Xa está dispoñíbel o número 29 da revista Escrita Contemporánea, que recolle as Actas da XIV Xornada de Literatura de Tradición Oral. O medo é libre. Os mecanismos do medo na literatura de tradición oral, que tiveron lugar en outubro de 2021, na cidade de Lugo.
Pode descargarse desde aquí.
Escena para Todas 2021 é unha iniciativa da AELG co apoio da Deputación da Coruña.
Escena para todas quere promover o coñecemento e o uso da literatura galega nas aulas do país, poñendo en contacto ao estudantado con contidos que están fóra do currículo escolar e ofrecendo unha referencia de actividades ao profesorado. Co teatro como protagonista, este proxecto da AELG pretende que a rapazada perda o medo ao ir ao teatro e se anime a pasar das aulas aos patios de butacas.
A achega de Escena para todas vén de man do crítico teatral, xornalista e escritor Camilo Franco, que explica algunhas das razóns prácticas para ser espectadoras/es activas/os a partir de tres fragmentos da obra Só un home bo, de Raúl Dans, que o alumnado tamén pode ver en liña.
A AELG convoca a sociedade galega a celebrar este 21 de marzo o Día Internacional da Poesía, baixo o lema: Autoras pola paz e contra a violencia, a través de calquera forma de creación e divulgación literaria ou artística en galego.
Animamos tamén a que todas estas creacións sexan etiquetadas nas redes sociais co cancelo #Autoraspolapazecontraaviolencia
TEXTOS ENVIADOS POR ESCRITORAS E ESCRITORES
Vou construír para ti
un berce de palabras,
prescindirei daquelas
que xa están moi gastadas.
Non empregarei guerra,
nin conflito, nin arma,
nin bomba intelixente,
nin alma desalmada.
Non direi abandonada,
nin infancia afogada,
nin bocas indixentes,
nin violencia ocultada.
Non usarei máis forza
cá da pluma arrolada,
o trazo será firme
e máis rexo cá espada.
Vou construír para ti,
un berce de palabras,
que eleven estes versos
nas noites estreladas.
Tecerei nos teus ollos
un veo de esperanza,
a luz irá prendida
nos fíos das palabras.
Alumarei camiños
no gume da alborada,
as nosas mans unidas
xa non temerán nada.
Estarei canda ti
no silencio que abafa,
na miña voz espida
a amiga que abraza.
Vou construír para ti
un berce de palabras,
para que feliz durmas
mentres o vento canta.
Coidarei dos teus soños
con vontade entregada;
invisible gardián
que endexamais descansa.
Imaxinarei mundos
sen promesas rachadas,
cada verso será
unha tenra mirada.
Vivirán nestas liñas
xuntas as nosas almas,
nas beiras dos océanos
unha soa esperanza.
Poema do libro Soños de Cajamarca.
***
ATROCIDADE
Decote…
Abouxan sereas lacerantes
anticipando o desgarro da patria.
Ceos grises cospen mísiles,
trocando cidades en cascotes.
Poeira de cinzas cobren as ilusións.
Resoan nas gorxas berros mudos
ante a inxustiza ciscada.
Permútanse verbas
pola brutalidade das armas.
Crueza sen tregua. Película de horror.
O desvarío tomou o poder:
actos abominábeis e laidos,
feitos crueis, desapiadados…
non deixan de ameter.
Vidas que se van sen ter cumprido o tempo.
Ás, escuras e chumbadas,
que non se moven coa forza do vento.
Desespero. Xemidos impotentes,
apagados salaios e lamentos silentes.
Besta descabezada con enormes fauces
que devora ata os máis simples soños.
Pacto renovado coas indiferenzas.
Baleira solidariedade,
desprotección densa.
Custes humanos. Devastación.
Arelos e afectos amputados.
Medo que impele a encerrarse,
debullando pétalos das margaridas
de xeiras e oportunidades perdidas.
Arrepío esmagador. Indignación.
Terror que empurra ao desterro,
un acubillo incerto alén das fronteiras,
sen levar máis que o posto,
escapando ás carreiras.
Persoas en ringleiras
coa bandeira ondeando na alma
e na pel incrustada a desesperanza.
Corazóns con cráteres,
pánico aferrado á garganta.
***
A EXTINGUIR
Acender o odio e arrasar,
o destinador do negocio, do poder, da envexa, da frustración velenosa.
Premer o botón nuclear da sen razón
para activar o destino tráxico,
comandado por forzas psicópatas
ou emocións incendiarias.
Aumentar a testosterona e a adrenalina nunha teimosía cega.
E antes de todo iso,
antes da repetición do peor da historia,
alimentar os nenos co entretemento da violencia nos videoxogos,
coa violencia do consumo,
coas coaccións e desacordos dos maiores,
co asañamento das imaxes,
coas masculinidades tóxicas.
Hai tanta guerra encuberta entre nós
que vai facer falta volver inventar o mundo,
como fai algunha poesía no papel, na danza, no teatro.
Se callar, só as artes que esconxuran o veleno nos han poder salvar.
***
“Guerra é unha palabra cruel, e as palabras crueis nunca se deixan escribir con faltas de ortografía…
No outro bando, se é que as palabras teñen bandos, hai tamén palabras xenerosas que poucas persoas escriben mal, como paz ou pan, sen ir máis lonxe.
Ás veces, as palabras xenerosas confúndense entre elas, pero sempre nos levan a milleiros de historias diferentes, todas con finais felices, todas con varios finais.
As palabras crueis poucas veces se confunden entre elas e só levan a un final, un final que nunca é feliz.
Cada palabra ten unha familia que a acolle, sexa como sexa.
A familia da palabra guerra é absurda.”
¡Os milleiros de horas, de séculos,
Que fixeron falla
Para facer un home!
Luís Pimentel
Pomba de auga axeada no vento, non pode a palabra
derribar toda a furia asasina que queima as colleitas
e sementa de odio vastos campos que reclama a vida.
Nin dicir sobre o peito cribado dun home que morre
ese salmo que faga xustiza á sede máis fera.
Non pode a palabra alumar sobre os ollos dun neno
que a metralla pechou para sempre con escura chave,
nin cantar a cantiga de berce dunha nai que arrola
lúa triste de sangue entre os brazos coma un pan de vinga.
Non pode a palabra coa loucura da guerra, non pode
afogar con laios o alacrán de veleno fortísimo.
A voz pendurada no máis alto rexistro do espanto
faise brado terrible en ouleo, faise berro seco.
Outra vez vén Caín convocando o verme e a sombra.
A morte sempre é unha: a que dita o cruel xenocida
e a que arbitran os amos do mundo no nome da paz.
Sempre é un o sangue: o que foxe coa vida, o milagre
de milleiros de anos, que coas bombas escacha nun pulso.
A lingua, amuada, faise áspero cardo selagre
cando escribo palabras na cinsa: liberdade, casa.
Sobre os ósos dos mortos escribo: ¡Nunca máis a guerra!
¡Nunca máis a guerra! Non pregunto se a cinsa ten eco.
De Intervención Poética. Galería Sargadelos. Ferrol. Maio de 1999
PAZ
Un sospiro para o desastre que ninguén mira.
**
A verdadeira paz carece de lonxitude.
A súa plenitude veloz acolle a pomba,
vexo a súa boca,
o seu laio derrotado e espido,
Paz,
só ti sabes vivir ante as feridas.
María G. Cotelo
Detrás de cada guerra
hai milleiros de bágoas,
mulleres con mares nos ollos
que con sal, suor e area
recolocan todo o que está no chan.
Detrás de cada guerra
hai batallóns de folgos,
homes con ferro nas mans
que con sangue, pel e lume
destrúen o que outro di.
Arruinar o prácido cotián,
arrasar a harmoniosa monotonía,
pero non para construír
senón para desbaratar
frustrar,desordenar e malgastar
o futuro das vidas.
***
“Sacrificios puros ofréceche o pobo
hoxe como antano”. Safo
NUNCA IMAXINARA que o teu nome, Lesbos
tería o sabor dos cristais esnaquizados
o espesor do sangue, que nunca sacia a sede
malia que coma fonte abrolle
o exilio ergue de novo a súa bandeira
a poeta presente que nada lembraremos
cando os anos acaben por esfarelarse
e a illa mude o nome
así que canta o amor, sen que saibamos
se o poema é unha balsa en que fuxir
do continente, para afogar a guerra no mar
que nos separa
así cantan o amor poetas do meu pobo
negado e errante, habitante dos soños
pobo que sabe o nome de todos os
exilios
Labirinto ou memoria, 2018
***
***
Traio nos ollos
o peso da metralla
negando a vida.
***
***
NO NOME DE BELONA
A lama sécase nos ollos,
coma unha lente translúcida
que permite ver ao deserto soñando
con proas de azul e gaivota.
Énos tan allea a súa calamidade
como o vento que move as dunas.
Visitámolo sen remordemento
para percibir a beleza terrible do inevitable.
A arxila é unha secura arrepiante,
mais chamámoslle anomalía.
Entre tanto, desviamos ese medo
facendo ringleiras de formigas
en visións de satélite,
escusando o seu avance soldado
pola bondade das súas tropas.
As imaxes non recenden, nin proen,
son só himenópteros inofensivos
que nos distraen da verdade
e nós estamos afeitos aos desfiles.
A milicia é unha peste
á que chamamos necesidade.
Mentres acontecen eventos extraordinarios
que se suman ao exército de xabre
e nos convencen da necesidade
da treboada de area que nos abate,
varrendo as nosas anomalías.
A humanidade está mal definida,
é unha besta que espera
un cambio de garda propicio.
***
A GUERRA
Bombas de guerra fazem em ti buracos
e a calor transforma a areia em vidro
em quanto a branca flor da margarida
monstra-nos cada primavera
o botão dourado de seu umbigo.
Lutam os homens
no turreiro improvisado dos horrores.
Por enquanto,
ignorante e impassível a violeta
entre as bombas sem espanto
lança para o ar
seu arrecendo adoçado.
***
INCERTEZAS EN TEMPOS DE GUERRA
Derrúbase o mundo que crías seguro,
o frigorífico esta cheo
de incógnitas por desvelar.
Os refuxiados da barbarie
son os teus veciños
expatriados.
Onte viaxaban en Primeira Clase,
hoxe desgastan os pes
nas estradas bombardeadas.
A revolución non é nosa
pero destrúe o que fomos.
Asistimos sen poder evitalo
á desaparición dos nosos soños
no baleiro das incertezas.
Teño medo.
Teño medo de perder o que son.
Cando vexo os telexornais
temo que a próxima nova
sexa a derradeira.
***
Esther Longina
*paz
coller aire e envolver con el espiñas,
amasar a ira de calquera con palabras,
resistente nai no tempo certo,
ser o ninguén que violenta na batalla,
todas as terras fértiles, iso é paz,
a que constrúe coa inmateria dunha alma,
a de verdade, a de respiración de nenos,
traballo, amor e berce en amálgama.
***
BRÉTEMA e ORBALLO
Ela camiñaba baixo un outonizo orballo
un coche achégase lentamente
soaron dous disparos
non tivo tempo de berrar
cae na beirarrúa
o sangue mistúrase co orballo
dixeron que
tiña protección
fallou o sistema
fallou a realidade
unha leria que non serve de nada
***
En que momento empezamos esta guerra.
En que momento te criches con dereito a posuír o que era de todos. En que momento da túa existencia pensaches que non era necesario, que Eu non era necesario. Ignorando os berros de auxilio, desoíndo os sinais evidentes, esquecendo as leccións do pasado.
Que non é culpa túa? Que non fixeches nada? Iso é o mesmo que facelo todo. A inactividade tamén é traizón.
Habituácheste a ver de esguello a miña terra queimada, esnaquizada, seca, descortizada. Afixécheste a respirar aire contaminado, lembras o que era respirar? Lembras o importante que é respirar? Acostumas a facelo por defecto, como todo, saúdas por defecto, amas por defecto, odias o que é distinto, consumes para encher o baleiro que deixou ese aire limpo que xa non respiras. Lembras o que era respirar?
Non valeron de nada as vosas xuntanzas, reunións de alto nivel, cumbres, conferencias… Contan como intento? É máis doado que todo iso! Todo o que precisas está no teu presente e no teu lugar. Entende que isto non é teu, ser egoísta e egocéntrico.
Dono de intelixencia superior? Só es o 0,01% da materia de todo o planeta, pero non tes límite á hora de desfacerte do lixo que ti mesmo xeras.
Como te atreviches? Pura inxenuidade. O mutismo foi a túa arma e con ela fusilaches o meu futuro.
Estás a tempo? Hoxe, máis que nunca, sei que si.
Hoxe, desprendidos de todo, espidos, onde as armas, esas que utilizabas para amorear territorios e poder, atrancáronse na súa propia impotencia e agora só podes enfrontarte a ti mesmo. E si, estás a tempo de ver o que perdiches e o que gañaches, a tempo de entender que todo o que agora non tes non era imprescindible e o que tes, o que permanece, é o único que te salvará nesta nova guerra sen balas.
Deixa esa arma, desátame a venda e voa comigo.
***
A pedra e a lembrança
Há pegadas de antonte apreijados na terra
As figuras esbrancujadas
abrem sucos humedecidos entre a erva
Nomeiam histórias nos bancos de madeira
nas folhas, nas galhas
lemos informes doutros alentos
Aninhamos lembranças
baixo as árvores velhas
e sentimos que temos passado por aqui
noutro outono, com certeza
Do livro Espelho de mim mesma
***
Paz ficticia
Paz ficticia
agochada baixo costuras do odio
que leveda na cerna do pensamento.
Escollemos o inimigo entre as ruínas das palabras
para non ter que lembrar o seu nome
cando topamos co seu rostro de mil nacionalidades.
E avanzamos cosendo os puntos cardinais
da chaqueta metálica que vestimos con fachenda
na celebración das patrias conquistadas,
mentres retransmiten a mesma falacia pacifista
en horario de prime time.
***
A palabra enxertada no útero das árbores
***
Puiden vencer aquela vez a morte,
cando o ceu se abateu sobre nós en forma de metralla
e o cheiro animal do sangue
ocultou para sempre o dos limoeiros na casa dos meus pais.
O ceu aproximouse até eu o tocar cos dedos
e estava vivo e quente como o ventre das feras,
pero era enxofre e mancava os calcañares
con arestas e cal.
Despois houvo un silencio entre os meus sete anos
e aquel pátio onde á tarde brincava
perseguindo os insectos.
Sorrín cando me fotografou co meu gato Kamal entre os escombros
un dos homes franceses.
Sorrín e avancei altivo como os guerreiros e os profetas,
porque as cancións da avoa din que a pátria está perto
e a vitória non tarda.
Resistín aquela morte e outras mortes
e non ollei atrás
e cando os nosos soldados saíron expulsos da cidade,
dei-me presa en medrar
e fun soldado
e erguín contra Israel o brazo e a razón,
o peso dos meus soños
e unha pátria a cumprir-se.
Neno palestino con gato despois dun bombardeo.
(En Beirut. Dunha foto da prensa)
*
Cando calcámos a ribeira,
recibiunos o Señor dos Montes.
Era un bon anfitrión.
Prohibiu que nos seguisen as milicias.
E se alguén ousou,
fixo que ondas xigantes abatesen o barco.
O mar dérame a min
o seu lombo de animal manso,
as vagas eran linguas que me aloumiñaban,
e era graciosa a curva do meu pé
andando sobre elas, sen temor.
Deixei atrás o meu reino:
xa o cercaban as sombras.
Vin como se desprendían violentamente do seu eixo
corpos, arderen tendas na praza.
Aínda seguín contodo, por un tempo, cantando.
Cinxín a saia no meu van
e comecei a xirar como un derviche,
até ser todo en min un círculo perfeito.
Mais só era a buxaina de metal fendido coa que xoga Deus,
un brinquedo entre portas desgonzadas.
Fuxín cando fechou un ollo, vencido polo sono,
e do outro lle verquían lágrimas de sangue.
Botei a andar sobre o mar.
Estou na palma da man do Señor dos Montes.
(Do relato dunha cativa siria)
Publicado en Versos e formas, PecoFacet, Sabón 2016
***
Falcón libre nos cumes, ó vento.
Corpo espido na prata do mar.
Soña mundos de amores dourados…
Onda morna xurdiu ó lonxe.
Achegouse con doces cantares.
Medrou chea de ardor dominante,
Desfixo os soños, vidros rotos!
MULLER:
Ateigada de abrochos e froitos,
De sorrisos cálidos nas dores,
Ser que exhala recendos de vida,
Non consintas que onda aloucada
Crave en ti a súa serra de escuma
Enlamada!
***
como xustificar os mortos da Historia? pódese comprender, aínda que sexa dun xeito
frío e aproximativo e case baleiro, o xenocidio no que enraíza esta nova cultura? son
parte da condición espectral e feroz da imitación.
unha teoría para os espectros (Toxosoutos, 2021: 2º Premio do III Certame de Poesía Torre de Caldaloba)
***
Desequilibrio tenso
(Lendo a Clausewitz)
Imaxes duplicadas cando do fondo do abismo xurde o desexo.
Beizos carnosos dun vermello aterrecedor,
dunha sensualidade húmida.
Húsar e lanceiro tiran as casacas:
vermello e azul que se disolven no albor da neve.
Ataque sensual á gorxa do adversario.
Verde esmeralda contra azul ultramarino.
Corpo a corpo nun delirio de lambetadas,
de doce sobre salgado,
de acre sobre acedo,
de amargo de suor de tres días de batalla.
Turrar e bicar, lamber e chuchar,
mentres na distancia soan os canóns da artillería pesada.
Húsar e lanceiro, cal placas tectónicas,
remexen na continuidade dos corpos.
Verde esmeralda contra azul ultramarino.
Logo do duplo desafogo (a guerra como desequilibrio tenso),
logo do axuste de contas do destino,
visten os uniformes de gala,
envaíñan os sabres de asalto,
bican os beizos aínda ansiosos do inimigo potencial.
Húsar e lanceiro funden a neve nunha aperta demorada.
Verde esmeralda contra azul ultramarino.
Soan disparos, ascenden urros das cargas de cabalería,
escoitase o piafar dos cabalos feridos.
Húsar e lanceiro, tocados polo engado da paixón
regresan as súas retagardas.
A guerra coas súas dádivas inauditas.
A neve que borra as pegadas da batalla dos corpos.
Verde esmeralda contra azul ultramarino.
***
Baten (n)os corpos
badaladas de vida
estouridos paz.
***
I have a dream
Soñar con paxaros de ás transparentes
con noites de estrelas,
de mans limpas, de berros de silencio,
coa música pura da harmonía do aire.
Soñar cun mundo en paz,
non máis guerras,
nin sangue alimentando a terra murcha,
secando o futuro e a esperanza,
apreixando soños fuxidíos.
Fóra liortas, fóra miseria,
non máis intereses capitalistas segando vidas,
Non máis mísiles, nin bombas.
Que unha nova Grándola amañeza caraveis de fraternidade
para un tempo novo.
Destruamos tódalas armas!
En prol da PAZ.
***
Ter un fillo sen patria,
sen fogar algún,
morto nun brazado de area.
Parir fillos sen nome
para enterralos no mar
entre costas de ningures.
Fillos mouros da friaxe
e da noite, da fame
e das pateras.
Fillos…
***
Recoñecinme nun campo
de refuxiados
coa roña na roupa
e o mirar vivo.
Eu, carrexando auga
coas miñas maos
diminutas de muller,
coa dor que o meu
nome proclama,
pobre, desposuída e feble.
O pozo da ferida, Premio Miguel González Garcés, 2006
***
***
O guerreiro ás portas do convento
Teño respirado o fume e o ulido fatigoso da morte
velado ante candeas acesas.
A multitude.
O medo de que finasen coa miña vida e a dos meus
e non tivese o agasallo de vivir o presente.
A asfixia que pervive no aire
a ferida das costas mandando mensaxes funestas.
Retumbaba o chan da terra
pedín auxilo desolado
e vendemos caro o valor nos asedios.
O bafo das fogueiras cubría os cadáveres,
a canseira daquela marcha de horas sen consolo.
Camiñaban as xentes en sentido contrario buscando o fío da vida.
Queimados os campos
fervían as medas en focos candentes.
A verticalidade da dor.
Mais a verdadeira morte foi que ela emprendeu
o camiño do esquezo.
As horas de Hanna, Urutau
***
Recordo
O sentido marchou
hai xa moitos bicos
pero, cada ano,
coas festas do pobo
chega o cáustico son dos foguetes,
e con cada golpe
algo sacode
o seu pequeno e murcho corpo.
As mans,
na cabeza,
os ollos,
dunha cuarta.
-Que os matan!!!
A tristeza,
coma unha lousa
na alma.
De Herdar a fala.
***
Púxose a natureza no medio
e ficou.
Eis a resistencia no alcatrán quente.
Coma quen non se esmaga
cando pisan.
***
Nai
Aquí me tedes
-horizontal de auga-
a zoarme flores os ouvidos
aleitando fillos
para nada.
***
Colirio
Árdenme os ollos
nesta terra seca
azoutada pola furia de todos os ventos.
Árdenme os ollos
de ver a miña terra erma.
Hai casas que aínda fumegan
e algún tarro esnaquizado
con sementes que non xerminarán
nos campos preñados de minas
e botas militares.
Xa nunca se oirán
as conversas cotiás na aldea
nin o riso dos nenos
nin o ritmo do sacho
abrindo regos.
Hai mortos por machete
e mortos por fusil.
Hai corpos rebentados
mutilados
apodrecendo ao sol.
Só quedan as moscas.
Inspeccionan as pozas de sangue seco
e pronuncian unha monocorde oración
por todos os ollos callados
de horror.
Fundido en negro.
Apagan a cámara.
– Árdenme os ollos, doutor.
– Xa. O conduto lacrimal está obstruído.
Precisa un colirio e…
a próxima guerra
nun clima húmido.
Do libro Cinsa na boca. Ed. Medulia.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) conmemorou un ano máis o Día de Rosalía de Castro.
Para o 23 de febreiro, data do aniversario do nacemento da autora, esta entidade propón desde 2010 á cidadanía que agasalle cun libro en galego e cunha flor ás amizades e persoas queridas, alén doutras accións que contan con grande aceptación e impulso por parte da sociedade, e moi especialmente polo sector educativo, como se pode comprobar no arquivo audiovisual e de imaxes da nosa web.
Para a edición de 2022 Beatriz Maceda Abeleira foi a escritora escollida para a redacción do Manifesto da AELG, que foi lido no acto central do Día de Rosalía de Castro, o sábado 19 de febreiro no Panteón de Galegos Ilustres, en Santiago de Compostela. O texto foi tamén lido en todos os actos promovidos pola AELG, así como nos organizados por outras entidades que se sumaron ás propostas que a entidade remitiu a concellos, asociacións e centros de ensino.
O lema escollido para este 2022 foi: #SementadePensamentos
O cartel pode ser descargado en formato pdf aquí, e en jpg aquí. O formato para imprenta tamén se pode descargar nesta ligazón.
PENSAR [TE] LIBRE
Eu son libre. Nada pode conter a marcha dos meus pensamentos, e eles son a lei que rexe o meu destino.
Rosalía de Castro.
Alimentamos a realidade do noso País a través da nosa lingua e das palabras que envolven a nosa diversidade social e cultural. Pensármonos na lingua de nosoutras é manter, transmitir e dignificar quen somos. E esta é a forza que atopamos en Rosalía de Castro: recoñecérmonos como pobo forte, unido na nosa lingua.
Non hai nada máis poderoso que as voces legadas polas nosas devanceiras, para arrodear os sentires, as emocións, a rebeldía, a liberdade dese pensamento sobre o que ninguén pode mandar.
Velaquí o maior acto revolucionario que nos agasallou Rosalía de Castro! Os seus versos transfórmanse nunha historia que rebela, provoca, emociona e que nos acolle para “eu tamén navegar” (1), para facermos parte dunha nosa Historia propia e libre.
Así vou eu/formando parte/Non me abandono e formo parte (2), do pobo que describe Rosalía de Castro, da xente que defende a cultura sen cancelas e enche as rúas de voces violetas para combater da man das compañeiras os mouchos que nos asexan e a aqueles que ladran contra as que camiñan.
Abracemos, entón, a desorde das ideas (3) e a marcha dos pensamentos para seguir o navegar de Rosalía de Castro na voz das persoas humildes, para escoitar o silencio das oprimidas e censurar as inxustizas coa forza da nosa lingua. Non precisamos mans alleas que escriban a nosa historia así que, Dálle que dálle ó argadelo/noite e día/e pensa e pensa naquelo/porfía que te porfía, porque xa agroma forte a semente plantada. Vivamos a galope (4) nunha rede de afectos e celebremos que nin a lingua nin o pensamento se exilian. Tezamos xuntas, fortes e libres os puntos que calcetaron as mestras da República, as cigarreiras, as misteiras, as costureiras e todas as que, coma ti, loitaron contra as inxustizas e polos dereitos.
Cosamos cos fíos da lingua na que entendemos, debatemos, amamos e enliñemos as nosas ideas e os nosos pensamentos.
Tal com’as nubes
Qu’impele o vento
Y agora asombran, y agora alegran
Os espaços inmensos d’o ceo,
Así as ideas
Loucas qu’eu teño
As imaxes de multiples formas
D’estranas feituras, de cores incertos,
Agora asombran,
O fondo sin fondo d’o meu pensamento.
(1) Xohana Torres.
(2) Luísa Villalta.
(3) Xela Arias.
(4) María Xosé Queizán.
Beatriz Maceda Abeleira
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#rdc_2022 #SementadePensamentos
O Manifesto pode descargarse en formato .pdf aquí.
No desenvolvemento das actividades aplicáronse os protocolos sanitarios vixentes en cada momento.
Acto central. Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), Santiago de Compostela
O acto central do Día de Rosalía de Castro tivo lugar o sábado 19 de febreiro, ás 12:00 horas, no Panteón de Galegos Ilustres (San Domingos de Bonaval), en Santiago de Compostela.
Este foi o programa:
– Saúda do Presidente da AELG, Cesáreo Sánchez Iglesias.
– Lectura do Manifesto da AELG, pola súa autora, Beatriz Maceda Abeleira.
– Lectura de poemas rosalianos:
Lucía Carreira (A. C. Solfa)
Pilar Astray (Asociación Traxe Galego)
Daniel Asorey
Jakson Renner Rodrigues Soares
Montse Vilar Figueirido
Sagrario Abelleira
Nuria Vil
Laura Veleiro
Nacho Pena Maceda
Nee Barros Fernández
Luz Fandiño
– Ofrenda floral.
– Interpretación do Himno Galego polas persoas asistentes.
A Coruña
En colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda e a Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía, tivo lugar a lectura do manifesto da AELG, pola súa autora, Beatriz Maceda Abeleira, e unha posterior lectura pública da obra de Rosalía, con actuación musical a cargo de Os Peregrinos e Lia Palmina.
Lugo
Coa colaboración da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo e a Vicepresidencia da Deputación de Lugo, o 23 de febreiro ás 12:00 horas no Parque de Rosalía de Castro. O acto contou cunha ofrenda floral, a lectura do Manifesto da AELG escrito por Beatriz Maceda e a lectura pública de poemas de Rosalía.
Vigo
En colaboración coa Asociación Cultural O Castro, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, comezou o Día de Rosalía de Castro en Vigo, na Imprenta de Juan Compañel (Rúa Real nº 12), onde se colocou a ofrenda floral. Posteriormente, no mesmo enderezo (Rúa Real, nº 12), no local da Asociación Cultural A Revolta, leuse o manifesto da AELG escrito nesta edición por Beatriz Maceda Abeleira, e de poemas de Rosalía de Castro.
Fundación Rosalía de Castro
Propúxose celebrar así o Día de Rosalía:
Le a súa obra
Fai un Caldo de Gloria na túa casa ou nun local. Explicámosche como.
Únete á Alborada para Rosalía e toca este tema en calquera lugar do mundo.
E estes son os actos nos que participaron o 23 de febreiro:
10.00. Alborada cos Carapaus diante da Estatua de Rosalía en Padrón
11.00. Acto, Alborada cos Carapaus e ofrenda na Praza de Vigo de Santiago, preto do lugar onde naceu a autora.
12.00. Acto institucional no Hostal dos Reis Católicos. Con lectura de poemas rosalianos e a actuación musical de Xisco Feijoo.
13.30. Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía en Luou (Teo)
17.00. Plantación dunha filla da Figueira de Rosalía en Dodro (Concello)
19.00. Celebración do Día de Rosalía na Deputación de Pontevedra
Arteixo
Rosalía de Castro, na voz de Ana Hermida, estivo co alumnado do IES Manuel Murguía para facer un repaso pola súa biografía e pola súa obra, cunha representación teatral, dramatización da obra Rosaliana e participación do alumnado. Tamén se deu lectura ao Manifesto da AELG. A actividade está organizada pola Concellería de Cultura a través da Rede de Bibliotecas do Concello de Arteixo. Foron os días 24 e 25 de febreiro, cunha Rosalía loitadora, feminista, comprometida e dona dunha obra de inmensa valía, na Biblioteca Central de Arteixo “Henrique Rabuñal” ás 11:30 h.
Despois dunha semana de actividades dirixidas ao público escolar, o Concello de Arteixo celebrou o Día de Rosalía cun acto central aberto á cidadanía, organizado pola Concellería de Cultura do Concello de Arteixo a través da Rede Municipal de Bibliotecas. Ana Hermida deu lectura ao Manifesto da AELG, que este ano foi redactado por Beatriz Maceda Abeleira. A continuación tivo lugar o concurso de poesía homenaxe a Rosalía de Castro, onde participou o alumnado dos centros de primaria do concello arteixán. Unha vez recitados os seus poemas e mentres deliberou o xurado, Ana Hermida fixo unha homenaxe a Filomena Dato con “Ningún lazo a suxeita, unha dramatización dos textos da autora ourensá, no seu 96 cabodano. Tivo lugar o sábado 26, na Sala de Exposicións do Centro Cívico Cultural de Arteixo, ás 11:30 h.
Nese mesmo lugar e hora, celebrouse tamén a oitava edición do concurso de poesía en homenaxe a Rosalía de Castro, organizado pola Concellería de Cultura do Concello de Arteixo a través da Rede Municipal de Bibliotecas. Houbo doce nenas e nenos de entre 8 e 12 anos que recitaron a súa propia obra.
Boiro
O Carballiño
Carnota
Cerceda
O sábado 26, ás 18:00 horas, no Auditorio do Concello de Cerceda, Ana Hermida fixo unha dramatización da obra da Nai das nosas letras con “Tecín soia a miña tea”, poemas, teatro, e algunha canción para honrar a nai da nosa terra no seu aniversario, unha muller interpretando a outra muller, a Rosalía feminista, divertida, defensora da súa terra.
Foz
A Concellería de Patrimonio e Normalización Lingüística do Concello de Foz adheriu á proposta dunha lectura pública da obra de Rosalía.
Lugo
A Vicepresidencia da Deputación de Lugo promoveu as seguintes actividades polo Día de Rosalía:
O 23 de febreiro inaugurouse na Praza de San Marcos a exposición A Casa de Galicia. 50 anos da Casa de Rosalía, mostra promovida pola Fundación Rosalía de Castro e comisariada por Pepe Barro, que recolle a historia dun logro colectivo como foi a musealización da Casa da Matanza, en Padrón, en pleno franquismo, grazas á implicación de milleiros de persoas e entidades de todo o país e da emigración. Trátase dunha exposición exterior artellada arredor dunha estrutura de aluminio encrucillada, que suxire un espazo doméstico e que recolle, a través de imaxes de gran formato e breves textos, a historia da Casa de Rosalía en seis capítulos. A mostra permanece en San Marcos durante tres semanas e, a finais de marzo, inicia unha itinerancia que a levará a outras sete localidades.
Unha lámina e un caravel, agasallo dos museos da Rede polo Día de Rosalía
Ese mesmo día, os catro museos da Rede Museística Provincial –o Museo de Lugo, o Museo do Mar de San Cibrao, o Pazo de Tor e o Fortaleza de San Paio de Narla- agasallaron as visitas cun caravel e unha reprodución dun gravado de Antonio Mourín, cun deseño inspirado no poema “Quixente tanto, neniña” de Cantares Galegos.
Dúas montaxes sobre Rosalía, en xira polas comarcas
A programación da área de Cultura arredor de Rosalía tamén incluíu representacións das obras teatrais Libre coma os paxaros, de Teatro do Atlántico, e A viaxe de Rosalía, de Larraitz Urruzola, que teñen como nexo estaren inspiradas na obra e na figura da autora.
A montaxe de Teatro do Atlántico, protagonizada pola actriz María Barcala, bota man de textos de Rosalía de Castro, proxeccións e música de Vadim Yukhnevich, para debullar o pensamento da autora que declara non someterse ás regras da arte no exercicio da súa actividade creativa e adopta unha posición de compromiso coa lingua do seu país e de denuncia da traxedia da emigración ou das condicións de vida das mulleres.
A viaxe de Rosalía é un espectáculo de monicreques unipersoal sobre Rosalía de Castro, representado pola narradora e titiriteira Larraitz Urruzola que, con maletas cargadas de monicreques, teas, zapatos e libros, achega ao público á biografía da autora e a parte da súa obra.
Murais homenaxe a Rosalía de Castro
O muralismo tivo un ano máis o seu lugar nesta programación cultural. Rubén Paz, Ana Santiso e Pablo Lage, coñecido como Van Kraft, realizaron murais homenaxe á autora en distintos espazos públicos, atendendo ás peticións de concellos, asociacións e centros escolares. En total, realizáronse nove intervencións artísticas.
Actividades nos museos
Con motivo da celebración do día de Rosalía de Castro, a Rede Museística Provincial de Lugo ofreceu unha programación de actividades didácticas que tiveron como eixo central os conceptos de “terra” e “migración”, fundamentais na obra da poetisa. Os catro museos da Rede acolleron obradoiros entre o 19 e o 26 de febreiro.
Ademais, o mércores 23 de febreiro as comunidades dos catro museos uníronse virtualmente nunha lectura conxunta da obra de Rosalía de Castro, a partir das 12.00 horas.
A Rede Museística tamén puxo a disposición de centros educativos e familias unha unidade didáctica sobre Rosalía de Castro, que pode descargarse na web comunidadermpl.es
Colaboración coa AELG
A Vicepresidencia da Deputación sumouse aos actos organizados pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) o día 23 de febreiro no Parque de Rosalía de Lugo (12.00 horas): unha ofrenda floral, a lectura do manifesto “Semetando pensamentos” e unha lectura pública de poemas e textos de Rosalía de Castro.
Ourense
Outes
Poio
Pontevedra
A Deputación de Pontevedra sumouse a esta celebración cunha dobre xornada propia, os días 23 e 24 de febreiro, nas sedes da Deputación en Pontevedra e Vigo, e cunha nova edición do concurso creativo A Nosa Rosalía, coas seguintes instrucións:
“Este 2022 celebraremos de novo o Día de Rosalía, homenaxeando a Rosalía de Castro como a nosa autora galega do Rexurdimento literario, que seguimos a ter moi presente e tanto nos gusta lembrar e reinterpretar.
Co obxectivo de achegarlle a súa figura ao público máis novo, a Deputación de Pontevedra pon en marcha unha nova edición do concurso A Nosa Rosalía, que este ano adopta o formato musical, no que cada aula ou grupo do colexio poderá presentar un vídeo breve coa súa proposta de poema de Rosalía musicado. Este poderá vir acompañado dunha coreografía, dun baile, dun movemento ou de calquera tipo de aderezo. As nosas cativas e cativos son ben creativos e de seguro que as mestras e mestres, imprescindibles nesta ocasión, os axudarán a sacar esa vea artística!
Esta convocatoria está dirixida a todo o alumnado dos centros de educación primaria da provincia de Pontevedra, que poderá participar de maneira colectiva (por aulas ou grupos e sen límite por centro educativo). Deberán elaborar un poema de Rosalía de Castro musicado, que terá que presentarse en formato de vídeo (pódese realizar co teléfono móbil en formato horizontal ou cunha videocámara) e ter unha duración aproximada de dous minutos. Para a parte musical non hai indicacións, pode empregarse unha base, acompañamento instrumental ou percusión co corpo.
O vídeo ou vídeos de cada centro educativo poderán enviarse ata o 17 de febreiro (este incluído) ao enderezo anosarosalia@depo.gal directamente ou a través de WeTransfer (se o peso do arquivo o require). Especificarase no título do vídeo a aula ou o grupo e no correo, a categoría correspondente, e indicaranse o nome e os datos da persoa de contacto do centro.
Categorías do concurso:
Campaniñas: 1.º, 2.º e 3.º de primaria (de 6 a 9 anos)
Airiños: 4.º, 5.º e 6.º de primaria (de 9 a 12 anos)
O centro e a artista establecerán a data da actuación, a cal deberá comunicárselle ao Servizo de Cultura da Deputación.
Os grupos premiados anunciaranse no transcurso dos actos que a Deputación de Pontevedra celebrará con motivo do Día de Rosalía o 23 no Pazo Provincial en Pontevedra e o 24 na Sede da Deputación en Vigo, e aos que se convidará a participar, de xeito presencial, a unha ou un representante de cada centro premiado e tamén, a través de streaming, aos propios grupos de nenas e nenos galardoados. Así mesmo, proxectaranse todos os vídeos gañadores e lerase o manifesto do Día de Rosalía.
Os actos poderanse seguir a través de streaming na páxina web da Deputación.
Os vídeos participantes poderán difundirse a través das canles da Deputación de Pontevedra.
Animámosvos a cantar e a bailar coa nosa Rosalía!”
Ribadeo
Sada
Santiago de Compostela
A Agrupación Cultural O Galo organizou o Roteiro Rosalía en Compostela, guiado por Francisco Rodríguez Sánchez, o sábado 19 de febreiro, ás 11:00 horas, desde a Estatua de Rosalía de Castro da Ferradura. O roteiro tivo lugar polas rúas de Santiago con paradas nos espazos e nas casas nas que Rosalia viviu, escribiu algunha das súas obras ou cita ou a inspiraron. Entrouse na igrexa de San Martiño Pinario (fechada desde moito antes do COVID19, e continuará) para ver a imaxe de Santa Escolástica, esculpida por Xosé Ferreiro, á que lle adicou un poema. E tamén no patio do C. M. San Agostiño, onde Rosalía representou pezas de teatro. Logo de ir ao Panteón de Galegos Ilustres, onde está enterrada, houbo, ás 13:30 h. aproximadamente, un concerto a cargo do trío Molime que interpretou pezas con letras de Rosalía de Castro e ritmos ledos.
23 de febreiro
Un libro e unha rosa
Praza do Toural. De 10.30 a 13.30 h.
Alborada e ofrenda floral a Rosalía de Castro
Praza de Vigo. 11:00 h.
Acto institucional do Día de Rosalía
Capela do Hostal dos Reis Católicos. 12.00 h.
Vilalba
Estes son os centros que nos comunicaron a súa participación:
PROPOSTA PARA OS CENTROS DE ENSINO
O lema é: #SementadePensamentos
Para todas as escolas:
Como a flor favorita de Rosalía de Castro eran os pensamentos, plantade esta fermosa flor nos patios das vosas escolas, ou no caso de ter horto, no horto.
Educación Infantil e o Primeiro ciclo de Educación Primaria
Os pensamentos teñen cinco pétalos, pintade e recortade pétalos para colocar arredor do rostro de Rosalía de Castro. En cada pétalo podedes escribir unha palabra dalgún dos seus poemas, ou algunha que vos guste especialmente.
Segundo, terceiro ciclo de Educación Primaria, Educación Secundaria e Bacharelato
Os pensamentos teñen cinco pétalos, pintade e recortade pétalos para colocar arredor do rostro de Rosalía de Castro. En cada pétalo podedes escribir un verso de Rosalía de Castro.
– Partindo destes versos de Rosalía de Castro, escribide un haiku, unha regueifa ou un rap. Despois gravádeos e colgádeos nas redes sociais e na páxina web do centro, co lema: #SementadePensamentos. É importante que o que compoñades teña relación co feito de pensar e reflexionar, xa que é preciso, neste momento que estamos a vivir, que dediquemos tempo a pensar, reflexionar, non só nós, tamén a provocar ese pensamento nas persoas que nos rodean.
1- D’aqueles que cantan as pombas y as frores
Todos din que teñen alma de muller
2- E ben, ¿para que escribo?
3- O fondo sin fondo d’o meu pensamento
4- ¿Que pasa ó redor de min?
5- Nada pode conter a marcha dos meus pensamentos
– Como a flor favorita de Rosalía de Castro, os pensamentos que cada unha de nós temos, tamén están cheos de cores. Animámoste a que leas con atención o manifesto e asocies palabras con cores e as mudes a violeta, verde, azul… ou ben cambies a súa tipografía para resaltar aquelas ideas que sexan máis importantes para ti, ou penses que son as principais do texto.
A documentación gráfica xerada por estas actividades será compartida nas correspondentes redes ou medios de difusión do centro educativo, arredor do 23 de febreiro, ou ese mesmo día, coa etiqueta #SementadePensamentos e #rdc_22. A AELG comprométese a colaborar na difusión da mesma a través da súa web e redes sociais, para o que agradecemos que se envíe noticia das actividades ao correo oficina@aelg.org. A este mesmo correo podedes comunicarnos a vosa intención de participar nesta iniciativa ou noutras coas que o voso centro celebre o Día de Rosalía 2022, para a irmos facendo constar na nosa web: https://www.aelg.gal/actividades/dia-de-rosalia-de-castro/2022/2/19/dia-de-rosalia-de-castro-2022
Desde a AELG, convidamos á comunidade educativa a que se implique de forma activa nesta festa que celebra o nome e a obra da poeta maior de Galicia, chave mestra da nosa literatura e da nosa conciencia como pobo.
A AELG vén impulsando desde 2011 esta iniciativa. Xa aprobaron a moción os seguintes concellos:
A Coruña, A Estrada, A Guarda, A Pobra do Brollón, A Rúa de Valdeorras, Allariz, Ames, Arteixo, Baiona, Bergondo, Betanzos, Bueu, Burela, Cambados, Cambre, Carballo, Carnota, Cedeira, Cee, Cerceda, Chantada, Entrimo, Fisterra, Foz, Lalín, Lobeira, Melide, Miño, Muros, Narón, O Rosal, Ourense, Padrón, Poio, Ponteareas, Pontedeume, Pontevedra, Porto do Son, Ramirás, Redondela, Rianxo, Ribeira, Riotorto, Rodeiro, Rois, Sada, San Sadurniño, Santa Comba, Santiago de Compostela, Silleda, Teo, Tomiño, Tui, Valdoviño, Vigo, Vilasantar e Xermade. Sumáronse tamén as Deputacións da Coruña, Lugo e Pontevedra.
A AELG continuou a facer chegar aos plenos unha moción neste sentido solicitándolles que recollan esta celebración nas súas programacións culturais.
Estas son algunhas das fotografías do acto en Vigo do Día de Rosalía de Castro 2022, que tivo lugar o 23 de febreiro, organizado pola AELG e a A. C. O Castro, co apoio de CEDRO. A crónica fotográfica completa pode verse aquí (estas fotos foron feitas por Alexandre Insua, da A. C. O Castro.
Estas son algunhas das fotografías do acto na Coruña do Día de Rosalía de Castro 2022, que tivo lugar o 23 de febreiro diante do Teatro Rosalía, organizado pola AELG e a A. C. Alexandre Bóveda, co apoio de CEDRO e a Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña. A crónica fotográfica completa pode verse aquí.
Desde Nós Diario:
“Este sábado, a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG) rendeu homenaxe á figura de Rosalía de Castro coa lectura dun manifesto elaborado por Beatriz Maceda e cunha ofrenda floral ante a súa tumba no Panteón de Galegos Ilustres, no convento de San Domingos de Bonaval, en Compostela.
No acto, ao que asistiron representantes da corporación municipal de Compostela, da Deputación da Coruña, da Xunta da Galiza, do Parlamento galego, da Fundacion Rosalía de Castro, do Consello da Cultura, da Real Academia Galega e da agrupación cultural o Galo, Cesáreo Sánchez, presidente da AELG, destacou a figura da escritora de Padrón, unha muller “que alargou até o infinito o campo da literatura e da cultura galegas e, con el, as aspiracións a un outro papel histórico para a súa lingua e a súa patria, Galiza”.
Após 11 anos celebrando o nacemento de Rosalía, un 23 de febreiro de 1837, Sánchez puxo en valor o camiño percorrido pola sociedade galega e “o inxente e ilusionado traballo do profesorado no seu conxunto, na difusión do coñecemento da súa obra”.
Unha obra, destacou, “necesaria para as xeracións máis novas, pois eles e elas son a esperanza de que a obra de Rosalía siga a vivir, sendo a sementeira de pensamento liberador nas novas xeracións”. “Contribuímos así coa súa palabra o fomento neles e nelas ao amor á nosa lingua, a que nos explica e nos leva a comprender a nosa identidade cultural”, abundou.
Nesta mesma liña, o presidente da AELG indicou que a obra de Rosalía “é alicerce que alimenta o pensamento, a súa obra é fonte de coñecemento, axúdanos a saber ler na palma da man do noso tempo para que non asumamos, ás veces sen saber, discursos hexemónicos nos que subxace o racismo e o sexismo. Rosalía dános ferramentas para denunciar a homofobia, a transfobia. A súa é una obra clarificadora para que saibamos ver e nos alonxar das lóxicas de dominación do patriarcado, intanxíbeis e infinitamente crueis. Para que defendamos os dereitos de todas as desposuídas e silenciadas”.
O discurso de Cesáreo Sánchez tamén tivo varios puntos reivindicativos. O primeiro deles, para pedir aos grupos políticos que sexa feita unha declaración institucional no Parlamento galego do 23 de febreiro, como o Día de Rosalía de Castro.
O segundo, como empeza a ser xa tradición para exixir que o Panteón de Galegos Ilustres sexa un lugar “laico, de aceso público e de propiedade pública”. “Unha terra que quere ser dona do seu futuro debe ter o aceso aos lugares onde moran seus referentes, os seus símbolos nacionais”, asegurou o presidente da asociación.
“Non seríamos merecentes dela e da súa obra se permitísemos que Bonaval, deveña nun frío cárcere que é aberto de cando en vez, para ela ou para Castelao, que puxo no horizonte desta terra a estrela que Rosalía levaba na fronte”, concluíu.”
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, en colaboración coa A. C. Alexandre Bóveda e a Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña, celebra o Día de Rosalía 2022 na Coruña, o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, diante do Teatro Rosalía, coa lectura do manifesto da AELG pola súa autora, Beatriz Maceda Abeleira, e unha posterior lectura pública da obra de Rosalía, con actuación musical a cargo de Os Peregrinos e Lia Palmina.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, en colaboración coa Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo e a Vicepresidencia da Deputación de Lugo, celebra o Día de Rosalía 2022 na cidade de Lugo, o 23 de febreiro, ás 12:00 horas, no Parque de Rosalía de Castro, coa lectura do manifesto da AELG escrito por Beatriz Maceda Abeleira, e unha posterior lectura pública de poemas de Rosalía.
A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, en colaboración coa Asociación Cultural O Castro, celebra o Día de Rosalía 2022 en Vigo o 23 de febreiro, ás 17:00 horas, na Imprenta de Juan Compañel (Rúa Real nº 12), onde se colocará unha ofrenda floral a Rosalía. Posteriormente, no mesmo enderezo (Rúa Real, nº 12), no local da Asociación Cultural A Revolta, lerase o manifesto da AELG escrito por Beatriz Maceda Abeleira e poemas de Rosalía de Castro.
