Entrevista de Montse Dopico a María Xosé Queizán en Praza:
“(…) – Praza (P): Na novela Amor de tango falas dun tipo de represión franquista que sufriron as mulleres e que non adoita ser chamada así: o confinamento na casa, nos roles tradicionais. A volta atrás respecto ao andado na II República.
– María Xosé Queizán (MXQ): Se non se fala diso neses termos é, se cadra, porque un retroceso enorme. Agora hai moitas mulleres metidas no naturalismo, nuns roles que van aínda máis atrás do que facían a miña nai e a miña avoa. Na II República as mulleres saían, traballaban… Sobre todo en cidades industriais coma Vigo. Pero xa na Revolución Industrial traballaban, e aínda que fosen explotadas tiñan un salario que lles daba autonomía. Quero dicir, que é algo que viña xa de moi atrás.
A primeiros do século XX en Vigo, e nos anos 20, a maior parte da xente que traballaba nas fábricas eran mulleres. E non só nas conserveiras. E ter un salario, un horario, ter relación con outras mulleres, ter que cumprir cunha dinámica de traballo para non romper a cadea… eu creo que che organiza a mente dun xeito diferente e se non saes da casa. Muda a mentalidade. Pois co franquismo non interesaba que continuase iso. Obrigar as mulleres a volver á casa para parir tamén é un xeito de represión. De volver atrás os avances. Mais non foi só iso. Tamén xurdiu despois unha clase media de señoritas que antes non existía. E non ten a mesma mentalidade unha muller que ten independencia económica que quen non a ten. O traballo paréceme unha das cousas máis importantes para o ser humano.
– P: En Cólera falas, de xeito específico, de resistencia ao franquismo. De folgas obreiras, detencións, mortes, cárcere, exilio… Ver agora as cifras daquelas folgas e manifestacións impresiona. Como ver as da II República. Que mudou, aínda que Vigo siga a ser unha cidade que si se mobiliza bastante?
– MXQ: Non é para nada como era daquela. Agora temos as procesións do Cristo da Vitoria… E vamos a algunha manifestación e dicimos o slogan, pero non é o mesmo. Quero dicir, no franquismo participar en manifestacións tiña outra implicación. Agora pode cargar a policía ou poden levarte un día para a comisaría. Pero daquela que te collesen era moi perigoso. Significaba tres días de interrogatorios, e dependendo das circunstancias as preguntas podían ir a máis. Por menos de nada ías ao TOP [Tribunal de Orden Público] e podías acabar na cadea. No franquismo, protestar era expoñerse moito. Agora a xente ten medo. Hai pouco, na presentación do OUFF, en Ourense, a presentadora fixo mención aos atentados de París. Eu comecei a cantar a Marsellesa e quedei soa. Ninguén me seguiu. (…)
– P: E no 77 publicas A muller en Galicia, que molestou moito, ao comparar a opresión das mulleres coa da lingua e coa do país.
– MXQ: É que eu escribín os primeiros ensaios feministas que se publicaron neste país. Pero tampouco creas que se armou moita polémica. O mesmo pasou con Recuperemos as mans. O que rodeaba os meus libros era o silencio. Non sei de onde saquei as forzas para seguir escribindo. Fun non ignorada, senón silenciada. (…)”
Arquivos da etiqueta: Montse Dopico
Eduardo Estévez: “Non me interesa dar imaxe de escritor sufrinte que iso tamén é, á fin e ao cabo, outro tópico”
Entrevista de Montse Dopico a Eduardo Estévez en Praza:
“(…) – Praza (P): entrar na casa é froito dun encontro co fotógrafo Ignacio Castro. Como foi?
– Eduardo Estévez (EE): Ignacio Castro leu o meu libro construcións e viu que había unha relación entre a súa e a miña forma de mirar. Levo tempo dándolle voltas ao tema de mirar dunha maneira diferente. Interésame moito a literatura militante, que a verdade é que envexo, pero a min non me sae. Pois a maneira que atopei de facer algo semellante foi esa: tentar mirar as cousas desde outra perspectiva. Non para levar a mirada dos demais á miña, senón co obxectivo de que o lector se decate de que hai outras formas de mirar. En construcións facía iso mirando aos pequenos detalles. Porque mirar o detalle pode ser outro xeito de ver o total, o xeral.
Pois Ignacio Castro envioume unha ligazón para que puidese ver as súas fotos. Intercambiamos varios correos e unha vez e díxenlle que un día podiamos facer algo xuntos. Nunha semana respondeu: facemos? E así foi. Establecemos un diálogo do que o libro é resultado. Non é un libro de poemas con fotos nin un libro de fotos glosadas con textos. Eu escribín textos a partir de fotos, el fixo fotos a partir de textos… e os dous intervimos no que facía o outro. El orientaba os meus textos e eu as súas fotos. (…)
– P: Por que a idea da construción sae tanto na túa obra, entón?
– EE: Eu penso moito en como fago o que fago. Interésame moito o proceso, a construción. E tamén a construción que cada un fai de si mesmo. Interésanme os procesos máis que os resultados. Desfruto moito co proceso de construción dos libros. Agora estou co proxeto de baleas, que creo que é un dos mellores libros que escribín. É un work-in-progress que fun publicando en internet, con todas as versións de todos os poemas. Se cadra o publico tamén en papel. (…)
– P: lúa gris ten algunha conexión con en construción: a casa, as pegadas, a ausencia… Que relación teñen? Ou a idea de lúa gris era máis ben outra?
– EE: lúa gris é o máis parecido a un libro autobiográfico. Naceu dun soño no que aparecía a casa da miña infancia pero derruída. Afortunadamente a casa segue en pé, pero a imaxe serviume de escusa para facer o libro sobre a infancia e a adolescencia. Tanto ten se o que se conta ten un correlato biográfico estrito ou non. Mirado con ollos xornalísticos hai poemas que falan de cousas que aconteceron e outros que son construcións imaxinarias. E mesmo os que falan de cousas que aconteceron son tamén construcións imaxinarias, claro… (…)”
Susana Sánchez Arins: “É tal a brutalidade da repressão, que é um insulto que os repressores tenham o direito de permanecer no anonimato”
Entrevista de Montse Dopico a Susana Sánchez Arins en Praza:
“seique, o novo livro de Susana Sánchez Arins, é uma história familiar. E, além disso, uma microhistória da repressão. Un relato descarnado da brutalidade franquista. Contado, por uma vez, desde o lado da família dos vitimários. Sem concessão. Com toda a dureza. seique (Através editora) reflexiona sobre o jeito em que a história se desescreve. Sobre a violência. Sobre a repressão fascista que ficou agachada por exercer-se no ámbito familiar próprio e, subretudo, contra as mulheres. E sobre a necessidade de reivindicar que quem caussou tanto dano não têm direito ao anonimato. Mesmo que seja da família de uma. Porque de nada serve o silêncio.
– Praza (P): Quando começas a ler parece só um relato de história familiar. Mas é mais do que isso. Um livro ademais muito valente, por tratar-se da tua própria família, que poderia incomodar-se, e muito.
– Susana Sánchez Arins (SSA): Poderia passar, sim. Bom, eu sou da família indireta, e nem sequer conhecim o tio Manuel, polo que não sinto essa empatia ou pudor familiar. A valentia aí não é tanta. E sim, aos descendentes diretos pode incomodá-los, suponho. Mas acho que também têm que falar as famílias dos vitimários. Não podem ficar caladas para sempre, nem guardar informações que podem ajudar às descendentes das vítimas. Porque há que dar um passo adiante e resolver o tema da memória histórica. Não pode ser que só falem as famílias das vítimas, e sempre com medo de incomodar. (…)
– P: Salientas, por outra parte, a força do agrarismo, do anarquismo, do sindicalismo em geral. A história do povo galego que lutou pelos seus direitos.
– SSA: Passara-me há anos, ao conhecer um livro que escreveu Xosé Carlos Garrido Couceiro sobre Manuel García Barros. Por esta obra soube do movimento agrarista na comarca de Taveirós. Eu tinha a ideia de que o da Estrada era um povo apoucado, de direitas, -é o que tem ler o mundo nas contas eleitorais- e dei-me conta de que na entrada do século XX lutara muito. Depois encontrei o mesmo no Salnés. A câmara municipal de Meis era também um espaço agrário fortemente sindicalizado. E havia canteiras, ademais de lavradores, o que afortalava o associacionismo operário. Agora trabalho na Arouça, e sei pelas investigações de Dionisio Pereira que o sindicalismo marinheiro era muito forte. A questão é que a repressão foi um genocídio programado contra a força enorme de um povo trabalhador que estava a lutar pelos seus direitos. Querem convencer-nos de que somos um povo dormido que preferiu emigrar que lutar. Mas não é verdade. (…)
– P: A violência vai tendo mais presença à medida que avança o livro. E, além da repressão, aponta a isso: a violência humana, que mistura as tendências individuais com as do sistema.
– SSA: Há muita violência no livro, mas a realidade foi mais brutal ainda. Está suavizada, não porque eu o decidisse mas por tê-la narrado partindo de fontes documentais, não orais. A Ramón Barreiro não lhe cortaram um dedo, como conto no livro. Cortavam-lhe um dedo cada dia, e escrevia notas para seus pais dizendo que estava vivo e que estava bem com os dedos que lhe restavam. E isto sei-no porque ainda não há dez dias que lho escutei contar à sua sobrinha Elena, que lho narra a Montse Fajardo no livro Un cesto de mazás. É tal a brutalidade da repressão, que me parece um insulto que os repressores tenham o direito de permanecer no anonimato. Eu não quis ser sádica nem exibicionista na exposição da violência, era uma cousa que me preocupava ao escrever e buscar o tom da narrativa, mas também não queria ocultar a realidade.
Penso que há condicionantes que favorecem ou apagam a violência. Há gente que tem tendência ao mal, mas depende do entorno no que se desenvolve e constrói como pessoa fomentá-lo ou impedi-lo. Por isso é muito importante que haja sistemas democráticos, com as liberdades e direitos garantidos. Porque o que fazem os sistemas autoritarios e ditatoriais é facilitar que as pessoas ruins exerçam a ruindade. E isso passou com o tio Manuel. Pôde exercer no campo político a violência que exercia já contra a sua família. Uma democracia com liberdades, direitos e justiça garantidos pode conter a violência que todas as humanas levamos dentro. O franquismo deu-lhe o poder a quem levava dentro a brutalidade e a vontade de dominar as outras. (…)”
Luís Valle: “A única verdade da voz poética é o aquí e o agora”
Entrevista de Montse Dopico a Luís Valle en Praza:
“(…) – Praza (P): Hai continuidade entre todos os poemarios. En cuestións como a oposición amor e afectos / morte e dor, en favor dos primeiros, pero sen obviar a realidade dos segundos e quizais a complementariedade entre todos. (“Na morte hai luz / e no silencio / tamén hai luz”, di A caída). En que sentido pode dicirse, entón, que é todo como unha unidade, nese aspecto temático?
– Luís Valle (LV): Si, hai un fío condutor que ganduxa todos os poemarios porque todos eles beben das mesmas fontes; aínda que as motivacións para a súa escrita sexan ben diferentes. Penso que amamos como amamos precisamente porque morremos. Toda a nosa luminosa existencia ten un reflexo crepuscular que lle confire seriedade a este xogo no que andamos metidos.
– P: A túa é unha poesía de imaxes. Mesmo cando é máis narrativa. De símbolos. Que parten, moitas veces, das sensacións. Por que?
– LV: A miña obra poética pode ser descrita como unha poesía de imaxes e de símbolos. Pero creo que a clave está no emprego desas imaxes e símbolos. Falando, por exemplo, dos símbolos, o antropólogo Gilbert Durand explicaba que estes teñen algo máis que un sentido artificialmente dado porque aprehenden un esencial e espontáneo poder de resonancia… Ese poder é innegable. Os símbolos son, polo tanto, útiles para, como dicía Pound, cargar a linguaxe de significado até o seu grao máximo. (…)
– P: Dixeches noutra entrevista que te influíran os poetas románticos. Por que te identificas con ese tempo?
– LV: En realidade, non me identifico exactamente co seu tempo, pero si admiro as súas realizacións. Sinxelamente, moitos son grandes artistas. En calquera caso, non falaría só dos poetas. A poesía de Keats impresióname tanto como a música de Mahler ou os lenzos de Turner, por exemplo. (…)”
Héctor Carré: “Non todos os xornalistas son como os tertulianos de Sálvame”
Entrevista de Montse Dopico a Héctor Carré en Praza:
“(…) – Praza (P): O poder. Ese é, en realidade, o tema da novela [Hai que matalos a todos]. Por que?
– Héctor Carré (HC): Si. A partir dun incidente, que é que o príncipe atropela un home e foxe, hai unha reflexión sobre o poder. É unha novela negra, e para min o interesante da novela negra é a crítica social. O que facían Raymond Chandler e Dashiell Hammett, que era criticar a relación da política coa corrupción. E o que me interesa é iso: o poder, como se exerce, que tentacións pode ter, que parte da súa actividade é legal e cal é ilegal. Porque en todos os países hai fondos reservados, axencias secretas… e cousas que non se confesan. Lin varios libros sobre o tema, como O poder de Bertrand Russell. Ese é o transfundo. A partir dunha historia que implica a un axente dos servizos secretos, un xornalista e, polo medio, un particular… (…)
– P: Hai conexións entre esta nova novela e Diario dun impostor, a primeira que escribiches. Néstor é unha persoa insegura, como Onofre, que minte para ser aceptado. En Diario dun impostor hai unha crítica sobre o “mundo da cultura” e a tendencia a evitar as críticas protexéndose uns a outros.
– HC: É normal que haxa conexións porque é o mesmo autor, claro, pero eu tampouco son moi consciente diso. Se cadra o lector ou quen me faga unha entrevista pode ver máis diso ca min mesmo. E, claro, a acción dramática inclúe reflexión e, polo tanto, crítica. O que dicías da cultura é algo que si penso: na arte vexo cousas que me cheiran, como o elitismo que serve como pretexto para vestir de traxe o rei espido e que todos aplaudan. A arte moderna está, nese sentido, un pouco perdida, na miña opinión. (…)
Iván García Campos: “Un libro está vivo cando o lector ten aínda máis preguntas e incertezas despois de lelo”
Entrevista de Montse Dopico a Iván García Campos en Praza:
“(…) – Praza (P): A vida é dona de nós. Non temos o control sobre ela. É unha das ideas máis presentes en Cuestións vitais secretas. Por que?
– Iván García Campos (IGC): Podería ser unha das ideas, si. Mais o que máis me interesaba salientar é que o coñecemento que temos da realidade é parcial, fragmentado. E a partir dese ínfimo coñecemento temos que tomar decisións. Con ese entendemento parcial, nada se resolve definitivamente. Vivimos na incerteza. E mentres agardamos que as cousas se resolvan, a vida vai pasando… Este é un libro que fala do presente. Hai moita literatura de ficción que fala do pasado ou do futuro.
Pero o que eu quixen foi pensar o presente e máis nun momento histórico tremendo como o que vivimos. Tamén quería falar desde a perspectiva das persoas, dos individuos. Non do grupo. Para min iso é o máis interesante para facer literatura, e non a intriga, a acción…, que tamén están nos relatos, pero creo que non é o obxectivo. Quero dicir, que tamén é importante ter o lector nesa incomodidade de que sabe que algo vai acontecer… En calquera caso, o que trato é de suxerir preguntas que, na maioría dos casos, non se resolven. Hai moitas omisións, porque a vida tamén é así. Cada persoa vive a súa vida e o resto son como actores secundarios e non sabemos nin de onde veñen nin onde van… (…)”
– P: Falabas antes de que che interesaba a persoa e non o grupo. Ou de que a literatura debía facer emerxer o oculto. Son ideas moi presentes desde hai moito tempo no discurso literario, sociolóxico…
– IGC: Interésame os individuos, as persoas concretas, e non o grupo. Sempre digo que o importante de alguén que escribe non é a súa vida, senón o que escribe. Pero as circunstancias persoais inflúen no que escribes. Eu traballo rehabilitando persoas que teñen enfermidades e lesións. Persoas que senten dor, medo, incertidume. Acompáñoas en todo o proceso e iso faime vivir cada día o valor das persoas. Pero insisto: a miña vida non ten importancia. Non me gusta falar de min. Hai editoras que utilizan o status profesional do escritor para promocionalo. Iso non me gusta. Que máis dá que sexas catedrático ou que non teñas carreira. Creo que o importante é o que escribas. Da mesma maneira que penso que como se coñece ás persoas é no cara a cara.
– P: As ideas do éxito, da felicidade… tamén se cuestionan no libro.
– IGC: Cando somos novos pensamos que a felicidade é que sexa todo perfecto. Ao medrar, decatámonos de que non é así. De que felicidade é estar co teu fillo, por exemplo. E de que a “felicidade” é unha entelequia. Como a “humanidade”. Non existe a humanidade. Só as persoas. O concepto da felicidade vai mudando ao longo da vida. A vida non acontece de modo ordenado, como nos contan. Non saen as cousas como as tiñamos planeadas. Mais a cuestión é como nos adaptamos. Porque, ata que punto temos o mando da nosa vida? Saber vivir a vida tamén é saber adaptarnos ao que nos vai traendo a vida. (…)”
Esther F. Carrodeguas: “O que une a Maruxa e Coralia é estar separadas dun mundo que as exiliou en terra, sen mandalas lonxe”
Entrevista de Montse Dopico a Esther F. Carrodeguas en Praza:
“Maruxa e Coralia coidan unha da outra. Xogan. Parolan. Saltan as normas que elas mesmas se impoñen. Sobreviven á violencia extrema que sufriron a través do vínculo que as une. Dunha dependencia mutua que as separou do mundo e ao mesmo tempo as mantén nel, recreado ao seu xeito. Abraiadas. Espertas. Cómplices. Amigas. Irmás. Nun retrato que soborda humanidade. Poesía. Forza. Espontaneidade. Así é Voaxa e Carmín, a obra coa que a escritora e actriz Esther F. Carrodeguas vén de gañar o Premio Abrente de Textos Teatrais. Cando o recolleu, na Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia, lembrou que as populares Marías non son unha estatua de postal, senón unha lembranza do que non debería volver pasar. Falamos coa autora, -que é tamén a directora do grupo de teatro Airiños, de Rianxo-, desta e das súas outras obras como poeta e dramaturga.
– Praza (P): Ao recoller o premio lembraches que Coralia e Maruxa foran vítimas de violencia sexual, machista, social e institucional. Convertidas en estatuas silenciosas para que os turistas fagan fotos. Supoño que ese foi o motivo de escollelas como protagonistas da peza. Foi así?
– Esther F. Carrodeguas (EC): Ben, dito así causa confusión: a estatua evidentemente non se fixo para que os turistas fagan fotos, senón con outra intención, pero o que sucede é iso. Ao non ter referencia a estatua á historia que hai dentro dos corpos, vemos só superficialmente a realidade. Este texto escribino na ESAD de Galicia. Tiñamos que escribir un texto histórico ou que partira da Historia. Partir dun feito documental. Eu quería facer unha historia con mulleres como protagonistas e malia que barallei moitas opcións, pronto me cativaron estas dúas mulleres polo que de teatral hai na súa vida.
Precisamente esta foi a grande dificultade da que me fun dando conta ao escribir o texto, que tiña que competir coa súa propia condición de personaxes e mesmo case de mito. E ademais que eu, que son moi diplomática, tiña medo de escribir algo que fixera mal no recordo da xente. Eu quería que o meu texto doese porque a historia é unha historia de violencia, pero dende o respecto: escribir unha obra que quixeran e puideran ver as persoas que as coñeceron, e que lles gustara. Non sei se o conseguín, só sei que foi difícil: estiven a piques de abandonar pero en fin… tiña que aprobar! jaja. En realidade xa me namorara demasiado da historia e por suposto impliqueime na súa escrita moito máis que para un traballo de aula. As Marías, un pouco como a Gioconda, teñen moito misterio detrás delas. E iso sempre magnetiza.
– P: O xurado salientou, entre outras cuestións, o carácter “poético” da peza. E é case como se falasen en verso entre elas. Foi así como pensaches eses diálogos? Por que?
– EFC: Cando comecei con este proxecto, moi pronto, vía ás dúas personaxes como sacadas dunha obra de Thomas Bernhard. E un día, cando xa tiña moitas escenas escritas e moita documentación e o proceso avanzado, de súpeto escribín a primeira escena en verso e apareceron: eran elas. Lin a escena en clase e gustou a todos. Estaba feliz. Unha compañeira, cando lía escenas soltas, un día espetoume que era incrible porque eu facía unha poesía pero como cotiá, de andar pola casa. Que non había lirismo, nin vocabulario poético nin nada, que coas palabras coas que todos imos mercar o pan ou falar no ascensor, elas falaban poeticamente. A poesía, daquela, neste caso, vén do ritmo: do oral.
Para min a oralidade é algo moi importante cando escribo, cando escribo calquera cousa. Sempre teño que ler todo en alto e ver se soa ben. Moitos dos meus textos, de feito, enténdense moito mellor se eu os leo á xente, porque naceron cunha oralidade determinada. Que falen en verso, ademais, forzou que foran ficando soas en escena: algúns “extras” tiveron que ir ficando atrás porque non había maneira de que callaran personaxes que falaran en prosa. Rompían o ritmo todo. Para min a obra, que é un camiño ao mar, ten esa cadencia das olas, constante, que por veces son ondiñas e por veces marexada. Elas, Coralia e Maruxa, con dous nomes de mar, teñen o mar dentro. (…)”
Aurora Marco: “As mulleres ocuparon a posición subordinada que tiñan na familia cando se incorporaron á escena profesionalmente”
Desde Magazine Cultural Galego, por Montse Dopico:
“Cando as mulleres se incorporaron á escena profesionalmente, ocuparon a mesma posición subordinada que tiñan no ámbito familiar e social, aínda que a propia natureza do oficio, posibelmente creou espazos de liberdade na súa vida privada e posibilidades de certo recoñecemento profesional, vedado ás mulleres doutras profesións. Este é un dos datos que a profesora e escritora Aurora Marco achegou na súa intervención nas xornadas Mulleres en Acción da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas.
Marco, que recibiu o IV Premio Mulleres en Acción pola súa traxectoria investigadora, repasou a historia da progresiva incorporación das mulleres ás artes escénicas en Galicia antes do golpe do 36. A partir de 1587, explicou, a lei comezou a permitir o que ata entón prohibira: a presenza de mulleres nas táboas, malia que limitada ás actrices casadas con actores da mesma compañía. A regulamentación posterior moveuse na mesma liña: podían actuar as mulleres casadas ou menores se formaban parte das compañías dos seus homes, pais ou titores. As solteiras maiores de idade ou viúvas podían traballar soas.
Entre os séculos XVII e XVII, -continou Marco-, tres actrices nadas en Galicia actuaron polos teatros máis importantes do Estado. Eran Manuela Vázquez, actriz, cantante e directora/empresaria dunha compañía fundada por seu pai, Antonio Escamilla. Outras mulleres chegaron ao teatro tras teren exercido como criadas de actrices ou actores, como fixera Catalina Sánchez, que traballara para Ángeles Barba. Tamén Sebastiana Pereira se dedicou ao teatro, salientando na traxedia e no drama. De moitas outras actrices de entre os séculos XVI e XVIII, -sinalou Marco-, non nos quedou memoria. (…)
A intervención de Marco foi confluente ademais coa investigación da tamén profesora Laura Tato, que estudou casos como o de Noelia Rosfat ou Obdulia Rodríguez. A primeiros dos 20 produciuse un enguedellado conflito interno na Irmandade da Fala da Coruña pola actuación de Pilar Suárez en Donosiña de Xaime Quintanilla, que tocaba un tema tabú, o adulterio feminino. Na ditadura de Primo de Rivera, Herminia Fariña foi utilizada, segundo Tato, polo poder, é probable que para neutralizar a posible recuperación dun teatro menos folclórico. A carreira artística destas mulleres era fugaz. O cal indica presións familiares para que abandonasen.”
Ana Acuña: “Indicar que tipo de literatura é a axeitada, e facelo desde un lugar privilexiado, tamén é intervir politicamente”
Entrevista de Montse Dopico a Ana Acuña en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que os galegos en Madrid foron “pioneiros”? En que aspectos?
– Ana Acuña (AA): Un dos máis coñecidos é o político co nacemento da UPG. Os dez puntos básicos deseñáronse en Madrid. Tamén no aspecto literario, lingüístico e artístico coa revista Loia, o grupo Atlántica, a “Carta Circular ó cardeal, bispos e cregos de Galicia”, o especial da revista Signo dedicado a Galicia, a Estampa Popular Galega, a banda deseñada… O grupo máis coñecido é o que tivo máis trascendencia política: Brais Pinto… Pero os galegos en Madrid foron pioneiros en moitos aspectos. Moitos son estudantes que están de paso, pero moi implicados cos movementos reivindicativos. Por iso falo de “xeracións activas”, que é un termo de Julio Aróstegui. É dicir, grupos que nacen, introducen cambios e actúan como portadores dunha cultura nova. Moi conscientes da terra da que veñen pero tamén da que os acolle, da difícil situación das clases subalternas de Madrid, por exemplo, e coñecedores dos movementos de liberación anticolonialista. (…)
– P: A segunda xeración, a dos Brais Pinto, analiza “a problemática galega desde unha óptica socio-política e non só cultural”. Que é que os distingue da primeira xeración, – a da Mocedade Universitaria Castelao-, para non merecer o adxectivo de “culturalistas”, indo aos feitos?
– AA: Sobre a primeira xeración, eu digo que as súas actividades “foron eminentemente culturais pero que xa se apreciaban gomos dunha certa reivindicación” lingüística. Non se pode esquecer a polémica lingüística sobre a persecución do idioma nacida dunha actividade deste grupo de galegos en Madrid nin o seu eco en Bos Aires. Esta xeración carecía de mestres tralo corte provocado pola Guerra Civil.
En canto á actividade cultural de Brais Pinto, era para eles unha “tapadeira” de algo máis, dunha acción política. Non queren facer só arte. Son moi conscientes das necesidades e das eivas que había no ámbito artístico: os artigos de Patiño críticos coa pintura do momento, por exemplo. Reivindican a novidade, a innovación, pero para algo máis. Están aprendendo a realidade política e histórica coa que se implican co obxectivo de liberar Galicia. É significativa, por exemplo, a relación que manteñen con América. Ou actos concretos, como cando se erguen e marchan tras unhas determinadas afirmacións de Fraga sobre Rosalía… Eran tempos difíciles. Non é como coller e marchar hoxe. (…)
– P: Carmen Mejía fala de “insilio” ou exilio interior. Nese sentido, o libro [Letras nómades. Experiencias da mobilidade feminina na literatura galega] oponse a diversos tópicos. Nin as mulleres que emigraban eran meras “acompañantes” dos maridos. Nin a motivación era só a fame. Tamén a necesidade de saber. Nin a viaxe tiña que implicar necesariamente o traslado a moitos quilómetros de distancia.
– AA: Hai moitas formas de mobilidade e a interior é unha delas, si. Carmen Mejía trata, tamén, a mobilidade dos nenos do campo á cidade na Galicia dos anos 50 a través dun documento remitido por Luz Pichel. María do Carme Kruckenberg, que aparece no capítulo de Manuela Palacios e no de María Xesús Nogueira, viaxaba por necesidade de coñecer. Eva Moreda tamén amosa motivacións para a mobilidade máis próximas a nós (razóns laborais, académicas…). E claro que as mulleres non emigraban só para acompañar os maridos. Nos capítulos hai historias ben crúas, como as das mulleres que emigraban para aleitar os fillos doutras e levaban un canciño na viaxe a América para non perder o leite… (…)”
Crónica videográfica da Gala das Letras e a entrega dos Premios AELG 2015 (III)
Dentro da Gala das Letras que tivo lugar o sábado 9 de maio no Círculo de las Artes do Concello de Lugo, déronse a coñecer as persoas e entidades gañadoras dos Premios AELG 2015.
Esta é a crónica videográfica do acto, onde se recollen as seguintes intervencións:
– Premio de Poesía.
– Premio de Literatura infanto-xuvenil.
– Premio de Xornalismo Cultural.
– Vídeo das actividades do Día de Rosalía de Castro 2015.