Desde
Sermos Galiza:
Este discurso foi pronunciado por Xosé Manuel Sánchez Rei, presidente da A. C. Alexandre Bóveda, durante o acto do Día da Galiza Mártir realizado na Coruña, no Paseo Alexandre Bóveda, o pasado 14 de Agosto.
“Amigas e amigos da Agrupación Cultural Alexandre Bóveda, socias e socios da entidade, Sr. Concelleiro de Cultura do Concello de Coruña:
Douvos a benvinda a este acto convocado, como cada ano, para lembrarmos a memoria de Alexandre Bóveda e, por extensión, a de todas aquelas persoas que pagaron coa vida ou coa represión o amor pola súa patria. Hoxe é, con efecto, un día para nos non esquecermos deses homes e mulleres que en épocas convulsas tiveron a coraxe de alzaren a súa voz para reivindicaren os dereitos nacionais do país desde esferas tan diferentes, mais tan estreitamente vinculadas, como a lingua, a literatura, a organización política, a cultura ou os sectores estratéxicos para o desenvolvemento social e económico da nosa terra, un territorio onde o mundo adopta diferencial mais non caprichosamente o nome de Galiza. Falamos, centralmente, de Alexandre Bóveda, mais tamén de Pedro Galán Calvete, de Ánxel Casal, de Xoana Capdevielle ou dos operarios paseados nos bairros coruñeses de Cances, da Silva ou da Infesta, como ben nos lembraba o noso veciño do bairro da Fontenova, Antón Patiño, no seu libro Memoria de ferro. Falamos de todas aquelas xentes torturadas, represaliadas, silenciadas ou desposuídas violentamente da súa dignidade, unicamente por manifestaren o seu compromiso cos valores da igualdade, da liberdade e da súa benquerenza co país. Elas e eles enforman o noso “valeroso clan”.
E referímonos tamén a aquelas mulleres que tiveron o infortunio de saberen que os seus compañeiros e fillos e pais e irmaos e amigos e avós e veciños e curmaos foran asasinados nos valos dos cuarteis e nas gabias do campo, ficando así soas perante a vida. Falamos tamén daqueloutras que foron sometidas ás máis horríbeis barbaries contra o seu xénero, quer de modo efémero ou duradoiro, quer de maneira esporádica ou constante, por aqueles que, coa cruz nunha man e a espada machista chea de sangue noutra, reclamaban xustiza, segundo se narra, por exemplo, na obra de Xosé Fernández Ferreiro Agosto do 36. Temos connosco, pois, os nosos mártires, as nosas mártires, aínda hoxe moitos deles desaparecidos en foxas comúns ou atirados, como sacos, ao mar, ás lagoas, aos cantís, aos ríos máis caudalosos. Está aquí connosco, igualmente, o espírito de Moncho Reboiras, patriota galego asasinado tamén un día de agosto, o 12, asasinado polos mesmos seres, que, con fatos diferentes, con rostros diferentes, até con identidades distintas, fusilaron Bóveda na Caeira no día 17 agosto de 1936.
Por todo iso estamos aquí a estas horas. A Agrupación Cultural a que dá nome o egrexio nacionalista naceu no ano 1976 e ten nos estatutos, cal unha das súas finalidades máis transcendentes, a promoción da lingua e da cultura galegas, mais tamén a promoción da figura e do pensamento de Bóveda. É unha honra para min, pois, presidir unha entidade que persegue tales metas e que conta con arredor de duascentas cincuenta persoas asociadas que partillan idénticas ou similares vontades. Bóveda representa indubitabelmente un dos persoeiros que o pobo galego non debería sentir como case un descoñecido, como unha persoa allea que aparece, ocasionalmente, nalgún libro de texto ou nalgunha efeméride de xornal. Asasinado polo chumbo da intolerancia só por defender a súa patria desde a razón e desde a palabra, desde a democracia e desde o compromiso, silenciado de maneira consciente polos poderes públicos mesmo na actualidade, ocultado o seu contributo profesional para o desenvolvemento económico da Galiza, faise preciso que o seu pensamento e a súa personalidade deixen de engrosar as sombrías gavetas da amnesia colectiva para así faceren parte da nómina daqueles homes e mulleres que levan construído a contemporaneidade do país.
Máis un ano, por tanto, xuntámonos para reivindicarmos a figura de Alexandre Bóveda e a de todas aquelas persoas que coadxuvaron na rexeneración da Galiza e que perderon a vida por esa nobre encomenda. Foron mártires, con efecto, mais o seu martirio non foi en van, o seu esforzo non foi de balde: á súa sombra, coa súa inspiración, naceron colectivos e organizacións de diversa índole que recolleron a luz do seu pensamento e a forza da súa verdade e que o proxectan na sociedade galega para aprimoraren o país. Pensamos en organizacións sindicais, partidos políticos, asociacións culturais etc., que levantan a bandeira da dignidade no nome de Bóveda, Galán Calvete, Casal, Reboiras e no nome de todas as mulleres e homes asasinados ou represaliados polos fascistas a partir do ano 1936.
Os gobernos español e galego teñen provocado que os tempos actuais constitúan unha época de retrocesos en materia social, cultural e política, calibradamente pensados polos poderes económicos que obedecen a diversos nomes: a Troika, o Eurogrupo, o FMI, a Eurozona… Amparándose nunha selvaxe crise socioeconómica que reflicte o insuceso do sistema liberal e as súas consecuencias máis daniñas para as maiorías sociais, eses gobernos tencionan varrer de vez todo aquilo que nos diferencia como integrantes do pobo galego. Así, no referente ao trato coas organizacións de cultura de base, e ao mesmo tempo que nos últimos anos se levan concedendo subvencións a asociacións culturais e veciñais de máis que dubidosa existencia e traxectoria, foron invalidados acordos e convenios consensuados hai ben tempo para desta maneira tentar que agrupacións como a nosa, como a A. C. Alenxadre Bóveda, deixen de facer labor sociocultural, embora sen o conseguiren: aí é onde lles proe, aí é onde lles máis doe. Esperamos que esta situación de recoxía intelectual e ética poida mudar nos próximos tempos e que poidamos recuperar o que merecemos polo noso traballo como A. C. Alexandre Bóveda.
Hai uns instantes falamos de mártires representados na figura de Alexandre Bóveda desde o ano 1936, desde a sublevación asasina contra a legalidade democrática refrendada nas urnas. Mais tamén, presentemente, hai outros martirios que o pobo galego sofre e que tampouco poden ficar no esquecemento social. Un deles é o da súa lingua, martirizada con leis e decretos lesivos proxectados polos mesmos gobernos que teñen a obriga de a defenderen e de a promocionaren; como di a profesora María Pilar García Negro, “a lingua galega non está morta, está mortificada”, martirizada, e queremos, como pobo galego, como A. C. Alexandre Bóveda, que deixe de o estar de vez; queremos a nosa lingua gastadiña polo uso, en todos os recunchos dos corazóns, en todas as esquinas do noso país. Outro dos martirios actuais na Galiza é o que sofren as mulleres que non poden decidir o que faceren co seu corpo para conciliaren en liberdade a súa sexualidade coa vontade ou non de seren nais, vetándoselles o dereito á interrupción da gravidez cando quixeren e infantilizádoas conscientemente para non poderen exercer o tal dereito. Esas mesmas mulleres sofren un outro martirio, cal é o da violencia machista, que cada ano deixa sen vida moitas persoas ás maos de homes de mentira, co corazón laminado de carraxe e de odio, como os fascistas do ano 1936, porque, como dicía o meu avó, “Quen bate na muller nin é home nin é nada”. Martirio singular é, tamén, o que padecen a nosa cultura, a nosa música, os nosos produtos audiovisuais, practicamente inexistentes para algúns organismos gobernamentais, máis interesados por outras manifestacións culturais que nada ou moito pouco nos din, mesmo en termos de beneficios económicos para a sociedade galega. A nosa toponimia, por súa vez, leva sofrendo tamén un especial martirio, tanto na Coruña canto no resto do territorio: aínda hoxe lemos e escoitamos na nosa localidade barbarismos cal *Avenida de Arteijo, *Camiño da Jouxa, *Peñamoa, *La Moura, *La Silva etc., en que se patentea propositadamente a hibridación co español; e aínda hoxe tamén achamos no rueiro coruñés outros microtopónimos que honran os amos da barbarie fascista, como Alférez Provisional, Cabo Santiago Gómez, General Mola etc. (a A. C. Alexandre Bóveda ten unha rica traxectoria na reivindicación e recuperación dos nosos nomes de lugar tradicionais e, xa que contamos coa presenza neste acto co Sr. Concelleiro de Cultura, quero aproveitar para pedir que o goberno municipal volte a colocar o indicativo do “Paseo Alexandre Bóveda” no lugar en que antes estaba e non no sitio en que foi chantado hai algún tempo; e, xa de vez, tamén gostaría de solicitar que se lle conceda unha rúa de verdade, a que xente poida dirixir cartas e da cal se poida dicir que “Moro na Rúa Alexandre Bóveda” ou “Vou para a Rúa Alexandre Bóveda”). Máis un martirio actual é o que leva desangrado o país en forma de emigración cualificada, isto é, millares de mozas e mozos cun alto nivel de formación académica que se ven na obriga de iren procurar un medio de vida a outros países porque neste, entanto que colonia do Estado español, non conseguen un posto de traballo. Igualmente, martirizan a nosa sociedade as decisións adoptadas en España ou en Bruxelas destinadas a acabaren cos nosos sectores produtivos estratéxicos, tales como o leite, a pesca, a construción naval e aínda outros que poderiamos citar aquí; por acaso non enforman tamén mártires actuais esas labregas e labregos aos cales lles poñen unha multa por traballaren, por produciren leite? Non son igualmente mártires esas xentes do mar que teñen de sofrer, por exemplo, non poderen pescar xarda, mais que presencian como entra xarda norueguesa nos portos galegos até un total máximo de 500.000 toneladas?
Estes son algúns dos feitos que máis dano fan ao pobo galego na actualidade. E con todos os seus mártires e as súas mártires a A. C. Alexandre Bóveda manifesta a súa máis profunda solidariedade e o seu constante compromiso. Se desde o ano 1936 e durante uns cantos a seguir a violencia se orientou contra Bóveda e outros moitos correlixionarios galegos, observamos como presentemente existen outras estratexias que traen consigo consecuencias terribelmente negativas para a Galiza, desenvolvidas con outros tipos de violencia.
Mais as dificultades con que batemos no día a día do noso labor como A. C. Alexandre Bóveda non implican de seu unha derrota perenne, ben antes o contrario: tornan necesaria a reafirmación nos sinais identitarios do pobo galego, no orgullo de levarmos a bandeira da razón, na reivindicación constante de todo aquilo que se nos tenciona ocultar. No Día da Galiza Mártir, nesta cidade ártabra da Coruña (localidade en que, lembremos, naceron as “Irmandades da Fala”, a “Biblioteca Gallega”, a “Sociedad del Folk-lore Gallego”, a Real Academia Galega etc., e cidade que foi, ao mesmo tempo, residencia derradeira de Manuel María, socio de honra da nosa asociación e activo colaborador dela), honramos, como ficou dito antes, a memoria da xente que deu a súa vida polo país. Honremos tamén a súa lembranza e o seu compromiso e non permitamos que os conxunturais empecementos que achamos diariamente na defesa da lingua e da cultura galegas nos transporten a unha singradura do desánimo. O futuro dará a razón a aquelas persoas que, como Bóveda, traballaron para construíren un país mellor, máis próspero, soberano, solidario e politicamente maduro, sen dependencias externas, nin de Madrid nin de Bruxelas, para decidiren e tracexaren o seu futuro. O futuro, por tanto, non pode ser máis que noso, porque canto maior for o inimigo maior será tamén a vitoria.
Máis nada e moito obrigado.
Viva a nosa Patria!”
Arquivos da etiqueta: Sermos Galiza
A Sega homenaxea Mª Victoria Moreno para visibilizar as escritoras
Desde
Sermos Galiza:
“O Parque dos Gafos de Pontevedra foi o escenario do acto de homenaxe da plataforma de crítica feminista A Sega á escritora María Victoria Moreno con motivo do II Día das Galegas nas Letras. O acto comezou cun paseo literario pola beira do río Gafos até Campolongo, unha metáfora dos paseos que acotío daba a escritora homenaxeada, e continuou cun xantar popular compartido. Fontes da organización salientan que o “Tendal de María Victoria” foi o que máis interese espertou, pois neste tendal expuxeron as obras da escritora e libros con dedicatorias.
Na xornada da tarde, en que se leu o manifesto da Sega, interviñeron, entre outras, Andrea Nunes, que leu un poema escrito para a ocasión para recoller os títulos das obras da homenaxeada, Carmen Penim, que musicou dúas pezas de María Vitoria e interpretou “A xustiza pola man”. Tamén participaron Laura Cuba e As Boubas. A actuación sorpresa chegou con Mercedes Peón, que asinou o final de festa.
No remate, a sección xuvenil da Sega sorteou entre as persoas participantes a boneca coa figura da escritora doada por Actante Dorado.
O obxectivo da homenaxe que tivo lugar o sábado 15 de agosto é, principalmente, reivindicar a obra das escritoras galegas. “Queremos visibilizar as autoras nas letras, xa que até o de agora a oficialidade homenaxeou 52 homes fronte tres mulleres, xa contando Rosalía”, sinala Susana Sánchez Arins, membro da organización. “Queremos reivindicar que as mulleres escritoras existen e, xa que a oficialidade non as festexa, homenaxeámolas nós”, conclúe.”
Fina Casalderrey: “As novelas de María Victoria eran inxeccións intravenosas directas de sentimentos para a xente nova e non tan nova”
Entrevista
de Lara Rozados a Fina Casalderrey en Sermos Galiza:
“- Sermos Galiza (SG): Como coñeceu a María Victoria Moreno e como foi a súa relación persoal con ela?
– Fina Casalderrey (FC): Todo comezou naqueles primeiros cursos de galego no ensino. Xa ves, veu unha extremeña aprendernos galego. Veu falarnos con paixón de Cabanillas e de todos os autores que permanecían para nós tapados con quilos de mala pintura. Veu ela falarnos deles neses primeiros cursos de galego, en Pontevedra e noutras zonas. Ela foi unha das nosas mestra de mestres. Lembro que ela falaba a moita velocidade, case aprendín a ser taquígrafa tentando non deixar atrás nada do que contaba. Pero relendo despois os apuntamentos, as cousas que dicía non só eran amenas e interesantes, senón que contaxiaban aquela paixón que ela poñía no que contaba, de Na noite estrelecida (de Cabanillas), e das pequenas cousas que ela sabía e che ía debullando. Despois fixémonos amigas pouquiño a pouco…
Lembro unha crítica que fixera, sen ter aínda confianza comigo, de O misterio dos fillos de Lúa, que remataba “O defecto que lle vexo é que me gustaría telo escrito eu”. Lembro tamén ler poesía xuntas… Canta poesía sabía esa muller! Sabía atopar versos para todo, sabía mirarlles as tripas… Nesa profundidade serena da amizade, sen ter que dar contas a ninguén… Aprendín tanto dela…
– SG: Notábaselle esa sensibilidade na escrita.
– FC: Na escrita e na vida. Ata o seu xeito de lear os cigarros tiña un rito poético. Dunha volta, viñamos de Santiago, dun acto, as dúas na súa “Teresita” (só a ela se lle puido ocorrer poñer ao seu coche -vermello, por certo- un nome de muller), ela conducía e pediume que lle lease un cigarro. Eu, que tantas veces a vira facelo, tentei imitala, pero cando llo entreguei, dixo “Isque é un vurullo de cuspe!”
Sabía moitísimo de literatura! Eu dicíalle “Es tan sabia que ata es quen de aparentar impertinente”, con todo o cariño do mundo. “Si?”, respondía cun sorriso pillabán que pretendía inxenuidade. E non se cortaba cando alguén dicía unha incorrección ou unha mentira, ou mesmo unha frase mal construída… Rebentábana eses usos do infinitivo “Dicir que…”, ou o abuso dos xerundios… mesmo lles dedicara un soneto aos xerundios. Tería merecido máis recoñecementos… Dos lectores e lectoras, do alumnado… tenos, pero pola parte dos premios…
– SG: Se cadra por esa parte dos premios, da crítica, máis institucional, foi algo esquecida… Pero que significou para a LIX galega?
– FC: Pois ela foi das pioneiras, cando escribiu Mar adiante (1973), por exemplo, nese momento en que esta literatura estaba nacendo. Unha escritora galega, porque escribía en galego, amaba Galicia e, como ela mesma dicía, “Eu nunca lle puxen os cornos a Galicia”; de certo, defendeu Galicia coma unha Galega “da tribo”. Foi, cando aínda eran moi poucos/as quen facían literatura infantil e xuvenil de forma continuada, alá polos setenta, das que estaban aí. Tamén entrou na literatura xuvenil cando aínda non había en galego moito onde escoller, velaí aquela Anagnórise tan potente destinada á xente moza, e non tan moza, que afonda nos sentimentos que xorden nunha conversa entre unha muller madura e un rapaz nunha simple viaxe en coche. (…)”
Mercedes Queixas: “A Coruña, cidade das palabras e memoria dos días”, pregón da Feira do Libro da Coruña 2015
Texto
de Mercedes Queixas publicado en Sermos Galiza:
“Autoridades do goberno galego e coruñés, deputados do Parlamento galego, membros da directiva da Federación de Libreiros de Galicia, dirección e interpretación musical da Banda Municipal, familia e amigos, veciñas e veciños, curiosos visitantes e amantes dos libros, recibide a nosa benvida!
Deben ser estas primeiras palabras de sincero agradecemento para a Federación de Libreiros de Galicia por pensar en min, como unha veciña máis desta cidade, para compartir convosco este acto de apertura da feira que, con profundo orgullo cidadán, sabemos que é a máis agardada de todas as feiras do libro que se espallan polo noso país entre os meses de abril e agosto.
É honra ser nomeada para inaugurar un evento literario maduro e consolidado coma este, de forte impacto socioeconómico na vida da nosa cidade, pois os libros, xa se sabe, axudan a crear sociedade desde a cohesión e fan parte dunha das industrias culturais máis importantes e solventes de calquera país que acredite en si propio.
No entanto, non sería de todo honesta se non recoñecese hoxe que apenas cinco minutos despois da chamada de Antonio Fernández Maira, o reto e a responsabilidade tentou ceder o paso á inseguridade da vertixe e privarllo á ilusión e á emoción de vivir este momento que, desde hai anos, procurei partillar desoutra posición, con miraxe de aprendiz e, sobre todo, co sistema nervioso moito máis acougado e as mans menos suorentas do que agora.
Mais de aí a empezar a pensar nestas palabras que pretenden ser saúdo de benvida e porta de entrada á sempre sorprendente e agardada Feira do Libro da Coruña, coido que non trascenderon nin outros cinco minutos.
Nada máis cortés que unha mínima presentación que xustifique a miña presenza aquí.
Son veciña do barrio dos Mallos-Estación, desde onde de cando en vez baixabamos á Coruña. Filla de nai e pai traballadores con horario interminábel, que defenderon a vida familiar no mostrador dun pequeno negocio familiar, vindos á cidade procedentes do éxodo rural de finais dos 60, á procura de mellor futuro para os seus fillos. Acontecemento este nada extraordinario, senón ben común á maioría veciñal desta cidade península, nada entre o salitre do Parrote e o labradío das hortas lindeiras, que a fixeron medrar nas mans que a traballaron.
Filla de barrio, dun de tantos barrios que construíron a cidade, coñecín a vizosidade dos días das cigarreiras e dos traballadores do muro. E transitei rúas que, daquela inconscientemente, me iniciaban nun sutil percorrido polo libro da cidade que, co tempo, se convertiría en eixo de rotación persoal: a lectura, o estudo, a docencia de lingua e literatura galega e, por último, a escrita.
Desde a rúa Puerto Rico até a rúa Noia, desde Víctor López Seoane até a Avenida de Arteixo, fun percorrendo camiños aprendidos en rutinaria memoria topográfica por Francisco Tettamancy ou Sofía Casanova; de nena acudía á mercería da rúa Ramón Cabanillas, mercaba zapatillas en Eugenio Carré, saudaba diariamente o busto de Luís Seoane de camiño ao instituto de Monelos, esa cerna formadora onde o galego se manifestou en min por primeira vez como lingua de e para a aprendizaxe global e onde a formación literaria nesta lingua me aprendeu a ler entre liñas e no encabalgamento do verso, ademais de interpretar silencios e palabras roubadas doutrora.
Sen saber, lía a historia literaria galega nas rúas que habitaba, moito antes de chegar a razoalas na teoría dos libros de texto escolares que aínda non viran a luz.
Todos aqueles nomes semellan hoxe, desde a distancia, semente para o tempo persoal que estaba por chegar.
Ao igual que o fío dun libro vai nacendo devagar para ser escrito, esta cidade con memoria axudoume a tecer o amor pola lectura.
A propia biblioteca da casa foise facendo modestamente a partir das primeiras lecturas escolares e, como non!, da suma de fascículos que puntualmente me mandaba miña nai recoller no quiosco Barrasa e que acabaron por conformar todos os volumes da completa Gran Enciclopedia Gallega.
A importancia da lectura, desde os primeiros anos da infancia escolar, é incuestionábel na actualidade, ao meu ver irrenunciábel, mais non lembro ningún episodio lector na miña primeira escola da década dos 70. Canto tempo ben aproveitado desde aquela na formación de novo público lector ao redor das bibliotecas escolares e da exemplar rede de bibliotecas municipais que nos reafirmou con aquel feliz lema: A Coruña, a cidade que le!
No entanto, si teño ben gravada en min a impresión ao tocar na casa un libro aparentemente vello intitulado Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas. Véxome sentada esa noite, na cama do meu cuarto, empezando a ler aquelas páxinas que, por primeira vez, me descubrían que o galego que até entón eu só coñecía como lingua oral, mais alleo a min no uso individual, e polo tanto ágrafa-nunca antes a vira escrita!- tamén podía traspasar a capa dun libro, ergo era unha lingua importante!!!
A sorpresa medrou cando, ao recolocar o exemplar no seu sitio, descubrín outro do mesmo autor intitulado Cartas a Lelo. Concluín que aquilo xa non era unha simple anécdota, senón que o galego pasaba a ser reincidente en importancia!!!
Esta cidade recoñécese, a través do seu rueiro, nunha identidade literaria que fai parte dun construto maior inserido na súa esencia propiamente galega. Os anos fóronmo aprendendo nesas placas azuis que nos ubican, nun lugar da cidade, para o encontro do presente coa historia das nosas letras: a rúa Rosalía de Castro, Curros Enríquez, Manuel Murguía, Padre Feijoo, Galo Salinas, Castelao, Álvaro Cunqueiro, Lois Peña Novo, Ánxel Casal, Luz Pozo Garza, etc.
Inicio e remato esta lembranza nominal con dúas voces poéticas femininas referenciais, Rosalía de Castro e Luz Pozo Garza, veciñas desta cidade tamén en tempos históricos ben diferentes, mais con raíz na palabra da terra ben semellante, para facer reparar que o nome das mulleres tamén segue a ser materia pendente na identificación dos nosos lugares urbanos, ocultas na sonoridade pública coma o curso do río Monelos. Sabemos que está, por onde transitan os seus pasos líquidos a través do veo da invisibilidade.
Podería lerse a Coruña, cidade emblema de memorias, en verso de Luz Pozo, como un libro aberto. Marineda, en palabras de Emilia Pardo Bazán na novela do XIX ou Cristamar, cidade de cristal e mar, arestora no relato da escritora e veciña Chelo Suárez.
Ilha ventureira e nua, NAU ENFEITIÇADA, así a define hoxe poeticamente José Mª Monterroso Devesa; Cidade-Barco foi a metáfora escollida por Wenceslao Fernández Flórez; cidade tatuada na pétrea pel do mar son os versos retrato de Luísa Villalta para esta cidade, onde os ventos respiran e abaten forte para protexer o legado histórico e literario da nación toda nese auténtico museo de memoria viva que é o Cemiterio de Santo Amaro, en conversa diaria co mar coruñés que leva nome de muller, o mar de María Antonia, tal e como nos conta o cronista maior das voces baixas de alén e aquén mar, Xurxo Souto.
Na Coruña, o libro conviviu coa pel das mans da cidade desde o século XIX cun alto valor engadido, nomeadamente o libro e a edición galega, como corresponde a unha cidade que sempre tirou de si panos cegadores para mirar lonxe e sen complexos.
Desde a primeira editora moderna, a Biblioteca Gallega, de Martínez Salazar, até a editorial Lar, con Leandro Carré como director e a editorial Nós, baixo a responsabilidade de Ánxel Casal, no número 36 da Rúa Real, todas elas constituíron acontecementos relevantes na historia da edición galega e en galego, na medida en que construíron a contrafío pontes de aculturación social desde e na propia lingua marxinal e negada, publicando un rico repertorio literario sen o cal sería moito máis difícil construírmos os piares da historia literaria galega máis recente.
Xa antes teceran na nosa cidade os primeiros pousos a Cova Céltica, a Real Academia Galega ou as Irmandades da Fala, indisolubelmente asociadas ás rúas Rego da Auga, Real e Tabernas.
O vindeiro 2016 será ano de dupla celebración nacional co gallo do centenario da constitución das Irmandades da Fala, en que Antón Vilar Ponte tivo protagonismo principal nesta cidade, e mais coa dedicación do Día das Letras Galegas a Manuel María, o poeta chairego veciño do barrio de Monte Alto. Que boa oportunidade para os honrarmos coa luz oceánica deste concello, epicentro cultural das dúas efeméredes, coa inauguración de senllas rúas!
Cada espazo desta cidade convértese nun Km. 0 para o inicio dun paseo literario da man dos moitos escritores que viven perto de nós, compartillando barrio e vida de creación literaria. Algúns deles ben recoñecidos alén do noso país, en todo o Estado e mesmo con obra traducida, o que ensancha o alto valor da literatura galega toda, como son os Premios Nacionais de Literatura nos diferentes xéneros: Manuel Álvarez Torneiro (poesía), Manuel Rivas (narrativa), Xabier P. DoCampo (LIX) e Manuel Lourenzo (teatro). Ilustre veciñanza!
O Padre Rubinos dedicara á cidade o seu libro O poema da Cruña, publicado en 1933. Desde aquela a intrahistoria da urbe que medrou vizosamente liberal, republicana e galeguista, acubillou múltiples escenarios literarios decorados entre a ficción e o rescate do non contado, da verdade sempre silente.
Aprendemos, así, como foron os duros comezos coruñeses no S. XVIII coa novela Costa do Solpor de Xosé Mª Lema; da man de Manuel Rivas comprobamos que Os libros arden mal para evitar o triunfo da barbarie após 1936; sentimos, acompañados de Xavier Seoane, os pasos de Rosalía pola cidade vella e o Parrote n´A dama da noite ou asistimos ao curioso proceso investigador para desvelar algunhas incertezas biográficas rosalianas con´A memoria da choiva de Pedro Feijoo; recuperamos, asemade, a Coruña dos anos 30 protagonizada por Ánxel Casal, María Miramontes ou María Casares desde a novela Memoria das cidades sen luz de Inma López Silva.
O señor Lugrís e a negra sombra de Luís Rei Núñez lévanos de viaxe pola biografía do gran pintor do mar e escritor Urbano Lugrís, mentres que n´A viaxe de Gagarin Agustín Fernández Paz retrotráenos á crónica coruñesa dos anos 60 no Barrio da Falperra, ou, para amantes da novela negra, n´A antesala luminosa de Antonio Tizón, ábrese unha investigación para determinar a identidade de dous cadáveres calcinados que aparecen nas inmediacións da praia do Matadoiro en plena madrugada de San Xoán do ano 2000.
Unha cidade para ollar tamén entre liñas á luz sempre puntual do noso facho principal, aliado resistente para anular as tebras da ignorancia, desde a arquitectura da palabra onde cada libro se converte en porta que abre unha nova porta cara á liberdade.
Se somos o que comemos, somos o que lemos, escribiu a poeta desta cidade Estíbaliz Espinosa. Con todo, tamén somos o que non lemos, engadimos nós.
Eis a excelsa razón de ser das librarías que nos acompañan como principais mediadoras entre o nacemento da creación e a súa entrega nas mans lectoras. A elas agradecemos o apoio e a entrega como axentes visualizadores do libro, nomeadamente aquelas comprometidas co libro galego, ben necesitado aínda de esforzo visibilizador, ao cederen con fachenda cómplice os seus escaparates á expresión literaria máis nosa para a tirar das tebras de quen quere practicar a ignorancia e a negación da identidade propia. Para todas elas reivindicamos, asemade, estímulo e apoio institucional comprometido nestes tempos de mudanzas en que as librarías están a se reinterpretar á luz da tecnoloxía dixital.
A palabra é vida e vai ao lonxe.
Unha palabra enxéndrase na tebra
e, como un fillo, párese con dor
e con amor.
Sirvan estes versos de Manuel María para agradecer o amor das libreiras e libreiros por nos axudaren a aleitar e facer medrar con boa saúde os nosos libros-fillos.
Non perdamos a ocasión. Celebremos a lectura como alimento principal, como alento e como sosego, como pregunta e como resposta, como mazá aberta en provocación, como sinfonía con varios movementos, desde o noso epicentro radial, como símbolo maior de resistencia activa, como semente de futuro.
Como se unha única sílaba furtada do silencio
xustificase a vida
e mantivese a roda do tempo no seu eixo.
Estes versos da poeta coruñesa Pilar Pallarés marcan o principio da fin deste pregón co que quixemos brindar pola memoria literaria desta nosa cidade das palabras e memoria dos días, de onte a hoxe, sabéndomos que son aínda moitas as páxinas que están por escribir e imprimir e que a nosa actuación non será allea nin imparcial, senón comprometida, pois debémosllo ao futuro.
Cedemos agora a palabra á poeta, amiga e veciña, precozmente ausente da cidade, Luísa Villalta, para sempre rememorada en vida na súa casa da rúa Vila de Laxe, coa lectura deste descritivo poema do libro En concreto, que remata coa lenda inscrita na fronte do pazo de María Pita para explicar a importancia da cidade coruñesa na historia de Galiza.
Moitas grazas e boas lecturas!
POEMA DA CIDADE ALTA
O meu nome é o da Cidade Alta
nacido onde a luz e o mar se están orixinando
mutuamente
nacín enfrente de min mesma
cando a Pescadería era un leito de sereas
e a serpe demorada na voz dos meus avós
vento dos ventos
Veño de aquí
unha historia de palabras
nas casas da cabeza e nos chanzos do corazón
palabras que son xente a murmurar de lonxe
desde Santa Lucía
épicas antigas de bailes no Gurugú
insultos pelexas e disparos
e percorren no meu sangue o Camiño Novo
para coller un barco que se marcha
como se xa nunca tivese existido
e sen embargo dou fe, que son verdade
e van a Santa Margarida de merenda
onde unha vez alguén de noso se enforcara
alguén de quen só coñezo aquela rama
partida pola ausencia
non podendo tolerar o día e o cambiante
do vento, sempre, outra vez o vento
a picar na pel fría do verán canicular
o mozo vento grande que trae cartas de Ámerica
e tamén o pequeno que rechea os baleiros do tempo
Érgome dragón todos os meus corpos posíbeis e brutais
para gardar a esencia
esa que me dixeron construtores campesiños
un a un e cada un polo seu lado
sen que o ruído se puxese de acordo debaixo das formigoneiras
nen o silencio dos ríos subterráneos se fixese posíbel
Arrímome a elas, lavandeiras de Monelos
na luz agora das altas aulas do milenio
para deixalas preñadas dunha pequena memoria como o martes
E ao saír deixo comigo a porta aberta
escadas arriba Porta de Ares escadas abaixo Porta Real
e levo a chave enferruxada do salgado das ondas
onde fluctua no horizonte o meu país reflectido
a prostituta sagrada
que desabrocha o corsé das gargalladas de ouro
e finxe que sabe finxir
mentres os taxis na noite se cruzan contraseñas
as rúas se volven anónimas entre os escaparates
e as xentes xogamos coas últimas moedas
de sexo lixeiro e cansado entre os dedos
Forza, para que? Se viver é tan doce
como a area do Orzán e deixar ir o sol polo monte de San Pedro
Pero remar nas pegadas dos outros, uliscarnos no avance dos povos
repartir o dosel das tormentas gritándonos os nosos nomes de abaixo?
Coñecín ventos suaves que nunca máis se daban detido
outra vez, sempre o vento dos ventos
rodeando este ponto no mundo:
Cabeza, Garda, Chave, Forza e Antemural do reino renacido.
(Pregón Feira do Libro da Coruña (01-08-2015)”
Morre Luís Rei, activista cultural e biógrafo de Cabanillas
Desde
Sermos Galiza:
“O pasado mes de maio, recibía en Cambados o Premio Ramón Cabanillas nun acto que se converteu na derradeira homenaxe ao biógrafo do poeta e activista cultural, Luís Rei, finado na madrugada desta segunda feira.
Ademais de ser biógrafo de Cabanillas, ao que lle dedicou máis de dúas décadas de traballo de investigación, Luís Rei era responsábel da catalogación do seu arquivo e do legado da familia ao concello de Cambados, a súa rigorosa achega á figura do poeta. Do seu intenso traballo naceu o volume Ramón Cabanillas. Crónica de desterros e saudades (Galaxia, 2009). “Unha figura intelectual e cultural de enorme valía e de extraordinaria relevancia, que transcende o Olimpo dos deuses locais e comarcais para situarse con lugar de seu nos nomes imprescindíbeis para achegarse e coñecer algunhas das liñas máis valiosas de desenvolvemento do activismo cultural galego das últimas décadas”, escribiu o escritor Emílio Ínsua, grande amigo de Rei, con motivo da homenaxe polo Premio Cabanillas. Foi tamén o promotor da conmemoración do Ano Cabanillas en 2009, cando facía medio século do pasamento do poeta e comisario da exposición “Ramón Cabanillas. A roseira dos recordos”, aberta co gallo da celebración. (…)”
Garrincha, o mítico futbolista brasileiro que dá nome a unha novela galega
Artigo
de Carme Vidal en Sermos Galiza:
“Chamábanlle o “Anjo das pernas tortas” ou “alegria do povo” e os dous nomes acaíanlle ben a Manuel Franco dos Santos, Mané, coñecido para a historia do fútbol mundial como Garrincha (1933-1983). Un dos nomes míticos do fútbol mundial forma parte do título da primeira novela de Beatriz Maceda, O álbum de Garrincha (Galaxia) que a autora presenta, canda Donato, o ex-futbolista do Deportivo, nesta cuarta feria na Feira do Libro da Coruña. (…)
A novela de Beatriz Maceda evoca a historia do futbolista brasileiro en O álbum de Garrincha, unha novela que fala de fútbol mais tamén de integración, de superación das dificultades e de solidariedade. “Son mestra e desde hai anos temos aulas multiculturais e dinme conta de que chegan coa morriña nos ollos, cunha tristura inmensa, sen ser referente de nada e vin que o fútbol é un deporte democrático co que a integración pode ser rápida”, explica a escritora da orixe da súa novela que quixo dar outra imaxe do fútbol, alonxada do mundo dos cartos que rodea aos deportistas de elite.
Unha das sortes foi dar co Garrincha, un personaxe que a fascinou e que, sen ser protagonista, evócase no libro. “O meu home e meu fillo faláronme del e pareceume unha figura extraordinaria e un compañeiro perfecto para João, era un exemplo de superación, o modelo que precisaba”, sinala Beatriz Maceda. “Interesábame transmitir a idea de que si queres facer algo e tes ilusión tes que loitar para conseguilo, non deixalo no primeiro atranco”, defende e, para iso, a figura de Garrincha non podía ser máis acaída.
Se poucos son os libros escritos arredor do fútbol, menos aínda os que teñen unha muller como autora. O de Beatriz Maceda pódese gabar de ser o primeiro na nosa literatura. “É un mundo masculino, é, e nunca pensei niso á hora de escribilo mais tamén é hora de mudar iso e cada vez son máis nenas as que xogan tamén no patio ao fútbol”, apunta a autora. (…)
María Reimóndez: “Responderei ás preguntas do publico lector sobre a novela”
Entrevista
de Carme Vidal a María Reimóndez en Sermos Galiza:
“A protagonista da nova novela de María Reimóndez é MK, unha cantante que antes foi Manimekalai, unha nena do Támil Nadu rural. Desde alí, a escritora responderá ás preguntas do público lector arredor do mundo de A música dos seres vivos, a terceira novela do “Ciclo dos elementos”. As preguntas deixaranse na súa páxina de facebook e a autora responderá a través de textos publicados en Sermos Galiza.
– Sermos Galiza (SG): A música dos seres vivos é a terceira novela do “Ciclo dos elementos” do que tamén forman parte Dende o conflito –gañadora do Xerais 2014– e En vías de extinción. Que dimensión ten este proxecto literario?
– María Reimóndez (MR): É un proxecto literario amplo e orgánico que me obriga a estar en constante tensión e manter vivas todas as personaxes un período de tempo moi longo. É un desafío manter as súas voces, buscarlle a cada unha a estrutura correcta, ter conta das decisións que tomo en cada novela porque determinan o resto. Realmente é un exercicio moi complexo pero ao tempo moi divertido, gústanme os desafíos. Tamén creo que é unha posibilidade de tecer comunidade coas persoas que len, facelas partícipes dun espazo moito máis amplo e tamén facelas donas das historias porque elas mesmas poden elixir en que orde coñecer a estas personaxes, dende que ángulo, con quen están as súas complicidades e alianzas. Por exemplo, entre A música e En vías hai unha proximidade ata o punto de que cada novela dá claves do que pasa na outra e vemos por veces o mesmo momento, por exemplo cando se coñecen Gaia e MK, dende dúas ópticas diferentes. Aínda así cada novela é moi diferente das demais, o único que teñen en común é que se centran nunha personaxe concreta.
– SG: Un “ciclo” literario tan prolongado e con tal dimensión é singular en si mesma. Por que decidiu deseñar e afrontar un proxecto tan amplo?
– MR: Gústame este proceso de complicidade coas personaxes e as lectoras. Implica dar de min mesma un anaco grande e poñer a proba a miña capacidade como escritora. Mais tamén, como en todas as cousas que escribo, o que me levan son as personaxes, as arestas e as rupturas de silencios, a (re)creación de identidades posibles. Un ciclo tan longo dáme a posibilidade de explorar moitos aspectos dende ángulos moi diversos.
– SG: A música dos seres vivos relata a historia dunha cantante de moda, MK, nada nunha aldea de Tamil Nadu, que se relaciona con Gaia, personaxe que xa atoparamos En vías de extinción. Como se establece esa rede de personaxes que poboan o ciclo literario?
– MR: A dicir verdade todo comezou porque quería tratar a relación entre tres personaxes, Gaia, Aurora e Clara (haberá que ir remexer a En vías a ver se as atopades, todo comeza aí!) pero as súas historias comezaron a complicarse tanto que decidín que non podía facer unha única novela. Ao tempo, empezaron a aparecer personaxes “secundarias” que tiña a necesidade de explorar, como MK ou Saínza, a protagonista de Dende o conflito. Como comentaba, a todas estas novelas subxacen unha serie de acontecementos que só se entenderán cando o ciclo estea completo e para quen lea todas as novelas. A maneira de contalas é o que me interesa, rompendo a linealidade e facendo que sexan as lectoras quen compoñan os anacos ata revelar o que realmente aconteceu. (…)
– SG: En especial nos últimos títulos, vostede desenvolve un esforzo especial en dar a coñecer a súa obra e en difundir, coa rede como soporte privilexiado mais tamén coa súa presenza en actos, as súas novidades editoriais. Ten que ser ese un labor da propia autora?
– MR: Non creo en solucións de prescrición para este tipo de cuestións, creo que cada autora ten que atopar o espazo no que se sinta cómoda, simplemente. No meu caso concibo a escrita como participación nunha comunidade e polo tanto gústame compartir os espazos coas lectoras. As redes sociais permiten isto pero tamén, máis importante aínda no presencial, o feito de pertencer a un sistema literario coma o galego é fundamental. Aquí esa comunidade, definida pola lingua, é moito máis próxima e por moito que esta proximidade se demonice a miúdo, tamén moito máis cómplice, o cal non quere dicir nin compracente nin acrítica. Cada vez me resulta máis difícil de aceptar a ladaíña de que “aquí se coñece todo o mundo e non se pode criticar nada”; sorpréndeme especialmente porque a) creo que somos moi duras/os con nós mesmas/os, moito máis ca en sistemas literarios hexemónicos; b) non creo na distancia como valor per se, creo que é un marco de pensamento totalmente patriarcal en liña coas obsoletas ideas de “obxectividade” e “”neutralidade”. Para min, simplemente, a proximidade é un valor, só hai que traballar dende a honestidade. Dende ese marco, se ben é certo que non ter un sistema movido en exclusiva polo comercial implica unhas dificultades claras (por exemplo en canto a pretender vivir do que unha escribe), a nivel político dános (ou daríanos se nos concentrásemos máis niso e menos noutras cousas) moita maior liberdade para crear o noso canon dun xeito menos hexemónico e máis compartido. Aí cada quen toma a súa postura, hai quen segue indo pola vía prescritiva de dicir que obras hai que escribir, que obras hai que ler, que obras hai que crear, e outras que preferimos ir pola vía do traballo mutuo con quen le e coa lectura social dos textos, para min moito máis vizosa e necesaria sobre todo en tempos de desafección literaria. No meu caso, pois, entendo o meu papel como autora como parte desa comunidade, eu contribúo a ela cos meus textos e a presenza na medida das miñas posibilidades (que ás veces non son moitas, dado que non só traballa en precario quen le senón moitas das persoas que escribimos, moitas delas autónomas coma min). Dito isto, as autoras podemos elixir posición, pero creo que das institucións hai que esixir certos mínimos, dende a defensa e respecto pola lingua, a promoción do libro e a lectura, e xa non digamos a remuneración dos traballos que se fan, o respecto aos traballos creativos que non poden facerse gratis et amore para as institucións so argumentos de “irnos promocionar”, como parece ser moda ultimamente, máis co tema da crise. (…)”
Miguel Anxo Fernán-Vello participa nun encontro internacional literario en Palestina
Desde
Sermos Galiza:
“Organizado pola Asociación de Escritores Palestinianos, o Encontro Internacional de Escritores terá lugar durante seis días na cidade de Ramala, capital de Palestina. O escritor galego Miguel Anxo Fernán Vello será un dos participantes, convidado polo Goberno do Estado de Palestina.
O Goberno do Estado de Palestina ofrecerá ás persoas participantes unha recepción oficial na que intervirá Miguel Anxo Fernán Vello, en nome dos participantes do Estado español. Pau Vadell, Pilar González España, Samir Delgado, María Victoria Caro Bernal son, xunto con Fernán Vello, os escritores e escritoras do Estado español que asistirán ao encontro. O palestiniano Murad Sudani e o iraquí Abdul Hadi Sadoun son dous dos escritores árabes que participan na convocatoria.
O programa do Encontro inclúe unha visita a Gaza e, ademais de relatorios e debates sobre literatura, desenvolveranse espazos de lecturas poéticas bilingües. O escritor Miguel Anxo Fernán Vello ten obra súa traducida xa ao árabe.”
Aldaolado: “Como chegamos a Luar? Todo son especulacións”
Desde
Sermos Galiza:
“(…) – Sermos Galiza (SG): O seu paso por Luar é un fito na poesía ou na televisión?
– Aldaolado (AL): Polo de agora é unha anécdota, aínda é pronto para valoralo. Ao meu ver está moi ben que o Luar se preste a levar un espectáculo de poesía. Sabemos o que costa vendelo nos bares co cal está fantástico que se poda ver na televisión. Tomámolo con moita alegría. Agora custará menos convencer de que a poesía é divertida. Nos recitais sempre diciamos que queriamos ir ao Luar e debe ser que de tanto desexalo…
– SG: E como chegan dúas poetas ao Luar?
– AL: Pois porque nos chamaron. A ciencia certa non sabemos. Coñecían o que faciamos, posibelmente nos teñamos cruzado nalgún momento. Todo son especulacións. A nós pásanos cousas moi raras. Nunha ocasión vendín un coche nun recital. Facía un poema ao un coche e, no fin, preguntaba se alguén quería mercar un vello que tiña. E vendino! O de Luar debeu ser unha cousa así…
– SG: E vai e fan o seu número coa súa versión bilingüe de “Lingua proletaria do meu pobo”…
– AL: O importante do número é o “speech” inicial que é a razón pola que naceu. É polo que nos coñece máis xente. Se vas a youtube comprobas que é o máis visto de Aldaolado. A realidade da que fala, o da imposición do galego, vai máis alá de Galicia Bilingüe que, por outra parte, está en horas baixas. (…)”
Máis de 11.000 sinaturas para “desenterrar” a obra de Castelao
Reportaxe
de Carme Vidal en Sermos Galiza:
“Representantes da comisión promotora entregaron esta terza feira no rexistro do Parlamento Galego máis de 11.000 sinaturas que avalan a Iniciativa Lexislativa Popular “sobre o dereito ao coñecemento e a contemplación da obra de Castelao polo pobo galego”.
A presidenta de Galiza Cultura -entidade que agrupa as asociacións culturais-, María Pilar García Negro, o secretario xeral de CIG-Ensino, Anxo Louzao, o presidente da Mesa pola Normalización Marcos Maceira, e membros de asociacións culturais como Mª Antonia Pérez, de O Galo, Alberte Ansede, da Fundación Manuel María, ou Xoán Carlos Garrido, de Vagalumes, entregaron no rexistro do Pazo do Hórreo as sinaturas que permitirán que Castelao sexa o protagonista dun debate parlamentario sobre a necesidade de visibilizar a súa obra e a súa biografía.
“A tres semanas de seren entregadas as medallas que levan o seu nome podemos dicir que Castelao continúa estando duplamente enterrado para a poboación galega. Queremos que se se utiliza o seu nome non sexa en van”, explicou María Pilar García Negro ao tempo que defendeu a urxencia de mostrar a súa obra ara que sexa coñecida e apreciada.
“Cómpre sacalo do enterramento duplo ao que está a ser sometido e ter en conta a actualidade do seu pensamento xa que o debate político que está a haber agora está perfectamente guionizado en moitas das páxinas que el escribiu”, engadiu García Negro que lamentou que boa parte da súa obra non estea exhibida nin ao dispor do pobo galego. En especial, citou a obra “A derradeira lición do mestre”, que se atopa en Arxentina e da que se pide o retorno na propia ILP. (…)
García Negro lembrou que Castelao é un dos impulsores das Irmandades da Fala polo que reclamou tamén para el unha maior atención de cara ao vindeiro ano, no que se conmemora o centenario da súa creación.
A ILP demanda o “acceso público e aberto a través da rede de Internet a toda a súa obra dixitalizada para coñecemento e uso de todo o pobo galego” das case 4.000 obras da súa autoría. Desde a súa presentación pública, desde Galiza Cultura e as outras entidades promotoras desenvolvéronse actos por todo o país para buscar apoios e difundir o contido da ILP e, alén diso, a propia obra e figura de Castelao. (…)”
