Arquivo da categoría: Entrevistas
Ana Cabaleiro: “Para min unha casa é o lugar onde nacín e crecín a nivel persoal e a nivel literario”
Entrevista a Ana Cabaleiro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Estase a voltar a un patrón de relacións dependentes e mesmo tóxicas logo de anos onde precisamente se puña en valor o contrario?
– Ana Cabaleiro (AC): Non creo que haxa dous momentos diferentes. Quero dicir, penso que hai que pór en valor a independencia nas relacións, isto depende tamén de ter os medios posíbeis, e sobre todo de que a liberdade individual sexa respectada.
Hai realidades que non van parellas co que defendemos. Non é cuestión do que defendemos ou deixamos de defender na literatura. A min gustoume sempre traballar coa fenda, con esa fenda que contrasta coa tendencia do que sería o ideal. Cando falo de empoderamento feminino ou cando falo de feminismo, falo moitas veces de ideais que teño como persoa feminista.
Cando escribo, escribo sobre cousas que lastran o meu día a día. Quero dicir, escribo sobre cousas que permanecen e que non fan posíbel que o ideario que teño a nivel persoal se realice.
– ND: A protagonista realiza o Camiño de Santiago para escenificar un novo comezo e conectar novamente consigo mesma, por que o Camiño?
– AC: Por un lado porque o Camiño é realmente un tipo de viaxe totalmente diferente do habitual, é dicir, é unha forma de viaxar que se pode facer de moitas maneiras pero que se saía do común.
Elixín precisamente o Camiño porque se deturpou e a maneira que hai actualmente de facer o Camiño perdeuse en moitos sentidos. Supoño que é posíbel facelo en certo silencio, e de maneira individual, pero está francamente masificado, mercantilizado e ao servizo do capitalismo, e está ao servizo incluso das viaxes organizadas que son o contrario ao espírito do Camiño, dunha peregrinación. Por iso eu quixen meter o Camiño como unha toma de distancia física e real e tamén como contraposición do que se converteu o Camiño nos últimos tempos. (…)”
Alba e Xabier, escritores de literatura infantil e xuvenil afincados na Limia
Entrevista a Alba de Evan e Xabier Domínguez en Dende a Limia:
“Xabier e Alba, Alba e Xabier son dous profesores, que dedican as horas que lle quedan libres no seu traballo, non solo para escribir contos para cativos e mozos, se non que aínda lles queda un pouco para dirixir a súa propia editorial, sendo a única que existe na Limia, en concreto en Vilar de Barrio. Xabier e Alba, non só son parella de escritores, facéndoo a “dúas mans”, se non como di Alba, non só comparten a paixón pola literatura, senón que tamén comparten a súa vida persoal.
Chegan ao dendealimia para presentar o seu último libro xuvenil, que fai o nº 20, Segredos soterrados, ambientado na Baixa Limia, no campamento de verán de Muíños e nas minas das sombras en Lobios.
Publicada en Xerais para mozos e mozas de máis de 12 anos di o resumo que é unha unha novela de maxia, intriga e acción que nos transporta á Galicia castrexa e á época da romanización.
O verán comeza prometedor no campamento que Anxela está a gozar en Muíños xunto con Sabela, Jorge e, por suposto, a gata Morriña. Mais, pronto, un misterio do pasado crúzase no camiño e dá paso a unha carreira contrarreloxo por descubrir a verdade e manterse a salvo. Que relación teñen unha mina abandonada, un avión dos Aliados e unha poderosa multinacional? Unha trepidante aventura que viaxa á II Guerra Mundial e descobre a presenza nazi en Galicia, os tesouros agochados no subsolo e as tramas de corrupción que manexan o mundo.
Xabier e Alba din que é a segunda parte dun, que estaba ambientado entre Vilar de Barrio, Vigo e a serra de S. Mamede.
Aínda que a súa idade sexa curta a súa traxectoria como escritores xa é moi longa tendo no seu “haber” máis de 20 títulos da colección Naturizo, dirixida sobre todo aos cativos que comezan coas súas primeiras lecturas. Tamén temos pequenos libros para máis de 8 e este último para máis de 12.
Outra das facetas das que xa falamos é que a parella tamén son editores, creando durante a pandemia a única editorial que existe na Limia, Antela Editorial.
A editorial xurdiu a comezos da pandemia despois de que nos xa tiveramos moitos libros publicados con outras editoriais. Antela Editorial está máis dirixida ao libro infantil e nos escribimos para o público máis xuvenil. Iso non quere dicir que non teñamos algún libro noso publicado en Antela Editorial, pero intentamos non abusar. Nos temos o criterio moi claro coas obras de outros autores, pero non seríamos moi obxectivos cos nosos libros.
– Como son os comezos dun libro que vai a ser escrito como se soe dicir a dúas mans?
– Ao principio poñemos en común unha historia que se nos ocorre a calquera dos dous. Unha vez aceptada desenrolamos o que despois serán os capítulos e comezamos a escribir nun documento de “Google docs”. Un escribe unha parte, o outro revísao e continua escribindo e vamos solapándonos. Desta maneira cando se remata, leva varias revisións, e case que nunca hai conflitos, polo que é moi difícil saber cal é a parte de cada un. (…)
Quédalles un pouco cara de “ummm”… cando teñen que recoñecer, que pode ser polo de profetas na terra, pero para ser a única editorial que existe na Limia, aínda nunca tiveron a oferta de facer a presentación na capital da Limia-Xinzo. Están confiados que, antes que remate o outono, se lles ceda a Casa de Cultura para facer a presentación, non solo das súas publicacións, se non da editorial, que pode servir para poder editar algún libro dos moitos escritores noveis que desputan na Limia.
Recoñecen que son máis coñecidos en Lugo, Pontevedra e Coruña que na propia provincia. Contan que despois desta entrevista e da presentación que esperan facer en Xinzo, xa sexan primeiro os coles da comarca os que coñezan máis os seus contos, escritos dende esta, a súa terra. De Xabier por nacemento e de Alba por decisión.”
Ramón Villares: “A irmandade cultural con Portugal pode conducir a máis colaboración”
Entrevista a Ramón Villares en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): É aí, coa creación do reino de Portugal, cando se esgaza a Gallaecia e esa historia común sigue camiños distintos.
– Ramón Villares (RV): A tese principal do libro é que estas cousas non é que se decidiran para sempre, pero que o do século XII foi fundamental. Niso apóiome máis na percepción diso de Murguía, que tiña unha percepción bastante clara do que fora Xelmírez e do que era unha monarquía, un reino, como institucións substantivas. No século XII tómanse dúas rutas diferentes, unha ruta máis cultural, máis baseada no poder eclesiástico, máis conectada coa Europa dos francos, que representaría Xelmírez, e unha ruta máis política, máis baseada na idea dun reino e dun rei, que foi Afonso Henriques. Na súa propia vida case chegou aos Algarves e construíu non só a monarquía, senón o territorio portugués case como o coñecemos hoxe. O resultado foi que a Gallaecia Magna, a dos suevos e posterior, quedou escindida. Para a Gallaecia do norte foi, a longo prazo, bastante brutal, porque quedou excéntrica, incrustada nun reino que estaba lonxe, non tivo ocasión de facer a guerra, non tivo un imperio, como tiveron os portugueses, en fin, todas estas cousas que decidiron o pasado. (…)
– LVG: Antes falou de desafíos. Cales son, na súa opinión?
– RV: Creo que hai dous. Un é amortecer na medida do posible o peso que teñen os estados nación sobre calquera idea que supoña un cambio do poder territorial, porque tanto Madrid como Lisboa están moi atentos ao que pode pasar en calquera destes supostos. O segundo é ter unha estrutura institucional que no caso do galego é a autonomía e no caso do portugués a rexión norte pero non é equiparable ao que é a autonomía galega. Estanse dando pasos nesta dirección. Non podemos soñar aínda que teñamos un reino suevo redivivo, unha Gallaecia Magna, que todo o que hoxe adiantamos no sentido de crear esta irmandade cultural, estas relacións constantes, poida conducir a unha parcería, a transformarse nunha cooperación cada vez máis intensa. E logo a vida fará o resto. Non é necesario facer un decreto. As sociedades van ir acompañando isto. Hai profesores galegos nas universidades portuguesas, hai moitos médicos que están alí, empresarios que teñen parte das súas fábricas en Portugal e á inversa, e así é como se fai, se crea un territorio. Un territorio necesita un certo respaldo institucional, porque se non está desvalido, e ese respaldo a propia, as relacións que hai entre a Xunta de Galicia e a rexión norte son bastante boas, xa o foron dende o principio, e é un bo punto de partida.
Para Villares, a desfronteirización propiciada polo ingreso na UE está dando como resultado a creación de facto dunha unha «eurorrexión un pouco informal, sen ter un tratamento institucional propio, nin sei se o terá algún día. Eu avogo porque si, pero iso xa é outra cousa. Isto nos axuda a entender mellor as relacións con Portugal, que sempre están un pouco conturbadas, hai suspicacias, problemas, que se linguas, que se ortografías, modos de ser, se nos entendemos ou non. E creo que esa desfronteirización axudou a superar isto». (…)”
Xosé de Cea: “Coímbra é unha obra para min terapéutica, axudoume a verbalizar unha realidade interior”
Entrevista de Laura Veiga a Xosé de Cea en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu Coímbra?
– Xosé de Cea (XC): Abordar a miña infancia e a miña adolescencia a través da escrita é unha teima que teño desde que decidín dedicarme á literatura, a comezos dos anos noventa. Sen chegar a ser algo obsesivo, si que foi unha pulsión latente ao longo dos anos que tentei expresar a través de poemas soltos e relatos de ficción que nunca cheguei a publicar. Hai un par de anos, dei coa chave para escribila: renunciar á ficción e enfrontarme aos feitos esenciais daquela etapa da miña vida desde a verdade descarnada, sen enfeites nin disimulos. Desde ese punto de vista, Coímbra foi unha obra para min reveladora, terapéutica, que me axudou a verbalizar unha realidade interior, a do desarraigamento, coa que nunca me enfrontara.
– ND: Por que enfocar esta historia cara ao público adulto?
– XC: Non foi unha decisión meditada. Simplemente, dei resposta a unha pulsión, como xa dixen. O que si me serviu a escrita de Coímbra foi para constatar que, ao non ter en conta a idade dos lectores e das lectoras potenciais, un escribe cunha maior liberdade. Traballar textos para mozos e mozas dunha determinada idade obrígache a adaptarte ao seu nivel de comprensión lectora e ao seu universo mental e cultural, condicionando moito o proceso creativo. (…)”
Alba de Evan e Xabier Domínguez: “Para escribir xuntos é importante a empatía e o traballo en equipo”
Entrevista a Alba de Evan e Xabier Domínguez en La Región:
“(…) – La Región (LR): Segredos soterrados é o seu último libro.
– Alba de Evan e Xabier Domínguez (AEXD): Si, é unha historia de aventuras, onde a actualidade mestúrase co pasado a través de saltos temporais que van fiando a trama. Introducimos así á cativada nun episodio da nosa historia un tanto descoñecido: a presenza dos nazis en Galicia durante a ditadura. Entre os acontecementos que abordamos está o accidente de avión que tivo lugar en Calvos de Randín hai 70 anos, do que se conservan restos da fuselaxe nalgunhas portas do lugar. Unha trepidante aventura que viaxa á II Guerra Mundial e descobre a presenza nazi en Galicia, os tesouros agochados no subsolo e as tramas de corrupción que manexan o mundo. Apto para lectores de 10 a 99 anos.
– LR: É o seu libro número 20. Que supón isto para vostedes?
– AEXD: A verdade é que para nós é un soño que se cumpre, non porque soñásemos en publicar tanto, senón porque excede todas as nosas esperanzas no mundo da literatura. Gozamos moitísimo do proceso da escrita, pero o mellor é ver como esas historias que escribimos chegan aos seus lectores, que as aprecian e as desfrutan. A resposta dos lectores é excepcional e nunca viviremos o suficiente para agradecer a acollida que teñen as nosas obras, así como o agarimo co que nos tratan as libreiras, mestras e demais implicados.
– LR: Cando comezaron a publicar?
– AEXD: Pois a verdade é que foi un proceso natural, os dous estabamos de profes no mesmo centro educativo, e colaborábamos nun proxecto medioambiental. Escribimos catro contos para animar aos peques a participar no proxecto e fomentar a reciclaxe e valores ecolóxicos….gustáronlles tanto que pensamos que podería ter saída con algunha editorial. Así naceu a colección de contos Naturizo, e comezamos a escribir máis en serio. (…)”
Antón Cortizas: “A soidade tamén se pode percibir nunha persoa sociábel que non se sinta acompañada”
Entrevista a Antón Cortizas en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): A soidade non desexada vémola no protagonista do relato, que pasa os días sen socializar. Que medidas se poden tomar ante esta situación que sofren diariamente tantas persoas?
– Antón Cortizas (AC): É unha pregunta que pode ter centos de respostas. De quen ti ben sabes foi escrito como unha situación que moitas persoas padecen e que vemos a miúdo cando andamos pola rúa. Hai moitas solucións, desde a axuda externa doutras persoas que contribúen a que soidade non te venza, até a propia decisión persoal de non deixarse vencer pola soidade.
Desde o punto de vista público e colectivo, cómpre evidentemente satisfacer tamén a través de organismos e asociacións a necesidade que temos de relacionarmos uns cos outros e pasar o tempo en colectividade porque somos animais colectivos.
– ND: Inspirouse nalgún caso que coñeza para elaborar a historia que artella o relato?
– AC: Non. O sentimento de soidade podemos telo calquera persoa moitas veces. Sentímonos sós a miúdo. Isto non é porque non teñamos ao noso redor xente que queiramos e que nos queira, senón que ás veces a soidade tamén se pode percibir nunha persoa sociábel que non se sinta acompañada. En moitas ocasións vemos que hai xente que está en momentos difíciles incluso dentro do seu ámbito familiar.
Para min é unha xeneralidade, para construír a historia tomei como referencia impresións que podo ter cando vou paseando só por onde sexa. Moitas veces tampouco tes a persoa adecuada para que te acompañe a todas partes en todo momento. (…)”
María Reimóndez: “A literatura non é so contido, non se trata só de contar cousas, senón como se contan”
Beatriz Maceda Abeleira: “A escrita, aínda que parte da observación, é precisamente un acto de soidade”
Carlos Callón: “A emigración galega na Idade Moderna é masiva pola Península e iso fai que sexa moi habitual escoitar galego nas rúas de Valladolid ou Madrid”
Entrevista de Manuela Nores Fresco a Carlos Callón na revista Mazarelos:
“(…) – Mazarelos (M): Como xurdiu a idea de escribir O libro negro da lingua galega?
– Carlos Callón (CC): Ao comezo a miña intención era simplemente compilar nun libro información que estivese espallada en diferentes traballos para termos unha ferramenta semellante ao que xa existía no caso doutras linguas, coma o catalán ou o vasco, desde había tempo. Porén, de súpeto, atopei cousas inesperadas e vin que había unha parte de investigación aínda por desenvolver, polo que comecei a tirar do fío no meu tempo libre sempre que por razóns profesionais e persoais tivese tempo para facelo. Eu pensaba: “se eu, profesor de galego e presidente da Mesa pola Normalización Lingüística durante anos non souben isto, é necesario que a sociedade en xeral o coñeza”.
Non obstante, un problema que hai sempre que investigamos é decidir cando lle pomos límites. Este ensaio chegou a ter máis de mil páxinas e tamén entendín que había que ir recortando, póndolle un límite temporal e resumindo o máis posíbel os casos. Ademais, eu tamén comprendín que este traballo, como traballo individual dunha persoa, chegaba até aquí, e as persoas que lean o libro verán que hai moitas páxinas nas que digo “eu imaxino que de consultar este arquivo atopará máis información” ou, por exemplo, no caso das escolas do s. XVIII ou no das multas por falar galego en público durante o franquismo aínda hai moito que investigar. Eu tentei, na medida das miñas posibilidades, que fose unha obra divulgativa, aínda que sempre sen escatimar nin unha soa nota de rodapé para que aparecesen claramente as fontes, porque dalgún xeito é unha obra de investigación mais tamén unha obra de combate.
A respecto da investigación, aínda tratándose dun libro de sinatura individual, poderiamos dicir que é colectiva en moitos aspectos, porque, por unha banda, hai moita información á cal eu non tería chegado se non fose pola axuda de persoas ás que eu lles preguntaba e me daban indicacións dos pasos a seguir ou dos erros a evitar e, pola outra, atopei fontes directas de persoas que sufriron represión ou que foran testemuñas desta que me permitiron exemplificar e narrar os casos máis recentes de discriminación lingüística. Cheguei até alí onde había fontes hemerográficas ou testemuñas persoais que me indicaban o camiño, mais segue sendo necesario un profundo traballo nos arquivos da administración, e para iso é necesario un equipo de investigación que vaia arquivo municipal a arquivo municipal o que implica que institucións con capacidade, como as universidades, a Real Academia Galega, o Consello da Cultura Galega ou o Centro Ramón Piñeiro poñan os seus esforzos, porque é sorprendente a cantidade de aspectos que están aínda por investigar.
– M: Que mudanzas hai entre a represión lingüística existente no franquismo e a de séculos anteriores?
– CC: Penso que é moi importante subliñar que o franquismo non inventa unha política de lingüicidio propia. Esta frase tómoa literalmente do catedrático de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago de Compostela Xosé Manoel Núñez Seixas, mais para min é fundamental lembralo porque moitas veces transmítennos a idea de que o galego só foi perseguido cos Reis Católicos e despois durante o franquismo, e incluso cando se recoñece iso esquécese explicar as dimensións desa persecución coma se fose algo etéreo ou unha persecución só cultural. Se o franquismo non ten que ilegalizar o galego é porque o galego no ano 1936 aínda non era legal a pesar de todo o que se traballou polo Estatuto de autonomía, porque como lembra Castelao, a II República, aínda sendo un gran tempo de esperanza, colocou moitos obstáculos para a súa aprobación. Tamén conta Castelao no Sempre en Galiza como agardaban ter un decreto para que se aceptase o galego nas escolas e Vicente Risco fala de como se prohibía explicar nos congresos a petición de galeguización da escola.
As raíces da represión lingüística son moito máis fondas. De feito, o Libro negro da lingua galega comeza en 1480 coa prohibición de uso do galego aos escribáns, mais lembremos que no ano 1543 aparece xa o primeiro documento conservado que explica como se debe reprimir o galego nas escolas. Un documento valioso non só para explicarmos a nosa propia historia senón tamén para explicarmos a situación xeral das linguas na Península Ibérica, porque non conservamos un documento tan antigo semellante para o catalán ou para o vasco. Isto non quere dicir que os seus foran uns camiños de rosas porque non o foron, mais é curioso como se tende a esquecer a nosa propia represión, unha represión que ademais se basea na deshumanización do pobo, con metáforas animalizadoras como que máis que falar rinchamos ou ladramos… Aí hai tanto unha cuestión nacional como unha cuestión de clase. (…)”
