Roteiros Literarios pola provincia de Pontevedra 2022

Os Roteiros Literarios pola provincia de Pontevedra 2022 son unha iniciativa da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega desenvolvida coa colaboración e patrocinio do Servizo de Cultura da Deputación de Pontevedra, co obxectivo de dar a coñecer as cidades e vilas do país da man das nosas autoras e autores, que exercen de guías tomando como base obras literarias propias ou alleas ambientadas nos diversos espazos da provincia de Pontevedra.
Todos os percorridos faranse a pé, a partir das 11:30 horas.
Hai 25 prazas para cada un deles. As inscricións (máximo de 2 roteiros por persoa que se inscriba) poden realizarse no formulario dispoñíbel aquí.

Os roteiros son os seguintes:
– Vigo. 29 de maio. Ana Abad de LarrivaRoteiro polo Vigo teatral a través do tempo. De 11:30 a 13:00. Partida: Porta do Sol.
– A Estrada. 5 de xuño. Xoán Carlos Garrido CouceiroManuel García Barros, o escenario da súa pluma insubmisa. De 11:30 a 13:00. Partida: Casa do Concello.
– Pontevedra. 19 de xuño. Elena Gallego AbadCITA na Pontevedra de tinta e pedra. De 11:30 a 13:00. Partida: Centro de Interpretación das Torres Arcebispais (CITA).
– Cuntis. 26 de xuño. Héitor PicalloO Baño (Cuntis), unha vila de augas e de letras. De 11:30 a 13:00. Partida: Praza das Árbores.
– Bueu. 3 de xulloMíriam FerradánsDarse en auga. Os versos do azul. De 11:30 a 13:00. Partida: Biblioteca Torrente Ballester.

Crónica fotográfica do Roteiro Literario pola provincia de Pontevedra con Héitor Picallo

Estas son algunhas das fotografías do Roteiro O Baño (Cuntis), unha vila de augas e de letras, enmarcado nos Roteiros Literarios pola provincia de Pontevedra 2022, que guiou Héitor Picallo o domingo 26 de xuño. A crónica fotográfica completa pode verse aquí:

Héitor Picallo: “As primeiras representacións do escudo galego son realmente fabulosas”

Entrevista de María Obelleiro a Héitor Picallo en Nós Diario:
“Héitor Picallo (Cuntis, 1974), investigador, debuxante e escritor, é o autor de O escudo do Reino da Galiza. Unha (re)visión (inter)nacional, a nova publicación que Nós Diario sacará do prelo a semana que vén. A completa investigación de Picallo restaura unha parte chave dun noso pasado condenado ao ostracismo. A investigación transita por diversos espazos da xeografía europea como Bélxica, Francia, Dinamarca, Austria ou Alemaña, ou da americana, con especial incidencia en Cuba ou na Arxentina.
– Nós Diario (ND): As primeiras representacións coñecidas do escudo da Galiza proceden do século XIII. Quere isto dicir que con anterioridade a esa data non existía?
– Héitor Picallo (HP): No armorial Segar’s Roll fica a primeira representación coñecida do escudo do Rei da Galiza, se ben hai que precisar que na actualidade só se conserva unha fermosísima copia daquel pergameo orixinal datado en 1282. Mais que exista nesa época unha estampa coas armas da nosa nación, a piques de falecer o rei Afonso IX ‘O Sabio’, non quere indicar que con anterioridade non houbese máis emblemas galegos. A heráldica tiña por esas alturas uns 150 anos de existencia.
– ND: Ten adiantado a tese do borrado da representación do escudo galego na documentación medieval a partir dalgún momento de mediados do século XIV. Concretamente cita o caso do Tombo B da Catedral de Santiago de Compostela. A que intención respondía esta operación?
– HP: Realmente o que sinalei é que os signos rodados que acompañan os documentos do tombo B, cando levan as armas de Castela e León, se non todos, si a maioría, sempre aparece un león borrado. Esta acción debeuse efectuar non antes do ecuador do século XIV, que é cando se remata de escribir o referido libro. Que isto aconteza responde a dúas circunstancias bastante obvias: por unha banda, ao borrarse só un dos leóns non se censura o reino que representa, pois aínda fica outro cuadrúpede no signo rodado.
Por outra banda, eliminalo supón unha intención de substituílo por outro símbolo (tamén heráldico). Se a persoa ou persoas responsábeis buscan incorporar o emblema doutro reino, este tiña que ser un dos que formaban parte da coroa castelá, polo que só habería unha opción válida ao se tratar de textos galegos. Ora ben, ao non sabermos cando acontece ese borrado, non dispomos dun contexto para poder entender a que puido ser debido, quen presidía o capítulo catedralicio e que pontífice ocupaba a cadeira metropolitana. Do que non hai dúbida é da intencionalidade “política” que se intentou levar a cabo.
– ND: Se tivese que quedar cunha representación do escudo da Galiza desta primeira época, cal escollería?
– HP: As primeiras representacións do escudo galego son realmente fabulosas. A letra miniada do Sherborne Missal (c. 1399-1407) é unha verdadeira alfaia iconográfica que estimula a nosa identidade nacional. Porén, eu quedaríame con calquera das versións do escudo galego provisto de trevos, eses vexetais que han ser o xermolo das futuras cruces do brasón moderno da Galiza. E se aínda queremos concretar máis, quedaríame con aquel cáliz en campo de goles (ou vermello) que se acompaña de trevos de ouro. Quizais algún día poidamos adiviñar quen foi a persoa ou persoas que o puideron deseñar, así e todo a man do rei de Xerusalén René d’Anjou (1409-1480) fica nun libro do que é autor e no que tamén aparece Galiza. Refírome ao Livre du Cœur d’Amour épris, comezado a escribir cara a 1457 e no que se conxuga heráldica e literatura.
Na parte que nos afecta, e analizando un dos manuscritos que se conserva na Bibliothèque nationale de France, o fantástico cabaleiro Ponthus, fillo do rei da Galiza, que namora de Sidoine, filla do rei da Bretaña, para o seu emblema liga as armas negras de bágoas brancas (facendo unha chiscadela ás orixes da súa amada, a Bretaña) coas propias da Galiza daquel entón: sobre un pano vermello, cálices e trevos de ouro. Para min, sen dúbida, ese é o emblema que máis me emociona, pois ten que ver non só co que Europa vía en nós, senón tamén con relatos literarios vinculados coa matière de Bretagne, o que nos engarza con outras nacións atlánticas: Inglaterra, Escocia, Irlanda e a mesma Bretaña. (…)”

Héitor Picallo: “As administracións deberían promover a recuperación dos apelidos”

Entrevista de Xoán Costa a Héitor Picallo en Nós Diario:
“Héitor Picallo (Cuntis 1974) é persoa ben coñecida para as leitoras e leitores de Nós Diario, pois elaborou para este medio o coleccionábel Galiza nas páxinas de Europa. Agora, desde a próxima terza feira, estará connosco para nos falar da Onomástica nacida da terra.
– Nós Diario (ND): En que consiste este novo coleccionábel?
– Héitor Picallo (HP): Consiste en 31 fascículos nos que pretendemos abordar, de xeito divulgativo, varias cuestións vinculadas a algo máis de 200 apelidos, todos eles cunha evidente relación toponímica. Por conseguinte, desde a onomástica (persoal ou dos nosos lugares) intentaremos facilitar etimoloxías, baseándonos nas investigacións de persoas doutas na materia: Gonzalo Navaza, Ana I. Boullón Agrelo, Clara Iglesias, Fernando Cabeza Quiles, Edelmiro Bascuas, Eligio Rivas Quintas, entre outras.
– ND: Son máis de dous centos os apelidos tratados. Como foi o proceso de escolla e con que criterios fixo a selección?
– HP: Non resultou moi sinxelo, pois buscabamos apelidos –con relación toponímica– que tivesen no noso país formas deturpadas ou castelanizadas. Ademais, quixemos adobialo con referencias históricas, quer dalgúns lugares citados quer dos antropónimos, na procura de datos curiosos e, ao mesmo tempo, daqueles que dean visibilidade ás mulleres deses tempos, agochadas tantas veces debaixo dun patriarca ou dunha elipse documental. Así as cousas, non pretendemos atopar o documento máis vetusto, senón o máis suxestivo. Noutras ocasións o apelido escollido era aquel que está en vías de desaparición, no que só existen un puñado de individuos –por veces menos de 10– que o usan nese momento, co agravante de que se vai colocado en segundo lugar –habitualmente o apelido materno– ten todas as cartas para esfarelar entre papeis, recordos e manuscritos: a nosa vida, a nosa identidade recollida en arquivos.
– ND: De todos eles, hai algún que lle mereza un comentario especial, pola forma, pola orixe, por algún portador ou portadora?
– HP: En todo apelido hai algo interesante agochado que se pode resaltar: o nome dun lugar, a vinculación cun personaxe histórico, unha evolución ilóxica –e incluso intencionada, como é o caso do apelido Arousa–, relacións etimolóxicas entre algúns deles –por exemplo entre Ameixeiras e Ameixenda– etc. Porén, sempre gustei da flexión de xénero que desde o Medievo até a Idade Moderna existía nalgúns apelidos e que hoxe só quedan, de forma residual, na oralidade. Refírome a casos como o antropónimo galego que de ser empregado por unha muller denominaríase galega. Así, nun mesmo matrimonio, existiría unha Constanza Barreira e un Xoán Barreiro, un Xosé Soliño e unha María Soliña… (…)”

Teo: VIII edición do Caxato de Avelino

O 20 de agosto, ás 12:00 horas, na Auditorio Constante Liste da Casa do Concello de Teo, a Irmandade Avelino Pousa, xunto coa Irmandade Manuel María e a A. C. Xermolos, farán recoñecemento do VIII Caxato de Avelino ás irmás Marica e Tereixa Campo, pola íntima afectividade, amizade e lealdade a Avelino Pousa Antelo, pois este recoñecemento de cada ano baséase precisamente na valoración de afecto, relación limpa e lealdade á persoa de Avelino, polo que se fan ben merecentes de tal honra. A profesora e escritora Pilar García Negro será a mantedora deste acto.
Posteriormente irase ao Paseo Avelino Pousa na Urbanización Os Verxeis, para realizar unha ofrenda floral no monolito que alí hai en honra de Avelino Pousa.
Dos agasallos a recibir por quen se recoñecen, un deles, o caxato, é obra do escultor Valdi e o outro consiste nun gravado de Héitor Picallo.

Lectura de Alba de Gloria no Pico Sacro, 2021

“A Federación Galiza Cultura (FGC), comunica que, de novo e como sempre, organizado pola A. C. O Galo de Santiago e a A. C. Vagalumes da Estrada, realiza ese acto que, sen interrupcións, se leva a cabo desde 2011. Ese ano conmemoramos o 125 aniversario de Castelao, quen acudiu persoalmente até o Pico Sacro no 1924 e, xa refuxiado en Arxentina, simbolicamente volveu a el cando escribiu o Alba de Gloria. A foto do cartaz deste 2021 é (coloreada) a que tiraron como lembranza Castelao e o grupo de amigos que peregrinaron ao Pico Sacro en 1924.
Como desde hai unha década e sempre o sábado antes do Dia da Patria Galega, subiremos de outra vez ás 12 h ao sagrado Mons Illicinus, o sábado 24 de xullo de 2021 para ler no seu cumio ese precioso texto. Porén a celebración do décimo aniversario da subida e lectura do Alba de Gloria, pospoñémola para tempos mellores.
Gardaremos todas as normas que se requiren para acabar co Covid-19.

2021: Programa

12:00 h. Concentración na explanada do aparcadoiro. E desde alí comezaremos a subir o último tramo do monte até chegar a capela.
Na capela, o historiador Héitor Picallo lerá o texto que el escribiu para este acto e cando o remate seguiremos até o curuto.
Izaremos a nosa bandeira na rocha que coroa o Pico Sacro, alí leremos o Alba de Gloria, cantaremos o himno e logo baixaremos até o camiño que conduce as covas.
Xantar-convivio nas táboas das insuas que forma o rio Ulla ao seu paso por Gres (Vila de Cruces).
Para asistir, por razóns de seguridade sanitaria, compre comunicalo ao correo da Federación Galiza Cultura (federacion@galizacultura.gal) ou da A. C. O Galo (comunicacion@ogalo.gal) poñendo o nome e o teléfono dos asistentes.”