Entrevista a Paco Martín en La Voz de Galicia:
“Galicia deu á cultura a Xeración Nós: Ramón Otero Pedrayo ou Vicente Risco xa conseguiron a consideración de clásicos. Pero hai tamén unha Xeración Lamote, que nestas pasadas décadas ten achegado moitos lectores á literatura en galego. O escritor Paco Martín (Lugo, 1940) é un dos membros, á que pertence dun xeito especial.
O nome do grupo, que Martín lle atribúe «ao editor Manuel Bragado», ten moito que ver cunha das obras máis coñecidas do autor, Das cousas de Ramón Lamote, cuxo éxito se pode comprobar de moitas maneiras. En primeiro lugar, non lle faltaron ao libro recoñecementos oficiais, pois acadou o Premio Barco de Vapor e o Premio Nacional de Literatura en 1986. En segundo lugar, porque o libro editouse ducias de veces e Martín ten coñecido familias nas que uns membros lían a obra e lla pasaban despois a outros.
Para entender o interese de Martín polas palabras e pola literatura, convén situarse no Lugo da posguerra. Por unha banda, lembra que os nenos que ían á escola dun mestre do barrio de Magoi, que estaba represaliado por republicano e daba clase na casa, escoitaban como o que fora ao cine contaba despois a película aos outros: algún filme, di, case lle gustou máis «como narración oral que visto na pantalla». Por outra, súa nai e outras mulleres xuntábanse e lían un libro, Genoveva de Brabante, que lles facía chorar. Martín confesa que non o leu para que non se rompese o mito xurdido arredor da obra, aínda que sospeita que as bágoas saían cando as mulleres descubrían, naqueles duros anos, historias máis duras ca as das súas vidas.
A Xeración Lamote —que inclúe nomes coma Agustín Fernández Paz, Xabier P. DoCampo ou Fina Casalderrey— veu encher un oco. Martín lembra que había algúns títulos —As laranxas máis laranxas de todas as laranxas, de Carlos Casares, ou Os soños na gaiola, de Manuel María—, pero non un conxunto de obras pensadas para o público infantil e xuvenil.
A súa coñecida obra apareceu nun momento en que, lembra Martín, os escritores amosaban «unha certa tendencia a amosarse solemnes». «A literatura é o que é», opina el, convencido de que na lectura hai unha parte de pracer sen a cal non paga a pena. «O lector ten que gozar cos libros», di. Martín recoñece que foi un apaxionado lector, quizais coa mesma intensidade coa que agora rele libros coñecidos hai anos. Aos seus 81 anos, segue a escribir e prevé que dentro duns meses se publique a novela que vén de rematar. Entrementres, a gran familia de amigos de Ramón Lamote ten razóns para esperar máis incorporacións, pois o centro sociocultural que se abrirá no barrio lucense da Piringalla leva o seu nome. Admite que lle faría ilusión que alguén descubrise alí esa obra.”
Arquivos da etiqueta: As laranxas máis laranxas de tódalas laranxas
Inma López Silva: “O legado literario de Casares está salvagardado, en boa medida, na súa escrita xornalística”
Entrevista
a Inma López Silva na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Que características pensa que definen mellor o legado de Carlos Casares?
– Inma López Silva (ILS): Hai diversos niveis de análise do legado de Carlos Casares que poden dar unha conta aproximada da súa importancia transcorridos case tres lustros desde a súa morte. En primeiro lugar está o punto de vista exclusivamente literario, no que Casares liderou unha corrente de sinxeleza que recuperaba o mellor Castelao e que el popularizou a través da súa narrativa pero, sobre todo, a través das súas colaboracións na prensa. Neste sentido, coido que, en boa medida, o legado literario de Casares está salvagardado na súa escrita xornalística. Desde a súa posición en La Voz de Galicia, soubo renovar e manter o xénero desde un absoluto coidado pola lingua galega, nunha militancia que non coñeceu cesións e que, coido, supón en boa medida a existencia indubidábel dun xornalismo galego a día de hoxe nos nosos medios de comunicación.
Por outra banda, coido que non é posíbel falar de Carlos Casares sen considerar o seu legado institucional, algo que entendo alén do político. Casares representa unha liña de acción galeguista que, nun tempo de alleamento e integración da globalización na cultura galega, soubo conxugar o aspecto local co global a través dunha visión da relación entre Galicia e o mundo que, co paso do tempo, se amosou rendíbel para a promoción exterior da nosa cultura. Finalmente, Casares supón a popularización e xeneralización da cultura e a literatura galegas. A súa obra pode envellecer, e as súas historias poden chegar a non interesar (agardo que non!), mais é innegábel que Casares conseguiu para a causa da nosa cultura moreas de lectoras e lectores que eran fieis á escrita na nosa lingua só por el e para el. Coido que non se volveu dar unha figura así, e precisariámola.
– RAG: Cales son, ao seu xuízo, as súas achegas de maior interese?
– ILS: O seu xornalismo de opinión, sen ningunha dúbida. Por suposto, as súas obras na narrativa de ficción están entre o máis elevado da literatura galega contemporánea (eu, persoalmente, quedo coa miña obra casariana de referencia, O sol do verán), pero teño para min que é nese xornalismo escrito día a día onde atopamos a maior experimentación e autenticidade da súa escrita, a súa vontade de conxugar o presente co seu imaxinario literario, a súa ideoloxía e a súa pulsión creativa.
Quixera ademais, sinalar aquí a importancia da súa achega teatral para a infancia (As laranxas máis laranxas de todas as laranxas) que, desafortunadamente, non viu continuidade nunha obra dramática tanto para a infancia coma para adultos que tería interese, sen dúbida, debido ao seu recoñecemento do teatro como faceta fundamental de calquera cultura normalizada. (…)”
Montse Pena Presas: “O pulo que lle deu á literatura infantil é unha das grandes achegas de Carlos Casares”
Entrevista
a Montse Pena Presas na Real Academia Galega:
“(…) – Real Academia Galega (RAG): Que características pensa que definen mellor o legado de Carlos Casares?
– Montse Pena Presas (MPP): O legado de Casares pódese visualizar a partir de tres pezas fundamentais: a herdanza que deixou como autor, a que deixou como editor e a que deixou como activista cultural, entendendo isto último nun amplo sentido. Da primeira destacaría tres binomios básicos da súa obra: lirismo e humor fronte a violencia, realidade como posuidora de ocos (case máxicos) polos que pode entrar o mundo do fantástico e, por último, a procura desa sinxeleza que tiña detrás un inxente traballo e cuxo último obxectivo era a comunicación efectiva co lectorado. Como editor, o seu legado ten que ver coa posibilidade de abrir camiños case infinitos, en tanto puxo en marcha a modernización de Galaxia dende o punto de vista gráfico, inaugurou novas coleccións para o público infantil e xuvenil (Tartaruga, Árbore e Costa Oeste), volveu pular polo ensaio (seguindo a tradición que a editora iniciara coa revista Grial) ou apostou pola poesía con Dombate. En grande medida, a orixe da Galaxia que coñecemos hoxe é o resultado da súa formulación do que debía ser unha editora adaptada aos novos tempos. Como activista cultural, foi unha persoa moi preocupada dende os seus anos de estudante pola normalización lingüística, o que se pon de manifesto, por exemplo, na súa teima en pular pola literatura infantil. Creo que, hogano, recuperar ese espírito sería bo. O idioma está cada vez máis oculto e vivimos nun estraño espellismo, porque quizais as redes nos fagan pensar que o galego ten máis presenza social da que realmente ten. Boto en falta voces máis comprometidas e referenciais.
– RAG: Cales son, ao seu xuízo, as súas achegas de maior interese?
– MPP: Volvería apuntar en dúas direccións. Os meus intereses persoais como investigadora lévanme a sinalar en primeiro lugar o pulo que lle deu á literatura infantil (a pesar de que el ten manifestado que era un ámbito literario que non lle interesaba especialmente, mais considero que valoraba moito dos libros para nenas e nenos que lle permitían xogar e ser máis libre do que era nos textos para o público adulto). Primeiro como autor, ao participar e gañar logo as dúas primeiras edicións dos premios convocados pola asociación cultural O Facho (o de conto, que gañou con A galiña azul en 1968, e o de teatro, que gañou en 1973 con As laranxas máis laranxas de todas as laranxas). Despois como tradutor, especialmente nos anos en que o galego entra no ensino, entre o 78-79 e o 83, por sinalar un marco temporal un chisco amplo. E por último, como xa dixen, como editor. A aposta que fai ao escribir a serie de Toribio, publicada a partir do ano 91, é tamén unha mostra de que sabía que o campo literario galego debía seguir innovando, polo que crea a primeira serie protagonizada por un personaxe que desenvolve en cinco libros. A idea, considero eu, era crear unha especie de Teo á galega e adaptado aos novos tempos, cos avances tecnolóxicos en primeira plana. Por outra banda, considero tamén moi importante o seu papel como “embaixador” da cultura galega, nun tempo en que esta estaba demasiado pechada sobre si mesma. Seméllame moi importante a súa capacidade de achegar a diferentes persoeiros a ela e de tentar exportala, nun momento en que a idea era altamente novidosa. (…)”
