Entrevista
de Montse Dopico a Nacho Taibo en Praza:
“(…) – Praza (P): Nada máis comezar a ler [Os tres de nunca] chama a atención a estrutura. Xa Flor do Grelo eran pequenos relatos. En Informe bestiario tamén son pequenos capítulos relacionados de distintas maneiras… Por que optou por contar así a historia?
– Nacho Taibo (NT): Realmente, a idea inicial partiu de lecturas sobre a Segunda Guerra Mundial. Parecíame que nos libros que estaba a ler faltaban algunhas cousas. Mais non quería repetir a fórmula de Informe Bestiario. A estrutura é semellante máis ben á de Homes de ningures que, coma Os dous de sempre de Castelao, conta dúas historias paralelas que se van contrapeando, entrelazando, alternando en contrapunto. No caso de Os tres de nunca son tres personaxes principais e non dous mais, claro, eu xa non son a mesma persoa que escribiu Homes de ningures porque pasaron moitos anos. Agora teño moita máis verborrea, no canto daquel estilo condutista…
Para situar tres personaxes na Segunda Guerra Mundial, tiña que contar o que acontecera aquí antes, aínda que me provocaba vertixes. Decateime de que, para iso, tiña moita información que podía servirme. Eu nacín 10 anos antes do último día da Guerra Civil. Puiden falar con xente que me contou historias sobre o que viviu na guerra. Por iso, na novela hai bastante de historia de transmisión oral, -que non historia oral, que iso é ciencia-, historias que me contaron membros da miña familia, ou da familia da miña muller ou, en xeral, xente que coñecín. Con Informe Bestiario non lle vexo moita conexión, no sentido de que naquel libro eran historias que contiñan outras, como nunha matrioshka. (…)
– P: En Os tres de nunca un home faise xigante, outro toupa, outro le o pensamento dos coruñeses… Alén de que os poderes máxicos son usados moitas veces polos seus personaxes para enfrontarse ou fuxir da opresión, algo pode haber de pegada de Cunqueiro nesa presenza do marabilloso. Aínda que a súa obra podería situarse nese sentido máis se cadra ao lado de Ferrín, pola maneira de falar do político a través do fantástico…
– NT: Eu sempre quixen facer narrativa fantástica. As miñas fontes básicas, cando tiña 25 ou 26 anos, eran Jorge Luis Borges -a súa escrita fantástica- e Cunqueiro. Os dous, pasados por unha perspectiva crítica da sociedade. A miña terceira fonte era Celso Emilio Ferreiro, a quen coñecín a Madrid. Non teño dotes para a poesía: son máis prosaico. E non quería ser cartesiano, newtoniano. En A Ponliña irlandesa e en As boas familias -que non mereceron ningunha crítica-, non hai elementos fantásticos. Eu tiña unha imaxinación desbordante -agora xa non- mais sempre quixen escribir para liberarme da lei, da forza da gravidade… Das leis físicas, da presión do tempo… Non concibo que non poidamos movernos libremente na dimensión do tempo. (…)
– P: Comentou vostede antes que tivo, de varios dos seus libros, poucas ou nulas críticas. Di na súa autobiografía na web da AELG que a partir do 1981 percibe “rexeitamentos” cara o seu traballo. Críticas “gratuitamente contrarias”, promesas de publicación incumpridas… Que pasou?
– NT: Pois non sei. Se cadra hai unha conspiración internacional contra min. Da CIA non, que non son tan importante. Da KGB tampouco, que estou con eles… (Ri). Pero si, tiven problemas cos editores e teño moita obra inédita. Por iso lle estou tan agradecido a Xerais… En canto á crítica, pode ser boa ou mala, pero o peor é o silencio.
Iso pasoume con Salvador de Occidente, que tivo unha soa crítica, en internet e moi negativa. De As boas familias, ningunha. Podo interpretar, por iso, que os críticos evitan escribir sobre os meus libros para non ter que dicir cousas desagradables… Tamén me consta, e non vou dicir os nomes, que hai editoras que aceptan libros para analizar e logo non os len. (…)”
Arquivos da etiqueta: Praza Pública
Celia Parra: “Algúns dos pioneiros da videopoesía son galegos. Aquí xa había este xénero nos 80”
Entrevista
de Montse Dopico a Celia Parra en Praza:
““O primeiro documental sobre o panorama internacional da videopoesía”. Así se presenta Versogramas, un proxecto da produtora Celia Parra e os directores Belén Montero e Juan Lesta que iniciou hai unhas semanas unha campaña de micromecenado en Verkami. Os seus obxectivos son partillar o “abraio” ante o traballo dos creadores e creadoras deste formato e reivindicalo como xénero independente, ademais de axudar a derrubar os mitos que poidan quedar sobre a poesía como arte seria e difícil. Falamos con Celia Parra, coprodutora executiva de Versogramas, -que naceu como unha idea súa-, e con Belén Montero, guionista do mesmo, e codirectora, xunto con Juan Lesta. Esferobite asina a produción, e Isaac Garabatos a música orixinal.
– Praza (P): Xa faciades videopoemas. Como chegades ao proxecto do documental, desde a vosa experiencia?
– Celia Parra (CP): A idea naceu hai xa anos como un proxecto de mestrado, no que tiven como titora a Fernanda del Nido. Xa entón contactei con Esferobite -Belén Montero e Juan Lesta- para ir máis alá do proxecto de máster, e comezamos a traballar xuntos. Eu xa era poeta pero foi daquela cando descubrín o mundo da videopoesía, que me apaixonou. Belén e Juan eran, ademais, os compañeiros ideais, porque fixeran videocreación e algúns videopoemas moi interesantes…
– P: O documental forma parte dun proxecto máis amplo, que inclúe un libro+DVD que publicaría Galaxia. En que consiste?
– CP: É un proxecto transmedia. Primeiramente pensamos só no documental, pero despois engadimos outros formatos para tratar o tema dun xeito máis amplo. Versogramas é, así, un documental, un webdoc, unha exposición, unha longametraxe experimental que recolla a nosa visión sobre a videopoesía e un libro+DVD que incluirá o documental e textos arredor dos videopoemas de autores e autoras galegos, en principio… A peza central de Versogramas é o documental, que se ramifica no resto dos produtos.
– P: Que é o webdoc?
– CP: A idea é que calquera persoa poida experimentar coa videopoesía. A través dunha plataforma que é coma un xogo, no que o usuario ou usuaria poida crear o seu videopoema, subindo os seus propios materiais, buscando materiais online ou escollendo materiais da biblioteca do webdoc. Despois, a plataforma proporciona unhas guías que van levando á persoa por todo o proceso: análise do texto, uso de metáforas, traballo coas imaxes, selección de música… O obxectivo é que a persoa cree o seu propio videopoema, que despois pode compartir nas redes sociais, e que quedará na base de datos do webdoc. O webdoc é un proxecto que levariamos adiante coa axuda de A Navalla Suíza. (…)”
Xabier Paz: “Non podemos vivir en perpetuo estado de alarma. Os soños e a beleza son tan necesarios coma a mantenza”
Entrevista
de Marcos Pérez Pena a Xabier Paz en Praza:
“(…) – Praza (P): Como nace a historia? En que momento comezaches a trazar a novela e as figuras de Artemisia e Aníbal?
– Xabier Paz (XP): Todo comezou cando dei cun cadro en Internet. Era a reprodución dun dos mitos bíblicos máis representados, Susana e os vellos. O cadro, para min descoñecido, era de factura impecábel, algo estuario nas figuras; o corpo de Susana contundente e desprovisto de calquera traza de erotismo, a diferenza da meirande parte das representacións dese tema. Por outra banda, semellaba obra dun mestre tardo-renacentista nas cores brillantes e na perfección das dobras. Procurei o autor e resultou ser autora e para a miña sorpresa, unha moza de dezasete anos nacida en 1593. O cadro datado en 1610 fora pintado por Artemisia Gentileschi. Fun tomado por unha curiosidade insólita que durou non menos dos seis anos nos que fun enchendo o oco da miña ignorancia sobre a pintora, o tempo que tardei en escribir Aníbal e a Pintora. O personaxe de Aníbal xurdiu cando me puxen a escribir, representa a conciencia dunha obsesión, o intento imposíbel de aprehender o pasado, neste caso a vida enteira de Artemisia, de escribir a biografía total de alguén. (…)
– P: A novela histórica engancha, ten lectores fieis e achega elementos que sempre enriquecen os relatos. Mais, ao teu xuízo, que vantaxes e que riscos ten o xénero histórico para os autores?
– XP: Supoño que de cando en vez a todos nos gusta visitar escenarios máis ou menos exóticos e, de camiño, deprender cousas coa lectura. Non sabería falar en xeral de vantaxes e riscos para os autores. O certo que novela histórica é un concepto onde caben cousas tan diferentes coma as Memorias de Adriano de Marguerite Yourcenar; El recurso del método de Alejo Carpentier; ou a máis filosófica e densa A Morte de Virxilio de March Broch ou La catedral del mar de Ildefonso Falcones e unha morea de supervendas. Para min a peripecia histórica é unha pauta, un molde onde verter preocupacións atemporais, digamos universais. Neste caso a violencia sobre a muller, idea reforzada co capítulo dedicado a Beatrice Cenci; a impotencia da arte para aprehender totalmente a realidade; a fantasma de incesto; o papel do traballo e da actividade profesional e artística na emancipación persoal…
Para min o importante en toda novela é o tratamento literario. Alén da linguaxe, do manexo do idioma, cousa da que non se adoita falar moito, valoro o equilibrio entre o de dentro e o de fóra, é dicir entre os sentimentos e paixóns e a realidade social e histórica ou sexa entre a definición dos personaxes e a descrición da época. Nas narracións históricas existe o perigo de deixarse seducir pola época e perder alento narrativo por caer no ensaístico. Ou, por mencionar outro risco, talvez un dos máis presentes, o anacronismo, esquecer a mentalidade do momento con todas as súas facetas e adxudicarlle aos personaxes valores quer morais quer sociais impropios da época. (…)”
Cae a edición de libros en galego, mentres crece en castelán, catalán e euskera
Desde Praza:
“O número de obras editadas en galego segue descendendo. En 2016 inscribíronse no ISBN un total de 1.211 na nosa lingua, un 13,5% menos que en 2015, fronte aos ascensos experimentados polas restantes linguas do Estado. A edición en castelán creceu un 7,5% (un total de 67.212 títulos), en catalán o ascenso foi do 7,2% (7.873 títulos); e o euskera foi o idioma que máis mellorou os seus datos (+34,5 %, ata os 1.644). Xunto ao galego, só descende o valenciano, de forma moi abrupta (-48,8%, ata os 629). Chama a atención, igualmente, o forte incremento da edición en linguas estranxeiras, encabezadas polo inglés, o portugués e o francés.
Os malos datos de 2016 para a edición en galego enmárcanse nunha tendencia moi negativa arrastrada de anos anteriores. Fronte aos máis de dous mil títulos publicados nos anos previos á crise económica, o número reduciuse ata os 1.143 de 2013. A recuperación de 2014 (1.439) foi só unha excepción, seguindo a descender en 2015 e 2016.
En 2016 si aumentou lixeiramente o número de libros editados en Galicia, independentemente do idioma. Os 2.388 títulos melloran algo os 2.266 de 2015 e móvense nos mesmos datos de 2012.”
Eva F. Ferreira: “O teatro hai que escribilo desde a epiderme, desde a carne. Sóbranos logocentrismo”
Entrevista
de Montse Dopico a Eva F. Ferreira en Praza:
“Di o crítico Afonso Becerra que o seu é pura “poesía visual”. Que é un dos nomes máis salientables do posdrama galego, sexa iso o que sexa. E algo diso debe haber. Eva F. Ferreira é unha dramaturga de poucas aparicións no centro, no miolo, onde facer cultura dá algo máis de visibilidade. Pero sempre está aí. Coas súas colaboracións en distintas publicacións, como Casahamlet, a casa na que comezou a darse a coñecer. Quedara varias veces finalista do premio de teatro radiofónico do Diario Cultural. E vén de gañalo, por segunda vez. Ten claro o que quere. Fala de desigualde de xénero, ou de clase. De exceso de ruído. De indiferenza. Dun teatro que é entraña, pel, carne. Apegado ao corpo. Á vida. Falamos con ela para repasar a súa obra.
– Praza: Es dramaturga, directora, filóloga, docente, titulada en arte dramática… Que veu primeiro e que despois?
– Eva F. Ferreira: Primeiro fixen Filoloxía Inglesa en Compostela. Despois empecei o doutoramento en Teoría da Literatura e Literatura Comparada. Daquela eu ía moito ao teatro, andaba con xente que escribía… e fun a un obradoiro de escrita con Manuel Lourenzo. Comezara a investigar con moita ilusión -interesábanme os cruzamentos entre literatura e cinema-, pero decateime de que a da Universidade era unha perspectiva moi teórica, e deixou de interesarme.
Despois matriculeime na Escola de Arte Dramática de Vigo…, e empecei a escribir. Naquela altura chamáronme para que escribise en Casahamlet… E así foi. Cando comezou o premio de teatro radiofónico do Diario Cultural pareceume moi interesante e decidín presentarme… Quedei de finalista varias veces, despois escribín outras pezas para os Cadernos Laiovento, para a revista Núa, para a Revista Galega de Teatro…
Despois marchei para Monforte e desde hai uns meses estou en Sober. Dediqueime a traballar no que puiden, á docencia, a facer unha curtametraxe… e a coidar de Breixo… Fixen tamén algúns textos a partir de fotos de Iván Merayo… e o ano pasado volvín escribir, para presentarme outra vez ao premio do Diario Cultural. Para min, todo o que fago son textos, non distingo os escénicos dos non escénicos. (…)”
Entrevista a Carlos Callón en Praza, arredor de Galegocalantes e galegofalantes
Entrevista
de Miguel Pardo a Carlos Callón en Praza:
“(…) – Praza (P): Reclama reavivar o debate social sobre o galego. Arrefriouse?
– Carlos Callón (CC): Xa no comezo do mandato de Núñez Feijóo advertiamos que, logo da política agresiva, a Xunta pasaría a unha política de consolidación dos retrocesos, unha especie de pax lingüística coa que se pretende manter as prácticas lesivas, con mormativas sen parangón no Estado ou en Europa, e ao mesmo tempo neutralizar a contestación social. Por iso, ante isto, é moi importante que todas aquelas persoas que sintan paixón polo galego participemos nas diferentes iniciativas que se realizan para reivindicalo e impulsalo. (…)
– P: No libro [Galegocalantes e galegofalantes] fala mesmo de certas expresións nos medios moi polémicas.
– CC: Poño exemplos de titulares nos que se especifica e detalla que dous ladróns que actuaron en Galicia “hablaban gallego”. Fago un chamamento a que os medios non publiquen este tipo de frases, que se autorregulen, pero tamén debe acelo a fonte. A policía continúa a enviar comunicados con estas expresións, fomentando visións galegófobas e iso non é tolerable.
– P: O Consello de Europa critica con dureza a política lingüística da Xunta, os datos amosan un descenso no uso do galego… Hai algunha solución de non mudar os gobernos da Xunta e do Estado?
– CC: Non hai dúbidas de que é algo clave; o Goberno central e o galego son instituciós fundamentais que non empregan nin fomentan o galego como idioma oficial e ese é o principal problema que temos. Pero tamén é certo que podemos manter o facho da esperanza a través do uso. Non hai maior defensa da nosa lingua que usala. Se fosemos mirar a nivel matemático as posibilidades de uso, o mérito do galego é que aínda estea vivo. Non se estrean filmes en galego, non queda un só xornal en papel diario en galego, na USC hai carreiras onde o idioma só se usa nun 3% das aulas… E así e todo, segue vivo. Pero tamén quero subliñar a responsabilidade daquelas administracións onde non goberna o PP e non se fai o suficiente. (…)”
Margarita Ledo: “A fórmula que xa non funciona é a da prensa que vive de créditos bancarios e favores políticos”
Entrevista
de Montse Dopico a Margarita Ledo Andión en Praza:
“(…) – Praza (P): Tamén a súa novela Trasalba ou Violeta e o militar morto, do 1985, amolou bastante. Por que?
– Margarita Ledo Andión (MLA): Talvez porque resulta doado recoñecer a figura de Otero Pedrayo. Mais non é un libro literal. Traballa con espazos oterianos, coa idea da Mitteleuropa, coa reacción do personaxe, doutra clase social, incrustado na vida campesiña… Non hai moito, Anxos García Fonte publicou un artigo no que fala sobre este libro en Estudos Galego-Brasileiros 4, da Universidade da Coruña, no que analiza por exemplo como trato a educación sexual da fidalguía na época, como dou cuns determinados resortes… E isto ocorre 30 anos despois da publicación do libro.
– P: En Porta blindada, do 1990, reconstrúe a historia de Antón Moreda. Un galeguista abandonado á súa sorte. E non foi, desgraciadamente, o único.
– MLA: Si, é unha eiva que parece que se converte nunha rutina. El vivía no hospital psiquiátrico de Castro, ao lado da miña casa natal. Preguntaba por min, e un día fun velo. Falamos varias veces, de vagar, e acabou contándome a historia da súa vida. El quería saír do manicomio, e había posibilidades de que o fixese, pero para iso precisaba ter un traballo e asistencia médica fóra. Aí si que lle fallaron os seus coetáneos, porque non tivo axuda. Isto foi no 77, e levaba alí desde o 66.
Despois eu marchei para Barcelona e víao nos veráns. Pasou tempo, fun coñecendo detalles da súa complexísima historia, ata chegar un momento en que precisei botar todo aquilo para fóra. Escribín o libro e leveillo un día. Despois de lelo, díxome: “explicáchesme a historia da miña vida”. A publicación de Porta blindada fixo que el fose unha persoa máis coñecida. Aínda que sempre fixera cousas, -xa no hospital movérase para que houbese misa en galego-, a partir de aí comezou a ter moita máis actividade e a ser moito máis recoñecido. A parte americana da súa historia levoume a A cicatriz branca, onde el é o personaxe masculino.
– P: A cicatriz branca xorde dunha investigación sobre mulleres emigrantes… E o que nos conta non é o tópico das mulleres que marchaban para facer de “acompañantes” dos seus maridos.
– MLA: Si, eu traballei sobre as mulleres que emigraban soas. Mais, antes diso, a idea que eu mesma tiña era a das mulleres que emigraban cos maridos, porque é o que pasara na miña familia. Meu avó emigrara a Cuba, a muller fora con el, alí naceran as catro fillas, e despois volveron todos para aquí. Tamén na emigración europea era común que emigrase a parella deixando os fillos cos avós… Cando comecei a ir a Bos Aires, nos anos 90, decateime do estrañamento total que sentían as mulleres que emigraran soas. Moitas foran expulsas da communitas á que pertencían: por ter fillos de solteira, por ser fillas do crego, por teren sido abusadas sexualmente…
Tiñan que marchar para o outro lado do océano, onde ían para servir. Vivían pechadas no espazo doméstico e mesmo as utilizaban, en moitas ocasións, para a iniciación sexual dos fillos dos señoritos. Lembro como me dicía Neira Vilas que non me esquecese de contar iso… Primeiro ía ser sobre as mulleres emigrantes dos anos 20, pero despois decidinme polos anos 50 porque me interesaba o tránsito do traballo de “mucamas” ao traballo asalariado, na industria textil -todas sabían coser-, ou en industrias tóxicas como as fábricas de fósforos. (…)”
Francisco Pillado: “Os valores republicanos están agora peor defendidos que antes”
Entrevista
a Francisco Pillado en Praza:
“(…) – Praza (P): De toda a súa traxectoria no mundo cultural, que é do que se sente máis orgulloso?
– Francisco Pillado (FP): O traballo editorial sempre me gustou moito e recibín moitos recoñecentos tanto por ese labor como polo que levei a cabo no mundo do teatro, pero insisto en que este recoñecemento que me dan agora emocióname máis porque abrangue toda a vida.
– P: De Laiovento todos os autores destacaron sempre a liberdade que sentían nesa editorial…
– FP: Si, lembro por exemplo aquel conflito que agora desapareceu algo, cando había unha normativa oficial e outra reintegracionista. Eu en Laiovento sempre apostei por primar a calidade por riba da grafía, ademais de pensar que coa opción lusista abríamos mercados e que era absurdo reducirse a Galicia se podiamos espallarnos ao Brasil. Pero claro, eses libros non os mercaba a Xunta se non estaban escritos na normativa oficial. Era discriminatorio. (…)
– P: Cónteme como empezou a traballar e colaborar no teatro con Manuel Lourenzo.
– FP: Manuel e eu eramos un pouco raros porque xa de mozos apostabamos polo latín e polo grego, mentres a maioría apostaba pola física ou as matemáticas. A min o teatro sempre me gustou porque era unha forma de expresarse, de rachar coa censura. Interesábanos aos dous e así creamos a Escola Dramática Galega e aí dentro os Cadernos da Escola Dramática Galega, nas que escollíamos as pezas teatrais máis significativas da literatura galega. Había moi pouquiñas obras e iamos tirando do fío para ir descubrindo máis.
– P: Durante toda a súa traxectoria, sentiuse pouco apoiado institucionalmente?
– FP: É natural se vas na liña contraria. Sempre aceptei que tiña que ser así. Se apostas por unha normativa que non é a oficial ou por libros que non defenden o sistema vixente, é lóxico que non se te recoñeza; sería contraditorio. E non me importou porque o mundo editorial e do teatro non eran o meu modo de vida. Se o fosen, posiblemente tería que terme adaptado a todos eses hábitos para poder vender libros. (…)”
Faleceu José Luis Sucasas
Desde
Praza:
“Practicando unha das súas paixóns, o ciclismo, e do xeito inesperado en que se acolle a morte de alguén cheo de vida. O economista, enxeñeiro e escritor José Luis Sucasas (Lalín, 1959) faleceu repentinamente este sábado, 1 de abril, tras desplomarse mentres facía deporte coa súa bicicleta na Toxa. Os servizos de emerxencia tentaron, sen éxito, reanimalo. (…)
Coa súa xente achegada e compañeiros na vida, pero tamén coa infinidade de persoas que o seguían e lían con atención, quedan catro obras de narrativa –O paxaro que ninguén ve (2002), Soñaron buratos na terra (2003), Pena Furada (2012), Nunca foi día de todo (2014)- e mais un ensaio –Outra vaca no millo (2010)-. (…)”
Vítor Vaqueiro: “Uma normativa tem implicações políticas, e a vigente contribui a enfraquecer a identidade galega”
Entrevista
de Montse Dopico a Vítor Vaqueiro en Praza:
“(…) – Praza (P): O discurso sobre as vantagens da maior convergência com o português está a estender-se, e também nas instâncias oficiais. De que modo queria este livro [Da identidade à norma] intervir no mesmo?
– Vítor Vaqueiro (VV): Contribuindo, na medida que fosse, a por acima da mesa a necessidade dum debate sobre o que queremos para o futuro da nossa língua na Galiza e no mundo, dado que somos independentistas e internacionalistas. Isso, em primeiro lugar. Em segundo, a convidar a gente que esteja interessada no nosso idioma a que reflita na situação atual que, dum ponto de vista de higiene democrática não é defendível, dado que se estão a censurar textos, não pola sua qualidade literária ou intelectual, mas pola forma na que estão escritos. E, em terceiro, a mostrar que uma normativa não é uma questão só técnica, que tem implicações políticas, e que esta normativa, concretamente, contribui a enfraquecer a identidade galega.
– P: Começa o ensaio explicando como, já que os movimentos de emancipacão basco, catalão e galego consideram o idioma um factor essencial na definição da identidade, o Estado espanhol joga a dividir o campo dos seus adversários políticos, promovendo a ideia de que catalão e valenciano, por um lado, e galego e português, pelo outro, são línguas diferentes. Podes explicar melhor isto, como contexto do que acontece depois?
– VV: Em realidade já quase o explicas ti perfeitamente na pergunta. O poder do estado decide, já por volta do ano 70, começar uma política de divisão, consciente do feito de que o fracionamento do campo dos que considera os seus inimigos -que a diversidade cultural se perceba como um perigo já orienta sobre a natureza cultural e política do Estado espanhol- constitui uma estratégia essencial para derrotá-los e conseguir a sua desaparição que, queira-se ou não, é o seu desejo. Os poderes do Estado estariam mui felizes se atingirem um território monolíngue espanhol e uma única cultura, a espanhola. (…)
– P: O imaginário espanhol formula o tópico das “outras línguas” como “minoritárias”, em correspondência com o estereótipo das “minorias” basca, catalã. A que obedece esta estratégia?
– VV: Justamente ao que comentamos antes. Para o Estado existem umas línguas minoritárias, secundárias, acessórias, prescindíveis, regionais e outra língua majoritária, principal, imprescindível, nacional, própria da nação espanhola. É uma estratégia de desrespeito e desprezo ao que não seja espanhol, digamo-lo entre aspas, e formula um combate político utilizando o imaginário, o econômico, o social e as suas poderosíssimas alavancas. Porque o Estado formula sempre as cousas da perspectiva contável e do número, como se uma verdade dependesse da quantidade de pessoas que a afirmam. Se assim for, Galileu, por por um caso, não teria razão, mas o tempo demonstrou que a tinha. (…)”
