Entrevista
de César Lorenzo Gil a Celia Díaz en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): A boca do monte é non só unha novela histórica senón un relato enciclopédico, con moitas notas ao pé para que a persoa que le estea informada da vida cotiá na época da dominación romana. Como organizou a documentación para a novela? Canto tempo investiu? Que fontes empregou?
– Celia Díaz (CD): A verosimilitude é a primeira característica que debe posuír unha novela histórica e para conseguila resulta imprescindible unha exhaustiva documentación previa. Documenteime en dúas fases: unha inicial e outra sobre a marcha, a medida que necesitaba consultar aspectos concretos, para non incorrer en anacronismos ou contradicións flagrantes. Durante ese tempo consultei libros, artigos, teses de doutoramento e publicacións dixitais. Primeiro centreime na minaría romana do ouro e continuei con obras sobre a cultura castrexa. Ramón Vila proporcionoume unha ampla relación dos xacementos mineiros e dos castros do concello de Quiroga que me axudou na localización dos escenarios: Castro de Ares e Anguieiros, principalmente. E, por suposto, recollín varias lendas da tradición oral sobre a presenza romana en Montefurado. (…)
– B: Vostede é unha autora que cultiva habitualmente a literatura infantil e xuvenil. Especialmente destacan as súas obras de teatro. O teatro para a rapazada goza de boa saúde?
– CD: Hai aspectos positivos, como a existencia de dramaturgos e de compañías teatrais de longa e recoñecida traxectoria. Tamén se celebran festivais e mostras, por exemplo a MOTI de Ourense, que o pasado decembro chegou xa á 12ª edición. Do mesmo modo, o teatro de monicreques conta con magníficas compañías e existen festivais específicos. Convócanse tamén varios premios para textos dramáticos que serven de estímulo para a escrita. É fundamental que existan obras de calidade que poidan ser levadas á escena e que contribúan á vitalidade do sistema literario galego. Mais a realidade é que a literatura dramática é practicamente inexistente. En primeiro lugar, pola dificultade para publicar. Ás editoriais non lles interesan as obras teatrais e limítanse a editar os textos gañadores dos certames e pouco máis. Hai tamén outro factor: a literatura galega, e máis se é para rapaces, e máis aínda se é teatro, ten pouca visibilidade. Está practicamente ausente en moitas librarías, e non digamos nos escaparates. O que non se ofrece, non se vende; esa é unha premisa básica de mercadotecnia. E se non se vende, non é rendible, co cal se pecha o círculo. De modo que o panorama está lonxe de ser esperanzador ou, dito doutra maneira, queda moito camiño por percorrer. (…)”
Arquivos da etiqueta: BiosBardia
Antonio Manuel Fraga: “Gañar un premio non te converte automaticamente en bo escritor”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Antonio Manuel Fraga en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Falando de estilo, en Querido H. P. Lovecraft (novela coa que gañou o I Premio de Literatura Fantástica Antón Risco no 2015) destaca especialmente a súa capacidade para a contención. Unha calidade literaria escasa en xeral nas letras galegas pero que ten aínda máis mérito no caso do xénero fantástico, que pode caer facilmente no sensacionalismo.
– Antonio Manuel Fraga (AMF): Buscar iso era unha das miñas obsesións. É que cando tiven claro que quería contar na novela e empecei a escribir, decateime de que corría dous riscos. Por unha banda, ao tratar con escritores cunha personalidade moi marcada, nun texto no que suplanto a súa personalidade como escritores, xustamente, era doado caer na parodia. Necesitaba conterme para evitar facer unha novela que caricaturizase o lovecraftismo. E seguindo este fío, precisaba construír un universo fantástico si, pero que fose rigoroso, serio, que mantivese o equilibrio e no que o lector percibise que ese paso ao terror cósmico partía dunha atmosfera realista.
– B: A novela recrea os derradeiros tempos do escritor Robert E. Howard. Este autor fíxose famoso despois de morto pola repercusión popular que tivo o personaxe de Conan, que el creara e que logo se fixo universal en banda deseñada e cinema. Como chega vostede a el e por que contar as súas xornadas finais?
– AMF: Todo nace dun proxecto moito máis ambicioso: achegarme a diversos escritores que se suicidaran. Nese proceso é cando descubro a Howard. Eu lera algunha cousa del e coñecía o Conan, tamén sabía que formaba parte do círculo de Lovecraft, pouco máis. Pero logo encontro que era un personaxe fascinante. A relación que mantiña coa nai, o seu somnambulismo, a propia relación con Lovecraft, que era “virtual”, é dicir, ambos non se coñecían persoalmente, só por carta. E xustamente foi unha carta a que me dá a chave da historia. (…)
– B: En Tártarus hai, a diferenza de Querido H. P. Lovecraft, que ten un perfil máis psicolóxico e individual, un interese máis colectivo e social. Tamén un universo fantástico e mitolóxico potente. Non sei se se basea nalgunha referencia ou naceu todo do seu maxín.
– AMF: Loxicamente hai referencias reais, especialmente na parte “de superficie” do libro. Na parte subterránea, tamén están pero non dun xeito consciente, si me deixei guiar pola imaxinación. Si houbo unha referencia moi evidente na creación dos personaxes a diferentes pinturas que mos inspiraron. Todo xurdiu durante unha visita ao Museo Nacional de Bellas Artes de Cuba. Estaba eu alí na galería de arte contemporánea e empecei a entender que aquelas obras, algunhas delas abstractas, me inspiraban determinados personaxes. Recordo que fixen moitas fotos, a pesar da prohibición e dos insistentes avisos dos traballadores do centro para que non fotografase. Mais como me falaban en inglés, tiven ocasión de facer que non entendía e voltar con varias imaxes que logo me serviron para compoñer criaturas que aparecen na novela. (…)”
Antonio Rodríguez Baixeras: “Nos mosteiros do século X había mulleres, homes e crianzas vivindo en comunidade”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Antonio Rodríguez Baixeras en BiosBardia:
“Antonio Rodríguez Baixeras (Ribadeo, 1950) é historiador e desenvolveu gran parte da súa actividade tanto no ensino coma no traballo de divulgación histórica a diferentes niveis editoriais. Agora presenta A historia de Odoyno. A primeira novela galega (Toxosoutos), unha aproximación ao século X galego a través dun dos textos máis senlleiros do medievo europeo que nos abre a porta a un mundo que quizais pensamos coñecer pero que nos sorprenderá.
– BiosBardia (B): Aínda que vostede é autor de moitos textos ao redor da historia, é a primeira vez que se achega ao medievo galego. De onde vén ese interese polo tema?
– Antonio Rodríguez Baixeras (ARB): É un interese que vén de vello. Sempre quixen facer un traballo sobre este período e cando descubrín a historia de Odoyno pensei que tiña que achegarme dunha maneira decidida. Tiña moita curiosidade por saber en que contexto se redactara. Non estamos diante dun texto descoñecido ou que eu descubrira, non. Xa López Ferreiro falou del e é fundamental na nosa historiografía. Mais por iso se me facía estraño que non houbese unha tradución ao galego e un comentario que permitise coñecer todo o seu contorno.
– B: Quen era Odoyno?
– ARB: Sabemos del o que aparece no documento do Tombo de Celanova datado no ano 982. Nese texto, cóntanos que xa el sendo maior e diácono, decide redactar testamento. A súa propiedade máis valiosa é a igrexa de Santa Comba de Bande, que el quere que pase a formar parte do patrimonio do mosteiro de Celanova, que levaba unhas poucas décadas en funcionamento. Para xustificar a posesión desta propiedade, retrotráese ao pasado, fala das orixes da súa familia (de clase nobre), do seu pai Veremudo, da relación que tivo coa familia real asturleonesa, con San Rosendo, coa poderosa abadesa de Guimarães, Mumadonna. Mais tamén nos fala dunha filla súa e dunha muller a quen amou, Onecca (aparece tamén como Onnega e Honnega). (…)”
Xosé Duncan: “Ás veces teño a sensación de que hai máis escritores ca lectores en galego”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Xosé Duncan en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Para que crear Lermos? Foi por cubrir algún oco? Por engadir un punto de vista máis ao ecosistema de información sobre literatura en galego?
– Xosé Duncan (XD): Si. Se buscamos no Google ou, simplemente, nos poñemos a perder o tempo navegando pola Internet na procura de algo interesante, chegaremos á conclusión de que as webs adicadas á literatura galega poderían ser clasificadas en dous grupos. Por unha banda temos os blogues de escolas e bibliotecas e pola outra as webs da crítica e as editoriais. Obviamente hai excepcións mais, xeneralizando, unha persoa que procure información sobre a literatura en galego atoparíase cunha visión bipolar das nosas letras. Nun extremo os proxectos de fomento á lectura dos docentes e os posts do seu alumnado e, no outro, as análises da crítica e as auto-recensións das editoriais das novidades literarias que, na maioría das ocasións, teñen un nivel de narrativa e complexidade de recursos estilísticos mesmo superiores á obra da que falan. Cando decidimos o que queriamos que fose Lermos, tiñamos moi claro que debería ser un punto de encontro no que tivese cabida toda a literatura (en especial aquela da que non se fala por moitos e variados motivos) mais tratada dun xeito accesíbel e atractivo para calquera amante das letras, desde un nivel básico de acceso até mesmo para algún erudito que se deixase pasar pola web. (…)
– B: Hoxe visibilízase máis ca nunca esa dupla faceta do lector que acaba converténdose en escritor afeccionado, acode a obradoiros de escrita creativa e por fin publica. Como valora esa vía de entrada á literatura?
– XD: Pois supoño que é tan lícita coma outra calquera. Eu, por exemplo, fun moi lector de rapaz e xusto cando deixei de ler, déuseme por escribir. A vida é frenética e, polo menos a min, non me dá tempo para as dúas cousas. Na miña opinión, o importante non é como chegues a escribir senón o que escribas e como o fagas. Si que é certo que semella que hai un boom de obradoiros e plataformas que posibilitan escribir e mesmo de publicar. Mais, en certo modo, resúltame estraño. Quero dicir que se a min me gusta escribir, escribo. Non me adico a ler durante anos e, de súpeto, dáseme por pensar que hai un escritor en min. É como se escoitas heavy metal toda a vida e un bo día decides aprender a tocar a guitarra. Se tiveses vocación, se tiveses a necesidade de envorcar a túa alma sobre unha páxina en branco, terías agarrado unha guitarra tan pronto como rematases de escoitar o primeiro disco. (…)
– B: Falemos de Duncan como autor. Vostede forma parte da nómina de autores da convocatoria de Contos Estraños. Que representou para vostede esa publicación?
– XD: O meu nacemento como escritor. Eu era un escritor nas sombras do meu cuarto. Abandonara a lectura había tempo para me deixar levar polos meus propios pesadelos. Só precisaba unha porta que cruzar e alguén que me ensinase a subir os chanzos dun xeito máis ou menos aparente. Iso foi para min a oportunidade que me ofreceron Fernando M. Cimadevila e Tomás González Ahola. Sen eles, sinxelamente, non escribiría. Eu son dos da clase creativa que non van a obradoiros porque non se consideran bos dabondo nin se presentan a certames literarios porque pensan que iso é para os entendidos e cultos. Así que o meu destino sería o do artista incompleto, non formado e, a poder ser, moi bohemio e afundido na miña propia frustración. Si. Contos Estraños foi a miña psicoterapia. (…)
– B: Malia a forte implantación dunha tradición oral fantástica e termos un nutrido grupo de escritores de prestixio que cultivaron dun ou doutro xeito o xénero (Fole, Risco, Ferrín…) si chama a atención que non haxa máis autores e obras de hoxe en día que escriban fantasía e sobre todo que teñan éxito. Non sei como ve o tema.
– XD: A miña teoría é que a fantasía está considerada unha literatura moi interesante, e mesmo beneficiosa, para lles dar de ler ás crianzas. Por ese mesmo motivo non está ben visto, ou cando menos ben considerado, que un adulto siga a ler ese tipo de literatura. Xa non che digo nada se un adulto a escribe, agás que o faga para a rapazada. Iso si, despois imos ao cine e consumimos toda fantasía que nos poidan querer vender. Aínda que ninguén se estraña que non leven Oscars, polo menos si que se lles permite ser un produto de consumo masivo. Eu firmaba agora mesmo por non gañar na vida os galardóns e premios que levou, ben merecidos, o mestre Agustín Fernández Paz e vender 5.000 exemplares ao ano d’As Crónicas. E non o digo polos cartos, eh. Só hai que ler ‘Onde van os cartos dun libro?’ en Lermos para saber canto ingresaría eu ao ano por eses 5.000… Non sei, supoño que é o peixe que morde o rabo. Non hai demanda e non hai oferta ou a oferta que hai, ao non haber demanda, ten un proceso de maduración e perfeccionamento máis lento do que debera e está a tardar demasiado en acadar o nivel e a importancia que podería ter. (…)”
Carme Rodríguez Alonso: “É difícil usar o gaélico a diario sen parecer excéntrico”
Entrevista
a Carme Rodríguez Alonso en BiosBardia:
“Un bosque novo. Antoloxía de poesía gaélica contemporánea (Trifolium) é unha excelente porta de entrada á literatura contemporánea en idioma irlandés. Carme Rodríguez Alonso (A Coruña, 1968) escolma o traballo de trece poetas gaélicos do século XX nunha edición bilingüe que serve para coñecer os temas e reflexións dunha cultura que, malia o elo popular (por vía céltica) entre Galicia e a illa de Irlanda, segue a ser moi descoñecida. Esta publicación debería servir para alentar o interese editorial por traducir máis libros gaélicos. (…)
– BiosBardia (B): Como se explica a ausencia das letras gaélicas na biblioteca histórica galega?
– Carme Rodríguez Alonso (CRA): Supoño que ten a ver coa dificultade de acceder á aprendizaxe da lingua gaélica en Galicia. Penso que agora será menos complexo (aínda que non coñezo moi ben a situación), mais a diferenza doutros países europeos, non hai tradición nin presenza ou tradición sólida do estudo da lingua gaélica nas universidades galegas e tampouco no resto do Estado español.
– B: Cal foi o criterio de escolla dos autores escolmados?
– CRA: A escolla foi miña. Hai un elemento subxectivo que ten a ver con gustos persoais mais penso que na antoloxía están os poetas máis representativos. Decidín limitarme aos poetas nados na primeira metade do século XX porque era os que no tempo de escolmar mellor coñecía. Probablemente haxa alguna omisión pero non hai dúbida ninguna sobre o valor literario de todos os autores presentes. (…)”
Bieito Iglesias: “Ourense é a cidade galega sobre a que máis se escribiu”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Bieito Iglesias en BiosBardia:
“O ouro de Ourense (Engaiolarte) é, en definición dun dos seus autores, Bieito Iglesias (Ourense, 1957), unha guía de viaxes literaria ou un itinerario novelesco con fasquía de ensaio, ou viceversa, no que o percorrido pola cidade da nación, infancia e adolescencia do autor se vai entrefebrando coa propia pegada da memoria. Conversamos sobre este libro e tamén ao redor do momento creativo do escritor.
(…) – BiosBardia (B): O concepto “ourensanía” tamén se converteu nun eslogan. En verdade ten Ourense unhas condicións específicas, a nivel provincial, que a converten nun territorio diferenciado?
– Bieito Iglesias (BI): Se o da ourensanía se reduce a crear unha bandeira e un himno, estamos a falar de folclore, unicamente. Mais eu si que penso que existe un feito diferencial de Ourense en termos de cultura. Ourense foi durante moito tempo o único núcleo urbano da provincia (antes da expansión do Carballiño, Verín e O Barco) e por así dicilo foi consciente dese feito urbano, tanto que na cultura galega é unicamente en Ourense onde se dá a literatura propiamente urbana. Primeiro a Xeración Nós e logo, principalmente, Eduardo Blanco Amor, recrean e inventan a cidade con parámetros literarios que ao mesmo tempo estaban empregando outras figuras, caso de James Joyce a respecto de Dublín. Esta representación literaria marca a propia idiosincrasia de Ourense, reflíctese e proxéctase durante o tempo, crea unha tradición literaria que aínda perdura.
– B: Vostede forma parte desa tradición. Ourense está moi presente na súa obra.
– BI: No meu caso, esa tradición váleme para encontrar a casa medio feita, o que é unha axuda. De todos os xeitos, en cada caso, o peso espacial é diferente nas obras literarias de cadaquén. James Joyce, malia vivir en Francia e en Suíza, sempre escribiu sobre Dublín, onde nacera e onde se criara. O mesmo se pode dicir de Eduardo Blanco Amor, que é o noso Joyce particular e que sempre lle foi “fiel” a Ourense malia só vivir na cidade na mocidade e na vellez. O caso contrario é o de Valente, onde non hai rastros das súas vivencias. A infancia é moi importante nos escritores, en algúns, e define os temas ou necesidades literarias. No caso de Ourense, o distanciamento tivo certo valor para autores como Xosé Luís Méndez Ferrín ou Carlos Casares ou máis recentemente Diego Ameixeiras.
– B: Que opina da literatura que se publica arestora?
– BI: Dáse no noso sector editorial (quizais dun xeito máis acusado por mor dos problemas económicos) unha tendencia mundial que se foi consolidando nas últimas décadas: o mercado moderno é o canon e aquilo que non vende non entra no canon. De verdade Stieg Larsson é o canon? Se collemos os catálogos editoriais galegos vemos que hoxe é máis difícil que hai 30 anos publicar unha novela adxectivada como literaria, e iso que daquela non había nin raíz dun sistema editorial digno de tal nome. (…)”
Iván García Campos: “A miña literatura é unha reflexión artística sobre o presente”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Iván García Campos en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Este novo libro [Cuestións vitais secretas] vai na liña estilística da súa novela anterior. Pódese dicir que xa atopou a súa voz?
– Iván García Campos (IGC): En efecto, penso que entre un volume e o outro hai enormes diferenzas en canto aos temas e ás ideas que eu vertín en cada un pero si penso que unha vez comparados os dous textos, pódese dicir que teñen en común a miña voz, a miña maneira de escribir. E será que ese é o meu xeito de narrar e é lóxico que apareza en todos os meus textos. (…)
– B: O concepto literario pasou a ser sinónimo de minoritario, pouco exitoso nas tabelas de vendas. Os catálogos das principais editoras galegas locen “narrativa literaria” como unha excepción, non coma regra. Non sei se apetece poñerse a escribir literatura con este panorama.
– IGC: Penso que a literatura galega, polo seu papel minoritario na cultura da sociedade galega, sofre dunha invisibilidade xeneralizada, en todos os xéneros. Se fas un tipo de narrativa coma a miña, que en efecto non atrae moitas vendas, pois sitúaste ao pé do barranco. Pero é que a literatura é isto. Mentiría se dixese que non me gustaría vender máis pero non vou cambiar nada por gañar un lector, iso non é o que me importa. Hai anos díxome Bieito Iglesias: “Para vender algo máis ca o resto en galego hai unha dupla fórmula que segue a funcionar: escribir unha trama de aventuras, que conteña viaxes e cambios, dentro dunha estrutura que poida ser seguida tanto por mozos como por adultos”. Non sei se ten razón pero aplicar fórmulas é o contrario á arte. Na linguaxe artística, a repetición é considerada unha banalidade e o artista debe fuxir sempre do banal. (…)
– B: E ese compromiso coa literatura dáse na literatura galega actual?
– IGC: Antes falaba da bifórmula comentada por Iglesias. Non era unicamente unha coña. Ás veces dáche a sensación de que colles cen novelas de autores distintos que parecen escritas pola mesma man: tramas semellantes con poucas variacións, un modelo de lingua case idéntico, trama clásica, técnica estándar… É curioso que este modelo tan industrial estea a funcionar nun mercado coma o noso tan minoritario que quizais debería invitar a buscar novas vías, tanto para se diferenciar como por mor de que non hai nin posibilidade nin necesidade de saciar un lectorado que está desexoso de devorar e devorar novos produtos. Xusto porque aquí case ninguén vive da escrita, si que me estraña que non haxa máis atrevemento, máis compromiso coa literatura como arte. Ás veces vexo cousas moi antigas. (…)”
Fernando M. Cimadevila: “O sistema editorial galego non buscou novos lectores”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Fernando M. Cimadevila en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Non sei como enfoca un escritor a creación dunha serie de novelas cun protagonista tan marcado como son as de Basilius Hoffman. Que nace primeiro, un proxecto de novela ou un personaxe que se vaia desenvolvendo sen unha medida prevista?
– Fernando M. Cimadevila (FC): A xénese desta historia foi, en efecto, Basilius Hoffman. Eu tiña claro que quería escribir unha serie con el de protagonista pero tamén sabía que a saga ía limitarse a cinco títulos. Nas aventuras de Basilius están depositados todos os meus desexos literarios, é dicir, aquelas cousas que o meu eu lector de cando era mozo gustaría de ver reflectidas en libros. Pensar nunha pentaloxía permíteme incluír todas as cousas que me apetecen, todas as referencias que fun gañando co tempo. Durante catro anos fun dono dunha libraría especializada en cómic e en literatura fantástica. Foron tempos de moita aprendizaxe. Moito do que absorbín daquela aparece logo na saga do Basilius. (…)
– B: Pensa vostede que a literatura galega non pensa nos lectores?
– FC: O sistema editorial en galego non buscou novos lectores durante moito tempo. Viviu pensando na venda institucional e deixou sen labrar nin sementar a renovación do seu lectorado. Non hai literatura no mundo que non atenda os seus diversos públicos. A sociedade galega é xa ampla abondo e tamén madura en moitos casos como para saber escoller aquilo que máis lle interesa. Insisto: non se combateu o preconcepto sobre as letras galegas, deixou que se espallase nas novas xeracións, que xa foron alfabetizadas na nosa lingua, que non había propostas que encaixasen cos seus gustos e intereses. Tamén penso que estas eivas, quizais por culpa da crise, se están a intentar corrixir.
– B: Neste tempo de crise, xa non só as editoriais teñen que traballar na difusión dos libros que publican. Os autores teñen que ter moitas máis capacidades alén da de saberen escribir.
– FC: Con certeza. Hoxe o labor de escrita é, no mellor dos casos, só a metade do traballo dun escritor que queira publicar e gañar lectores. Hai que achegarse á xente, contactar con blogs de lectura, visitar clubs, facer presentacións… Manexar e manter a atención nas redes sociais… É un traballo cansado e, sinceramente, non sei até que punto compensa. Quero dicir, pasar horas e horas no facebook facendo promoción en que se concreta? Cantos lectores se gañan? Hai outras vías, como ter axente literaria (no meu caso aínda non me conseguiu ningunha nova publicación) pero ao final sen un gran selo detrás, o fomento esixe moito do autor e réstalle tempo e folgos para o principal, que é escribir. (…)”
Antón Riveiro Coello: “Cústame moito dar por boa unha páxina”
Entrevista
de Xan Carballa a Antón Riveiro Coello en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Nun momento dado da súa novela [Os elefantes de Sokúrov] un personaxe fai unha sorte de manifesto do escritor, “conforme pasan os anos, máis críticos e crueis nos volvemos con nós mesmos. Ao principio, canto peor escribimos, máis nos gustamos e, andando o tempo, o proceso faise inverso até o punto de que canto mellor escribimos máis duros somos coa nosa obra (…) o libro, ao final, é a suma desordenada dun soño”. Que hai da súa propia opinión neste texto?
– Antón Riveiro Coello (ARC): Que os escritores cando escribimos loitamos contra Joyce é algo que se ten dito con acerto. Conforme pasan os anos pelexas contra ti mesmo e eu convértome no meu inimigo máis esixente. É paralizante. Téñenme preguntado en que momento un se sente escritor e penso que só cando es capaz de verte cunha ollada externa, como se foses un inimigo furibundo de ti mesmo. Trato de facelo e cando lle dou a ler un texto ao editor ou a unha persoa de confianza pídolle dureza porque sei que vai beneficiar o resultado. É curioso que hai xente que con pouco máis de vinte anos é quen de escribir a súa mellor obra, e non penso que sexa eu mellor e máis fresco con máis idade. Quizais porque de máis novo hai menos temores, pero a min pésame o tempo e cústame moito dar por boa unha páxina. Nunca estou contento e iso é terríbel. (…)
– B: Por que o cinema do siberiano Aleksandr Sokurov é un dos motivos do título? Só por un gusto persoal ou hai máis razóns?
– ARC: No título están os elefantes porque aparecen fisicamente na vida da protagonista, pero tamén polo seu sentido metafórico. Son animais altruístas, intelixentes, con boa memoria, con conciencia de si e de grupo, como os personaxes principais da novela. A presenza de Sokurov significa o interese pola arte e a creación. Quería unir a arte de masas coa alta cultura e a metáfora final da novela é que tanto os elefantes como os personaxes comparten un hábitat en perigo de extinción. Dunha banda está a cultura para o pracer, globalizada, e de outra a cultura transcendente como a do cine de Sokurov. El é un cineasta que, sobre todo en películas como Nai e fillo, Pai e fillo ou Fausto, elabora cadros sucesivos. O seu formalismo romántico está perto da estética dos grandes paisaxistas ingleses ou alemáns do XIX, e máis que manexar unha cámara parece que ten unha paleta de cores. Di que o cinema aínda está a medio de camiño de poder ser considerado arte, unha arte suprema que para el está sobre todo na literatura. Sokurov representa a transcendencia, porque a alta cultura antes axudábanos a entender os grandes problemas da vida humana e hoxe a cultura global axúdanos a evadirnos deles. No meu libro, a través de Janis, aparecen outros elementos, tamén a pintura, aínda que considerada con certa ironía e crítica, porque hoxe non hai un consenso sobre que valores estéticos debe ter unha obra para ser considerada artística.
– B: A novela transcorre en plena crise económica e iso está presente con crueza.
– ARC: Todos viven un momento complicado, e cando debuxaba o personaxe principal pensaba nas miñas fillas. Unha xeración cualificada inxustamente de hedonista ou que está baixo a síndrome de Peter Pan, que non marcha da casa… cando iso moitas veces é hoxe imposíbel. Porque na súa mente xa non está mercar unha casa, un coche, ter compromisos matrimoniais ou ter fillos… todo iso é unha quimera na actual situación de crise. E no libro tamén están tamén as dúas xeracións anteriores, con problemas diferentes, pero que están convivindo e actuando entre elas coa mesma crise, de desatención, de falta de saídas, de falta de traballo, de ausencia de futuro… (…)”
Neira Vilas, brillo e arte da Galicia rural
Desde
BiosBardia:
“Moitos galegos leron os seus libros e gozaron da súa bondade e os seus coñecementos. Con eses dous ronseis presentes reconstruímos unha parte central das nosas vidas e da identidade de Galicia. Velaquí algunhas das súas reflexións nos anos 2001, 2005 e 2012. (Por Xan Carballa):
– Xan Carballa (XC): Que representou o regreso despois de máis de 40 anos na emigración?
– Xosé Neira Vilas (XNV): Vivín doce anos na Arxentina e trinta e un en Cuba. Corenta e tres anos é moito tempo e no comezo resulta difícil a reinserción. Desde 1972 vin aquí unhas catorce veces, con Anísia, e entre esas viaxes e máis o contacto permanente con amigos, parentes, colegas, e a relación epistolar con editoriais e institucións culturais, estaba informado sobre o acontecer do país. Por outra banda, desde que “descubrín” Galiza, no comezo da década dos cincuenta, en Buenos Aires, en contacto con grandes mestres da nosa cultura (Seoane, Dieste, Lorenzo Varela, Alonso Ríos, Suárez Picallo…), desenvolvín un constante activismo, que podo denominar patriótico, ao longo de catro décadas. Parafraseando a Castelao vivín “Sempre en Galiza”. Cando se vive tantos anos lonxe xa un non é dun só lugar. Eu son esencialmente galego, pero tamén son algo arxentino e bastante cubano. En 1992 Anísia e eu, xa xubilados ambos, radicámonos aquí, onde seguimos traballando. Nos primeiros anos visitamos ducias de escolas e institutos, e mantivemos coloquios con milleiros de estudantes. Era unha boa maneira de pulsar o país. Ademais, conferencias, congresos, xornalismo, creación literaria. Comparto a idea de Chaplin de que o traballo é a mellor medicina para orientar a existencia… cando é un traballo que nos agrada. Nos últimos tempos temos unha ocupación adicional: atender o Centro Cultural de Gres, o único do seu tipo en toda Galiza no rural. Aínda que só fose polos nenos e as nenas que veñen á biblioteca xa estaría xustificada esta dedicación. (…)
– XC: A psicoloxía dos rapaces foi o centro de moitas das súas angueiras literarias.
– XNV: Moitos dos meus libros séguenos pondo nas escolas e, polas moitas veces que me reunín cos meus lectores, coido que deben tocarse mecanismos da psicoloxía dos máis novos que permanecen no tempo, independentemente das circunstancias vitais, tan diferentes ás do rural galego de hai 60 anos. Aínda dentro das carencias da época que retratei, o afán de facerse a un propio, de divertirse, de formar un grupo con afinidades… todo iso traspasa o tempo e as circunstancias. (…)
– XC: Foi emigrante máis que exiliado?
– XNV: Marchei por razóns económicas e tamén culturais. Aos 16 anos estaba traballando na oficina dun serradoiro, cun salario decente, pero quería seguir estudando e cando procurei traballo en cidades galegas non o atopei. Marchei coa idea de traballar de día e estudar de noite. Funme en 1949. Son parte daquela riada que marchou despois da II Guerra Mundial. Estudei unha chea de cousas e rematei Xornalismo. Ademais de todo iso na emigración descubro Galicia, e alí tiven mestres e amigos como Seoane, Suárez Picallo, Dieste, Lorenzo Varela ou Ramón de Valenzuela. Achegueime a eles tamén por coincidencia política, porque realmente non era facer cartos o meu obxectivo primeiro e con eles traballei nas editoriais, nas revistas, nas audicións radiais… (…)”
