A Coruña: presentación de Ao abeiro da amizade. Epistolario 1926-1976

O 29 de setembro, ás 19:30 horas, na Asociación Cultural Alexandre Bóveda (Rúa Olmos, 16-18, 1º), na Coruña, preséntase o libro Ao abeiro da amizade. Epistolario 1926-1976 [entre Ramón Otero Pedrayo e Sebastián Martínez-Risco], editado po Xosé Ramón Freixeiro Mato, e publicado por Galaxia.
As persoas interesadas deben inscribirse previamente enviando un correo electrónico a acab@mundo-r.com

Pancho Pillado: teatro contra a amnesia

Artigo de Manuel Xestoso en Nós Diario:
“En 1965, Francisco Pillado Mayor e Manuel Lourenzo decidiron formar a compañía O Facho e representar, malia todos os impedimentos que puña a ditadura, unha obra en galego. Ambos os dous estaban convencidos de que o teatro do noso país se reducía a Os vellos non deben de namorarse, de Castelao, e A fiestra valdeira, de Dieste. Era impensábel pedirlle á censura que permitise unha representación da primeira (“eramos novos pero non idiotas”, dicía) e, por razóns técnicas, tampouco podían poñer en escena a segunda, así que decidiron facer un remexido con poemas de Luís Pimentel e de Rosalía de Castro e escenificalo.
Por medo a que a policía irrompese no medio da función e os detivese, pedíronlles a algúns vultos do mundo da cultura con certo nome e influencia que acudisen como espectadores, confiando en que a súa presenza evitaría males maiores. Otero Pedrayo, García-Sabell, Juan Rof Carballo, Juan Naya e outros persoeiros da época mostráronse moi interesados, confirmaron a súa asistencia e mesmo difundiron a invitación para, na medida do posíbel, “blindar” aos atrevidos teatreiros. A cousa funcionou ben.
Mais no transcurso do coloquio que seguiu á representación -eran os anos 60, non había teatro sen coloquio posterior-, un señor maior preguntou por que non representaban ningunha obra dun autor dramático galego. Os mozos, sorprendidos, contestaron que non había obras de teatro escritas en galego. Daquela, aquel señor maior empezou a explicarlles, con paciencia e tacto, o que fora o teatro rexionalista, o das Irmandades da Fala, a Escola Rexional de Declamación, a Escola Dramática Galega, o Conservatorio Nacional de Arte Galega…
Aquel señor maior era Leandro Carré Alvarellos e, igual que aqueles mozos, estaba levantando acta dun roubo: o da historia deste país. Nunha entrevista con Xosé Luna Sanmartín, Pillado expresábao así: “o que nos estiveron roubando esta cuadrilla de asasinos que nin sequera nos deixaban representar a Rosalía”.
Pillado, co seu grave aspecto de patricio romano, contaba con moita frecuencia esta anécdota, e Manuel Lourenzo segue contándoa cada vez que ten ocasión, o que probabelmente delata a profunda pegada que deixou aquel encontro. Se cadra, foi aquela revelación de que se lles furtara o pasado a que está na orixe de tantos volumes en colaboración que estableceron pontes entre o pasado e o presente que estaban tecendo: O teatro galego, Antoloxía do teatro galego, Dicionário do teatro galego… e de todo o traballo de recuperación da memoria teatral que ambos levaron a cabo desde a Escola Dramática Galega, desde os Cadernos do Espectáculo da Compañía Luís Seoane, desde a revista Casahamlet…
En moitos casos desde a sombra -non por falsa modestia, senón por manter a súa independencia-, o traballo de Pillado cambiou a fasquía da escena galega. El e Lourenzo inventaron un teatro onde non existía, puxérono ao día a respecto das correntes europeas do seu tempo e, cando descubriron aquelas raíces ocultas, fixeron todo o posíbel para que o seu labor se integrase na corrente da tradición, para que a continuidade non crebase. (…)”

Carme Fernández Pérez-Sanjulián: “Esta colaboración quere ser, sobre todo, un convite á lectura de Arredor de si

Entrevista de Xoán Costa a Carme Fernández Pérez-Sanjulián en Nós Diario:
“(…) – Nós Diario (ND): Arredor de si foi interpretada tradicionalmente como a crónica da formación e experiencia intelectual do grupo Nós. Aínda é así?
– Carme Fernández Pérez-Sanjulián (CFPS): Así é pois é ben sabido que unha parte dos seus contemporáneos se viron reflectidos nesta novela (lembremos apenas “Nós, os inadaptados” de Vicente Risco ou artigos desta época de Carvalho Calero, por exemplo, na revista Nós), ao se recoñeceren na demorada descrición do proceso de desvelamento daquela realidade cultural, social e política que, estando diante deles, lles era absolutamente descoñecida.
– ND: Que outras leituras pode ofrecer?
– CFPS: Para alén de certos elementos ideolóxicos e de referencias estritamente epocais, da man do protagonista da obra asistimos a un proceso de reflexión e análise que nos obriga a reflectir sobre que é o que define unha identidade nacional. Creo que isto é o que fai que esta obra conserve a súa vixencia e siga a provocar o interese do público lector.
– ND: No seu traballo vostede di que “á hora de lermos Arredor de si salta á vista o diálogo que esta obra establece coa produción dos autores da denominada xeración do 98″ Como é ese diálogo?
– CFPS: Hai unha parte do discurso da xeración do 98 que xira arredor da elaboración teórica da idea de España como nación e das claves desa identidade española que estes autores imaxinan, entre outros referentes, a partir da evocación de Castela e a súa paisaxe. Este discurso funciona para Otero Pedrayo como un referente de oposición pois unha parte importante da súa propia construción teórica ten moito de reacción, refutación e superación daqueloutro, tal como foi sinalado pola crítica que se ocupou da novela xa na época en que foi publicada (por exemplo, en 1934, por un novísimo Carvalho Calero nas páxinas de Nós).
– ND: Crear conciencia nacional a través da obra literaria, utilizando mesmo elementos reais como símbolos, parece ser un dos obxectivos de Otero. Que elementos deste tipo están presentes en Arredor de si e como os utiliza Otero?
– CFPS: Ao igual que acontece no resto da súa narrativa, en Arredor de si Otero Pedrayo adopta a ficción literaria como un medio para a formulación do seu pensamento político, isto é, como unha ferramenta que permite asentar unha ideoloxía e difundila entre un público máis amplo que o que asiste a actos políticos ou le textos deste tipo. Neste sentido, para alén da orixinalísima construción simbólica que Otero fai a partir do mapa de Fontán, ao longo da novela vemos como se desenvolven outros temas carregados de valor identitario como, por exemplo, a utilización da familia como metonimia da nación ou da relación home-muller (Adrián Solovio-Marquesa de Portocelos) como imaxe da dialéctica eu-outro / propio-alleo; a configuración de Santiago de Compostela como centro simbólico da Galiza etc.
– ND: Finalmente, quen era o público destinatario da obra de Otero?
– CFPS: Na altura de 1930, o público destinatario da obra de Otero Pedrayo era unha elite ilustrada, xa non tan limitada como a do século XIX que lía as producións de Rosalía, Curros ou Pondal, mais aínda reducida por moito que, xustamente, este fose un dos aspectos máis insistentemente traballados polo grupo galeguista.
– ND: Existe hoxe ese público?
– CFPS: Por máis que a situación actual non sexa, nin de lonxe, a ideal, o público lector da obra de Otero ampliouse moito. Supoño que podemos pensar que nesta situación inflúe o ensino, a difusión do libro en galego e, por suposto, toda a actividade de dinamización e normalización da lingua e da cultura galegas desenvolvida desde todos os ámbitos sociais. Con todo, é importante subliñar que, aínda que estamos a falar dun dos escritores valorados como centrais da nosa literatura, a obra de Ramón Otero Pedrayo non é suficientemente lida polo cal esta colaboración miña quere ser, sobre todo, un convite á lectura de Arredor de si.”

“Publícase o epistolario entre Carvalho Calero e Otero Pedrayo”

Desde Nós Diario:
“O Pazo do Hórreo acolleu a presentación do volume Polos camiños das horas. Epistolario de Ricardo Carballo Calero e Ramón Otero Pedrayo, editado pola Real Academia Galega co apoio do Parlamento galego.
Interviñeron no acto o presidente do Parlamento da Galiza, Miguel Ángel Santalices; o conselleiro de Cultura, Román Rodríguez González; o presidente da Real Academia Galega, Víctor Fernández Freixanes; o coordinador da obra, Henrique Monteagudo; unha das persoas responsábeis da edición, Patricia Arias; e a filla do homenaxeado, María Victoria Carballo-Calero Ramos.
Trátase, en opinión de Santalices, dun libro “necesario e esclarecedor” que contribúe a render tributo a “dous dos grandes persoeiros da nosa historia contemporánea”.
A obra compila 167 misivas intercambiadas por estas dúas figuras da cultura galega entre 1949 a 1974, que están depositadas no Parlamento e na Fundación Penzol. Foron editados por Patricia Arias Chachero, Adrián Estévez Iglesias e Nélida Cosme. Arias e Estévez asinan ademais o estudo introdutorio e as notas do libro, coordinado por Monteagudo.
Freixanes salientou a importancia das cartas para entender a historia e, sobre todo, a intrahistoria, “esa parte do iceberg que case sempre permanece debaixo da superficie da auga e que non conta, mais que explica moitas cousas”.
Así pois, “a través deste diálogo entre dous xigantes podemos reconstruír, ou cando menos enriquecer, algúns capítulos significativos na historia da cultura galega do pasado século XX”, engadiu.
Santalices aproveitou para lembrar que aínda é posíbel visitar a Mostra Bibliográfica de Ricardo Carvalho Calero no Parlamento, xa que foi prorrogada até o 31 de marzo. Na exposición, alén dos fondos propios, tamén se poden apreciar documentos senlleiros da nosa historia recente, como un exemplar do Anteproxecto do Estatuto do Seminario de Estudos Galegos de 1931, ao que deron forma Carvalho Calero e Lois Tobío.”

“Um Carvalho de muitas pólas”, artigo de Xoán Costa

Artigo de Xoán Costa en Nós Diario:
“(…) Carvalho Calero escreveu muitas e variadas páginas sobre muitos e variados temas, umas assinadas com o seu próprio nome, ou com as iniciais dele e outras com pseudónimos ou, pelo menos num caso, com um heterónimo que o acompanhou até a década de 1970.
Quando em 1979 Carvalho Calero publica Estudos Rosalianos. Aspectos da vida e da obra de Rosalía de Castro inclui no volume um artigo titulado “O motivo do cravo” e, no final do texto, a referência da primeira publicação: “La Noche, suplemento del sábado, núm. 5, 12 noviembre 1949”.
Se consultamos essa referência no suplemento original, comprovamos que esse artigo, com idêntico contido, aparece assinado por Fernando Cadaval no suplemento do diário compostelano. É esta a primeira duma série de colaborações que com esta assinatura se iriam estender, nesse meio, até 1964 e até bem entrada a década de 1970, noutros.
Em abril do ano seguinte, 1950, o próprio jornal La Noche indica que este Fernando Cadaval é pseudónimo de Ricardo Carvalho Calero. Difunde-o ao dar conta da concessão a Carvalho do prémio de romance instituído pela sociedade Bibliófilos Gallegos e que recai na obra A Gente da Barreira. A este respeito diz o diário vespertino santiaguês: “Ricardo Carballo Calero, el novelista galardonado, es un escritor de merecida fama en los círculos literarios gallegos … Las últimas muestras de su pulcro estilo como prosista aparecieron en La Noche, donde colabora bajo el seudónimo de Fernando Cadaval”.
Anos mais tarde, no libro Conversas en Compostela con Carballo Calero, o próprio Carvalho certifica este facto a M. A. Fernán-Vello e a F. Pillado Mayor: “E publiquei artigos co pseudónimo de Fernando Cadaval. Algúns deles están recollidos en libros posteriores”.
Não foi este o único pseudónimo que utilizou Carvalho. “Eu teño empregado muitos seudónimos” diz em mais de uma ocasião. Sendo ainda rapaz novo publicou textos com o pseudónimo Ilex “Ilex é aciñeiro en latín e, en certo modo, é unha traduzón do meu apelido” e já em períodos posteriores, ademais de Leopoldo Calero, diz ter empregado o pseudónimo de Eduardo Colmeiro, por exemplo.
Na revista Grial há algumas recensões de livros assinadas por M. Dumbria, ou Martiño Dumbría, uma personagem da novela de Otero Pedraio Devalar. Na revista Agália assina como M. Dumbria e publica os “Provérbios otomanos” sob Namiq Ziyá. Ainda na Agália assina algum texto como P. F. (Pauviños Fontenla). Martiño Dumbría e Pauviños Fontenla são duas personagens do romance Devalar, de Otero Pedrayo e nelas, nessas personagens, aparece refletido o espírito “da mocidade que traballava entón no seminário de Estudos Galegos. Esa é a razón de que escollese o nome de Martiño Dumbría, que era un seminarista como fun eu. Seminarista do Seminario de Estudos Galegos, porque eu, a diferenza dunha grande cantidade de escritores galegos, nunca pasei polo seminário conciliar”.
No sítio web da Fundación Luís Seoane podemos ler esta biografia de Fernando Cadaval: “Escritor, poeta e xornalista. Colaborador en La Noche e Galicia Emigrante, con traballos onde reflexiona sobre a poesía. Tamén escribiu poemas en Aturuxo, revista de poesía editada entre 1952 e 1960”.
Em 1954, em carta de Del Riego a Luís Seoane, datada a 3 de novembro, del Riego di ”Te adjunto un artículo de Emilio Alvarez Blázquez y otro de Fernando Cadaval para la Revista”. Tal vez por isso no sitio web citado aparece com a mesma consideração que qualquer outro autor sem indicar que se trata de um autor carente de correspondência humana.
Segundo Carvalho a génese de Fernando Cadaval arrancaria quando começam as colaborações em La Noche e nasceria por sugestão de Xosé Luís Goñi, na altura diretor:
“Somente indicou (Goñi) á persoa con que falou este asunto (…) que cría que eu debía considerar se non sería conveniente que utilizase un seudónimo. Así naceu o meu seudónimo Fernando Cadaval”. “A miña muller nasceu nunha aldeia de Lugo que se chama O Cádavo. Creio que ese feito foi o que me suxeriu o apelido Cadaval. Polo que se refere ao nome de pía, Fernando, a verdade é que non sei a motivazón que pode haver. Talvez polo seu ritmo acentual, pola sua suma de fonemas. Eu teño muitos nomes. Chamo-me Ricardo Leopoldo Anxo Xosé Xerardo, pero non Fernando”.
Álvaro Paradela, en La Noche de 30 de maio de 1963 –já passara a primeira celebração das Letras Galegas– pergunta-se sobre as razões de Carvalho adotar esse nome para as suas colaborações em La Noche e chega ás seguintes conclusões: “Carvalho toma o nome de Fernando Cadaval do Cadaval de Freixeiro, no couto de Narón e Fernando de Fernán d´Esquío, poeta trobador nativo de campos e bosques de Ferrolterra”.”

Homenaxe O Escritor na súa Terra a Vítor Vaqueiro: discurso de Cesáreo Sánchez, presidente da AELG

O discurso pode ser descargado aquí, ou ben ser lido a continuación:

“Amigas e amigos,
Señora Concelleira de Acción Cultural, membros da Corporación Municipal, Sras. Deputadas no Parlamento galego, Sr. Presidente da Real Academia Galega, Sra. Presidenta do Consello da Cultura Galega, autoridades e representantes das institucións culturais sociais e políticas, querido Vítor Vaqueiro,
Convocámonos a este acto de chantar a pedra do escritor e a árbore, así como facer tamén a entrega da Letra E, como celebración dunha vida de escrita literaria, que é a escrita da vida dun poeta, dun escritor, que nos conmoveu e nos ten aberto a porta ao sentir e ao coñecemento, así como tamén á conciencia dunha cultura propia e dunha terra capaz de determinar o seu destino.
Ano tras ano, da mao da AELG, vinte e sete autoras e autores xa están a tecer ao longo do país un mundo de signos, de pedras fitas que entrelazan pensamentos, poemas e soños para crear o novo mapa dunha terra ocultada que alenta na palabra que chanta a súa raíz nos doridos eidos da esperanza. Neste recanto, é tradición en Compostela ter fermosísimos recantos, o poeta Vítor Vaqueiro, dános un fragmento de poema como unha nova páxina neste libro colectivo único e irrepetíbel que ano tras ano escribimos sobre a delicada e fértil pel da nosa terra.
O noso poeta teceu na pedra núas caligrafías da alma para que o lugar habitado por un poema sexa centro dun universo con luz propia capaz de guiar os ciclos da vida dos días. A vida que comeza e se transforma para reaparecer lentamente nun movemento silencioso.
Felizmente, este ano en Compostela, entre estas dúas gallas do río Sarela, percorría hai días este lugar de breves e claras augas unha garza real, maxestosa, con lentos pasos hipnóticos. Que augurio traía con ela? Quizais o poema de Vítor… Nel podemos recoñecérmonos nos nomes de lugares que son xeografía íntima: «as corredoiras tortas de Corregins e as abas do Pedroso ali onde tremiam a carqueija e o espinho
Nestes versos fica un canto de amor a esta cidade e á terra que nela está reflectida. Ao reler este poema no severo granito, que diría don Ramón Otero Pedrayo, as letras insculpidas convocan esta luz de setembro no silencio pagano do outono.
Plantamos a árbore do escritor, o carballo, para que, no futuro, como nas terras extremo-orientais, podermos retornar a ela, sentar á súa sombra e lembrar conversas doutro tempo, dun día como o de hoxe, cando as primeiras chuvias outonais percorren parques e fachadas barrocas, onde as badaladas insomnes da Berenguela fan que as rúas de Compostela nunca adormezan.

***

Celebramos hoxe a entrega desta Letra E de Escritor na súa Terra, ao poeta ao escritor Vítor Vaqueiro, na cidade que é lugar onde sempre estamos a ser acollidos pola luz da estrela que guía aos galegos e galegas, que é sempre lugar de chegada, que, en palabras de Otero Pedrayo, «enche o seu vagantío de nubes barrocas, das nubes-magnolia, dun brancor de seixo ou dun azul anxélico», dinos nese monólogo interior, O espello na serán, que marca o paso do tempo en Compostela, que é dicer na Galiza toda.
Aquí, onde o mundo se fai recanto íntimo, memoria colectiva, entregámosche coa Letra E o noso recoñecemento como poeta e como escritor cunha insubornábel altura ética no teu construír un futuro para esta terra, que esta cidade reflicte construída como no poema de Vítor:
«Neno, muller e home / xuntaron / Area, Pedra e Auga/ e ergueron un fogar mollado e quente/que se espetou na néboa mañanceira / como un berro no ceo/ (o ouveo do can fíxose laio). O eixo, / a rella, /os gonzos,/ as fibelas do mundo / renxeron, principiaron un camiño/ de milleiros de séculos
Ese camiño que nos trae até hoxe para celebrarmos todas e todos a túa obra fértil no tempo da túa madureza. En Compostela é onde o noso poeta suma a biografía persoal á memoria colectiva que aquí é caudal de mil ríos, acollendo en si tantas biografías onde as pedras foron talladas para ser erguidas, ao tempo que era ergueita esa outra catedral incorpórea que é o noso idioma.
Aquí, hoxe, co escritor Vítor Vaqueiro e, como pano de fondo, vén tamén o seu tempo xeracional, no que a Galiza enfrontaba máis unha vez o seu destino e Vítor se negaba a facer versos de medo. Estaba á busca da luz e ser parte daquel ecosistema de creación e comunicación de pensamentos, que andaba a dotar á nosa cultura dun sistema literario no que foron deitando a súa luz as mulleres e homes que nos precederon na escrita, alimentando a realidade que nos crea, nun confluír do sentir na súa radical humanidade. As cinzas dun tempo que fican nos dedos cos que Vítor foi capaz, coa súa palabra poética de tronzar a opacidade do real e acceder á súa transparencia.
Dinos Vítor Vaqueiro: «o pensamento é dor», pois custa entrar no escuro para lle arrancar á sombra a luz da palabra e así a facela recén nada e núa. Pois como todo alto poeta, Vítor Vaqueiro é testemuña crítica do tempo que lle tocou vivir. Aínda que o tempo do poeta non é o tempo da historia, pois é outro o xeito de o medir, mais é testemuña da historia do acontecer social e cultural do seu tempo.
Ana Blandiana dinos que «Existimos só na medida en que somos testemuñas da historia, dunha historia que, á súa vez, existe só na medida en que somos as súas testemuñas
O poeta e as poéticas que habitan aquilo que crea Vítor son fillos da experiencia poética, creados na soidade intransferíbel da vida que arde na propia experiencia de crear nun idioma que é fillo dunha memoria colectiva: a súa crisálida.
O poeta, o escritor Vítor Vaqueiro foi escribindo no seu diario de soños desde aquel tempo no que chegou a esta cidade, que é símbolo da nación toda, até hoxe, no que se alimenta unha cultura que é plenitude perpetuamente atravesada dunha pulsión creadora capaz de seducir a un futuro esperanzado.
Para coñecer a obra do noso escritor homenaxeado, é preciso ver nos temas que alimentan o seu mundo poético. Eu creo que é sempre poeta con cada seu libro, sexan de fotografía ou sexan guías de viaxe pola nosa terra, que el percorre para nos achegar á cerna do noso, ao país ou aos os territorios do noso idioma que «os azares da historia fixeron que partillara costumes e comportamentos culturais ademais da lingua ás dúas marxes do rio Miño», dinos Vítor.
Isto acontece tamén cando se achega aos mitos que habitan a nosa cultura, e do que é reflexo a súa Galiza máxica que nos acaroa ao máis íntimo e profundo. Todo, creo, á hora da verdade é un traballo de investigación poetizante que logo el acrisola nos seus poemarios. A vida e as palabras comezaron, dinos, «de ollos amedoñados. O Pensamento é a concavidade onde a Palabra estala, se multiplica, alastra, escinde
Como para Seferis, o poeta grego, para Vítor o idioma está cheo de pegadas de actos que repetimos desde a fundación da nosa terra que nos acolle até os nosos días. A obra de Vítor Vaqueiro lévanos polos camiños interiores desde a súa maxistral Teoría do coñecemento que embebeda toda a súa obra, que xa forma parte do destino desta terra, pois el sinala os abismos da alma humana ao tempo que quere transformar o universo que nos rodea, «dun pobo que está sempre listo a reconstruír o que as borrascas da historia queren derrubar
Parabéns, querido Vítor.

Cesáreo Sánchez Iglesias,
Presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega
Parque de Galeras, Santiago de Compostela.
19 de setembro de 2020

“Um livro reivindica a oratória de Carvalho”

Artigo de Irene Pin en Nós Diario:
“O Parlamento da Galiza une-se aos atos de homenagem a Ricardo Carvalho Calero com a publicação de Ricardo Carvalho Calero, orador. Discursos e leccións. A obra foi apresentada o 1 de outubro na sede da instituição, que acolhe também uma exposição da obra bibliográfica do autor, cuja biblioteca e legado foi depositado nessa entidade.
A filha do autor, María Victoria Carvalho-Calero Ramos, declarou que desde que o presidente da câmara, Miguel Santalices, lhe propôs a edição teve claro quem devia ser a pessoa encarregada da antologia: María Pilar García Negro. Foi ela, em qualidade de investigadora e coordenadora da exposição, a primeira em tomar a palavra no ato de apresentação. A representante da família, para além da escolma, agradeceu-lhe a contextualização da introdução e as notas a rodapé, “tão esclarecedoras como imprescindíveis”.
A professora explicou que Ricardo Carvalho Calero, orador. Discursos e leccións trata-se dum livro “singular” que “nasceu no inverno passado e invernou na primavera”. Assim, chega já no outono para reivindicar o “ora et labora incessante” que define a trajetória do ferrolão, num afão constante de outorgar-lhe significado à nossa língua e literatura.
Segundo explicava García Negro, era a dimensão “que o perfilava como orador” a que melhor acaía a esta achega. Do mesmo modo, insistiu Valentín García, secretário geral de Política Linguística, no rol central da palavra vencelhado ao labor que desenvolve a câmara, ideia que resumiu também Carvalho-Calero Ramos: “Se o Parlamento deve ser a casa da palavra, é lógico que se saliente esta faceta dum autor especialmente douto no eido”, resumiu.
García Negro debulhou também os critérios para a seleção dos contidos. Em primeiro lugar, desde um ponto de vista cronológico, vai de 1930 a 1988, “toda uma vida”, destacou. Desde uma perspetiva temática, o livro inclui a abordagem de figuras como Rosalía de Castro, Ramón Cabanillas ou Otero Pedrayo, a quem o catedrático dedicou ampla parte dos seus estudos. No estilístico, Negro salientou desde o carácter mais cuidado dos discursos a aqueles mais improvisados, ambos os dous como representação do domínio da oratória.
É esta antologia uma obra de “interesse histórico salferido de notas autobiográficas” que levaram a pessoa leitora a acompanhar Carvalho de Ribadávia a Londres, de Compostela a Cambados, ao longo das 16 peças que a compõem. Trata-se duma parte “muito pequena em número e muito grande em qualidade”, proclamou Negro.
Vítor Freixanes, presidente da Real Academia Galega, reconheceu que o livro está “muito bem editado, com a pulcritude que os contidos merecem” e celebrou a escolha duma fotografia que racha com a seriedade associada ao mestre, em favor dum “dom Ricardo pícaro, cheio de cumplicidade”, comentou. Igualmente, resumiu a enorme relevância dos discursos nas suas “achegas à crónica do século XX, uma viagem pelo galeguismo da época” que vai desde o entusiasmo à resistência em tempos escuros, por mor do devir histórico.
Contou García Negro que também um 1 de outubro, mas de 1930, no paraninfo da Universidade de Santiago, o próprio Carvalho inaugurava o curso proclamando com valentia: “Galiza existe”. Desde o anedótico lembrava o inegável compromisso ao longo duma brilhante carreira que se via truncada pelo estalido da Guerra Civil espanhola.
Com um repasso vital que se ergue na gabança das diversas façanhas de Calero numa biografia entregada à causa da Galiza, a investigadora chamou a não esquecermos o valor artístico da obra do homenageado, ainda em grande parte por estudar desde o mesmo rigor que el dedicou às achegas literárias de outras e outros. García Negro fez igualmente finca-pé no seu fundo labor em colaboração com o associacionismo, em múltiplas entidades como a Asociación Socio-Pedagóxica Galega (AS-PG), a Associaçom Galega da Língua (AGAL), a Aula Castelao ou a Mesa pola Normalización Lingüística, por tirar alguns exemplos. A antóloga concluiu com o presente de dous adjetivos bem escolhidos, ainda que semelhem em aparência contraditórios: “amor pelo sujeito estudado e objetividade no seu tratamento”.
Freixanes mencionou na sua intervenção que a RAG era ciente de estar a “abrir um debate” com a escolha de Carvalho Calero como homenageado em 2020, que pode continuar mesmo se o seu ano remata simbolicamente o 31 de dezembro. Parecia assim reconhecer que as próximas Letras Galegas se dedicarão a outra pessoa, em resposta ao comunicado feito pela Federación de Asociacións Culturais Galiza Cultura a passada quarta feira, que interpelava direitamente a RAG a alongar o reconhecimento durante 2021, dadas as especiais circunstâncias que marcaram este ano. “Mas as reflexões e o diálogo seguem abertos”, concluiu Freixanes.
Carvalho-Calero Ramos também fez especial lembrança do trabalho do seu pai a prol da presença do galego na “matriz do português”, que transformou a sua figura em bandeira pela sua constante insistência na aspiração de que “a fortuna histórica do galego mudasse ou fosse restaurada”.”

Isaac Xubín: “Hai cousas que se non as conto eu non as contará ninguén”

Entrevista de César Lorenzo Gil a Isaac Xubín en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Que novela lle gustaría protagonizar?
– Isaac Xubín (IX): As miñas, por iso é que as escribo, para lembrar o que pasei, para imaxinar o que puido ser ou para facer memorial de agravios. Como di Sarrionandia no documental Joseba Sarrionandia, Hemen eta han, eu ben me conformaría con ser lector, pero hai cousas que se non as conto eu, cousas que eu vin, que eu escoitei, non as contará ninguén.
Porque eu escribo para min mesmo. Só eu sei do galicismo que introducín n’Os largos e longos campos de liño azul e que tamén empregou Pedrayo n’Os camiños da vida. Só eu sei que DB significa Danny Boy e que é un fósil dos primeiros pasos da construción da novela que daquela levaba o nome Matar a DB. Só eu sei cal era a canción que lle cantaba a Radoslav seu pai en Non hai outro camiño ou a identidade real que se agocha tras o número de identificación do censor que aparece na novela. Só a min me importa que a min me interese a historia que estou a contar, non me importa nada que a outros non lles resulten interesantes… Sobre os impostores xa falo en Xenealoxía dun intruso. (…)
– B: Que libro lle gustaría ter escrito?
– IX: Creo que o escritor coñece moi ben as personaxes e as situacións que aparecen nas súas obras. Igual que os bos actores coñecen as personaxes que interpretan máis aló do que é visible e explícito no guión, na escena ou na pantalla. En todo o caso gustaríame ter vivido o que viviron algúns autores para que chegase á súa imaxinación a posibilidade de escribir o que escribiron.
– B: Que libro, dos que publicou, lle gustaría que desaparecese das librarías (e das bibliotecas)?
– IX: Ningún. Tiven a sorte (esa sorte que se valora e aprecia coa perspectiva temporal) de non ter nin compaña nin padriño nin partido, é dicir, comecei a publicar tarde, habería cousas que agora non escribiría do mesmo xeito pero foron parte dun proceso ao que, sospeito, non lle queda moito tempo. Considérome un seguidor de Oteiza, escribo para aprender a escribir e, coma el na escultura, o día que sinta que cheguei ao cumio das miñas posibilidades, deixarei de facelo. Insisto, escribo para min, a cousa que máis insoportable se me fai de entre todas as cousas aburridas son eu cando aburro. (…)”

O Gaiás exhibirá obras de Francia, Alemaña e Portugal na mostra máis ambiciosa sobre a Xeración Nós, con máis de 300 pezas

Desde a Xunta de Galicia:
“A exposición Galicia, de Nós a nós reunirá en outubro na Cidade da Cultura máis de 300 pezas na que aspira a ser a mostra máis completa e ambiciosa realizada ata o de agora sobre a Xeración Nós e unha das citas culturais imprescindibles deste outono, no que conmemoramos o centenario da publicación da revista Nós. Chegarán a Galicia –para seren exhibidas no Museo Centro Gaiás– obras procedentes de Francia, Alemaña e Portugal que porán o foco nas conexións internacionais da revista Nós e dos seus impulsores, abrindo unha vía para subliñar a dimensión de universalidade e apertura da cultura galega. Tamén para destacar o legado do grupo de intelectuais galeguistas que contribuíron decididamente, nas primeiras décadas do século XX, ao desenvolvemento, renovación e internacionalización da literatura e da cultura galega.
Galicia de Nós a nós será a segunda gran exposición do Xacobeo 2021 –tras Galicia, un relato no mundo– e inaugurarase a comezos do mes de outubro, despois de que tivese que ser reprogramada a data inicial –prevista para esta primavera– polos efectos da crise sanitaria da covid-19. O conselleiro de Cultura e Turismo, Román Rodríguez, e o director xeral de Políticas Culturais, Anxo Lorenzo, participaron nunha reunión de traballo cos comisarios da exposición –o investigador e académico da Real Academia Galega (RAG) Afonso Vázquez Monxardín e a profesora e investigadora da Universidade de Vigo Ana Acuña– e coa directora xerente da Fundación Cidade da Cultura, Ana Isabel Vázquez Reboredo.
Na reunión foi presentada tamén a imaxe gráfica da exposición, realizada por Álvaro Valiño, un deseño que contribuirá ao obxectivo da mostra de refrescar e actualizar a imaxe e relevancia de figuras como Vicente Risco, Castelao, Otero Pedrayo ou Florentino Cuevillas, coa ollada posta no público xeral e especialmente nas xeracións más novas. (…)
Con Galicia, de Nós a nós, a Xunta contribúe tamén a dar a coñecer a riqueza dos fondos atesourados por numerosas fundacións e entidades, especialmente galegas. En conxunto ceden obra para a exposición un total de 51 institucións –catro delas internacionais, dúas do resto de España e as restantes 45 de Galicia– e 8 prestadores privados. Entre as institucións galegas que contribúen á exposición atópanse a Real Academia Galega, o Consello da Cultura Galega, o Instituto Padre Sarmiento de Estudos Galegos, o Museo do Pobo Galego, o Museo de Pontevedra, o Museo Provincial e Arqueolóxico de Ourense, as fundacións Otero Pedrayo, Vicente Risco, Castelao, Losada Diéguez e Penzol, as tres universidades galegas, o Parlamento de Galicia, a Deputación de Ourense ou a Catedral de Ourense, a Biblioteca de Galicia, entre outras.
Ademais, Galicia, de Nós a nós, tralo seu paso pola Cidade da Cultura –onde se poderá visitar entre o 2 de outubro de 2020 e o 17 de xaneiro de 2021–, poderá verse no Centro Cultural Marcos Valcárcel (Ourense), entre febreiro e abril de 2021, e no Museo de Pontevedra entre maio e xullo de 2021.”