A AELG lamenta a perda do seu socio Basilio Losada Castro

A AELG lamenta a perda do catedrático, crítico literario e escritor Basilio Losada Castro, primeiro catedrático de Filoloxía Galega e Portuguesa na Universitat de Barcelona, e autor de numerosos estudos críticos sobre a literatura galega, portuguesa e brasileira. Traduciu máis de 150 libros en sete linguas, de autores como Jorge Amado, Saramago, Rosalía de Castro, Pere Gimferrer… Recibiu, entre outros premios, o Premio Nacional de Tradución, a Creu de Sant Jordi, a Comenda da Ordem do Infante Dom Henrique, que outorga o goberno portugués, a Ordem do Cruzeiro do Sul, de Brasil, e a Medalla Castelao da Xunta de Galicia.

Deixamos aquí as súas palabras de agradecemento na Homenaxe que a AELG lle dedicara no XXIV Galeusca: Lugo-Mondoñedo, 2007.

Aquí tamén pode verse a ampla entrevista feita arredor do conxunto da súa obra, na primeira e segunda parte da mesma:

A AELG lamenta fondamente o pasamento de Domingo Villar

A AELG lamenta fondamente o pasamento do escritor Domingo Villar, sumándonos á dor da súa familia, así como á de todas as lectoras e lectores da nosa literatura, á que achegou o seu talento narrativo para ampliar os territorios creativos e axudar á súa proxección internacional.
Pode consultarse a continuación a dolorosa noticia recollida por Nós Diario e pola Editorial Galaxia.

(Nota: a foto do autor provén da Wikipedia Galega).

Pesar polo falecemento de Arcadio López Casanova

Desde Nós Diario:
“O poeta, profesor e académico Arcadio López Casanova faleceu o 11 de abril aos 79 anos de idade. Considerado un dos grandes poetas galegos contemporáneos, deixa tras de si unha importante obra literaria e como investigador.
Nado en Lugo en 1942, en plena posguerra, licenciouse en Filosofía e Letras pola Universidade de Santiago de Compostela (USC).
A súa vinculación coa cultura galega vén dos seus anos como estudante no Instituto de Lugo. Alí, editou canda outros compañeiros unha publicación en lingua galega, tomando contacto cos círculos galeguistas.
Neste tempo, trabou amizade co escritor Manuel María e coa súa compañeira, Saleta Goi, persoas decisivas na formación política e literaria do primeiro López Casanova.
A etapa universitaria de López Casanova destacou pola súa intensa actividade política, cultural e literaria. Membro da asociación cultural O Galo de Compostela, gañador de diversos premios literarios fixo parte do círculo máis próximo de Ramón Piñeiro.
A conexión con Piñeiro resultou decisiva para López Casanova. A un tempo, guiouno na súa actividade literaria e comprometeuno en diversas actividades do galeguismo. Neste sentido, xogou un papel de relevo no Consello da Mocidade, organización clandestina da mocidade nacionalista operante entre 1963 e 1964.
O seu primeiro traballo como docente tivo lugar no Colexio Fingoi, un centro educativo fundado e impulsado polo empresario galeguista, Antonio Fernández López e dirixido durante anos por Ricardo Carvalho Calero.
Unha vez aprobadas as oposicións do ensino público, desprazouse ao País Valencià, primeiro como mestre nun instituto, e despois como docente da Facultade de Filoloxía na Universidade de Valencia.
A actividade investigadora de López Casanova estivo moi vinculada o seu labor docente. Así, destacou polos seus estudos sobre a novela e poesía española do século XIX e XX, sendo un dos críticos de referencia da obra poética de Miguel Hernández ou Luís Pimentel.
Arcadio López Casanova foi, primeiro de nada, un poeta. As súas primeiras composicións datan de finais da década dos 50, aparecendo a comezos da década seguinte as primeiras publicacións.
Autor en español e galego, deu ao prelo, entre outros, Sonetos da esperanza presentida (1965), Liturxia do corpo, (1976), Noite do degaro (1994) ou Do tempo posuído (2004).
Mesteres (1976) e Herdo do canto (2006) son os dous volumes mais celebrados de toda a súa produción poética. O primeiro rematou como finalista do Premio Nacional de Poesía e o segundo gañou o Premio de Poesía de Caixanova.”

A AELG lamenta fondamente a perda da pedagoga Antía Cal Vázquez

A AELG lamenta fondamente a perda da pedagoga Antía Cal Vázquez, cuxo pasamento tivo lugar hoxe, 30 de marzo de 2022, en Vigo, aos 98 anos de idade.
Educadora insigne, fundadora da escola laica Rosalía de Castro en Vigo en 1961, centro pioneiro en Galicia do ensino en inglés, castelán e galego. De familia orixinaria do concello de Muras (Lugo), naceu na Habana o 18 de abril de 1923 e regresou a Galicia en 1932. Despois de estudar o Bacharelato na Coruña, estudou Comercio, e despois da guerra Maxisterio e Filosofía e Letras, especialidade de Xeografía e Historia, na Universidade de Santiago de Compostela. Estivo casada co eminente oftalmólogo Antón Beiras García.
Antía Cal participou na polafía que a Sección de Literatura de Tradición Oral organizou no Centro Sociocultural Daniel Castelao de Moaña en outubro de 2010, deixándonos para a memoria unha gravación na que rememora desde o nacemento, os anos de emigración, estudos e as súas reflexións sobre a necesidade de formación e a reivindicación dos dereitos das mulleres.
Quen así o desexe, pode gozar a través deste vídeo do maxisterio vital deste eximia galega universal, nesta ligazón.

(A fotografía da autora, obra de Estevoaei, procede da Wikipedia galega).

Faleceron Orosia Gil Ramos e Dolores Macías, Mestras da Memoria

Faleceron Orosia Gil Ramos e Dolores Macías, Mestras da Memoria.
A AELG lamenta fondamente a perda das dúas Mestras da Memoria a finais de 2021 e inicios de 2022.

Orosia Gil Ramos, Mestra da Memoria en 2017 coas Pandereteiras da Alén, faleceu a finais de novembro de 2021, aos 99 anos de idade.
Nacera o 27 de marzo de 1922 no lugar da Alén, onde traballou nos oficios do campo, tivo gando, andou ao xornal e tamén trouxo á vida e criou  un fillo, Manuel, que para os máis dos veciños é Manolo d’Orosia e actualmente coida con agarimo a súa nai. Filla ela do Tío Bautista, dos “Xiles” ou “Xilotes”, a señora Orosia criouse ao calor da fragua e coma o seu defunto irmán Eliseo -de quen se lembra tamén no lugar o seu saber no cantar e a elegancia no baile-, foi afeita a mazar no ferro, é forte e ten sempre sorriso na cara e a alegría xenerosa. Alén da arte do canto e dunha vasta memoria, que lle permite lembrar un grande número de coplas, coñece tamén outras historias de tradición oral, que conta co cariño e a cadencia precisas.
Aquí pode consultarse o fondo videográfico da súa participación nas Polafías.

Dolores Macías Pose, Mestra da Memoria en 2016, faleceu a inicios deste 2022, con 91 anos de idade.
Coñecida entre a veciñanza como “Dolores do Coxo”, os seus ollos brillan cando alguén se achega a saudala e mais cando lle falan de coplas. A súa cabeza non deixa de lembrar os versos que aprendeu desde ben nova.
Dolores Macías naceu o 7 de abril de 1930 no lugar de Borneiro, á beira da igrexa parroquial de san Xoán. Levou unha vida tranquila, sen grandes cambios. Traballou sempre na casa e na labranza. Ao contrario doutras irmás, non aprendeu a coser, pero si o traballo do liño e, de paso, os cantos de fía. Acorda ir de moza a algunhas fiadas ao Esmorís, en Cesullas, ou a Bamiro, en Vimiazo.
Xa lle gustaba cantar á súa nai María, pero outro tipo de cantos, os relixiosos. Dolores acompañábaa na misa para axudar ao vello párroco de Borneiro, don José Andújar, que ‑comenta con retranca- disque non cantaba moi ben.
Cunha copla á Virxe da Barca recorda con agarimo as peregrinacións á romaría de Muxía, aínda que a súa viaxe inesquecíbel sería a Venezuela, onde compartiu nove meses cos seus irmáns emigrados Maruja e Manolo. A emigración, polo tanto, tamén ocupa un lugar destacado nas cantigas do seu repertorio.
A veciñanza e amizades sempre lle fan peticións das súas cantigas máis populares, especialmente dos seus romances de cego, que recita entoando e sen fallo. Como exemplo, o romance de Cristovo e Micaela, que aprendía na feira de Baio aos músicos ambulantes que alí chegaban. Outros tamén os lembra de escoitalos cando ía ao Entroido da Agualada á casa dos seus padriños.
Moitas das coplas que sabe Dolores veñen de vello, pero outras sáenlle a ela no momento e con temas de actualidade como as que lle cantou ao presentador Xosé Ramón Gayoso no programa Luar, ao que acudiu nalgunhas ocasións.
Sabe tocar a pandeireta, especialmente a muiñeira vella de Borneiro co puño pechado, e sempre prefire que outras pandeireteiras a acompañen. Tamén baila «como o fan as mulleres», e aínda que os anos non perdoan e se apoia nun bastón, sempre está disposta e alegre para botar unha peza.
Nunca deixou de participar nas gravacións e recollidas por parte de grupos tradicionais como Xacarandaina, achegar versos ao Cancioneiro de Cabana de Bergantiños de Pablo Díaz e Olga Kirk, ou cantar diante da cámara da AELG.
Para sempre quedarán no recordo as sesións de coplas que nos agasallou xunto coa súa amiga Aurora Ramos (1913) en moitas actividades de posta en valor do patrimonio oral que se levan facendo desde o concello de Cabana de Bergantiños.
Vexa aquí o fondo videográfico coas participacións de Dolores Macías Pose no Proxecto Polafías.

A AELG manifesta o seu profundo pesar polo pasamento do grande escritor Darío Xohán Cabana, membro desta Asociación

Darío Xohán Cabana, poeta, narrador e tradutor prezado por todas e todos nós pola súa inmellorábel calidade humana, vén de finar hoxe. Nado en Roás (Terra Chá) en 1952, colaborou na década de 1970 con Xosé María Álvarez Blázquez en Edicións Castrelos. Membro da AELG desde a súa fundación, foi elixido membro da Real Academia Galega en 2006.
A súa extensa obra, marcada por un fértil río poético que tamén alimentou a creación narrativa e a tradución, recibiu numerosos premios ao longo da súa relevante traxectoria.
Na páxina web da AELG poden verse as entrevistas e obra recitada polo autor na súa propia voz, da que salientamos esta entrevista onde Darío fixo un repaso demorado a toda a súa vida literaria.

A AELG manifesta o seu profundo pesar polo pasamento da escritora María Magdalena Domínguez, socia desta entidade

María Magdalena Domínguez Domínguez, poeta do Val da Louriña, faleceu o 18 de agosto. O funeral terá lugar o 19 de agosto, na igrexa parroquial de Santa Eulalia de Mos. Ás 18:45 horas sae da sala número 3 do tanatorio Vigo Memorial.

No Centro de Documentación poden achegarse á súa obra, á súa Fototeca, e ver as entrevistas que se lle fixeron promovidas desde a AELG ao longo dos anos.

A AELG manifesta o seu profundo pesar polo pasamento do escritor e dramaturgo Francisco Pillado Maior, membro desta entidade

Elixido membro do Consello Directivo da AELG en 1984 e 1988, recolleu o Premio Bos e Xenerosos dedicado á Editorial Laiovento en 2014 en Pontevedra.

Francisco Pillado Mayor estudou Maxisterio, Graduado Social, Declamación e Arte Dramática, e foi Técnico Superior en Relacións Industriais pola Universidade de Alcalá de Henares. Traballou como profesor no Seminario de Estudos Sociais Ramón de la Sagra, do Colexio Universitario da Coruña.
Fixo crítica literaria, artigos e entrevistas en diversos medios de comunicación: Radio Nacional de España na Coruña, Radio Coruña da Cadea SER, La Voz de Galicia, A Nosa Terra, O Correo Galego e a revista Grial.
No mundo do teatro foi promotor dos grupos de teatro da Agrupación Cultural O Facho (1965), Escola Dramática Galega (1978), Luís Seoane (1980) e Elsinor Teatro (1990). Foi Presidente da Escola Dramática Galega, onde exerceu tamén como director de publicacións e responsábel do Departamento de Estudos Teatrais, así como da dirección dos Cadernos da EDG.
Formou parte do Consello de Redacción da Revista monográfica de Cultura da Agrupación Cultural O Facho e de Cen Augas. Dirixiu, desde a súa creación, a colección de teatro A Biblioteca do Arlequín, de Sotelo Blanco Edicións. Foi director de Cadernos da Escola Dramática Galega, Cadernos do Espectáculo da Compañía Luís Seoane, Colección Castrodouro-Teatro, Colección Arlequín, Libros Elsinor Teatro, Cadernos de Teatro e da Revista de Teatro Casahamlet. Así mesmo, foi director literario de Edicións Laiovento até 2014; directivo da Agrupación Cultural O Facho. Entre 1995 e 1997, formou parte do Consello Reitor do IGAEM. Tamén foi membro do Consello Asesor da Colección Teatro nas Aulas, patrocinada pola Asociación Socio-Pedagóxica Galega.
En 1996, doou a súa Biblioteca-Arquivo de Teatro á Universidade da Coruña, que pasou a denominarse Biblioteca-Arquivo de Teatro Francisco Pillado Mayor. Foi nomeado Presidente de Honra da citada Biblioteca, figura, ademais, no Consello Científico dos libros que se promoven desde esa institución académica. Tamén en 1996 cedeu á Facultade de Xornalismo da Universidade de Santiago de Compostela a biblioteca que herdara do seu pai.
En 1997, foi elixido polo Parlamento de Galicia e a proposta do BNG, membro do Consello de Administración de Compañía de Radio-Televisión de Galicia. Ocupou este cargo durante dúas lexislaturas.
Fixo parte, ademais, de diversos xurados literarios.

O seu traballo incesante pode consultarse no seu espazo no Centro de Documentación da nosa web.

(Foto de Manu Cruz, desde a Wikipedia en galego).

A Real Academia Galega lamenta o pasamento do expresidente Xosé Ramón Barreiro Fernández

Desde Nós Diario:
“O presidente da RAG, Víctor F. Freixanes, manifesta en nome da institución o fondo pesar pola perda do profesor Barreiro. “Foi un compañeiro activo e comprometido coa institución, á que dedicou moito esforzo e moito tempo. Botarémolo moito de menos”, expresa. Xosé R. Barreiro asumiu como presidente, entre decembro de 2001 e decembro de 2009, “unha etapa moi importante de renovación e modernización da Academia, que se iniciara no período como presidente de Francisco Fernández del Riego, con quen foi tesoureiro”. Víctor F. Freixanes salienta tamén o seu papel como historiador dentro e fóra da RAG. “Foi un membro destacado da xeración de historiadores que anovaron o estudo desta ciencia en Galicia a partir de década dos 80. Prestou especial atención a capítulos importantes da historia contemporánea de Galicia e da súa cultura, e á preservación da memoria da Academia, con achegas tan relevantes como a biografía do primeiro presidente da RAG, Manuel Murguía”.
A vinculación de Xosé Ramón Barreiro Fernández coa Real Academia Galega remóntase ao ano 1971, cando foi nomeado membro correspondente da institución. O 14 de febreiro de 1997 converteuse en académico de número, a proposta de Antonio Fraguas, Xosé Filgueira Valverde e Antonio Meijide Pardo, coa lectura do discurso O liberalismo coruñés: a segunda xeración (1823-1846). Tras ser tesoureiro da institución entre 1997 e 2001, durante a presidencia de Francisco Fernández del Riego, asumiu a presidencia entre 2001 e 2009, período no que se iniciaron os procesos de dixitalización de fondos e informatización dos recursos da Academia.
Como especialista na figura de Manuel Murguía, foi ademais coeditor do seu epistolario, as máis de 1600 cartas conservadas no arquivo da Real Academia Galega. O historiador exerceu tamén dende a Academia un papel destacado na divulgación da figura de Emilia Pardo Bazán como director do grupo de investigación La Tribuna da Casa- Museo Emilia Pardo Bazán, autora sobre a que escribiu diversos artigos.

Xosé Ramón Barreiro Fernández ingresou no seminario de San Martiño Pinario e proseguiu os estudos de Dereito Canónico na Universidade Gregoriana de Roma, onde se licenciou en 1963. Dous anos despois doutorouse na mesma universidade coa tese A perpetuidade subxectiva do beneficio eclesiástico, pola que recibiu a cualificación de Summa cum laude e a medalla de ouro da universidade. De regresou a Galicia, foi profesor no seminario e en 1974 rematou os estudos de Filosofía e Letras (Sección Historia) pola Universidade de Santiago de Compostela coa memoria de licenciatura La Ilustración en la Universidade de Santiago de Compostela, que acadou o premio extraordinario. Doutorouse en 1979 coa tese El campesinado gallego en la historia contemporánea. (…)”

A Sección de Literatura Dramática da AELG manifesta o seu profundo pesar polo pasamento de Xosé Manuel Pazos

A Sección de Literatura Dramática da AELG fai súas as palabras de Afonso Becerra de Becerreá no pasamento de Xosé Manuel Pazos, publicadas na revista Erregueté:

“Malas noticias! Non me gusta nada ter que escribir sobre malas noticias e esta é moi mala. Morreu Xosé Manuel Pazos Varela, compañeiro do Consello de Redacción da erregueté | Revista Galega de Teatro.
Morreu unha persoa á que lle teño moito aprecio e cariño, polo seu humor e desenvoltura, polo común amor ao teatro, pola mirada cun brillo de ilusión prendida en utopías necesarias. Non coñezo tantas persoas con ese brillo nos ollos.
Uns ollos saltóns, cun aquel entre falcatrueiro e pillabán, capaces de mudar a noite no día. Unha voz inconfundible, cuns graves resoantes e acolledores.
Con Pazos era imposible aburrirse, sempre había anécdotas e proxectos para compartir.
Nas reunións do Consello de Redacción lembro o seu talante xovial, a súa complicidade intelixente, só co xesto e a mirada, case sen necesidade de falar e iso que el era un bo falador, unha persoa co don da conversa.
En fin, Pazos era un tipo xenial, dos que non hai. Ou si, pero… pero non coma el.
Non me gusta nada escribir obituarios, acho que ás persoas hai que quererlles de vivas e que debemos homenaxearnos todo canto poidamos mentres esteamos vivos. Penso que Xosé Manuel Pazos tamén era así, un home de moito traballar, pero tamén de moito desfrutar. Estar con el era, en certo sentido, incluso nunha reunión de traballo, unha festa. Porque era un tipo divertido, sen poses nin engolamentos.
Penso que a morte é un asunto natural, pero fodido, porque a vida é o único que temos e porque é moi difícil aceptar que non poderemos ver a alguén nunca máis. Ou iso é o que me parece a min.
Ás veces, é como se a morte revalorizase ás persoas que leva consigo. Neste caso non creo que o amigo Pazos necesite revalorización ningunha. Quen tivemos a sorte de tratalo, coñecelo e desfrutar coa súa compañía sabemos que, nin o cargo de alcalde de Cangas do Morrazo, nin a súa habelencia como dramaturgo e tradutor de pezas teatrais, fundador da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo (MITCF) de Cangas e membro, case desde os inicios, hai 37 anos, desta revista… sabemos que non se trata de méritos, nin destes nin doutros, nin de ser o mellor, senón que se trata doutra cousa que ningún obituario pode recoller. Porque, como rezan os versos de Uxío Novoneyra, “O aire ten unha cousa / que se perde se un a conta”.
Lembranzas? Sempre. Fixádevos como era Pazos que eu penso que, se chego a vello, hei seguir lembrándome de moitos momentos compartidos até o final. Incluso daquel obradoiro de dramaturxia posdramática que din hai anos na Mostra de Cangas, ao que asistiu como alumno, xunto ás súas colegas de Teatro de Ningures. Que ben o pasamos! Como desfrutei coa súa ironía e o seu humor, a súa xenerosidade e atrevemento á hora de xogar. Estou a sorrir mentres lembro e escribo, así, por riba, sobrevoando recordos preciosos.
Está o sorriso ao lembrar, pero tamén a tristura.
Hoxe, no día en que escribo isto, chove miudiño sen parar e desde a xanela do Berbés non se albisca Cangas nin Moaña do outro lado da ría. Hoxe morreu o estimado Pazos e non dou creto e fico parado. Hoxe, o día en que se dita que os teatros van pechar, por mor da peste, até finais de febreiro, alén da Candelaría que anuncia a primavera.
Haberá que respirar e tomar alento.
Ímoste botar moito de menos.”