perdo en canto me poño a escribir. Hai versos que me levan a outros lugares e xa non volvo. Cando escoito iso tan típico de que escribir é poñer orde, flipo. O caos no que caio gústame. Son feliz toleando diante da folla de word.
– ML: Para min tamén é un pouco deriva, sempre sorpresa. Pero creo que escribir sempre é así. Eu as veces que escribín teatro: non facer adaptacións, senón escribir pezas, sempre me pasou así. Paréceme un proceso que engancha, como se non soubeses que vai pasar despois. Por iso me encantaría escribir unha novela. Durante o tempo que botas escribindo tes coma unha vida oculta na que pasan cousas que ti fas que pasen, pero que tampouco sabes moi ben controlar de todo. É unha droga coma outra.
– LA: Claro! Eu fantasío a saco coa idea de escribir unha novela, pero nunca pasei dos relatos.
– ML: Eu paseino xenial escribindo teatro, aínda que eses textos non chegasen a nada. Só o pracer que me dou o proceso xa é o mellor pago. Vaia, isto do mellor pago non se pode dicir por aí, senón enseguida empezan a querer pagarme en «pracer de escribir». Co traballiño que me custou que me pagasen por escribir (…)”