Dentro
da Gala das Letras que tivo lugar o sábado 9 de maio no Círculo de las Artes do Concello de Lugo, déronse a coñecer as persoas e entidades gañadoras dos Premios AELG 2015. A continuación, publicamos parte das fotografías que recollen os diferentes momentos do acto, agradecendo a súa realización a Alfredo López, “Tokio”. Pódense ver todas aquí.
Artigo
de Manuel Gago en Cultura Galega:
“Que ten Mondoñedo para ser berce de máis dun cento de escritores nos últimos dous séculos? O crítico literario Armando Requeixo acaba de presentar o libro Mondoñedo literario, editado pola Deputación de Lugo, no que recompila escritos sobre algúns dos máis destacados escritores que deu esta pequena cidade episcopal. Falamos con Armando Requeixo para coñecermos as claves de tanta paixón pola literatura.
“Hai futuro na literatura mindoniense”, conclúe Armando Requeixo, un dos máis destacados críticos literarios de Galicia e mindoniense de devoción, repasando escritores da súa xeración, outros máis maiores e tamén máis novos. Requeixo sabe do que fala: desde que ten vinte anos leva recompilando e investigando ao redor dos escritores da súa vila natal, dos que chegou a contabilizar, nun estudo de hai anos, máis dun cento comezando no século XVII. Para unha vila que hoxe non chega aos 4.000 habitantes, segundo o censo, e que a principios do século XX a penas superaba os 10.000, non está nada mal. Sobre todo se son da talla de Álvaro Cunqueiro, Leiras Pulpeiro, Díaz Jácome, Noriega Varela ou Lence-Santar entre os que están xa mortos ou Antonio Reigosa e Marina Mayoral entre os vivos.
Que pode explicar este efervescencia literaria en Mondoñedo? “Non ten resposta doada”, di Armando Requeixo, “pero hai unha cita de Cunqueiro que pode explicar moi ben por onde van os tiros. Di Cunqueiro que Mondoñedo é rica en pans, augas e latíns, e creo que o asunto está por aí”. Os latíns. O seminario de Santa Catalina, un dos máis antigos do Estado, “exerceu como unha auténtica Universidade do Norte”. Requeixo traza un mapa imaxinario que vai “como unha cuña invertida, do que hoxe chamamos Ferrolterra e iría ata o occidente de Asturias. No seu vértice baixaría ata Outeiro de Rei e o final da chaira. Toda esa cuña, incluídos os laterais, a Fonsagrada, a Terra de Miranda polo leste e os concellos de Muras, Oural, o Xistral, Viveiro
”. Centos de rapaces das casas labregas de todas estas terras irían estudar, fosen para cregos ou non, ao Seminario de Santa Catalina que, ademáis, tiña fama de excelentes profesores de latín. “Era a gran casa de saber do Norte”, sinala Armando Requeixo.
Paisaxe e paisanaxe
Pero non se trataba unicamente de educación. “Non hai outro seminario galego comparable ao do Mondoñedo”, advirte Requeixo, “porque soubo incardinarse moi ben na paisaxe e e na paisanaxe”. O uso máis amplo da lingua e da cultura galegas e unha atención especial ás artes literarias foi fundamental. “Era o único mosteiro que designaba, aínda que informalmente, un poeta, que era sempre un alumno dos cursos superiores. Os alumnos máis novos tiñan entón a referencia dun alumno que xa escribía, publicaba nalgunhas revistas”.
Para Requeixo tamén hai outros factores que inflúen na vocación literaria da cidade. “Non deixa de ser unha das capitais do vello Reino de Galicia, e nela existía un certo benestar que facilitaba tamén a circulación da cultura”. Para Requeixo, a propia paisaxe especial de Mondoñedo e a súa comarca facilitaba tamén as cousas. “Mondoñedo é un sitio moi especial, mesmo climatoloxicamente. Esa brétemas que crea, que hoxe afectan á autoestrada, esa zona de transición entre mundos, é como unha especie de punto xeoliterario que absorbe e reverte literatura”.
A pegada da cidade
E hai algo que vincule entre si a toda esta nómina de autores? Para Armando Requeixo, está claro que si. “Hai un sentimento de pertenza literaria. Os que nacemos en Mondoñedo convivimos con esa realidade literaria e temos a consciencia de que formamos parte dunha tradición. E sempre houbo esta consciencia”, sinala Requeixo, que engade graficamente: “temos un sentimento de carreira de relevos, na que uns imos collendo o relevo dos outros”. Ademáis deste sentimento de pertenza, Requeixo insiste en que hai máis cousas en común entre toda esta liñaxe de escritores. “A percepción e a presenza da paisaxe e da tradición é moi importante en moitos deles”.
Desde
Galaxia:
““Temos que profundar nas cousas que nos unen, non nas que nos separan. Unha parte importante da historia de Galicia explicase ollando Portugal, e viceversa: non se pode entender Portugal sen comprender Galicia”.
Ramón Villares Paz, presidente do Consello da Cultura Galega, catedrático de historia contemporánea da Universidade de Santiago, autor de Galaxia, membro do consello de redacción da revista Grial, foi investido solemnemente doutor “honoris causa” pola universidade do Minho, na cidade de Braga.
O profesor José Viriato Capela actuou de padriño e leu a laudatio, que levaba por título: “Ramón Villares. Historiador. Ensaista. “Figura da Nación” da Cultura Galega e Portuguesa”.
Cerrou o acto o reitor da universidade miñota, António M. Cunha, recollendo a idea de deitar pontes e profundizar nas relacións entre as dúas culturas: a galega e a do norte de Portugal, raiceira común chea connotaciòns históricas, mais tamén realidades sociais, económicas e políticas que deben entenderse no século XXI no marco da realidade europea. (…)
“Proclamamos a necesidade de percorrer en sentido contrario (o sentido do reencontro e a descoberta mutua) os vellos camiños”, rematou a súa intervención o profesor Villares, logo de repasar as relacións entre Galicia e Portugal ao longo da historia, “e propiciar relacións galaico-portuguesas que recuperen a perspectiva global que Castelao defendía cando falaba dunha Hespaña, segundo a cal o hispanismo debía englobar todas as culturas e as linguas de Iberia”.”
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica, este Cuestionario Proust a Francisco Álvarez-Koki:
“1.– Principal trazo do seu carácter?
– Insistente soñador.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A humildade.
3.– Que agarda das súas amizades?
– Que me dean o mesmo que eu lles dou.
4.– A súa principal eiva?
– A confianza.
5.– A súa ocupación favorita?
– Escribir e ler.
6.– O seu ideal de felicidade?
– E difícil contestar, xa que a felicidade é un estado temporal.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– Non penso niso.
8.– Que lle gustaría ser?
– Un pallaso.
9.– En que país desexaría vivir?
– Non teño un país favorito, onde vivo disfruto.
10.– A súa cor favorita?
– Vermello.
11.– A flor que máis lle gusta?
– A rosa.
12.– O paxaro que prefire?
– O merlo.
13.– A súa devoción na prosa?
– É difícil contestar, xa que dende Álvaro Cunqueiro pasando por Ferrín ate Ramón Caride temos onde disfrutar.
14.– E na poesía?
– Pasa o memo, xa que dende Rosalίa até Xela Arias temos moi bos poetas.
15.– Un libro?
– As aventuras de Said e Sheila.
16.– Un heroe de ficción?
– Os Bolechas.
17.– Unha heroína?
– Puidera ser esa que tes na mente idealizada que nunca coñeciches.
18.– A súa música favorita?
– As bandas de música das nosas vilas.
19.– Na pintura?
– Toda a pintura realista.
20.– Un heroe ou heroína na vida real?
– Os nosos vellos que nos ensinaron tanto, especialmente as mulleres.
21.– O seu nome favorito?
– Lola, o da miña muller, e Breogán, o do meu fillo.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– A mesquindade, a envexa.
23.– O que máis odia?
– Non sei o que é iso.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– Os Reis Católicos.
25.– Un feito militar que admire?
– Non admiro ningún feito militar.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– O da maxia, para facer feliz a moita xente.
27.– De que maneira lle gustaría morrer?
– A verdade é que nunca penso na morte.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Sempre estou contento.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– Somos humanos, polo tanto tempo e paciencia.
30.– Un lema na súa vida?
– Ser útil.”
Desde
o blogue de Ramón Nicolás, Caderno da crítica:
“Constituíu un privilexio asistir onte á presentación da última novela de Agustín Fernández Paz na Casa do Libro de Vigo pois, alén desa sorte de atmosfera afectuosa que sempre paira nas presentacións dos libros do autor chairego supuxo, sen que talvez ningunha das persoas que falaron o tivese en mente, unha magnífica oportunidade para falar arredor da relevancia e consolidación da literatura xuvenil entre nós. (…)
Apuntou Manuel Bragado un dos grandes asuntos que circulan na novela e que logo rexurdiría na presentación con certa recorrencia, isto é, a homenaxe literaria que na novela se rende á xuntanza que, xustamente o 18 de xuño de 1816 (hai 199 anos) tivo lugar nunha casa perto de Xenebra, onde pasaban o verán na chamada Villa Diodati, onde xermolaron algunhas grandes obras de Lord Byron, Polidori ou Mary Shelley .
Pola súa parte, Ledicia Costas, alén de dar lectura a un texto inspirado na experiencia da lectura da obra que se presentaba mercé ao que afondou nos mecanismos que se activaron nese exercicio e o que foi descubrindo nas súas páxinas, abriu unha quenda de preguntas ás que Fernández Paz deu cumprida resposta e que xiraron arredor da arquitectura e a andamiaxe da novela, retomándose a relevancia dese encontro de grandes voces literarias arriba aludido no que hai unha recoñecida homenaxe neste libro. Falouse tamén de Bram Stoker e de Lovecraft, sobre a literatura de medo e de terror, arredor do feito de que estas pezas literarias adopten unha perspectiva de primeira persoa para dar conta da experiencia propia e ir creando unha espiral de cara ao agardado estoupido final, para volver –last but no least– a ollada cara á alquimia que xera a literatura infantil e xuvenil e reivindicar a súa necesaria presenza e cultivo.”
Desde Criticalia, de Armando Requeixo:
“Iníciase a sección ‘Orixes da escrita’, na que se irán recuperando textos emblemáticos da literatura galega especialmente vencellados a localizacións concretas, que serán ilustradas fotograficamente para os rememorar.
Dáse comezo a esta sección co poema “Aló en Lamanide”, de Aquilino Iglesia Alvariño (Abadín, 1909-Santiago de Compostela, 1961), recollido na sección “Cabrifollos e oucas” do seu libro Cómaros verdes (1947).
Lamanide é o nome dun fermoso altorelo con terras de labor e largacíos prados rodeados de frondosas arboredas situado a apenas un quilómetro ao surleste da casa natal do escritor, no lugar de Seivane, parroquia de San Xoán de Vilarente.
É alí, no espazo contiguo ao vilar de Albán que tamén figura no poema, onde se desenvolve a traxedia rústica que palpita nestes versos: a morte dun boi durante a arada, en plena canícula, e o regreso derrotado do labrego ao lar acompañado do outro bóvido solitario que sobrevive. Unha das mellores composicións do autor, na que se condensa a vivencia de todo un mundo e os seus valores que, malia a súa evidente transformación, no substantivo segue a conmovernos.
Aló en Lamanide
Aló en Lamanide, ô pe do río,
nunha leira de cómaros en sombra,
araba unha xugada de bois novos,
os cornos pequeniños, estrelados.
Ó facer un cadullo, de repente,
a xugada paróu.
Qué paz inmensa
nas maus daquela hora chea de sol,
leda coma un Mercurio!
No aire as loias
nin siquera o souperon. Un dos bois,
coas faces escumosas chegas de sangre,
caéu entre as sucadas.
Caéu morto!
—Ai, meus labregos do vilar de Albán!—
Sobre os longos vilares, o azul calmo
do bafexar calado das aradas.
Fontes de auga soñada, quedas, longas,
sombras de álamos regan a ribeira.
Coma nun liso mármore impasibre,
a señardá resalta en dôr calada
a un brutamontes, triste coma a noite,
o xato sin parexa dexunguido.
Na paz das veigas —sô— quedóu o arado
enrellado na cal.
Ó lado, inmenso,
sacrificado a un fado escuro e triste
un boi, inda xuvenco, doce morto.
Pol-os bosques abaixo, pol-os cómaros
de verdes prados moles, gurgullantes
por cen toupeiras vivas de auga nova,
co seu boi sin parexa dexunguido,
triste, calado e sô vai o labrego.
Entre us seixos, de prados arelante,
con zoquiñas de vidro patuxando,
salta un regueiro novo. O boi sin sede
mal bafexóu a i-auga e inchóu as faces
de ávidas ventás en fondo ardor,
coma de auroras ou mazás reinetas.
Arrimado á aguillada e ô carón,
cun non sei qué no peito derretido,
ollos estarulados e pasmados,
triste brañego, amigo de Virxilio,
deixa ir a cabeza do seu peso.
A i-auga tira d’ela contra a terra,
xogando coa sua sombra engueimadiña
leda e cruel, aló en Lamanide.”
Dentro da Gala das Letras que tivo lugar o sábado 9 de maio no Círculo de las Artes do Concello de Lugo, déronse a coñecer as persoas e entidades gañadoras dos Premios AELG 2015. A continuación, publicamos parte das fotografías que recollen os diferentes momentos do acto, agradecendo a súa realización a Alfredo López, “Tokio”. Pódense ver todas aquí.
