Entrevista de Ana Loureiro a Henrique Rabuñal en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Un dos eixos argumentais é a realidade política. Considera que é unha temática ben representada na literatura?
– Henrique Rabuñal (HR): A literatura galega, para ser un país demograficamente pequeno, é moi diversa. Practicamente todos os xéneros e subxéneros teñen algún tipo de representación. A análise política ten tamén certa presenza. Quizais podería ter máis, mais hai moitos exemplos que corroboran o interese pola política.
– ND: Entón por que elixiu vostede esta temática?
– HR: Porque eu, aínda que son arteixán de nacemento, levo corenta anos vivindo na Coruña e non podo nin quero abstraerme dos acontecementos e persoeiros políticos de importancia na cidade. Ese interese pola política máis próxima é o que me levou a escoller un personaxe moi emblemático da política coruñesa das últimas décadas como un dos protagonistas.
– ND: O texto dá comezo cunha cita de Píndaro que di: “Aprendede a limitar as vosas ambicións; é un funesto delirio suspirar polo que non se pode ter”. Por que?
– HR: O meu relato intenta estabelecer ligazóns con outros textos da historia da literatura galega. En concreto con Rafael Dieste, que citaba tamén a este mesmo autor. Nesta cita hai xa unha mensaxe, advertencia e código ético que se transmite para que o lector teña en conta na lectura e que, dalgunha maneira, guía o texto.
– ND: Unha das premisas da historia é que non é posíbel fiarse dun retrato. A que se debe esta metáfora?
– HR: Ao longo do relato dise que cos retratos hai que ter certa precaución porque en certa medida, como acontece con moitas formas de arte, o retrato pode ser un labirinto, unha ocultación, unha mestura de elementos… A min gústame moito estimular a perspectiva crítica. Non temos que crer o que vemos porque, ás veces, hai que aprender a mirar as cousas de maneira que se observe o que non é tan evidente. Iso pasa tamén cos propios retratos; ocultan cousas, acentúan outras… (…)”
Arquivo da categoría: Entrevistas
María Canosa, autora do relato ’27 lúas’: “O protagonista do relato é real; é meu avó”
Entrevista de Ana Loureiro a María Canosa en Nös Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como comentaba, o relato está baseado na vida do seu avó. Que diferenzas atopa entre escribir sobre a realidade ou inventar outras historias?
– María Canosa (MC): Eu o que máis escribín até agora, aínda que estou comezando a centrarme nas biografías, foi ficción. Na ficción son moito máis libre, nas biografías teño que ser máis fiel á realidade. Para min isto era unha débeda que eu tiña co meu avó. Por unha parte, quería ser exacta co que me contara e buscar entre a miña memoria as anécdotas que nos tiña relatado e, ao mesmo tempo, quería poñerme na súa pel, saber o que sentía. Son consciente de que el nolo contaba intentando evitarnos o sufrimento. Eu quería meterme na súa mente para intentar reflectilo no relato.
– ND: É posíbel atopar elementos positivos na narración de historias tan duras?
– MC: O positivo que se pode sacar é a capacidade de superación que mantivo ao longo da súa vida. Mais en ningún momento está xustificado. A el tocoulle vivir iso e coa situación social que había puido elixir ir á fronte, agocharse, cambiar de bando… Creo que sendo moi consecuente coas súas ideas e co respecto á vida mantívose firme. Ás veces a congruencia si ten unha vía de escape, pero creo que é completamente inxusto o prezo que se lle fai pagar. El puido saír a diante, superalo, formar unha familia e ser feliz porque dentro de toda a traxedia a sorte quíxolle dar unha físgoa de esperanza. O positivo que saquei é iso. O xeito no que foi capaz de agarrarse a un milagre. Mais non está xustificado todo ese sufrimento, toda a dor, a morte dos seus irmáns… Iso non hai maneira de reparalo.
– ND: Un punto importante do relato é a paisaxe. Cre que se coñece a relación entre os lugares da Galiza co franquismo?
– MC: Creo que aínda quedan moitas cousas por descubrir. Creo que se está abrindo ese camiño. Mais penso tamén que estamos no límite. A inmensa maioría da xente que sufriu esa época xa non está. Se foron capaces de transmitilo, quizais algúns descendentes aínda teñen algúns datos, mais cada vez é máis difícil. Quedan moitas cousas por descubrir e non sei se xa estaremos fóra de tempo para poder facelo. (…)”
Héctor Pena: “O fútbol é o leitmotiv dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión”
Entrevista de Laura Veiga a Héctor Pena en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como nace a historia de Ester?
– Héctor Pena (HP): Está inspirada nunha personaxe real, Irene González, a pioneira do fútbol feminino na Galiza. Ela comezou a xogar a comezos do século XX, mais por desgraza tivo unha vida bastante breve a causa dunha tuberculose pola que morreu cando aínda estaba despegando a súa carreira. Eu coñecín a súa historia arredor de 2012 pola man de Eladio Muíños, un señor que investigou moito sobre a historia do Real Club Deportivo da Coruña, cando eu me estaba documentando para un futuro libro sobre o Trofeo Teresa Herrera. Aí foi cando decidín que igual podía facer unha novela histórica proxectando un pouco a esencia da personaxe, porque o certo é que o único que teñen en común Irene e Ester é que son mulleres que xogan ao fútbol na Coruña.
Con todo, pareceume unha base moi sólida para poder construír todo un relato ao seu arredor. E neste sentido, este é un ámbito de investigación que, afortunadamente, evolucionou moito na última década. Agora é unha disciplina estudada e respectada. Precisamente por este motivo cada vez é máis complexo que aparezan figuras como a de Irene que estiveran agochadas. Eu persoalmente non creo que vaia haber algo como o fenómeno que foi ela, cando menos a curto ou medio prazo.
– ND: Ademais, ten o engadido de ser unha historia pensada para un público xuvenil, polo que tamén pode servir de inspiración.
– HP: Claro. De feito, a cuestión do fútbol é a columna vertebral a través da que se tece a obra, mais como elemento fundamental só o é nun dos capítulos. O resto é a construción dunha historia sobre mulleres, identidades sexuais e represión. Tamén hai un elemento que para min era fundamental que era engadir personaxes que non foran malos ou bos absolutos. No mundo actual todo se mira en branco e negro, non hai unha escala de gris, e por iso eu quixen que na miña novela houbese personaxes aparentemente positivas que non son completamente boas así como outras negativas e desprezábeis que non son malas absolutas.
É dicir, que estas persoas que son malas, chegados a certo punto, poden ter unha chispa de luz, que non diría que é unha redención, mais si que é unha forma de expresar un certo optimismo. Sempre tento ver algo de positividade nas persoas e así tentei compor a novela, engadindo optimismo sobre o xénero humano e a forma de ver a vida. (…)”
Residencias Mariñán de Literatura e Pensamento. Esther Carrodeguas. Decembro 2022
Ana Cabaleiro: “Para min unha casa é o lugar onde nacín e crecín a nivel persoal e a nivel literario”
Entrevista a Ana Cabaleiro en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Estase a voltar a un patrón de relacións dependentes e mesmo tóxicas logo de anos onde precisamente se puña en valor o contrario?
– Ana Cabaleiro (AC): Non creo que haxa dous momentos diferentes. Quero dicir, penso que hai que pór en valor a independencia nas relacións, isto depende tamén de ter os medios posíbeis, e sobre todo de que a liberdade individual sexa respectada.
Hai realidades que non van parellas co que defendemos. Non é cuestión do que defendemos ou deixamos de defender na literatura. A min gustoume sempre traballar coa fenda, con esa fenda que contrasta coa tendencia do que sería o ideal. Cando falo de empoderamento feminino ou cando falo de feminismo, falo moitas veces de ideais que teño como persoa feminista.
Cando escribo, escribo sobre cousas que lastran o meu día a día. Quero dicir, escribo sobre cousas que permanecen e que non fan posíbel que o ideario que teño a nivel persoal se realice.
– ND: A protagonista realiza o Camiño de Santiago para escenificar un novo comezo e conectar novamente consigo mesma, por que o Camiño?
– AC: Por un lado porque o Camiño é realmente un tipo de viaxe totalmente diferente do habitual, é dicir, é unha forma de viaxar que se pode facer de moitas maneiras pero que se saía do común.
Elixín precisamente o Camiño porque se deturpou e a maneira que hai actualmente de facer o Camiño perdeuse en moitos sentidos. Supoño que é posíbel facelo en certo silencio, e de maneira individual, pero está francamente masificado, mercantilizado e ao servizo do capitalismo, e está ao servizo incluso das viaxes organizadas que son o contrario ao espírito do Camiño, dunha peregrinación. Por iso eu quixen meter o Camiño como unha toma de distancia física e real e tamén como contraposición do que se converteu o Camiño nos últimos tempos. (…)”
Alba e Xabier, escritores de literatura infantil e xuvenil afincados na Limia
Entrevista a Alba de Evan e Xabier Domínguez en Dende a Limia:
“Xabier e Alba, Alba e Xabier son dous profesores, que dedican as horas que lle quedan libres no seu traballo, non solo para escribir contos para cativos e mozos, se non que aínda lles queda un pouco para dirixir a súa propia editorial, sendo a única que existe na Limia, en concreto en Vilar de Barrio. Xabier e Alba, non só son parella de escritores, facéndoo a “dúas mans”, se non como di Alba, non só comparten a paixón pola literatura, senón que tamén comparten a súa vida persoal.
Chegan ao dendealimia para presentar o seu último libro xuvenil, que fai o nº 20, Segredos soterrados, ambientado na Baixa Limia, no campamento de verán de Muíños e nas minas das sombras en Lobios.
Publicada en Xerais para mozos e mozas de máis de 12 anos di o resumo que é unha unha novela de maxia, intriga e acción que nos transporta á Galicia castrexa e á época da romanización.
O verán comeza prometedor no campamento que Anxela está a gozar en Muíños xunto con Sabela, Jorge e, por suposto, a gata Morriña. Mais, pronto, un misterio do pasado crúzase no camiño e dá paso a unha carreira contrarreloxo por descubrir a verdade e manterse a salvo. Que relación teñen unha mina abandonada, un avión dos Aliados e unha poderosa multinacional? Unha trepidante aventura que viaxa á II Guerra Mundial e descobre a presenza nazi en Galicia, os tesouros agochados no subsolo e as tramas de corrupción que manexan o mundo.
Xabier e Alba din que é a segunda parte dun, que estaba ambientado entre Vilar de Barrio, Vigo e a serra de S. Mamede.
Aínda que a súa idade sexa curta a súa traxectoria como escritores xa é moi longa tendo no seu “haber” máis de 20 títulos da colección Naturizo, dirixida sobre todo aos cativos que comezan coas súas primeiras lecturas. Tamén temos pequenos libros para máis de 8 e este último para máis de 12.
Outra das facetas das que xa falamos é que a parella tamén son editores, creando durante a pandemia a única editorial que existe na Limia, Antela Editorial.
A editorial xurdiu a comezos da pandemia despois de que nos xa tiveramos moitos libros publicados con outras editoriais. Antela Editorial está máis dirixida ao libro infantil e nos escribimos para o público máis xuvenil. Iso non quere dicir que non teñamos algún libro noso publicado en Antela Editorial, pero intentamos non abusar. Nos temos o criterio moi claro coas obras de outros autores, pero non seríamos moi obxectivos cos nosos libros.
– Como son os comezos dun libro que vai a ser escrito como se soe dicir a dúas mans?
– Ao principio poñemos en común unha historia que se nos ocorre a calquera dos dous. Unha vez aceptada desenrolamos o que despois serán os capítulos e comezamos a escribir nun documento de “Google docs”. Un escribe unha parte, o outro revísao e continua escribindo e vamos solapándonos. Desta maneira cando se remata, leva varias revisións, e case que nunca hai conflitos, polo que é moi difícil saber cal é a parte de cada un. (…)
Quédalles un pouco cara de “ummm”… cando teñen que recoñecer, que pode ser polo de profetas na terra, pero para ser a única editorial que existe na Limia, aínda nunca tiveron a oferta de facer a presentación na capital da Limia-Xinzo. Están confiados que, antes que remate o outono, se lles ceda a Casa de Cultura para facer a presentación, non solo das súas publicacións, se non da editorial, que pode servir para poder editar algún libro dos moitos escritores noveis que desputan na Limia.
Recoñecen que son máis coñecidos en Lugo, Pontevedra e Coruña que na propia provincia. Contan que despois desta entrevista e da presentación que esperan facer en Xinzo, xa sexan primeiro os coles da comarca os que coñezan máis os seus contos, escritos dende esta, a súa terra. De Xabier por nacemento e de Alba por decisión.”
Ramón Villares: “A irmandade cultural con Portugal pode conducir a máis colaboración”
Entrevista a Ramón Villares en La Voz de Galicia:
“(…) – La Voz de Galicia (LVG): É aí, coa creación do reino de Portugal, cando se esgaza a Gallaecia e esa historia común sigue camiños distintos.
– Ramón Villares (RV): A tese principal do libro é que estas cousas non é que se decidiran para sempre, pero que o do século XII foi fundamental. Niso apóiome máis na percepción diso de Murguía, que tiña unha percepción bastante clara do que fora Xelmírez e do que era unha monarquía, un reino, como institucións substantivas. No século XII tómanse dúas rutas diferentes, unha ruta máis cultural, máis baseada no poder eclesiástico, máis conectada coa Europa dos francos, que representaría Xelmírez, e unha ruta máis política, máis baseada na idea dun reino e dun rei, que foi Afonso Henriques. Na súa propia vida case chegou aos Algarves e construíu non só a monarquía, senón o territorio portugués case como o coñecemos hoxe. O resultado foi que a Gallaecia Magna, a dos suevos e posterior, quedou escindida. Para a Gallaecia do norte foi, a longo prazo, bastante brutal, porque quedou excéntrica, incrustada nun reino que estaba lonxe, non tivo ocasión de facer a guerra, non tivo un imperio, como tiveron os portugueses, en fin, todas estas cousas que decidiron o pasado. (…)
– LVG: Antes falou de desafíos. Cales son, na súa opinión?
– RV: Creo que hai dous. Un é amortecer na medida do posible o peso que teñen os estados nación sobre calquera idea que supoña un cambio do poder territorial, porque tanto Madrid como Lisboa están moi atentos ao que pode pasar en calquera destes supostos. O segundo é ter unha estrutura institucional que no caso do galego é a autonomía e no caso do portugués a rexión norte pero non é equiparable ao que é a autonomía galega. Estanse dando pasos nesta dirección. Non podemos soñar aínda que teñamos un reino suevo redivivo, unha Gallaecia Magna, que todo o que hoxe adiantamos no sentido de crear esta irmandade cultural, estas relacións constantes, poida conducir a unha parcería, a transformarse nunha cooperación cada vez máis intensa. E logo a vida fará o resto. Non é necesario facer un decreto. As sociedades van ir acompañando isto. Hai profesores galegos nas universidades portuguesas, hai moitos médicos que están alí, empresarios que teñen parte das súas fábricas en Portugal e á inversa, e así é como se fai, se crea un territorio. Un territorio necesita un certo respaldo institucional, porque se non está desvalido, e ese respaldo a propia, as relacións que hai entre a Xunta de Galicia e a rexión norte son bastante boas, xa o foron dende o principio, e é un bo punto de partida.
Para Villares, a desfronteirización propiciada polo ingreso na UE está dando como resultado a creación de facto dunha unha «eurorrexión un pouco informal, sen ter un tratamento institucional propio, nin sei se o terá algún día. Eu avogo porque si, pero iso xa é outra cousa. Isto nos axuda a entender mellor as relacións con Portugal, que sempre están un pouco conturbadas, hai suspicacias, problemas, que se linguas, que se ortografías, modos de ser, se nos entendemos ou non. E creo que esa desfronteirización axudou a superar isto». (…)”
Xosé de Cea: “Coímbra é unha obra para min terapéutica, axudoume a verbalizar unha realidade interior”
Entrevista de Laura Veiga a Xosé de Cea en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Como xurdiu Coímbra?
– Xosé de Cea (XC): Abordar a miña infancia e a miña adolescencia a través da escrita é unha teima que teño desde que decidín dedicarme á literatura, a comezos dos anos noventa. Sen chegar a ser algo obsesivo, si que foi unha pulsión latente ao longo dos anos que tentei expresar a través de poemas soltos e relatos de ficción que nunca cheguei a publicar. Hai un par de anos, dei coa chave para escribila: renunciar á ficción e enfrontarme aos feitos esenciais daquela etapa da miña vida desde a verdade descarnada, sen enfeites nin disimulos. Desde ese punto de vista, Coímbra foi unha obra para min reveladora, terapéutica, que me axudou a verbalizar unha realidade interior, a do desarraigamento, coa que nunca me enfrontara.
– ND: Por que enfocar esta historia cara ao público adulto?
– XC: Non foi unha decisión meditada. Simplemente, dei resposta a unha pulsión, como xa dixen. O que si me serviu a escrita de Coímbra foi para constatar que, ao non ter en conta a idade dos lectores e das lectoras potenciais, un escribe cunha maior liberdade. Traballar textos para mozos e mozas dunha determinada idade obrígache a adaptarte ao seu nivel de comprensión lectora e ao seu universo mental e cultural, condicionando moito o proceso creativo. (…)”
Alba de Evan e Xabier Domínguez: “Para escribir xuntos é importante a empatía e o traballo en equipo”
Entrevista a Alba de Evan e Xabier Domínguez en La Región:
“(…) – La Región (LR): Segredos soterrados é o seu último libro.
– Alba de Evan e Xabier Domínguez (AEXD): Si, é unha historia de aventuras, onde a actualidade mestúrase co pasado a través de saltos temporais que van fiando a trama. Introducimos así á cativada nun episodio da nosa historia un tanto descoñecido: a presenza dos nazis en Galicia durante a ditadura. Entre os acontecementos que abordamos está o accidente de avión que tivo lugar en Calvos de Randín hai 70 anos, do que se conservan restos da fuselaxe nalgunhas portas do lugar. Unha trepidante aventura que viaxa á II Guerra Mundial e descobre a presenza nazi en Galicia, os tesouros agochados no subsolo e as tramas de corrupción que manexan o mundo. Apto para lectores de 10 a 99 anos.
– LR: É o seu libro número 20. Que supón isto para vostedes?
– AEXD: A verdade é que para nós é un soño que se cumpre, non porque soñásemos en publicar tanto, senón porque excede todas as nosas esperanzas no mundo da literatura. Gozamos moitísimo do proceso da escrita, pero o mellor é ver como esas historias que escribimos chegan aos seus lectores, que as aprecian e as desfrutan. A resposta dos lectores é excepcional e nunca viviremos o suficiente para agradecer a acollida que teñen as nosas obras, así como o agarimo co que nos tratan as libreiras, mestras e demais implicados.
– LR: Cando comezaron a publicar?
– AEXD: Pois a verdade é que foi un proceso natural, os dous estabamos de profes no mesmo centro educativo, e colaborábamos nun proxecto medioambiental. Escribimos catro contos para animar aos peques a participar no proxecto e fomentar a reciclaxe e valores ecolóxicos….gustáronlles tanto que pensamos que podería ter saída con algunha editorial. Así naceu a colección de contos Naturizo, e comezamos a escribir máis en serio. (…)”
