Artigo
de Lara Rozados na Sega:
“O Premexentes non pode cos paxaros rebezos (ou memorias dun escribano) é a segunda peza teatral para público infantil publicada por Marica Campo, despois d’O cazador de estrelas, no número 48 dos Cadernos da Escola Dramática Galega, en outubro do 84. O que se propón para lles pór en escena ás espectadoras miúdas é unha historia tan vella como o mundo, e a posibilidade de darlle a volta. A gaiola ocupa a maior parte do escenario, e nela moran diferentes paxaros, lembrando un tempo en que eran libres e voaban pola fraga. Como adoita facer na súa obra, Campo recorre á hibridación entre xéneros e emprega elementos líricos dentro desta dramaturxia, que arrinca literalmente co canto dos paxaros, a través da métrica popular, con heptasílabos e octosílabos que riman nos pares: “Nacemos para voar / libres pola Fraga un día / co Cuco e co Paspallás / co Peto e coa Cotovía”. Tamén empregará un escribano como voz narradora, autodiexética, con todo, xa que fala empregando a primeira persoa do plural a integrarse como un paxaro máis, malia non estar xa dentro da gaiola, senón na parte esquerda da escena sentado no seu escritorio. O manexo da luz e a proposta escénica da gaiola son elementos ben sofisticados (a segunda lémbranos á moi recente Hámster, do dramaturgo moañés Santiago Cortegoso, seleccionado para os III Encontros Magalia no 2008, que tamén empregaba unha parella destes animais como epítome da submisión / rebelión). (…)”
Arquivo da categoría: Crítica literaria
“Frankenstein e outros monstros”, por Armando Requeixo
Artigo
de Armando Requeixo no seu blogue, Criticalia:
“(…) O Frankenstein de Shelley, xa bicentenario, foi traducido ao galego por Fernando Tato Plaza, quen deu a coñecer unha estupenda versión no ano 2000 na Editorial Galaxia.
Doutra parte, vampiros, zombis e, sobre todo, licántropos son monstruario adoito nas nosas letras. Concomitante co mundo propio da literatura vampírica (aínda que con personalísimo selo) amósase Un ollo de vidro (1922) de Castelao, relato de seres de ultratumba, entre o terror e o humor de agre lucidez. O rianxeiro aproveita esta atmosfera para a máis debeladora crítica social: “Quixen saber quen fora o vampiro nos mundos dos homes. Fora un canalla que roubara para dar regalía ó seu bandullo de porco, dono da xustiza, roubaba desde a súa confortable casa. ¿Para que dicir máis? Era, ¡era un cacique!”.
Mortos viventes habitan tamén as páxinas de, por exemplo, Do caso que lle aconteceu ao doutor Alveiros (1919) de Vicente Risco, o protagonista da cal acaba por compartir unha danza macabra coa mesmísima momia de Tutankamón.
Tamén foi o escritor ourensán un dos que mellor abordou entre nós a licantropía literaria, como demostra O lobo da xente (1925), ficción narrativa sobre o mundo do lobishome que logo tratou ensaisticamente en Un caso de lycantropía. O home lobo (1929), onde estudou a vida de Manuel Blanco Romasanta, o célebre lobishome de Allariz.
Nos últimos anos, salienta a obra de Paula Carballeira por ser a única que compuxo un ciclo teratolóxico completo coas tres figuras: o vampiro da novela O ganso pardo (2002); os zombis do relato A era de Lázaro (2004) e o licántropo da narración O lobishome de Candeán (2009).”
“A verdade finxida”, por Eli Ríos
Artigo
de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Pedinche luz prestada, o segundo poemario de Marica Campo, gaña no 2000 o I Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño. Este certame nace grazas á Asociación Cultural Ergueitos e ao Concello de Sarria nun momento no que os premios eran necesarios para normalizar e fortalecer o noso sistema literario ademais de darlle visibilidade á producción poética que se estaba a facer no momento. Inaugura, desta forma, un premio que durante dezaoito anos abriu novos camiños a diferentes voces, que publicaron os seus libros de poemas na editorial Espiral Maior, e asenta unha plataforma na que a poesía ten unha voz central no panorama literario galego.
O libro recolle trinta e tres sonetos de ton petrarquista nos que a autora nos vai sorprender. Non é casual a escolla desta métrica. Tampouco a da brevidade deste cancioneiro amoroso de corte clásico.
A expresión rítmica, de concisión lapidaria, que usa a autora xa nos guía cara un valado no que delimitar o espazo e encarcerar o tema do amor. Os dous cuartetos e os dous tercetos nos que se presenta unha situación, desenvolvemento e final limitan até o celme a sentimentalidade para poñer o foco na necesidade de esconxurar xa “que preciso saír e respirar” (páx. 77). “Sílabas computadas e ritmos prefixados para conter a desmesura e convertela na palabra xusta“, como afirma Pilar Pallarés no prólogo.
O eu feminino contrasta coa seriedade da composición e, cun uso da linguaxe sorprendente, procura todos os ti para conformar un nós no que reivindicar as diferentes voces que integran a xeanoloxía na que afirmar o sentir propio. (…)”
“Se cadra somos todas a mesma”, por Lara Rozados
Artigo de Lara Rozados na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“(…) Mais nesta Confusión de María Balteira é ela quen ten voz propia, quen conta a súa propia historia. A obra foi unha encarga de Achádego Teatro, grupo amador de Lugo. Moi representada desde a súa estrea no Valadouro e seleccionada para o Festival Agustín Magán, organizado pola FEGATEA (Federación Galega de Teatro Afeccionado), parte do conto que lle dá título ao volume de relatos Confusión e morte de María Balteira, que xa fora obxecto de lectura dramatizada por Afonso Becerra. Mais neste texto dramático non atopamos unha simple transposición dun xénero ao outro, senón que esa “confesión” do relato segue o seu fío até virar “nobelo ou madeixa de varias cores”, segundo di atinadamente García Negro (p. 30), e adquirir unha nova dimensión poliédrica onde comparece a sociedade patriarcal e católica encarnada no crego bradante que a examina dos sete pecados capitais e dos dez mandamentos, ao que ela retruca con lucidez, no primeiro acto, “Confesión”. Comparecen tamén os seus amantes e detractores, aqueles que a trobaron desde o escarnio, e aos que contesta autodefiníndose. Ela reclama a súa autoría, unha autoría feminina contestataria, deconstruíndo a autoría tradicional masculina, entendida como “autoridade” (Macedo e Amaral, 2005: 7-8). (…)
Nesta marabilla dramatúrxica de Marica Campo achéganos á María Balteira que fala por si mesma. Posterior a esta peza teatral, con todo, cómpre resaltar moito o referencial traballo de Guillermina Domínguez e Felicia Estévez, Tres mulleres de armas tomar, sobre María Balteira, María Castaña e María Soliña, trens mulleres esquecidas / deostadas pola HIStoria. Campo ponnos diante dun espello escénico que desafía as normas que nomearon e articularon o mundo para o privilexio masculino: o único camiño é a sororidade. Século XIII / século XXI, cantigas de escarnho e maldizer / sentenza, as redes sociais e os medios arredor do caso da Manada… “Se cadra somos todas a mesma”, dille a monxa “sorrindo enigmática” ao peregrino (p. 88), antes de que unha voz en off recite “Eva”, de Rosalía de Castro, traducido por Marica Campo. Un peche redondo para un texto dramático (e un espectáculo) redondos.”
“Que a terra sexa leve sobre nós”, por Emma Pedreira
Artigo
de Emma Pedreira na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Hai algo nos vales que semella chamar pola destrución. Ou, se cadra, enunciándoo ao revés, conseguimos concluír en que o ser humano é o primeiro inimigo do seu hábitat. Botamos de menos o lugar que destruímos, mais primeiro formulamos a devastación. Encrobas, Pontes, Castrelo de Miño, Touro. Todas enchemos os ollos de xiros ao pasado, todas perdemos os ollos no lugar onde as silveiras prenderon os nosos dedos. O lugar xa non ocupa nada máis que memoria igual que os sitios da infancia teñen desaparecido. Se temos un pouco de sorte e de capacidade, ocupará versos.
Tempo fósil vén dese don. Pilar Pallarés (Culleredo, 1957) achega con este quinto poemario unha voz nova que se suma á das perdas. Poemarios sobre casas matriciais que se pechan para sempre, locus amoenus vetados para un regreso, pedras que caeron e xa nunca volverán situarse na postura inicial que acolleu os berces. Esa pertenza á terra que nos recolleu os líquidos íntimos que se mesturan coa estirpe que agora a habita desde abaixo e a imposibilidade da volta é o eixo dos fondos versos da memoria do Tempo fósil de Pallarés, unha voz máis que referencial na nosa poesía e pola que sempre agardamos nun reverencial silencio. (…)”
A crítica da crítica: TAM e o manga xaponés en galego por Eli Ríos
Artigo
de Eli Ríos na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Bícame profe de Kazuma Kodaka, traducido por María do Carme Pampín Otero e publicado por Edicións do Cumio en 2008, foi o primeiro manga en galego. Tivemos que esperar dez anos a que saíse publicado o segundo manga en galego e o primeiro galego. TAM de Anémona de Río (Retranca Editora, 2018). O primeiro manga galego? Si, o primeiro manga galego porque non é unha tradución. Nace en galego e desde o galego.
Xa estamos acostumadas a que as obras escritas por mulleres teñan contadas recensións (como é o caso de TAM de Anémona de Río). Ademais, tamén estamos acostumadas a que se a escrita ten un punto que a diferencia da tradición, sexa posta en tea de xuízo. E, iso, é o que lle está acontecendo a esta obra cando se cuestiona se é un manga ou non.
Bícame profe mantén a estructura orixinal (lectura desde o final cara o comezo), en branco e negro e segue as pegadas de Death Note ou Naruto, por exemplo.
Anémona de Rio vai un paso máis alá da simple adaptación. E é de agradecer este proceso reflexivo.
Manga non significa nada máis que historieta, é dicir, por medio de viñetas ilustradas cóntasenos unha historia. Entón, se queremos crear un manga galego deberiamos usar o estilo de escrita xaponés tategaki (orientación vertical e de dereita a esquerda)? Ou adaptalo ao sistema de lectura galego? Pois depende. Ningunha das dúas opcións é mellor que a outra. Só é unha escolla da autora. Incluso, no mesmo Xapón, hai diferentes estilos de escrita: o xornal Asahi escribe en tategaki e o Yomiuri no estilo yokogaki (horizontal, de esquerda para dereita-como o galego). E, aínda máis, pódense mesturar os diferentes estilos! Isto lévanos a que hai moito tipos de mangas, de diversas formas, e non deixan de ser cómics de estética xaponesa porque escollan unha ou outra. (…)”
Viver (morrer) é tomar partido, por Susana Sánchez Arins
Artigo
de Susana Sánchez Arins na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“(…) Margot Sponer. Do galego antigo ás fronteiras da resistencia é, na aparência, um ensaio para filólogas entusiastas (para mim, vamos): uma pesquisa para recuperar o trabalho, muito especializado, duma investigadora de inícios do século XX. Mas, no avanço da leitura o que encontramos é o relato dum compromisso. Um compromisso claro com a diversidade, com as indefesas, com as perseguidas.
A primeira escolha de Margot Sponer é o objeto de estudo. Era filóloga românica. Podia centrar o seu trabalho em grandes línguas. É provável que todo corresse mais fácil, em recursos e prestígio, se isso fizesse. Porém, escolheu a língua pequena, uma dessas que nem sequer foram levadas ao campo científico, de tão desprezadas e ignoradas. Decidir-se pola língua galega foi uma maneira de tomar partido. De escolher a luz.
Mas não foi a única. Margot Sponer escolheu ficar em Berlim quando outras iam embora, caminho do exílio. E escolheu ficar em Berlim porque desde aí podia ajudar, às rebeldes, às judias, às comunistas. Às anti-nazistas. E novamente luz.
E depois nem sequer sombra. Só trevas.
Assassinada pola Gestapo, provavelmente, o seu nome foi esquecido, o seu trabalho arrombado no faio e a luz apagada. Como a de tantas mulheres que antes que nós foram.
Neste sentido, o trabalho de Antón Figueroa foge das margens da filologia para instalar-se no da memória histórica. Mesmo precisa de recorrer às fontes das que bebe esta última. No rastejo de hemerotecas e fundos de arquivos e cartórios notariais são-nos furtadas informações, falta verdade, mesmo dando com os feitos. Por isso deve recorrer às fontes orais, aos documentos privados, aos testemunhos familiares. (…)”
Noites de safari de Marleen Malone, por Emma Pedreira
Artigo de Emma Pedreira na Plataforma de Crítica Literaria A Sega:
“Faltar faltan textos narrativos eróticos no noso sistema literario e, de poñernos lilás, faltan textos narrativos eróticos galegos escritos por mulleres conscientes e reclamantes dunha sexualidade digna e en clave de xénero, é dicir: textos conacentristas. Se ben algunha editora fai o seu esforzo (Positivas dá ao prelo cada dous anos o resultado dun certame adicado á temática), en poesía estamos servidas. Case non nos damos remexido entre a profusa produción poética que hai arredor da fame ou da vida dos nosos abaixos en verso libre e isto contraponse coa xa pesadísima imposición narrativa dos abaixos deses señores que se despepitan para ensinarnos como escribir e mesmo tamén como escribir sobre o que nos ferve no lugar de ebulición (e non falo do cerebro, nin das musas, nin nada diso que entra en efervescencia no momento de escribir).
Son moi escasas as señoras narradoras que deciden escribir de xeito desinhibido sobre (o seu) sexo e erotismo e, se cadra, isto é debido aos prexuízos que sempre se dan sobre a obra feminina: o autobiografismo. Todo o que sae ao público asinado con nome de muller será rigorosamente filtrado por unha tendencia biográfica onde parte do narrado ten que devir de parte do vivido como se non soubesemos ficcionar. E así, calquera fala de como lle gusta –ou non, o asunto-.
Se cadra é por iso que Iolanda Zúñiga sae a medias con Marleen Malone nisto das gañancias do seu Noites de safari. E na responsabilidade de se todo falla. Porque de lelos, estes libros deberían lerse en horizontal e cunha soa man e non consultando a foto e a biografía e a Wikipedia da autora e, se cadra buscar o anonimato dun alias refrenda ese noxo que sentimos nosoutras cando ficcionamos e desde a crítica tratan de retratarnos domésticamente.
Noites de safari é un libro de relatos e máis un libro de caza. Un tratado de fauna de costumes nocturnas. Tamén un “espello de príncipes”, ese manual medieval de conduta que empregaba a fábula para adestrar futuros señoritos, retratando un xeito concreto de actuar para logo dicir: así non.
Zúñiga ou, mellor dito, Malone desmárcase do erotismo autocompracente e sensual onde algunhas autoras volven colocar as súas protagonistas embaixo dos depredadores sexuais ou tratan de achegar unha conduta sexual propia que é pouco menos que incrible e idealizada. (…)”
Para perder o medo, [à] poesia! por Susana Sánchez Arins
Artigo de Susana Sánchez Arins na Sega:
“É mui complicado ser superoína. No quotidiano dos dias caminhas as ruas, as praças, as grandes avenidas, com todos os teus poderes aí, à vista para quem saiba ver, mas invisíveis para a maioria. E tanto melhor, porque muita gente não percebe e teme aquilo que ignora. É complicado chegar ao parque, sentar na randeeira, no alto da escorregadoira, e fazer o simulacro de brincar como criança para não estontear ao mundo com a nossa melhor cara de velocidade.
É mui complicado ser poeta. No quotidiano dos dias caminhas as ruas, as praças, as grandes avenidas, com todas as tuas metáforas aí, à vista para quem saiba ver, mas invisíveis para a maioria. E tanto melhor, porque muita gente não percebe e teme aquilo que ignora. É complicado chegar ao parque, sentar na randeeira, no alto da escorregadoira, e fazer o simulacro de vigiar como adulta para não estontear ao mundo com a nossa melhor cara de velocidade.
Mas quando és poeta e superoína a um tempo, é singelo explicar ao mundo, para que perceba e deixe de temer, as superoínas, a poesia.
Isso faz Marga Tojo num preciosista volume, maravilhosamente acompanhado dos desenhos de María Hergueta.
Cara de velocidade é a que pomos as superoínas, mesmo as poetas, para andar polo mundo. Podemos acompanhar com capa e pijama de dinossauros, aí ao gosto de cadaquém, mas o importante é que ao mudarmos a maneira de olhar, damos com esses pormenores que nos acompanham na rotina dos dias e que fazem destes uma aventura. (…)”
Tabela dos libros. Xuño de 2018
Desde o blogue Criticalia, de Armando Requeixo:
“Velaquí a Tabela dos Libros de xuño. A seguir ofrécese a lista de títulos que Francisco Martínez Bouzas, Inma Otero Varela, Mario Regueira, Montse Pena Presas e eu estimamos como os máis recomendables entre os publicados nas últimas semanas.”
