Entrevista de Ana G. Liste a Rosalía Fernández Rial en Praza:
“(…) – Praza (P): Por que é unha illa este poemario?
– Rosalía Fernández Rial (RFR): Pois como di Yolanda Castaño no prólogo “todo libro é unha illa”, que é algo que me fascina. Iso no plano metaliterario, no plano da creación é unha illa porque di Bonet que a illa é moi sedutora porque a podemos ver completa, podemos concibila na súa totalidade. E iso teno en común co corpo, un corpo é unha illa e ambos coinciden na orografía e nesas lindes. A min seducíame moito esa idea da plenitude e desa fuxida cara a un lugar que non está vinculado por ningún istmo á terra. Cercadas polo mar, para min viaxar ás illas sempre ten algo de poético.
– P: Sentícheste como unha illa mentres escribías estes poemas?
– RFR: Si, estaba explorando eses límites corporais e mentais. É moi contraditorio, pero síntome moi vinculada ás outras persoas, tanto que ás veces me resulta moi difícil entenderme como individuo fóra da sociedade. Aínda que é necesario autocoñecerse e saber que existen eses límites. Resulta paradoxal, pero na miña etapa de madurez volvín exploralos e pareceume enriquecedor xogar con esta idea. O libro vai dirixido a un ti e logo remata coa tribo, co colectivo, porque esta illa está habitada por todas. Di Chantal Maillard que toda viaxe exterior é unha viaxe interior, gustábame moito pensar na metáfora do eu e do nós; atraíame esa autoexploración do eu para chegar mellor ás demais.
– P: Xogas con esa idea de que saber poñer límites, en ocasións, incluso é bo.
– RFR: Efectivamente. A iso me refiro coa exploración desde a madurez desa linde, que ao final é fantástico abrir e fusionar e convidar; pero tamén o outro. Habitar ese paradoxo paréceme moi humano, ao final vivimos na contradición constante e non hai nada máis coherente que admitir a contradición da existencia. Ademais, esta contradición é moi rica filosoficamente falando.
– P: E non che parece unha contradición á que chegamos habitualmente as mulleres? Que, ao final, somos as que temos que poñer eses límites; ou as que aínda estamos aprendendo a poñelos…
– RFR: Non teño a menor dúbida. De feito, esa construción da que eu falo só se entende desde aí, desde a construción da muller. A illa tamén é unha muller, é unha exploración feminina desde o feminismo, por tratar de explicalo dalgunha forma. Penso que todas as persoas, especialmente da nosa xeración pero das anteriores doutro xeito, tivemos unha evolución máis rápida ou máis esixente de construción desas lindes e dese transvase –outra vez na contradición– do que é ser muller. O que non é, o que non era e o que pode ser. Esa linde trans que é tan importante na nosa era para a construción de todas. Penso que mover os marcos na construción do que é ser muller enriquécenos a todas. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Berta Dávila: “A arquitectura da novela pretende explicar conceptos de como se configuran as soidades contemporáneas que vivimos”
Entrevista de Ana G. Liste a Berta Dávila en Praza:
“(…) – Praza (P): Dirías que nesta novela está máis presente a túa ‘filosofía de vida’?
– Berta Dávila (BD): A verdade é que creo que en todos os meus libros está a miña maneira de ver o mundo porque unha das cousas que máis me interesa na literatura, tanto cando leo como decididamente cando escribo, é esta cuestión do punto de vista: que maneira ten de observar a vida a persoa que está construíndo este artefacto, de problematizala e comunicala a outras persoas.
Non creo que haxa máis vontade disto nesta novela, pero é certo que xira arredor dunha serie de conceptos que se desenvolven en escenas e en pequenas historias destes personaxes. Non hai máis de min, pero a propia arquitectura da novela pretende explicar algúns conceptos e ideas que teñen fundamentalmente que ver con como se configuran as soidades contemporáneas que vivimos; cal é o propósito de todo isto, da literatura e do para que estamos aquí. Son preguntas que nese momento eu me estaba facendo.
– P: Esta historia existía xa para sen contada mentres aínda estabas co proxecto da túa novela anterior, Os seres queridos? Ambos libros son moi intimistas sendo ficción.
– BD: A narrativa que a min me interesa é a intimista, entón tampouco é unha cousa novidosa que a min me poida interesar escribir este libro, pero os tempos de escrita son cousas bastante elásticas en xeral. As novelas non nacen un día concreto que unha marca no calendario, aínda que si a vontade de escribilas. Hai cousas deste libro que estaban xa, en forma dalgunha nota, moito atrás. É certo que se trata dun libro bastante vinculado a Os seres queridos, pero non tanto ao proxecto en si, máis ben á súa recepción. Empecei a concibir, ou estruturar, esta novela máis ou menos en novembro do 2021 á volta do verán e rematara de escribir Os seres queridos na primavera anterior.
Os tempos da escrita e da publicación sempre son moi distintos e existe un lapso aí no que estás ‘entre libros’, escribindo e non, ou un pouco perdida, como me atopo agora mesmo. Xurdiu esta historia dos peixes e da ficción e da imaxinación que articulei nun primeiro texto para unha encarga para á que tiña pouco tempo, así que decidín escribir aquelas ideas que tiña para unha novela moi inicial. Despois, toda a recepción de Os seres queridos marcou moito a miña percepción sobre como me estaba relacionando coa literatura, e iso foi filtrándose no proceso de escritura deste libro.
– P: Como te axudaron a escribir este libro as reaccións provocadas polo anterior?
– BD: Máis que axudarme, que non sempre foi axuda, condicionou dalgunha maneira que eu estivese durante o primeiro estadio de escritura deste libro pensando continuamente en cal era a miña maneira de relacionarme coa literatura e coa lectura dos meus libros, en como eran lidos os meus libros, dende que punto eu articulaba eses libros e como se confrontaba logo coa recepción e no significado de todas esas cousas. Foron tempos nos que tiven que responder moitas veces que significaba a autoficción para min… e nos que tamén tiven que responder sobre cal é o espazo da imaxinación na literatura desde o meu punto de vista, que sempre está na linguaxe. De aí xurdiron algunhas ideas que articulan este libro. (…)”
Antón Baamonde e Daniel Hermosilla: “A imaxe que os propios galegos creamos de Galicia como un país atrasado e sen industria fainos perder posibilidades”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Antón Baamonde e Daniel Hermosilla en Praza:
“(…) – Praza (P): Primeiro de todo, quería saber como nace este libro e, ademais, como xorde este encontro entre os dous: un empresario do sector dos prefabricados do formigón e un ensaísta e licenciado en Filosofía?
– Antón Baamonde (AB): O libro foi unha iniciativa de Daniel que parte, en realidade, do meu anterior libro. Despois dunha presentación de Unha nova Olanda comezamos a falar e el comezou a debullar unha chea de empresas galegas punteiras das que en moitos casos eu non tiña idea. E sinalou que sería boa idea publicar un libro que espallase a idea de que Galicia é algo moi distinto do que moita xente pensa que é, algo que enlazaba perfectamente co que eu estaba contando en Unha nova Olanda.
Galicia non é o que moita xente ten na cabeza, o marco mental ten que ser transformado. Eses estereotipos non son en absoluto válidos co que Galicia é na actualidade, pero tampouco co que Galicia era hai unhas décadas e, de feito, hai moitas análises que xa veñen corrixindo aquelas visións erradas. A realidade é que Galicia leva moito tempo sendo un país moi semellante a calquera territorio da nosa contorna europea.
– P: Para ben e para mal…
– AB: Para ben e para mal, efectivamente, porque ás veces hai unha concepción excesivamente amable do que é Galicia e do que foi o pasado de Galicia. Ou se pensa Galicia como un territorio atrasado onde nada moderno pode desenvolverse, ou como todo o contrario. Este empirismo, este intento de ter unha visión máis real e máis próxima á realidade, supón a destrución de determinados mitos que están moi establecidos e que fan que mesmo a día de hoxe non sexamos capaces de recoñecer o país que temos diante.
Unha Nova Olanda buscaba constatar o que todos os datos afirman: que Galicia é unha sociedade urbana e que é urbana non só a sociedade da Coruña ou Vigo, senón a de calquera concello. Integrar iso no esquema mental parecíame importante. E tiña, ademais, un lado proactivo e propoñía tecer en Galicia unha rede urbana, semellante á existente nos Países Baixos, onde non hai unha gran cidade como Madrid senón unha rede de cidades que se complementan e compiten e multiplican os contactos e as posibilidades de todas elas. As cidades son laboratorios de creación de ideas, de xeración de valor, as cidades son o lugar, como dicía Jane Jacobs, o lugar no que pasan as cousas. (…)”
Henrique Monteagudo: “Temos menos falantes de galego pero máis conscientes e que consomen cultura de xeito moi distinto. Aí está o desafío”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Henrique Monteagudo en Praza:
“(…) – Praza (P): Que cambia en 1963, nese ano do prodixio, como destacades no número deste ano que conmemora o 60 aniversario da revista Grial?
– Henrique Monteagudo (HM): En 1963 cambian algunha cousas, e unha delas é que aparece unha nova xeración que xa non viviu a República. Cambia tamén o réxime, que abandona a autarquía e comeza o ‘desarrollismo’ e busca o seu ingreso nos círculos europeos, o que o induce a abrir un pouco a man en certas cousas. Por exemplo, autorízase a creación de asociacións culturais, que xogaron un papel fundamentalísimo nos anos seguintes. Deste xeito, a ditadura autoriza unha publicación como Grial, coa condición iso si, de que a metade da revista se publicase en castelán. Grial foi bilingüe ata 1975 e o primeiro número integramente en galego foi o que se publicou en 1976 no 25 aniversario da morte de Castelao.
Para a xente de Galaxia, a posta de marcha da revista era un gran triunfo. Unha das súas grandes preocupacións era que a nova xeración que nacera xa na ditadura non coñecía nada do que se fixera antes de 1936. Nese primeiro número de Grial aparecen xa Salvador García Bodaño, Arcadio López Casanova, Xohana Torres e Carlos Casares, o que é moi significativo e anticipa ademais a importancia que nos anos seguintes vai ter o movemento estudantil da Universidade. Os anos 60 son outro tempo e nese tempo é cando Grial pode saír.
– P: En 1975 non se produce un cambio de dirección na revista e tampouco muda especialmente a súa estética, pero entendo que a fin da ditadura si que introduce cambios na publicación, sobre todo nos temas tratados?
– HM: Na historia non avanzan todas as cousas de forma simultánea. Por iso, o que se produce é unha especie de décalage, de proceso paulatino. Aínda que o relevo na dirección da revista non se deu ata finais dos 80, moito antes Ricardo Carvalho Calero -que foi unhas das persoas fundamentais nas dúas primeiras década da revista- comezara a pedirnos aos estudantes traballos para Grial. Iso dá entrada a novas xeracións e tamén leva a unha progresiva especialización, con voces expertas en temáticas específicas. Aí aparecen en Historia os Villares, en Economía os Beiras, Fausto Dopico, María Xosé Rodríguez Galdo, ou Franco Grande.., e outros, dando lugar a contidos cada vez máis especializados, o que acaba sendo co paso do tempo un problema para a revista.
– P: Un problema en que sentido?
– HM: Un problema no sentido da tendencia que nesas décadas se dá no mundo intelectual da substitución dos autores e lectores polifacéticos polas sinaturas expertas en cuestións máis concretas, que escriben progresivamente dunha maneira máis especializada, abandonando aquel esforzo da alta divulgación, por chamarlle dalgún xeito, de persoas que coñecían un tema e que tentaban facerse comprender e levalo a un público máis amplo.
Nos últimos anos esta situación agravouse por mor da obsesión polas métricas e as puntuacións outorgadas no ámbito académico pola publicación de traballos. Un investigador ou investigadora, para poder facer carreira universitaria, ten que publicar en revistas que teñan unha determinada puntuación e nós sempre rexeitamos a posibilidade de converter Grial nunha revista dese tipo, porque lle quitaría dimensión social. A consecuencia é que un autor ou autora nova sabe que publicar un texto en Grial lle outorga moitos menos puntos que facelo nunha revista académica que nin se vai ler en Galicia. (…)”
Luís Álvarez Pousa: “Que un medio estea en galego non garante que ofreza calidade informativa, aínda que haxa boa intención”
Entrevista de David Reinero a Luís Álvarez Pousa en Praza:
“(…) – Praza (P): [No libro] Fala tamén do sistema mediático galego como unha loita constante entre a consolidación, grazas a iniciativas públicas ou privadas máis ou menos arriscadas, e o fracaso, co control político ou o afundimento económico desas mesmas iniciativas. Pero hai un lector galego? Por veces parece que algo que pasa aquí sexa máis importante cando o conta o New York Times ou El País que cando o contou antes un medio galego.
– Luís Álvarez Pousa (LAP): Iso obedece a que hai moitos anos de descrédito. Podemos partir de que o índice de lectores de prensa e libros no país nunca foi competitivo con outros países ou outras nacionalidades históricas españolas. Sempre foi un número pequeno de lectores, pero suficiente para alimentar a unha serie de empresas de carácter familiar que foron facilitando a comunicación dos pequenos acontecementos, das realidades de tipo local, comarcal, provincial, como para que a xente puidera, sobre todo na Transición, darlles un certo crédito e que esas empresas non necesitasen doutro tipo de ingresos que os tradicionais, a compra en quiosco e a publicidade. O dano foi que chega un momento en que hai un poder político establecido en Galicia no que as empresas chegan a un momento de resistencia, con intentos de penetración no tecido mediático galego de grupos de fóra. E nese momento a prensa galega de carácter tradicional e familiar vese con dificultades para confrontarse con esas novas iniciativas. Nese momento as empresas galegas endebédanse para subsistir nesa competencia tamén entre elas mesmas. Seguramente algunhas delas tiñan que acabar caendo, pero nese momento a Xunta, mesmo desde os seus primeiros anos, fai todo o posible porque non caian e todas se sintan beneficiadas polas súas axudas. Nunca o fixo con transparencia, que é o que estou criticando. E por outra parte os créditos bancarios tamén acabaron buscando a súa propia mordida dentro desas empresas. As caixas de aforros tiveron unha fortísima influencia sobre as informacións das seccións de economía de todos os medios de Galicia ata a súa desaparición. Foi lamentable porque a sociedade estivo á marxe do que se estaba xerando nesas entidades. Marcos Pérez, compañeiro teu en Praza Pública, que fixo a súa tese doutoral sobre a prensa na transición en Galicia, documentou moi ben ese período. Agora estamos nun momento distinto pero hai determinadas circunstancias que nos fan pensar que vivimos algo parecido pero cunhas dimensións moito maiores. Porque o grao de competitividade xa non é só entre medios similares, por exemplo entre a prensa escrita, senón que todo o que significa internet fai que o cuarto poder estea recaendo en mans doutras persoas, o problema é con que tipo de filtros.
– P: Fala no libro tamén de intentos de compra de medios galegos por capital foráneo. Vendo a evolución dalgúns, non seria mellor que fosen hoxe doutras empresas e non de quen foron ata agora? Un medio é mellor ou conta mellor Galicia por ser galego ou en galego?
– LAP: Non. Sempre que me formulaban en público ou nas clases na facultade se eu cría que os medios en galego eran unha necesidade, sempre dicía que si, pero eu enténdoos en primeiro lugar como unha alternativa de tipo informativo, e en segundo lugar, ademais, en galego. Que estea en galego un medio non garante que ofreza calidade informativa. Aínda que haxa boa intención. Eu mesmo son director dun medio en galego como é a revista Tempos Novos, levamos 26 anos no mercado, temos as mesmas dificultades agora que tiñamos ao comezo cando en 1997 a puxemos en marcha co apoio de 150 persoas. A sociedade galega debera entender isto. Comprometerte coa túa achega para facer que esas empresas que queren publicar en galego poidan ter capacidade operativa suficiente como para marcar axenda e competir, se non en cantidade si en calidade, con outras con control partidario e político. A clave está nesa cidadanía. Polo tanto, prensa en galego si, é necesaria, cada vez máis porque o galego precisa de medios de comunicación, que son os que garanten calquera tipo de proxecto político, cultural ou económico. Temos esa obriga de manter o galego nos medios, pero sempre e cando as empresas teñan o respaldo cidadán suficiente para poder darlle un corpo, para poder competir no mercado con aqueles que teñen moitos máis recursos en castelán. (…)”
Xurxo Souto: “A literatura galega está mal explicada porque obvia a música. A música está presente en todo”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Xurxo Souto en Praza Pública:
“(…) – Praza (P): No 2024 vaise celebrar o 30 aniversario do Bravú. Como vai ser a conmemoración?
– Xurxo Souto (XS): Non está nada organizado, pero temos aínda un ano para preparalo. Eu o que queria era festexar esa data, unha efeméride que semella ter ficado bastante invisible. Hoxe hai 29 anos estabamos aí en Viana, ceando e inventando aos postres esta palabra: o Bravú. Que un grupo de rapaces se xuntasen alí foi un fito fermoso: creouse unha etiqueta, un discurso estético, cunha vontade de deixar pegada. E isto non pasou nunha cidade, non pasou en Santiago, nin na Coruña nin en Vigo, senón nunha aldea. Iso tivo a súa repercusión e creou unha certa dinámica cultural da que estamos moi orgullosos. (…)
– P: O 18 de xaneiro publicas Somos un pobo de artistas! O método Luísa Villalta (Xerais), que en parte é unha homenaxe a Luísa Villalta e que afonda na idea de que música e literatura sempre están ligadas, e moito máis en Galicia. Que contas neste libro?
– XS: Somos un pobo de artistas é un libro que segue o método de Luísa Villalta. No ano 1999 ela editou unha obra que me deixou fascinado: O outro lado da música, a poesía. E a partir dese momento comecei humildemente a analizar a realidade nesa clave, na unión entre música e poesía. Nese libro ela conta que toda a nosa estética musical xa foi codificada polos gregos e, ademais, que toda a literatura galega é música, dende as cantigas musicais ata o Rexurdimento con Rosalía.
Como se nos puido explicar a liteatura sen música? Por que existe esa distancia aparente entre a poesía e a música, cando é o mesmo? A resposta está no propio libro de Luísa e vén de moi atrás. Platón e Aristóteles ponderaban os instrumentos apolíneos: os que permitían cantar e procuraban a orde, os instrumentos de corda, pero pola contra rexeitaban os instrumentos dionisícos: as trompetas, a festa, a loucura, porque eran o caos. Esa visión pasou ata nós. A música popular consideráse algo menor, algo frívolo, algo que está nun estatus inferior. E aí está Luísa Villata rachando con todo iso e falando da unidade infinita. A literatura galega (e tamén a literatura española) está mal explicada, porque obvia a música. Iso é o que eu propoño no libro: estudar a nosa realidade, sempre buscando o vencello entre música e literatura.
E póñoche outro exemplo: así como hai artistas e hai artesáns e teñen consideracións distintas, aos que compoñen versos para cantar non se lles considera poetas, senón letristas, que non ten a mesma categoría. Pero agarda un momentiño: quen é o maior letrista da música galega? Pois Rosalía de Castro, e Celso Emilio Ferreiro, e Curros Enríquez. Iso é o que propoñía Luísa Villalta e o que desenvolvo eu no libro. (…)”
Yolanda Castaño, Premio Nacional de Poesía: “Ás veces hai que soñar o imposible”
Entrevista de Ana G. Liste a Yolanda Castaño en Praza:
“(…) Materia, o poemario editado por Edicións Xerais destacado agora co Premio Nacional e que xa foi Premio da Crítica, encaixa na definición da poesía que asume riscos porque levas as lectoras e lectores a reflexións certamente silenciadas na sociedade. “Boa parte do discurso de Materia non é amable e asumo que poida incomodar, pero creo que a poesía tamén se debe a esa actitude de cuestionar o statu quo, as verdades herdadas, as opinións de segunda man, as expectativas que existen e os valores aparentemente inamovibles que deglutimos de maneira ás veces pouco crítica”, explica Castaño.
Non chegarei a levarte da man, / nin te agarraras á miña. / Non che abrirei a persiana / a mediodía os domingos. / Non me arrincará da cama / ningún alarido co teu rostro. Principia así o poema “Non chegarei a”, que forma parte de Materia e que Yolanda Castaño escribe en relación coa poeta do Uruguai Idea Vilariño.
“Cando volvo sobre os meus poemas recupero a emoción que os impulsou e neste caso dialogo con Idea Vilariño cando ela se despedía do seu amor –amor de parella– co que nunca ía volver facer determinadas cousas, e eu leveino ao terreo deste libro, que fala da non-maternidade, da renuncia á maternidade, e onde me despido dunha filla imaxinaria que xa non vou ter porque así o decidín. Quería despedirme dela desde unha actitude reconciliada, chea de dignidade e tamén de agarimo. Son esas cousas que nunca ocorreron e que tampouco van ocorrer nun futuro”.
Por que estas cousas que non chegan a ocorrer marcan tanto as mulleres? “Damos na clave ao preguntarnos, por que cabe máis a reflexión sobre isto nunha muller que nun home? É máis, non é tan habitual que a un home se lle inquira sobre se vai ser pai ou lle gustaría selo, cando a nós é unha das primeiras preguntas ao atravesar esta etapa biolóxica que acompaña a escrita de Materia.”, argumenta a compostelá.
“É un punto de inflexión biolóxico nas mulleres no que temos que tomar unha decisión definitiva a respecto de se queremos ser ou non nais. E esa toma de decisión me trouxo todas as reflexións que deitei no poemario, e que teñen moitas implicacións de tipo social e político. Decateime da desigualdade que comportaba, do marcada que estaba esta decisión e de todos os valores que implicaba”, engade. (…)”
Miguel Anxo Seixas Seoane: “Cando se crea o Seminario de Estudos Galegos, a Universidade non atendía á realidade do país”
Entrevista de Marcos Pérez Pena a Miguel Anxo Seixas Seoane en Praza:
“(…) – Praza (P): A posta en marcha do Seminario buscaba afondar no coñecemento do país nun momento no que había unha carencia de esforzos colectivos e de institucións deste tipo. En que contexto nace o SEG?
– Miguel Anxo Seixas Seoane (MAS): Neses anos Galicia non tiña ningunha institución propia, agás a Real Academia Galega, que se crea en 1906, para velar pola lingua e a cultura galegas, ou a Real Sociedade Económica de Amigos del País de Santiago, moi anterior, que se dedicaba a investigar ou a facer estudos económicos sobre o mundo mariñeiro ou agrogandeiro.
Estaban tamén as chamadas comisións provinciais de monumentos, que é un organismo que crea o Estado coa implicación das Deputacións para velar pola integridade dun patrimonio que estaba en risco de desaparición, especialmente o que fora exclaustrado co peche de conventos tras a desamortización.
Porén, a maior parte das iniciativas previas foran máis de carácter individual: Murguía, Verea y Aguiar, Lence-Santar, Rosalía, José Villamil e Castro, Marcial Valladares ou de moitos outros eruditos locais que facían un estudo ou elaboraban unha gramática. Houbo un labor moi importante, pero de carácter illado. O primeiro labor de equipo nace realmente coa Real Academia Galega e, sobre todo, co Seminario.
– P: Os mozos que impulsan o Seminario sentían que nese momento a Universidade de Santiago non permitía afondar no coñecemento sobre o país?
– MAS: A universidade non atendía á realidade galega. Eran profesores que impartían coñecementos para formar a un grupo de funcionarios que se colocasen en distintos postos da administración, pero vivía de costas á realidade do país. Un pouco antes de 1923 veu a Santiago Cotarelo Valledor, un profesor innovador procedente da rexión de fala e cultura galega en Asturias. E, ao tempo, créase na universidade a Sección de Historia. Entón estes rapaces, que estaban estudando maioritariamente Dereito, son conscientes de que a realidade galega non estaba a ser estudada e falan con Cotarelo. E Cotarelo dilles: “Hai que facer un Seminario. Temos que ver cantos castros hai, cantas igrexas, facer fichas, catalogar, mirar o que está sen investigar…”. Ten moita importancia tamén o papel dun catalán, Lluis Pericot, que é arqueólogo e que nese momento estaba na Universidade de Santiago, e que incide na importancia do rigor científico no traballo.
Un día de outubro estes nove rapaces fan esa peregrinación ata a primeira casa de Rosalía, en Ortoño, e comezan a traballar. O obxectivo era continuar co labor que illadamente fixeran os devanceiros, pero xa con máis rigorosidade e máis cobiza e, coma sempre, con poucos cartos. (…)”
Alberto Ramos: “Hai libros oportunos e libros oportunistas que ocupan espazos que non lles corresponden”
Entrevista a Alberto Ramos en Praza:
“Cada familia recibe un disparo en Os corpos dos Romanov (Galaxia), a última novela de Alberto Ramos. Unha desgraza fire para sempre a todos os seus membros. Golpes que conectan con pasados soterrados nunha historia de vidas cruzadas na que se agochan a perda, a violencia e, ás veces, a auténtica monstruosidade. Falamos co autor deste libro e dos avatares editoriais que o acompañaron, ademais de sobre o xornalismo cultural.
– Praza (P): Na novela fálase dun feito real, a evacuación de Augsburgo a causa do achado dunha bomba da Segunda Guerra Mundial. Foi o punto de partida?
– Alberto Ramos (AR): En Alemaña, cada certo tempo, prodúcese o achado dunha bomba da II Guerra Mundial sen detonar e evacúase unha cidade por ese motivo. A idea para este libro partiu de cando saíu a noticia da evacuación de Augsburgo, que foi a máis grande levada acabo até que, meses despois, tamén aconteceu o mesmo en Frankfurt. Esa imaxes de cidade baleirada, coa rutina tronzada, cos cordóns policiais… pareceume moi interesante e potente para desenvolver unha historia de certa intriga, de vidas cruzadas que se enlean como fíos… Hai que pensar que a evacuación de Augsburgo foi no 2016, durante o Nadal, e a de Frankfurt, en 2017. As imaxes parecéronme naquela altura moi evocadoras, potentes. Daban xogo para crear unha historia literaria nun escenario tan estraño. Despois, claro… chegou a pandemia e a percepción desas imaxes de cidade paralizadas, de rutinas en suspenso, de estado de excepcionalidade mudou por completo. E nós, tamén.
– P: Cos elementos que tiña puido facer unha novela policial e non o fixo. Grazas. Non quere vender libros?
– AR: A historia xurdiu dunha determinada maneira e non foi polo camiño da novela policial. E hai novelas policiais que venden moito e outras que non. Pero o caso, Os corpos de Romanov é unha historia de personaxes. Si, é un tópico. E ademais, quere ser un libro de historias de vida cruzadas, outro tópico. Mais a idea era esa: facer unha novela de vidas cruzadas e empregar fíos de suspense, todo nun ambiente de excepcionalidade. Que apareza unha bomba da Segunda Guerra Mundial é unha metáfora moi directa, case que grosa, sobre o pasado soterrado, tanto para os distintos personaxes coma para a cidade. A bomba é unha escusa para falar doutros asuntos ao tempo que serve para crear un entretemento, un divertimento.
– P: Hai un narrador omnisciente que apela directamente ao lector/a. Quizais nunca tivera un narrador tan presente.
– AR: Hai un narrador que fala directamente, si, e que interpela ao lector en distintos momentos. Isto serve para presentar os personaxes dando diferentes opcións de como podería actuar ou pensar cada personaxe en cada situación. Claro que así corres o risco de que resulte un chisco pesado, non sei. E tampouco sei se é o meu narrador máis presente… En Máscaras rotas para Sebastian Nell, o narrador resultaba secundario. Xogábase co diálogo, xogábase co formato da entrevista. Pero en A simetría das bestas si hai un narrador moi presente. A estrutura desa narración, quizais, é máis semellante a esta última.
– P: Non resulta pesado, non. Todos son personaxes complexos, con voltas e contradicións. Carol, por exemplo, ten a ferida da desaparición da súa irmá.
– AR: No caso de Carol hai un problema de identidade. Todos os personaxes teñen os seus traumas, as súas bombas que desenterran de cando en vez. Carol vai ser sempre a irmá dunha nena desaparecida nos anos 80. Ten ese trauma moi presente. E si, ten como certo complexo de comparación coa irmá. Porque está na sombra da desaparición da irmá, que escurece a súa vida. Os personaxes son o máis importante da novela. A historia da bomba, e da cidade, é parte do aderezo histórico. É parte do mesmo xogo, que trata de darlle verosimilitude á historia. Os personaxes son o central e o resto son contrafortes para termar deles. Refírome ás referencias históricas, os feitos históricos do devir de Alemaña… Pero en calquera caso isto non é un tratado histórico e nin sequera unha novela histórica. A historia é decorado e o importante non é o máximo rigor, senón certa verosimilitude. (…)”
Luísa Villalta a través das poetas: “Cando escribía buscaba que as lectoras pensásemos o mundo”
Artigo de Ana G. Liste en Praza:
“Dramaturga, narradora, ensaísta, filóloga, violinista, profesora e poeta. Os vindeiros meses permitirán unha achega profunda á figura de Luísa Villalta (A Coruña 1957-2004) con motivo da escolla da Real Academia Galega da celebración en 2024 do Día das Letras Galegas na súa honra. A coruñesa é a sexta muller na listaxe de figuras homenaxeadas desde que esta festividade –na que tivo moito que ver o actual homenaxeado, Francisco Fernández del Riego– comezou con Rosalía de Castro (1963). Francisca Herrera Garrido (1987), María Mariño (2007), María Victoria Moreno (2018) e Xela Arias (2021) son as únicas mulleres que foron destacas nos seguintes 59 anos.
Imos mirar cara a Luísa Villalta desde as perspectivas de quen escribe poesía hoxe. Isto é un primeiro achegamento, dos outros moitos que virán nos vindeiros meses, a unha artista que vai lograr levar de volta a celebración das Letras á rúa, como xa conseguiron Lois Pereiro en 2011 e, máis recentemente, Xela Arias. Achegámonos á faceta como poeta da que xa foi ‘Señora das Letras’ o ano pasado da man de Antía Otero, Silvia Penas, Oriana Méndez, Nuria Vil, Arancha Nogueira e Antón Blanco. Miramos e escoitamos, pois este texto vai acompañado de varios poemas da autora recitados para as lectoras e lectores de Praza.gal. (…)”
