Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
““Aínda que non escribise, só polo que fixo ate 1973, polo seu maxisterio, o seu compromiso coa lingua, María Victoria Moreno xa merecería o Día das Letras”. Eis o primeiro que sinala a escritora e académica Fina Casalderrey (Xeve, 1951) cando é preguntada pola autora de Anagnórise: “Foi unha gran descoñecida, porque entre as súas prioridades non estaba a conquista dos escaparates”.
Casalderrey é, canda a tamén escritora e académica Marilar Aleixandre (Madrid, 1947), coautora de María Victoria Moreno. A muller que durmía pouco e soñaba moito (Xerais, 2018). Trátase dunha biografía dirixida a lectorado infantil e xuvenil. “Queriamos que os rapaces e rapazas comecen a formar parte desa fundación María Victoria Moreno que forman os seus ex alumnos e ex alumnas”, explica.
Entre as que se atopa a propia Fina Casalderrey. “Dedicou máis tempo a facer creadores que a crear”, indica, “e falo por experiencia propia. Foi a miña profesora en cursos de perfeccionamento de lingua”. Un idioma, o galego, que a escritora de Valencia de Alcántara, en Cáceres, adquiriría ao pouco de chegar a Galiza. “Aos cinco anos, en 1968, xa daba as clases dos venres en lingua galega, no Instituto Feminino, hoxe Valle-Inclán”.
Moreno (1939-2005), docente de lingua e literatura española, dominaba tamén o francés, o catalán e o italiano. Na súa aula instaba ao alumnado “a asumira as responsabilidades individuais en colectivas en defensa do galego”. E contra 1971, as primeira reivindicacións públicas dunha lingua oprimida, a raíz duns xogos florais en Guimarães en participou cun relato en castelán e outro en galego. Nese tempo iniciou tamén o seu apostolado: cursos gratuítos por todo o país “para espallar a literatura e a lingua galegas”.
Non era unha época doada. Ningunha o é, pero en 1974, a policía retiroulle o pasaporte. Uns meses antes prohibiran a presentación da histórica, polémica antoloxía Os novísimos da poesía galega -cuxo limiar Casalderrey cualifica de “marabilla literaria”. Mais lonxe do seu ánimo o ceder: a libraría Xuntanza, en Pontevedra, contouna aquel mesmo ano entre as fundadoras.
“Era unha libraría sen caixa rexistradora, como a Xistral de Manuel María en Monforte de Lemos, e sen mostrador”, lembra Casalderrey, “onde podías conseguir libros prohibidos na trastenda, e que apoiaba os presos políticos. Moitos dos seus familiares, sobre todo vascos, ían a Xuntanza por libros para levar á Parda [antiga prisión de Pontevedra]”.
A cultura era, para Moreno, un asunto complexo, con dimensións diversas e non unicamente reducida aos focos e á atención. Por iso foi sobre todo, segundo a súa biógrafa, “unha activista cultural comprometida, galega no sentir e no vivir”.”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
A Coruña: presentación de O Diario Galego
Vigo: presentación do libro Rebeldía galega contra a inxustiza
Morre o escritor e xornalista Ramón Chao
Desde
Sermos Galiza:
“Faleceu en Barcelona aos 82 anos. Era irmán de Xosé Chao Rego e pai do músico Manu Chao.
Apagouse a voz de Ramón Chao, escritor, xornalista e músico. Foi a música a que o levou a París, en 1955, após gañar ese mesmo ano no Estado español o Premio Nacional de Virtuosismo. Fixou a súa residencia na capital francesa. Alí foi onde comezou no xornalismo, en Radio Franza.
En 1968 fo nomeado xefe do servizo cultural de Radio Franza en español e portugués. Correspondente da publicación progresista Triunfo, dirixiu emisións en lingua galega desde a emisora francesa. A súa brillante carreira xornalística -e como autor de diversos ensaios- viuse coroada en 1991 cando foi nomeado Cabaleiro das Artes e das Letras polo Goberno francés. (…)”
Vigo: presentación de Renacer á descuberta das palabras. María Victoria Moreno
María Victoria Moreno e a problemática cultural galega
Artigo
de Daniel Salgado en Sermos Galiza:
“(…) “María Victoria Moreno fora finalista do premio Café Gijón, en Madrid. Tiña futuro como escritora en castelán, na xeración do realismo social”, esténdese Ánxela Gracián (Castroverde, 1968), “mais abandonouno todo para traballar por Galiza e polo galego. Ese compromiso aínda me emociona”.
Moreno batera coa “problemática sociolingüística e cultural” no seu primeiro destino como docente. Alí entrará en contacto, relata, con Xesús Alonso Montero, o seu xefe de departamento e militante do Partido Comunista. “El introduciuna nos problemas deste país”, sinala a biógrafa. Destes e doutros episodios trata Doce cartas a María Victoria Moreno (Hércules de Ediciones), a súa achega ao coñecemento da autora de Elexías de luz.
“Eu sempre fun lectora de Moreno e, desde que me mergullei máis a fondo, admiradora”, explica, “esta foi unha obra por encarga. Comezou dirixida ao público infantil pero ao final colleu máis profundidade. A editorial clasificouna para maiores de 12 anos”. E escolleu a forma novelada porque era “o rexistro en que podía dar o mellor”. “Non a coñecera en vida e non tiña datos diferentes do que outros investigadores. Así podía ademais permitirme ir pasando polas diferentes etapas históricas en que viviu, desde o ano 39”, di.
Gracián, tradutora e escritora prolífica de literatura infantil, estudou vida e releu obra de Moreno (Valencia de Alcántara, Cáceres, 1939 – Pontevedra, 2006). “Penso que non se está a facer abondo fincapé no seu compromiso coa literatura infantil”, aduce, “aínda se pensa nesta como unha literatura menor. Mais María Victoria Moreno puxo o seu talento ao servizo dela”. E deu algúns froitos inexcusábeis.
Guedellas de seda e liño (1999) é aínda a obra que a ánxela Gracián lle parece máis salientábel. “Amosa un pulso narrativo inmenso, malia non ser unha novela pechada. Hai homenaxe ao barroco de Otero Pedrayo e ao realismos social ou a Luis Martín Santos”, expón, “e abre moitas liñas temáticas”. Se Anagnórise (1988) foi o seu título máis recoñecido, e lectura de cabeceira para varias xeracións de adolescentes, a propia Moreno prefería “a ollada tenra do can en Leonardo e os fontaneiros (1986)”.
A María Victoria Moreno de Doce cartas -que leva ilustracións de Antonio Seijas- tamén ilustra a volución social e política do Estado español. E tampouco agocha certa amargura, tal e como conclúe Gracián: “Houbo comentarios crueis. Perdonábanselle menos cousas por ser muller. Como cando se di que ten pouca obra. Mais ela tamén se dedicou ao ensino, que era vocacional”.”
Pontevedra: presentación do monográfico Renacer á descuberta das palabras. María Victoria Moreno
A Radio Galega elimina o programa Diario Cultural após 28 anos en antena
Desde
Sermos Galiza (fotografía da CRTVG):
“O programa conducido por Ana Romaní era todo un referente na información cultural. Desaparece co formato actual.
O Diario Cultural tal e como se coñece desde hai 28 anos -cando se comezou a emitir- desaparece. Deixa de existir. Esta é a denuncia que fai Concha de la Fuente, produtora do programa, a raíz da xuntanza do Comité Intercentros en que a CRTVG presentou a nova programación da Radio Galega. Esta comezará o 10 de setembro. O informativo cultural emblemático dos medios públicos ten pois data de caducidade.
Recoñéceo De la Fuente en conversa con Sermos Galiza: “Din que agora van facer algo transversal, en todas as franxas horarias, con bloques informativos de cultura”, indica, mais, asegura, o certo é que o Diario Cultural como se coñece desde hai case tres décadas, morre, Ficará a marca, mais non o contido nin o espírito. “Tíñanlle gañas”, indica unha fonte da propia compañía en referencia a que desde a dirección non se apostaba no formato actual.
Diario Cultural levaba case tres décadas tomando o pulso á realidade cultural galega. Conducido por Ana Romaní -poeta e académica numeraria da RAG-, o programa é todo un referente no espazo cultural do país.
Cultura da Deputación coruñesa pide á RG que manteña o Diario Cultural na súa grella.”
Santiago: presentación do monográfico Renacer á descuberta das palabras. María Victoria Moreno
“Renacer á descuberta das palabras”
Artigo
de María Obelleiro en Sermos Galiza:
“De Nós. Monografías con perspectiva galega, a nova cabeceira que lanzou Sermos Galiza S.A. neste 2018, edita un novo número, dedicado á figura de María Victoria Moreno, a quen a Real Academia Galega decidiu homenaxear o Día das Letras Galegas do presente ano. Afondamos nunha publicación que, dado o seu valor literario e divulgativo, ficará na memoria.
Coordinado por Mercedes Queixas e Cesáreo Sánchez, secretaria e presidente da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), sae do prelo o segundo número de De Nós. Monografías con perspectiva galega, a nova cabeceira editada por Sermos Galiza, S.A. con motivo do inicio de 2018. A través de oito textos, preténdese achegar unha idea de conxunto de quen foi María Victoria Moreno, explica Mercedes Queixas, quen sinala que o monográfico “recompila un breve argumentario expositivo dun perfil humano e literario moi amplo, moi diverso e moi vizoso que pode axudar a entender a calquera persoa cales foron as razóns que levaron a Academia a decidir que o Día das Letras Galegas de 2018 se centrase no coñecemento e na recuperación da figura de Mª Victoria Moreno, a cuarta muller en 55 anos de historia do Día das Letras Galegas”.
A coordinadora deste volume pon de manifesto que esta é unha “oportunidade histórica” para “recuperar unha voz da literatura galega que marcou moito o propio sistema literario” e advirte de que “quen a descobre por vez primeira percibe unha voz absolutamente en tempo presente, co cal se conclúe o seu carácter pioneiro, vangardista, adiantado do seu momento vital e de creación literaria”. “Unha muller culta que era coñecedora dos procesos de escritas e das inquedanzas culturais doutros países e que ela sempre intentaba importar para reactualizar conforme o noso propio criterio para a literatura galega”, engade.
Os textos
“O lectorado vai atopar oito colaboracións en que participan persoas moi achegadas a Mª Victoria e que conviviron con ela, mesmo nalgún caso sendo alumna –como é Fina Casalderrey– ou compartindo con ela proxectos comúns, como Antonio García Teijeiro, quen, xunto David Otero e a homenaxeada, foron responsábeis da posta en andamento da colección Árbore da editorial Galaxia, que era moi punteira á hora de difundir a literatura infantil e xuvenil en galego”, explica. “Vai atopar tamén colaboracións de persoas estudosas e biógrafas como Eli Ríos, quen fixera a primeira biografía adaptada a todos os públicos da editorial Urco, e agora tamén Montse Pena Presas, que presentou biografía de Mª Victoria Moreno en Galaxia este mesmo ano. Tamén vai atopar colaboracións de estudosas da obra ás que lles pedimos que fixesen un proceso de relectura e interpretación”, engade. Refírese a Susana Sánchez Arins, que se mergulla en Guedellas de seda e liño; a Marta Dacosta, que interpreta o conxunto da poesía ou a Carme Vidal, cunha análise do diario de enfermidade de Mª Victoria Moreno, Diario da luz e a sombra, un dos poucos exemplos dunha escrita biográfica destas características. Ademais, Mercedes Queixas asina unha peza en que analiza algunhas personaxes femininas poderosas na obra da escritora, “máxime se temos en conta as datas en que foron escritas”. Refírese ás claves feministas, de igualdade e de xustiza social de Onde o aire non era brisa e de Anagnórise.
Con esta monografía, salienta Queixas, que fai un especial énfase en agradecerlle á familia da homenaxeada a súa colaboración, “tratamos de convencer o noso lectorado para que unha vez remate o volume se incorpore á lectura da obra directa e viva de Mª Victoria Moreno”. (…)”
