O certame aRi[t]mar selecciona os poemas galegos e lusos finalistas

Desde Nós Diario:
“O certame aRi[t]mar vén de escoller as poesías galegas e portuguesas finalistas e abre o prazo para que o público poida votar polas gañadoras.
As finalistas galegas son Ana Romaní co poema “Protocolo”; Arancha Nogueira, con “#love”; Carlos Lorenzo e Baldo Ramos, “Chamamento okupa”; Iria Pinheiro e María Lado, co poema “Agora non se agarda nada”; Eduardo Estévez, “Santa Lucía”; Lucía Cernadas, “Decidín”; María Lado, “Odias a poesía e fas ben”; Rosa Enríquez, “A metáfora de tan fina”; Rosalía Fernández Rial, “A reflexión” e Francisco Fernández Naval co poema “Dixeches”.
Pola outra banda, as candidatas portuguesas son Álamo Oliveira, co poema “Ninguém sabe o malefício dos anos”; Alexandra Santos, “As letras do teu nome”; Hélia Correia, “Almofada de andorinhas”; João Pedro, “Memórias”; Jorge C. Ferreira, “Quem ordena este pandemónio?”; Jorge Sousa Braga, “Poema recuperado do caixote do lixo”; Márcia, “O verão sabe-se bem”; Raquel Serejo Martins, “A casa velha como uma velha”; Rosa Oliveira, “Valencià” e Samuel F. Pimenta co poema “Foz”.
As persoas que queiran votar poderán facelo na páxina web do certame até o día 10 de maio, que como recompensa terán a posibilidade de entrar nun sorteo dun lote de libros e discos. (…)”

Compostela: actividades destacadas dos 20 e 21 de xuño na Feira do Libro 2020

O 21 de xuño finaliza a Feira do Libro de Santiago de Compostela (no Paseo Central da Alameda), organizada pola Federación de Librarías de Galicia, con horarios de 11:30 a 14:00 h. e de 17:30 a 21:00 h., cos seguintes actos literarios destacados dentro do seu programa para este fin de semana:

Sábado 20
12:00 h. Claudia Castro asina Galicia, o país das marabillas, ilustrado por Emanuel Lomeña, publicado por Galaxia.
13:00 h. Paula Carballeira asina Carabela, ilustrado por Abi Castillo, publicado por Galaxia.
18:00 h. Marcos Viso asina O meu baleiro, publicado por Hércules de Edicións.
19:00 h. Manuel Monge asina Os restos do franquismo en Galiza, publicado por Laiovento.
20:00 h. Berta Dávila asina Carrusel, publicado por Galaxia.

Domingo 21
13:00 h. Héctor Cajaraville asina Ricardo Carvalho Calero. A pegada do compromiso, publicado por Xerais.
18:00 h. Juan Bello Sánchez asina Casa, traducido por Berta Dávila, e publicado por Tulipa.
19:00 h. Rosa Enríquez asina Vacastras, publicado por Urutau.
20:00 h. Carlos Meixide asina Camiño de paixóns, publicado por Galaxia.

Entrevista con Rosa Enríquez

Entrevista de Silvia Penas Estévez a Rosa Enríquez, desde Urutau:
“(…) – Urutau (U): A poesía é unha forma de ver o mundo?
– Rosa Enríquez (RE): Creo, máis ben, que a poesía está aí fóra. É anterior. Pensar que somos nós quen podemos mirar desta maneira, e, coa nosa ollada, facela existir, é concedernos demasiada importancia. A poesía non existe porque nós a contemplemos nos detalles, nas manifestacións do amor ou na potencia da natureza. Nós estamos aquí porque ela nos mira.
– U: Cando escribes pensas nunha lectora/lector imaxinaria/o? O que escribes vese afectado por iso?
– RE: Cando era máis nova si que me inquietaba un pouco como podía ser recibido o que escribo, pero agora mesmo non. Penso que preocuparse por isto, deixar que me condicione, limita a potencia do que intento expresar. Segundo eu o vexo, a poesía non entende de límites, é unha transgresión da orde, do sentido común. Pode ser entón considerado o acto de escribir un acto egoísta? Talvez si, pero non me importa. Querer agradar a posíbeis lectoras ou lectores é como querer compracer a todo o mundo. Simplemente non se pode. Cómpre aceptar e asumir isto cando decidimos publicar un texto e dedicarnos ao que verdeiramente importa: vivir. Non ser vividas polos demais. (…)
– U: Este libro, Vacastras, en concreto como xurdiu? Onde ou en que dirías que ten o seu xermolo?
– RE: Xurdiu co texto que aparece ao inicio de “RABIA”. O xermolo é o instinto, esa afluencia de pensamentos caóticos aos que resulta díficil darlle forma. A idea de que a linguaxe deturpa o significado do que realmente sentimos levoume a pensar que nada hai tan interesante nun poema como aquilo que se oculta no escrito, o que fica fóra, o que non conseguimos expresar. Escribir un poema é un intento de tradución do inefábel, e, en tanto que “intento”, implica certa imperfección. Interésame esa imperfección. (…)”

“Achegamento a ese desequilibrio necesario nun tempo de tigres e cabalos”, por Rosa Enríquez

Artigo de Rosa Enríquez na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“A contemplación e vivencia da fláccida realidade, esa observación atenta do que sucede. Tamén a maneira de experimentar a pesadez das horas, sentir o seu transcurso ata o delirio mentres un manto invisíbel envolve as cousas mínimas: a simplicidade dunha flor calquera, dun insecto, dun corpo espido… A importancia do desexo e da entrega. A negación ante o devandito espasmo das horas a abrirse paso. A deconstrución da idea que se acepta porque si. Sen máis xustificación que a propia recorrencia que parece conferirlle un pouso de verdade, como iso de ver algo limpo no amor e pensalo sempre inocente. A pregunta. As preguntas. Todo ese ronsel de cuestións que nos coloca en lugares difíciles, porque introducir a dúbida pode provocar un descenso en picado e non nos gusta nada iso de darnos un golpe duro e desfacer o que somos, ou pensabamos ser, en anacos. Entendo que caer así é un xeito de morrer. Hai que ser moi forte para saber abandonarse. O máis fácil é resistirse ao golpe. Evitalo. Como deixarse ir sen perderse?. Velaquí a cuestión. Para Xela Arias esa caída en picado era algo necesario. Non quixo permanecer varada e interpretarse incapaz de renovación. Sabía da flaccidez da realidade e aceptaba estar en guerra. Tigres coma cabalos é un reflexo desa tensión interna que non desexaba evitar. Amosar o seu corpo espido ante unha comunidade lectora máis afeita á poesía da paisaxe ao xeito dos románticos ingleses, por exemplo, foi a maneira que atopou de expresar o seu bramido e provocar a explosión. Quería escribir algo diferente, textos que non se limitasen a unha creación vicaria, dacabalo da literatura exterior malia alimentarse dela. Podemos respirar a frescura nos seus poemas, algo que non pasou desapercibido polas lectoras, que, pouco tempo despois, iniciarían a súa andaina literaria. O escrito por Xela, do mesmo xeito que o traballo de Lois Pereiro ou Chus Pato, constitúen un legado importante para toda a xeración dos 90 que nos deixou eses textos revitalizantes, vigorosos e rompedores que tanto compraceron ás máis audaces lectoras un pouco cansas do academicismo culturalista da xeración anterior. Xela Arias envolveu entón un contido potente nun continente atractivo, porque si se pode tratar asuntos “serios” cun enfoque absolutamente moderno sen renunciar a intensidade expresiva, que, ao meu ver, devén maior. Máis demoledora. Esa singularidade de Arias, que conseguiu mediante a desvirtuación da sintaxe e un xogo lingüístico estilizado, atrapa. Denuncia do equilibrio (1986) dá boa conta disto con versos sorprendentes, que, alonxados de calquera manierismo ou afectación, transmiten a súa visión da soidade, do amor ou do propio tempo, sen que teñamos a sensación de que “chove sobre mollado” ao lelos. Iso de que posuía, por exemplo, un “corazón de auga derretida desbordando/ vasos e piscinas” e a sensación de asfixia, porque “se non che falo non collo no cuadrilátero da habitación”, ou aquela rotundidade de que “só ningures país da decapitación non ten leis/ para amarrarte”, revelan esa visión do amor como algo que se derrama por todas partes, que nos lembra tamén a nosa condición humana, profundamente fráxil, por efémera, malia toda a ardentía que tal sentimento suscita… Talvez por iso introduciu ese famoso verso de Rimbaud – “apprécions sans vertige l’étendu de mon innocence”-, que ela mesma traduciu ao galego con algunha variación na persoa do verbo -“aprecio sen vértigo a extensión da miña inocencia”- para dar conta desa vivencia apaixoada, tantas veces voraz, que nos permite vivir coma quen anda suspendida polo aire e camiña delicadamente, subida a unha estrada invisíbel polo baixo da que se pode observar o conxunto do real como algo alleo. Esa sensación de alienación á que nos deixamos inducir pola efervescencia amorosa, dado o desexo que interpretamos irrenunciábel, é algo que Arias nos describiu, divertida, coma unha tempada no inferno -clara alusión, unha vez máis, a Une saison en enfer, 1873, de Rimbaud- metida entre as súas pernas: “ti espiába-la miña falda e eu/ nela escondía unha tempada no inferno”. (…)”

Punto de inflexión, por Rosa Enríquez

Artigo de Rosa Enríquez na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Estar “onde está o desexo” e “onde se concede” ten algo de vertixe. É como deixarse ir, lanzarse ao núcleo do acontecer, en principio irrelevante, que nos atrapa. Cazar ou ser cazada. Amar ou ser amada. Noutros casos, ben seguro menos intensos, simplemente presenciar a vibración e pasar ao seu carón. Sen que esta poida afectarnos directamente. Observar entón que lle sucede ao resto de habitantes nocturnos. Ser voyeuse, ou voyeur, ten tamén o seu punto. Se non fose así non habería tantas persoas mirando. Velaquí a experiencia noctámbula dese itinerario polos bares nos que ser, estar e parecer conseguen diluírse e xorde a visión inesperada, ese punto exacto no que as luces de neón, que puntean a escuridade, fan certas concesións e colocan os nosos corpos no lugar que arelamos, ese no que podemos modificar a estrutura das cousas e permitir que un estraño afán nos envolva. Situármonos nese espazo invisíbel no que o desexo se concede faise difícil, mais é o que afirma Lucía Aldao ao final deste libro: “Estás onde está o desexo/ e onde se concede”. Tendo conta disto, se lemos o libro dende o final, veremos, no propio retroceso, o permiso que Aldao se concedeu a si mesma para regresar ao punto de eclosión inicial, isto é, acompañaremos, en certa medida, a voz da poeta nese periplo realizado á inversa que propiciou a construción deste libro, así é que viviremos a elaboración destas memorias dende o mesmo lugar do tempo no que se coloca a construtora do libro: o presente que vira o ollo do retrovisor e pon en marcha o imaxinario desas lembranzas para ordenalo, en principio cronoloxicamente. Emprego “en principio”, porque, talvez, o teña organizado en función das intensidades vividas. Ou daqueles momentos que, na súa memoria, foron o motor inicial, e, dende aí, ata os máis próximos ao presente da poeta. Iso si, para reagrupar estes recordos, subdividiu o libro en seis lugares de paso. Estes son: Velvet, Backstage, Rúa da Independencia -co mítico Bar de Juan-, Artillería e Estacada. Estes espazos nocturnos, moi populares na noite coruñesa, configuran un todo que foi estruturado así para atopar acomodo no papel. Tal foi a decisión da autora, que, moi sabiamente, quixo crear un fío que unise o que estaba separado. Ela mesma explicou isto nunha entrevista: “A verdade é que buscarlles unha casa aos poemas foi un exercicio ben interesante, moi diferente para min, porque eu nunca construíra un libro (…) O xeito que eu atopei para dispór os textos foi un paseo nocturno onde hai seis paradas cuns nomes que veñen xustificados pola temática dos poemas”. Moi atinada esta decisión, coido, porque ese percorrido polos diferentes escenarios da noite coruñesa é o fío que une o que, repito, estaba separado. Alén desta distribución textual, hai algo ben interesante que se pode aprezar coa lectura: a existencia de poemas devorábeis na intimidade lectora e outros en vivo e en directo nun recital. A existencia dos primeiros débese, como explica a poeta, á unha necesidade, experimentada nos últimos anos, de tocar o público lector no espazo privado asociado á tradicional lectura. (…)”

“Navegar, tamén, contra os clixés: 40 anos de poesía galega”

Artigo de Montse Dopico en Praza (foto de Distrito Xermar):
““A poesía galega de hoxe é como é porque as mulleres tomaron o temón”. Con palabras coma estas comezou Marta Dacosta a primeira das mesas celebradas no congreso Nós tamén navegar. 40 anos de poesía galega, organizado pola AELG e que se desenvolveu hai uns días no Pazo da Cultura de Pontevedra. As dúas xornadas deste encontro serviron para reivindicar, entre outras cuestións, a poesía escrita por mulleres, mais alén dos tópicos porque, tal como remarcaba Yolanda Castaño en alusión aos discursos sobre as “poetas dos 90, “houbo que estar alí para vivilo”.
Castaño repasou precisamente, por quenda xeracional -antes dela falaron Helena Villar Janeiro e despois Rosa Enríquez– a chamada poesía dos 90. Cando se menciona a “cacarexada eclosión” de mulleres poetas nesta década, indicou, tamén hai que lembrar o “acoso intolerable que tivemos que aturar”. Citou, ao respecto, as “pseudocríticas literarias” que aludían aos seus ciclos menstruais, os insultos relacionados coa súa sexualidade, as “caricaturas en roupa interior” ou, en xeral, as consideracións “extraliterarias” coas que se lían os seus libros, ao tempo que “debates sobre o noso aspecto desatendían o noso traballo”, vindo ademais, moitos destes ataques, -sostivo-, de persoas consideradas parte da “vangarda intelectual”, “progresista”, “iconoclasta” e “cool”.
Antes dela, Marta Dacosta, -que actuou como moderadora da mesa-, salientara que, aínda hoxe, as mulleres teñen un papel “secundario” -tamén na poesía- en canto a visibilidade ou, simplemente, número de autores e autoras publicados ou premiados. “Seguimos a ser minoría”, sinalou. Como o eran na xeración de Helena Villar Janeiro, que repasou algúns dos atrancos cos que ela mesma tivo que enfrontarse por ser muller escritora. (…)”

Crónica fonográfica do Congreso de Poesía Nós tamén navegar: inauguración e grupo de traballo Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016

Nós tamén navegar. 40 anos de poesía galega é o título do Congreso de Poesía organizado pola AELG, coa colaboración do Concello de Pontevedra, co que se pretendeu facer unha revisión da poesía galega nos últimos catro decenios, un exame da súa situación actual e do peso da poesía no sistema literario e na sociedade galega, tendo en conta a relevante diversidade de propostas, achegas e temáticas que mostran as diferentes poéticas existentes, e tamén analizar colectivamente os retos para o futuro.

Aquí pode escoitarse a crónica fonográfica completa, da que destacamos hoxe os referentes á inauguración e ao primeiro grupo de traballo, Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016.

Inauguración. Carmen Fouces, Concelleira de Cultura do Concello de Pontevedra.

Intervención de Cesáreo Sánchez, presidente da AELG:

Presentación do 1º grupo de traballo: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016. Marta Dacosta:

1º grupo de traballo: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016. Helena Villar:

1º grupo de traballo: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016. Yolanda Castaño:

1º grupo de traballo: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016. Rosa Enríquez:

1º grupo de traballo: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016. Coloquio.

Conclusións dos grupos de traballo do Congreso de Poesía da AELG. 40 anos de poesía galega. Nós tamén navegar

Estas son as conclusións dos grupos de traballo do Congreso de Poesía da AELG. 40 anos de poesía galega. Nós tamén navegar.

Grupo de traballo 1: Nós tamén navegar, a poesía galega de 1976 a 2016.
Coordinadora: Marta Dacosta
Relatoras: Helena Villar, Rosa Enríquez e Yolanda Castaño
Comezamos este Congreso falando do que consideramos o cambio de rumbo desta fin de século: a contribución das escritoras. A poesía galega de hoxe é como é, porque as autoras anovaron os temas, introduciron novos materiais poéticos e desmontaron a imaxe que lles reservaba a ideoloxía patriarcal falando coa súa propia voz.
Con todo, as escritoras seguen a ocupar un papel secundario na edición e nos premios e seguen a ser xulgadas, elas e a súa obra, de maneira prexuizosa con argumentos extraliterarios.
E, aínda así, a situación ten mudado de maneira positiva nestes corenta anos, como as intervenientes expuxeron, e foi enormemente beneficioso para a poesía galega, pois a contribución das escritoras foi e segue a ser esencial. Unha contribución en que desaparecen os límites xeracionais e hai unha coincidencia de obxectivos e arelas entre todas as autoras en activo desde 1990.
No congreso, subscribiuse novamente a idea que Manuel María expresara naqueles seus versos: a poesía desvela e crea a realidade. É, por tanto, o xénero que reclama para si o dereito de enunciar este tempo en que vivimos e a facelo con garantías de liberdade e de respecto para a nosa lingua.
En coherencia con isto, o Congreso expresou a súa solidariedade coas escritoras e os escritores cataláns que denunciaron recentemente os impedimentos para continuar coa súa actividade.

Grupo de traballo 2: Teatro e outras formas de comunicación do poético (oralidade, popular, etc.)
Coordinador: Afonso Becerra
Relatoras/es: Miguel Sande, Antonio Reigosa e Silvia Penas
A importancia desta mesa radica, en primeiro lugar, en poñer en foco unha manifestación artística e cultural como é o teatro, sobre a que se ten xerado pouca reflexión nos ámbitos comunitarios e tamén nos literarios. En segundo lugar, porque cómpre revisar e construír, cada certo tempo, un discurso arredor da poesía escénica en Galiza e dos desafíos e límites respecto ao texto literario.
Para abordar, de maneira heteroxénea e ecléctica, esa reflexión foron convidados a participar nesta mesa dous escritores e unha escritora que nos ofreceron cadansúa testemuña directa de tres maneiras de modelar o poético:
Entre outros aspectos, Miguel Sande expuxo que só a poesía pode salvar o teatro e reivindicou o teatro fóra dos edificios teatrais para poder expandirse cara a outros horizontes. Reivindicou, tamén, o valor e a fortaleza da palabra núa. Sinalou que, para el, a poesía é unha árbore primixenia e que dela saen diferentes pólas, como pode ser a novela, o poema ou a peza dramática. A poesía como unha mirada humanizadora sobre o mundo.
Antonio Reigosa apuntou que na poética da fala sempre hai unha vontade de estilo, co emprego de todos os recursos posibles. Falou das vantaxes de “oralizar” ou “dicir”, fronte a ler algo escrito, como o xeito mellor de chegar ao ouvido. Tamén nos fixo pensar en como cando escribimos violentamos a poética da fala e, incluso, como a cultura escrita inflúe na nosa oralidade.
Silvia Penas, pola súa banda, falou do traballo colaborativo no grupo poético musical Cintaadhesiva, no que ela achega os textos. Contounos como eses textos poéticos nacen e se mesturan coa música e, incluso, coa videoarte, sen que ningunha das linguaxes predomine ou prevaleza sobre a outra. Falounos de como a performance fai saír a poesía do espazo privado e como se converte nun feito comunitario. A performance e a poesía como maneira de construír novas subxectividades. O contacto, a cinta adhesiva, que é o nome do seu grupo, como metáfora de xuntar o diverso e tamén de resistencia.

Grupo de traballo 3: Interaccións poéticas: ensino, lingua, ciencia
Coordinadora: Mercedes Queixas
Relatoras/es: Ramón Caride, Ramón Nicolás e Estíbaliz Espinosa
A perspectiva diacrónica permite detectar puntos febles que actuaron como resistencias para un maior avance en positivo da práctica da poesía nas aulas.
A escola como reprodutora dos hábitos sociais, máis influenciados pola praxe consumista e material, non é allea ao afastamento das humanidades, da lectura e da poesía.
Para alén da falta de normalidade cultural, a rixidez dos currículos escolares, máis centrada en ítems cuantificadores numéricos, desatende a vontade ou vocación expresiva, creativa e emotiva do alumnado, que fica á vontade daquel profesorado preocupado polo achegamento da literatura ao alumnado, desde unha perspectiva vital contemporánea e complementaria da formación do ser humano en construción.
Asemade, a lexislación lingüística tan restritiva e penalizadora na actualidade da docencia de certas materias do ámbito científico, ademais de reforzar a diglosia e promover o non achegamento ao galego do alumnado máis novo das áreas castelanófonas, limita o desenvolvemento das habilidades propias da lectura e da comprensión en galego, o que impide o coñecemento e a posterior fixación na lingua propia.
Con todo, a firme vontade creadora das poetas converteu os puntos febles en resistencias positivas para a evolución da poesía vinculada ao ensino, ao coidado da lingua e ao convivio intercomunicador coa ciencia.
A elaboración de novas ferramentas didácticas bibliográficas, o maior achegamento aos propios autores e autoras, a impartición de obradoiros de escrita, o desenvolvemento de múltiples metodoloxías de transmisión poética (blogues, redes sociais, poesía visual, música…) colocan a poesía en diferentes rexistros próximos ao tempo das novas xeracións.
A poesía galega ten futuro porque a precisamos.

Grupo de traballo 4: Traducións e diálogos con outros sistemas poéticos
Coordinador: Ramiro Torres
Relatoras/es: María Reimóndez, Raúl Gómez Pato, Tiago Alves Costa
As principais conclusións ás que se chegaron son as seguintes:
A relevancia de cuestionar e superar a perspectiva patriarcal hexemónica que lastra a tradución no noso sistema.
O recoñecemento da importancia da tradución como medio de enriquecemento da lingua e a poesía galegas, compensando a demora histórica en chegar a interiorizar no noso sistema a creatividade das demais culturas.
Analizáronse tamén as conexións de Galiza coa Lusofonía como espazo de encontro poético bidireccional non suficientemente visibilizado, constituíndo un exemplo das potencialidades existentes de diálogo con outros sistemas culturais.

Grupo de traballo 5: 40 anos de poesía aos ollos da crítica
Coordinadora: María Xesús Nogueira
Relatoras/es: Vicente Araguas, Teresa Seara e Mario Regueira
Nesta mesa debateuse sobre o papel que a crítica desempeñou no relato da poesía galega destas catro décadas: a súa relevancia, as súas achegas, a súa influencia na construción do discurso historiográfico, as súas tarefas pendentes. As tres intervencións suscitaron un intenso e prolongado debate que se centrou, entre outros asuntos, en como a crítica abordou ao longo deste período a periodización (a cuestión xeracional) e o xénero.

Grupo de traballo 6: Innovación poética, trans-xénero, novas modalidades
Coordinador: Carlos Negro
Relatoras/es: Fran Alonso, Antía Otero e Celia Parra Díaz
A poesía galega contemporánea significa tamén unha aposta polo hibridismo e a fusión artística, converténdose nun campo expandido que, desde a palabra, interacciona coa imaxe, a plástica, a música, a danza, a perfomance e o videopoema. Existe, por tanto, un entorno de exploración onde se funden voz e mirada, para procurar novas linguaxes en múltiples soportes tecnolóxicos, que posibilitan tamén novos códigos expresivos (ciberpoesía).Trátase, en definitiva, de aceptar que a poesía é un ser mutante, unha especie de fotosíntese creativa que nos conecta co universo a través da perturbación das formas.