Arquivos da etiqueta: Diario de Pontevedra
Yolanda Castaño: “A poesía ocupa o tempo central da miña vida, non o refugallo”
Entrevista a Yolanda Castaño no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): Volve xuntar no obradoiro a autores de distintas falas como a estoniana, a romanche ou a eúscara coa galega.
– Yolanda Castaño (YC): Sempre hai unha presenza galega. É a única obrigatoria. Porque do que se trata é de que poidamos importar novas poéticas do mundo á nosa lingua facendo dun lugar tan emblemático como a Illa de San Simón, que podiamos calificar de berce simbólico da lírica galega, campo de traballo internacional. Sobre esa presenza galega, imos combinando diferentes procedencias xeográficas, diferentes xeracións, que reflictan a riqueza e, sobre todo, a calidade e a diversidade coa que contamos na poesía galega. O ano pasado foi Lorena Souto. E este ano repetimos con outro lugués, aínda que de adopción, Xabier Cordal, unha das voces máis interesantes do panorama actual non todo o exportado que debería.
– DP: Con barqueira e remador é un obradoiro de tradución poética que leva doce anos tecendo redes entre culturas a partir da poesía como linguaxe común. Diso se trata?
– YC: Diso se trata, de levar a poesía dunhas beiras a outras, como barqueiras e remadores. É polo tanto un proxecto expansivo.
Este obradoiro é unha das actividades que vostede promove. Séntese máis unha activista da cultura, da lingua ou da poesía?
Supoño que fundamentalmente da literatura e máis en concreto da poesía, pero con ela vai todo o demais. Como separar iso da lingua e da cultura? Seguimos contando con moitas eivas na proxección exterior, na súa internacionalización, entón todos os grans de area que poidamos poñer as que facemos parte do sistema literario son poucos. A miña paixón e a miña fe na enorme calidade e diversidade e excelencia da literatura galega é absoluta e faise contaxiosa tratando de levala a cantos máis recantos sexa posible.
– DP: Fronte a isto están esas porfías arredor do uso das linguas minorizadas que volven de xeito cíclico ao debate político. Que opina sobre eles e os discursos que xeran?
– YC: O debate adoita estar polarizado entre un tipo de pensamento vinculado co pensamento único, que defende unha lingua única, un cultivo único e mesmo cun talle de corpo único e outro tipo de talante que, na súa coherencia, avoga por un ecosistema diverso, talles que comprendan todo tipo de corpos, diversidade sexo-xénero e tamén diversidade lingüística. Este último é un tipo de pensamento que entende que a riqueza, e con ela a fortaleza, se atopa na diversidade.
– DP: Acaba de recibir o Premio Nacional de Poesía. Que significou para vostede?
– YC: Supoño que significa a guinda a case 30 anos de traballo arreo con moitas renuncias e moita entrega, pero sen baixar nunca a fe e o fervor polo que facemos. Para min supón un recoñecemento, non só do que estou a facer eu en concreto senón do que levamos facendo moitos, e sobre todo moitas, dende hai varias décadas. Eu son un botón de mostra dunha tradición literaria secular, incalculable en canto tradición que é, e dunha comunidade moi forte e bastante ben cohesionada que remonta as súas eivas estruturais, que teñen que ver con esa falta de apoio dende comercial ata institucional, a base de tesón, de rigorosidade, de seriedade e de compromiso co oficio. (…)”
Sara Vila gaña o Premio Blanco Amor
Desde o Diario de Pontevedra:
“A escritora e xornalista Sara Vila (As Neves, 1989), veciña de Pontevedra, é a gañadora do XLII Premio Blanco Amor, segundo se deu a coñecer este sábado en Ourense. Recibe o galardón pola novela O incendio.
O xurado destaca o “tratamento desprexuizado” do acoso escolar e sexual, así como das relacións familiares a través da protagonista da obra: unha muller que relata a súa adolescencia. A acta sinala que Vila emprega no seu traballo unha voz “poderosa e crúa” para achegarse a un “universo adolescente e rural que foxe da mitificación a través de personaxes ben construídos, realistas e coherentes”.
Tamén se sinala que a dureza da realidade pouco compracente de O Incendio “contrasta co sentido do humor no tratamento das diferenzas entre mocidade e vellez, ademais coa asepsia dos adultos e a problemática da infancia ou a vitalidade do primeiro encontro coa morte”. O xurado subliñou tamén a calidade literaria de todos os traballos presentados, 21 títulos orixinais.
O certame organizado pola Fundación Eduardo Blanco-Amor, en colaboración coa Deputación de Ourense, está dotado con 15.000 euros e unha peza artística do escultor Acisclo Manzano. A entrega desta distinción terá lugar o próximo 1 de decembro durante un acto literario previsto no Liceo de Ourense (20:00 horas). A data coincide co día aniversario do falecemento do autor de A Esmorga en 1979.
O xurado da 42ª edición do galardón foi presidido por Luis González Tosar, en representación da Fundación Blanco-Amor, e integrado por Xosé-Henrique Costas González, catedrático de Filoloxía Galega na Universidade de Vigo; Maite Jiménez Pérez, catedrática de Latín e tradutora; César Lorenzo Gil, xornalista, editor e escritor, e Inmaculada Otero Varela, filóloga e ensaísta.”
Fina Casalderrey: “Cando me desprendín das ataduras da realidade, fluíu todo como unha fervenza”
Desde o Diario de Pontevedra:
“(…) Fina Casalderrey, nacida en Xeve e afincada en Lérez, autora fundamental da Literatura Infantil e Xuvenil (LIX) galega, Premio Nacional en 1996, académica da lingua e actualmente candidata ao Premio Hans Christian Andersen (considerado o Nobel da LIX), presentaba no Museo a súa máis importante incursión na narrativa para adultos ata o momento, unha novela que naceu inspirada por un personaxe real, o de Adelina Franco, a Jabalina.
“Tiña moitas ganas de meterme con este personaxe”, confesou a autora. “Escribín 50 páxinas hai 20 anos, pero parei porque non era capaz de reconstruír a súa biografía. Cando me desprendín das ataduras da realidade, fluíu todo como unha fervenza”. Fina Casalderrey insistiu en que o que había en A muller xabaril non era a vida de Adelina Franco. “Esta é unha historia ficcionada porque eu, como Mark Twain, de cando era nena podo recordalo todo, sucedera ou non”.
Na presentación, a escritora estivo acompañada polo presidente da Real Academia Galega (RAG), Víctor Fernández Freixanes, e polo director da editorial Xerais, Fran Alonso. “Entendinlles aos dous que esta era unha novela estupenda, pero eu non podo dicilo como o din eles. Eu o que podo dicir é que a min me gustou escribila e que esta é unha historia que me segue emocionando”.
No caso de Freixanes, o presidente da RAG sinalou que era honra aparecer, xunto á súa muller, [María Dolores Cabrera, Malós], na dedicatoria do libro. Segundo quixo puntualizar, el non era moi partidario de empregar a expresión narrativa para adultos. “Porque que é iso exactamente? Fina escribe dende hai moitos anos para futuros adultos e eu mesmo gocei moito cos seus libros supostamente escritos para a cativada. Fina leva escribindo para adultos hai moito tempo”, explicou. “Escribir para lectores novos é dificilísimo. Tanto como escribir poesía. E son precisamente os dous xéneros onde é máis fácil caer na impostura. Por todo isto, eu teño unha longa admiración por Fina como autora, así que diría que esta simplemente é unha novela máis”.
Freixanes, que definiu A muller xabaril como “unha novela de misterios e unha novela ambiciosa na que Fina arriscou e puxo moita coraxe”, tamén quixo afondar na cuestión de que este título non era unha biografía. “Esta non é a historia da Jabalina. Utilízase a súa historia para construír un personaxe autónomo, aínda que varias xeracións de pontevedreses a vaiamos ler coa pantasma da Jabalina detrás porque esta é tamén unha novela da memoria”.
Fran Alonso si que se referiu a este traballo como “a primeira novela de Fina para adultos”. O editor eloxiou a ambición creativa dunha autora que suma novos retos dentro da súa traxectoria literaria. “O resultado é unha pequena alfaia que demostra que segue a ser unha escritora inconformista e todoterreo”, dixo. “Aquí volve demostrar que ten unha enorme capacidade narrativa e unha enorme capacidade poética, ademais dunha sensibilidade extrema para contar historias”. (…)”
Xosé Monteagudo: “Desde o punto de vista axeitado, calquera vida pode ser novelada”
Entrevista a Xosé Monteagudo no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): Fala, ao final do libro, da “chispa” que o leva a elixir as historias.
– Xosé Monteagudo (XM): Ao longo do tempo un vai escoitando ou lendo historias que son moi interesantes, pero como escritor, moitas veces, non sinto a necesidade de poñerme a escribir sobre elas. No caso desta novela, por exemplo, o personaxe de Bibiano resultábaba unha referencia atractiva, pero faltaba algo que me motivara profundamente a escribir unha novela sobre el. Esa chispa xurdiu cando descubrín a historia de Josefina, a súa dona, que era unha historia en xeral moi descoñecida. Cando dei con ela, decaiteime de que aí realmente había unha novela. Entón, aínda que tardei algún tempo en poñerme a escribila, desde ese momento estaba convencido de que ía a escribir esta obra. Iso é o que se define un pouco como a chispa creativa: algo que, cando xurde, atopa a esencia da novela que queres escribir. É cando sinto esa efervescencia creativa.
– DP: Á hora de novelar, marcou algún límite entre realidade e ficción?
– XM: Hai feitos esenciais, relevantes nas vidas deles, dos que non podía escapar nin tampouco falsear. Unha vez collida a liña argumental, si que nos pequenos detalles, en determinadas cousas que non son relevantes para a historia pero si para a novela, a obra está moi ficcionalizada. Ao fin e ao cabo, eu constrúo os personaxes a partir deles como realidade. Creo que isto sucede nas novelas que relatan historias baseadas en persoas reais: ficcionalízanse moitas cousas, engádense detalles que os realzan, que dan unha relevancia ao que eles foron. A historia non pode saber moitos dos detalles que rodearon aos seus feitos máis relevantes. Esa é a parte onde entra o traballo do escritor, do novelista.
– DP: Hai moita diferenza entre ficcionar unha vida real e unha creada?
– XM: Nas miñas novelas sempre trato de poñerme na situación dos personaxes. De ver como reaccionan: que poden pensar, que poden sentir, que poden desexar ante cada momento. Cales poden ser as súas pretensións máis íntimas en cada situación na que se encontran. No caso dunha historia ficticia, un pode desenvolver feitos relevantes conforme ao que lle pide a súa imaxinación. Nesta novela, sen embargo, non podo poñer feitos relevantes que non sucedesen. Se non foran persoas reais, desenvolvería moitos dos acontecementos doutra maneira, pero tiña un fío argumental do que non podía afastarme. (…)”
Ledicia Costas: “Este libro está escrito para emocionar”
Entrevista a Ledicia Costas en Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): Despois de dez anos volve ao realismo social con A lebre mecánica. Que a levou a regresar a esta temática?
– Ledicia Costas (LC): Algúns dos meus libros que sinto que son máis queridos pola mocidade, e así o verbalizan cando teño encontros nos institutos, son Unha estrela no vento, a primeira novela que me publicaron, e O corazón de Xúpiter. Os dous son libros de realismo social. Eu sentía como que debía escribir outra obra de realismo social seguindo o ronsel daquelas novelas que a min me marcaron tanto no instituto: Rebeldes ou La ley de la calle, de Susan E. Hinton, que para min foron cruciais como lectora. Por iso escribín A lebre mecánica. Ademais eu teño materia para escribir realismo social porque a cuestión tanto do desamor dunha ruptura sentimental, que é algo do que me apetecía falar, como a cuestión da ludopatía, están tan presentes na obra, xunto como outras cuestións de corte social como a homofobia ou a amizade e os lazos tan estreitos que se establecen na adolescencia. Todo ese hummus foi a materia que empreguei para escribir este libro.
– DP: Como foi o proceso de documentación e escrita? Porque se implicou persoalmente, non?
– LC: Si, porque cando escribes unha novela deste tipo, na que tratas unha cuestión tan delicada como a adicción ao xogo, o que non podes é pasar sobre as puntas dos pés nin falar de oídas. Entón fixen un labor de documentación que tivo varias pólas. A primeira consistiu en varias conversas con profesorado de Secundaria que ten alumnado con esta problemática nas súas aulas; pregunteilles como mudaba o comportamento e como afectaba tanto ao rendemento académico como nas relacións sociais que establecen con outros alumnnos do centro, da clase… Falei tamén con persoal da Xunta de Galicia para que me asesorase e houbo unha segunda fase, eu chámolle así, que foi un traballo de campo presencial.
– DP: En que consistiu?
– LC: Primeiro deime de alta nunha web de apostas, para ver como funcionaba a mecánica, nunca mellor dito, e apostar ás carreiras de galgos. Vin como unha desas webs, cando quixen recuperar os cartos quedaba con eles directamente e me bloqueaba a conta… Eran poucos, nin 15 euros. Imaxina o que tal non farán con outras cantidades! Despois fun presencialmente a casas de apostas para ver como eran por dentro, porque a verdade non estivera nunha. Quería ver como era, o tipo de persoas que hai alí, que son moi diversas. Como eran os locais por dentro, que tipo de apostas había, que tipo de máquinas… E cando tiven todo iso claro é cando me puiden poñer a escribir. (…)”
Eva Mejuto: “A lectura é un acubillo, un refuxio”
Entrevista de Belén López a Eva Mejuto en Diario de Pontevedra:
“”Cando leo todo é posible”. É o inicio de Cando leo (Xerais, 2022), o álbum ilustrado que acaban de publicar a escritora Eva Mejuto (Sanxenxo, 1975) e a ilustradora Bea Gregores (Vigo, 1995). A obra presentouse este sábado (12.30 horas) nun acto aberto ao público, que terá lugar no Edificio Castelao do Museo de Pontevedra, coa actuación musical de Noite e Manu. “A literatura e os libros sempre foron un lugar de acubillo, de refuxio, un punto de encontro comigo mesma e co mundo”, conta Mejuto, que desvela que esta historia naceu no confinamento. “Foi aí, onde paramos de verdade, onde tivemos tempo para volver facer cousas que nos gustaban, cando eu aproveitei para ler e reler cousas que me apetecía ou que tiña pendentes, como o último libro de Almudena Grandes”.
A partir desa experiencia persoal é que nace Cando leo. “Eu penso que durante o confinamento o libro tivo unha resignificación nas nosas vidas. Aquel parón supuxo para min un reencontro coa lectura”, segue explicando. “Foi así como me apeteceu facerlle unha homenaxe ao libro e a lectura en todas as súas dimensións: humana, persoal, social, política, histórica…”.
Para completar o seu texto, case un poema, Mejuto pensou en Bea Gregores. Esta é a terceira vez na que escritora e ilustradora colaboran tras A lavandeira de San Simón (Xerais, 2020) e Neko (Oqueleo, 2021). “Para min traballar con Bea é un luxazo. A pesar de ter con ela unha diferenza de idade importante, temos unha sintonía moi grande. E cando fas un álbum é necesario que exista esa conexión”.
“Cando leo non hai portas”, segue o conto. “É verdade que as miñas palabras son moi contidas, están como moi medidas, pero detrás teñen moita cousa. Iso levounos a falar moitísimo a Bea e a min”. Mejuto di que a ilustradora non só captou todo o que ela desexaba contar no álbum senón que incluso o ampliou con imaxes que agrandan o significado do que se di. «Foi unha creación a catro mans súper bonita, feita ademais nun momento moi especial”.
A escritora recoñece que a fusión que se dá entre o seu texto e as ilustracións de Gregores “foi unha destas cousas máxicas que pasan de cando en vez”. E engade: “Eu creo que se nota o corazón que lle puxemos. A nosa experiencia vital e as nosas tripas están aí”. Neste sentido, Eva Mejuto confesa que, despois de traballar durante 25 anos con libros ilustrados, este é probablemente o seu proxecto máis íntimo. “Nel hai moito de min e da miña forma de entender o mundo. E tamén moitas homenaxes”.
Efectivamente, a obra inclúe chiscadelas para os lectores máis agudos, que recoñecerán as homenaxes a Onde viven os monstros ou A bibliotecaria de Basora. “Igual que hai referencias á queima de libros nos réximes totalitaristas ou á identidade de xénero. En definitiva, aparece, ademais da dimensión máis íntima ou emocional dos libros, a dimensión política: os libros como elemento para mudar o mundo”.
Eva Mejuto cre firmemente nisto último. “Porque a lectura, a pesar de que comeza sendo un acto solitario, acaba sendo solidario, no sentido de que nos serve para encontrarnos co resto do mundo”. Así o di no seu conto: “Porque cando lemos todo é posible”.”
Fran Alonso e Francisco Castro: “Se a lingua se vai, pechamos todos”
Entrevista a Fran Alonso e Francisco Castro en Diario de Pontevedra:
“(…) Dirixen as dúas editoriais que funcionan como piares do sistema literario galego. Fran Alonso (Vigo, 1963), á fronte de Edicións Xerais de Galicia, e Francisco Castro (Vigo, 1966), á fronte de Editorial Galaxia, manteñen unha relación cordial e coinciden en practicamente todo á hora de falar do momento que vive a industria cultural en Galicia. Critican duramente que a Lei do Libro de 2007 nunca se desenvolvese e denuncian o preocupante desleixo entre diversos sectores da poboación, como a mocidade ou o empresariado, con respecto ao uso do idioma propio.
“Por dar un titular: a situación da edición en Galicia eu creo que é de optimista resistencia no medio dunha contorna moi adversa”, comeza dicindo Francisco Castro. “Vivimos un momento transcendental porque estamos ante un cambio de paradigma, relacionado cun cambio tecnolóxico, que non sabemos exactamente cara onde nos levará”, explica Fran Alonso. O seu homólogo engade que as dúas editoriais que representan, neste sentido, van por diante das necesidades reais da sociedade. “A oferta dixital pola nosa parte estaba dispoñible moito antes de que existise unha demanda real”.
A maiores, para Fran Alonso este momento coincide no tempo con outra etapa crucial na cultura galega, “dunha grande proxección creativa, con produtos de enorme calidade”. Castro coindice e engade un apuntamento para quen manteña prexuízos sobre a lingua. “Non é necesario nin falar do fenómeno Tanxugueiras. Aí está unha compañía de teatro como A Panadaría, que pecha unha serie de funcións en Madrid, varias delas en galego, e o vende todo. Penso que non hai dúbidas. Hai 15 anos que houbese un autor galego traducido, agás en literatura infantil, era case unha excepción. Agora é bastante frecuente. E non nos traducen por guapos, tradúcennos porque recoñecen un bo produto literario”.
Falando en concreto do sector no que eles traballan, o do libro, ambos poñen de manifesto que os índices de lectura en xeral non deixan de aumentar e hoxe xa superan o 60% de poboación. En concreto, en Galicia, en 2021, un 61,9% de cidadáns leron algún libro no seu tempo de lecer, segundo o último Barómetro de Hábitos de Lectura da Federación de Gremios de Editores de España. “Aínda que non temos o dato exacto de cantos leron un libro en galego, normalmente baixa a entre un 6 e un 7%. Así que as nosas posibilidades están evidentemente moito máis limitadas”.
Castro e Alonso poñen o foco en que o futuro do sector cultural en xeral e o do literatura en particular dependen de como evolúa a situación lingüística. “E nese sentido non nos queda outra que ser pesimistas. Porque estamos presenciando un proceso de desgaleguización moi forte”, di Fran Alonso. O director de Galaxia coincide. “O futuro da edición, como o futuro do teatro galego, do audiovisual, da música ou de calquera outra produción cultural en lingua galega, depende da propia existencia da lingua galega”.
Castro cita dúas institucións referenciais á hora de facer esta análise: o Consello da Cultura Galega e a Real Academia Galega. “As dúas ofrecen anualmente informes sobre o estado da lingua e as dúas constatan que ano a ano perdemos falantes. Isto é para min é a gran traxedia da cultura galega. Porque a esencia do noso traballo ten que ver coa nosa lingua. Se esmorece, loxicamente a produción cultural farao tamén. Se a lingua se vai, pechamos todos”. E remata: “Así que, dalgunha maneira, vivimos un momento transcendental, como dícía Fran, pero tamén paradoxal. Temos unha cultura de altísima calidade, e así se nos recoñece, pero ao tempo o noso mercado real, o dos galegofalantes, cada vez é máis reducido. E mentres tanto as institucións que teñen que velar porque se ensanche ese mercado están a outra cousa”. (…)”
Manuel Gago: “Falando coa xente decateime da gran pegada da guerrilla en Galicia”
Entrevista de Sara Vila a Manuel Gago no Diario de Pontevedra:
“(…) – Diario de Pontevedra (DP): A resistencia ao nazismo e ao franquismo son dous fenómenos que se poderían considerar un.
– Manuel Gago (MG): Si. Eu parto da teoría de que o primeiro capítulo da II Guerra Mundial foi a Guerra Civil española, por iso non tendo a velos como fenómenos illados. Nun primeiro momento a guerrilla antifranquista en Galicia foi apoiada polos británicos, que dalgunha forma participaron na súa formación. A guerrilla non naceu inmediatamente despois da vitoria de Franco. Logo, nos anos 40 a súa presenza é moi intensa en moitas partes do territorio, iso é algo que se nos esqueceu hoxe en día, sobre todo a importancia das súas redes de apoio fóra do monte. Están documentadas xudicialmente 5.000 persoas implicadas no apoio á guerrilla en Galicia, e son só as que constan a nivel xudicial, polo que habería moitas máis.
– DP: Había mulleres nestas redes?
– MG: O papel das mulleres é absolutamente fundamental. Ata hai relativamente poucos anos non sabiamos nada desta rede. Agora, grazas ao traballo de historiadoras como Aurora Marco, púidose recuperar o papel das redes de enlace, onde as mulleres xogan un papel fundamental. Neste vínculo ás veces hai unha relación familiar, sentimental, ideolóxica ou as tres cousas xuntas. Elas podían desprazarse con máis facilidades, sen sospeitas, aproveitando o estatus subordinado que tiña a muller, para conseguir apoios. Temos historias incribles e hai casos de mulleres que deron o paso de ser parte activa na guerrilla, participando nas accións directamente. Outra forma de resistencia era enfrontarse aos nazis na guerra. Había moitos galegos loitando? Houbo galegos na Nove, a brigada que entrou en París en primeiro lugar. Os galegos que participaron directamente nos combates de II Guerra Mundial son antigos republicanos que acaban en Francia e alí enrólanse nos exércitos coa esperanza de que a vitoria dos aliados sería tamén a fin de Franco, algo que non foi así. Tamén hai que dicir que, mentres estes galegos estaban loitando na guerra, o seu contacto coas redes galegas non existía, produciuse despois da II Guerra Mundial a través do Partido Comunista, con directrices. Pero durante a guerra poderíase dicir que os galegos antifascistas quedaron sós no monte, con apoios puntuais dos aliados e do Servizo de Operacións Especiais do Exército Británico.
– DP: É fácil acceder aos documentos e fontes sobre a participación de Galicia na II Guerra Mundial?
– MG: A miña aproximación non era tanto dende un punto de vista histórico, senón dende a memoria da xente, para escribir a novela O exército de fume. Lin moitos libros ao respecto e había un baleiro importante sobre o seu día a día, como traballaban… Nas causas xudiciais hai moita información, sobre todo en Ferrol. Pero fixen tamén moito traballo de campo, falando coa xente, e quedei sorprendido da cantidade de información e memoria que hai deles. A cultura contemporánea non lles prestou demasiada importancia, quizais porque a súa presenza é conflitiva, porque un guerrilleiro non é só alguén que sufre, senón alguén que tamén reacciona con violencia. Son historias incómodas. Pero falando coa xente decateime da gran pegada que tivo a guerrilla en Galicia e a súa aceptación popular. Foron esas conversas as que me deron unha idea tremendamente humana desas persoas.”
Rocío Viéitez: “Eu vivo lendo e sobrevivo lendo”
