Entrevista
de César Lorenzo Gil a Cesáreo Sánchez Iglesias en BiosBardia:
“Hai un mes, a Asociación de Escritoras e Escritores Galegos (AELG) celebrou en Pontevedra o seu VI Congreso. Nesta entrevista, o seu presidente, Cesáreo Sánchez Iglesias (Dadín (O Irixo), 1951), repasa as principais conclusións deste encontro. Iglesias leva na presidencia ao redor de nove anos. Neste tempo, a asociación pasou de contar con 240 socios aos 430 actuais.
– BiosBardia (B): Nótase o peso dos anos de presidencia ou aínda segue con folgos?
– Cesáreo Sánchez Iglesias (CS): Estou ilusionado e con moitos ánimos, moi a gusto.
– B: De que cousas se gaba vostede logo deste tempo?
– CS: Hai varias. Coido que pouco e pouco conseguimos deseñar no concreto aspectos centrais no noso ideal histórico do que debe ser a AELG. Seguimos a ser vangarda na investigación sobre literatura e lingua galegas e mantemos o pulo social. Outras cousas bonitas son o aumento de socias e socios e a madurez da nosa web, que nos últimos nove anos recibiu 20,5 millóns de visitas.
– B: É unha cifra moi relevante para un espazo en galego. De onde coida que vén ese éxito?
– CS: É unha web moi activa, chea de noticias, con contidos novos a cada pouco e con moitos recursos sobre literatura galega que se poden utilizar en diversas áreas, especialmente no ensino.
– B: Gustaríame esfollatar con vostede as diversas conclusións do VI Congreso da AELG. Empecemos polo peto: en Pontevedra falouse da necesidade de atender a defensa do pagamento dos dereitos do autor e fortalecer a profesionalización do oficio.
– CS: Pensamos que é moi importante consolidar a idea de que a escrita é un labor profesional. Aínda que a maioría da xente non poida vivir desta actividade, si é un traballo profesional e como tal debe ser tratado. Hai aspectos que se deben solucionar, por exemplo, que para unha festa haxa orzamento previsto para lles pagar ás orquestras e non, en cambio, para a persoa que escribe e logo le o pregón. Por que unha cousa se considera actividade profesional relacionada coa cultura e a outra non? Pensamos que todos os actores que participan na industria cultural deben ter en conta o peso dos creadores. Tarifar o seu traballo é moitas veces dignificalo. Iso non quita que cadaquén poida participar na sociedade, nos medios de comunicación ou en diversas iniciativas culturais do xeito que mellor lle pareza porque estamos en Galicia e sabemos que a nosa estrutura cultural ten moitas limitacións, por suposto tamén económicas.
A profesionalización, ademais, ten como vantaxe a visibilización social dos autores. Os premios literarios, por exemplo, favorecen moito iso. Coido persoalmente que a figura do escritor debe manter unha relevancia social que sempre tivo. Eu recordo estar con Manuel María na Terra Cha e notaba que cara a el había un recoñecemento popular como poeta. Ser poeta non era calquera cousa. Sería conveniente que con fondos públicos se favorecese esoutro papel do autor como formador e favorecedor da cultura, a través de cursos, conferencias, encontros cos lectores… Sigue lendo
Arquivos da etiqueta: César Lorenzo Gil
Mª Xosé Queizán: “A literatura galega deu grandes estilistas, que non quere dicir grandes escritores”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a María Xosé Queizán en BiosBardia:
“(…) – Biosbardia (B): Empecemos pol’A boneca de Blanco Amor. É unha novela na que o escritor percorre o texto case coma unha pantasma pero o protagonista real é Chile.
– María Xosé Queizán (MXQ): Blanco Amor estivo en Chile e pisou os lugares dos que se fala nesta novela. Eu sigo os seus pasos, intento captar o que el puido captar. Todo coa escusa da boneca, que é a orixe da obra e o elo entre Galicia e Chile. Como conto no libro, eu visitei Punta Arenas e alí souben da figura de Sara Braun, unha muller multimillonaria que dominou, xunto coa súa familia, a economía e a política daqueles territorios austrais. Alí, en Punta Arenas encontrei unha boneca a tamaño natural dela. E aí souben que aquela boneca é a que aparece na novela A esmorga. Non teño ningún dato para confirmalo pero eu sei que é así. E a partir de aí busco o fío para unir esa presenza en Chile coa personaxe da boneca e do fidalgo da novela de Blanco Amor. Pode dicirse que retomei a historia no punto no que el a deixa. Intereseime por quen era ese fidalgo e nesta novela ficciono sobre como puido ter sido a súa vida. (…)
– B: Pensa que hoxe en día si está valorado como merece?
– MXQ: El era unha figura impresionante, un home diferente, o grande escritor da Galicia do seu tempo. Un escritor realista, que fala do país de verdade, do pobo que el coñece. Conta unha sociedade que experimentou e que soubo reflectir coma ninguén. Durante moito tempo, as coordenadas da súa escrita non tiveron o recoñecemento que merecían pola propia dimensión da literatura galega, quizais demasiado encaixada no ruralismo. Blanco Amor falaba da cidade e hoxe gran parte da nosa literatura é urbana. De aí que se reivindique a súa figura.
– B: Nesa evolución vostede tamén tivo un papel destacado?
– MXQ: Cando afirmo que a literatura galega era ruralista é porque os escritores eran do rural. Era na aldea e no pazo onde se falaba o galego. Non na cidade. Eu nacín na rúa de Urzáiz en Vigo. O galego é a miña lingua de escolla, non de “nacemento”. Eu era adolescente e pensei: estou aprendendo inglés e a lingua do meu país non a coñezo. E empecei a falar en galego e nunca máis o deixei, a pesar de que talvez non coloque os pronomes con total corrección. A miña historia é un pouco a historia do país. As cidades aumentan a súa poboación con persoas procedentes do rural e o galego esténdese. E polo tanto, a literatura galega achégase a novos ambientes. Xa pode falar doutras realidades, non só do que pasaba no rural ou da Materia de Bretaña. (…)
– B: Son noxento componse ao redor dun monólogo, o dun home do que vostede chega a dicir na introdución que se fartou de rir con el.
– MXQ: É que o protagonista é un home noxento, como el mesmo confesa no título, desagradable, abxecto… pero que cae simpático. Non é un home que transmita co seu aspecto ou os seus acenos nada negativo. Ben ao contrario, é atractivo, simpático, ocorrente. E si, recoñézoo, mentres escribía esta historia, rin, e rin con gana. Na escrita deste libro sentinme libre. Na estrutura e técnica foi un reencontro coa miña primeira novela, A orella no buraco. Como obxectivos literarios, unha novela que dese noxo e que fose humorística a un tempo. O humor é algo que se me dá ben na man. (…)
– B: Hoxe en día, a presenza feminina nas letras galegas é moi destacada. A crítica gaba o bo nivel, especialmente na narrativa.
– MXQ: É unha evolución lóxica e parella á sociedade no resto de ámbitos. Hai un século as mulleres eran practicamente analfabetas todas. No meu tempo eramos moi pouquiñas as que podiamos acabar a escola. E conforme avanzou o tempo, a situación mellorou. Hoxe as mulleres son as que mellor rendemento académico teñen, ocupan a maioría dos postos escollidos por concurso público, por exemplo xuízas e fiscalas. Esa mellora xeral tamén se dá na literatura, especialmente na lectura. As mulleres son o motor da compra de libros. É normal que tamén se poñan a escribir. Para as letras galegas é unha gran noticia porque canda as mulleres entran temas até agora pouco tratados, aquelas áreas nas que as mulleres teñen protagonismo ou que elas queren considerar materia literaria.
– B: Que opina da literatura feminista que se fai arestora?
– MXQ: Sempre digo que Son noxento ben puido escribilo un home. Non hai ningún impedimento agás un: que os homes renunciaron a seren feministas. Noutrora había homes feministas e é necesario que volva habelos. Desde Simone de Beauvoir estendeuse o tópico de que deben ser as mulleres as que se defendan a elas mesmas, en exclusiva. É unha postura errada. É coma se dixésemos que os dereitos dos negros só deben ser defendidos polos negros. No caso da negritude e do feminismo, do que falamos é de verdade e sobre todo, de xustiza. E ese é un concepto no que deben traballar homes e mulleres. En canto ao feminismo practicado polas mulleres, coido que se retrocedeu en moitos aspectos. Para ser feminista, amais de reivindicar, hai que ler e formarse. Sen coñecemento científico sobre a ideoloxía, non hai avance posible. (…)”
Pechan as editoriais O Figurante e Emerxente, entrevista con Alberte Momán
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Alberte Momán en BiosBardia:
“As editoriais O Figurante e Emerxente, dedicadas maioritariamente a publicar poesía en galego, pechan. Así o comunicou o responsable de ambas, o editor, innovador e escritor Alberte Momán o 8 de xuño. A incapacidade de manter un diálogo estable cos lectores e a imposibilidade de manter economicamente os proxectos son as principais causas para a fin da traxectoria dos selos.
“Para proxectos como os meus, de poesía, non hai un público que lea voluntariamente, ou é moi reducido. Só se venden libros nas presentacións, cando hai público, o que obriga a estar facendo desprazamentos constantes que non son compensados economicamente coas vendas”, explica Momán para ilustrar a dificultade de manter un proxecto estable de publicación poética.
“Non hai lectores nin lectoras. Moita xente está máis preocupada en escribir que en ler, o que di moito das súas producións”, engade Momán, quen considera imposible manter proxectos editoriais coma estes sen ese diálogo cos receptores. “Non é un problema unicamente de distribución porque tampouco temos boas vendas directamente pola internet”.
A distribución é outro dos factores que provoca o final de Emerxente e O Figurante. “En Galiza non existen distribuidoras pensadas para este tipo de proxectos. As que aceptan editoras pequenas non pagan os libros vendidos. A maiores, o seu funcionamento é sempre deficiente, especialmente na xestión dos exemplares distribuídos e da recepción nas librarías”, di.
Sobre as librarías, Momán é crítico tamén. “Realmente hai poucas librerías que vendan libros de editoras pequenas. Os libreiros e libreiras, en moitas ocasións, descoñecen a súa existencia. Se tivera que contar as librerías que, en todo o país, teñen un mínimo interese por este tipo de proxectos, posiblemente sobrarían os dedos de ambas mans”. E destaca: “Unha vez que se asume a distribución propia, resulta verdadeiramente complexo que algunhas librarías cheguen a declarar libros efectivamente vendidos para proceder á liquidación destes”.
O editor recorda as deficiencias que ten arestora a difusión da literatura en galego. “Non temos un sistema literario maduro e crítico. A información cultural case non existe e a que existe non chega. A moitos promotores culturais, se non todos, e aos que din defender a cultura nacional, este eido, en concreto, non lles interesa”.
Como aprendizaxe, Alberte Momán salienta a necesidade de coñcer realmente os custos de produción de proxectos pequenos en temas como o ISBN, a maquetación e a impresión en tiraxes que logo son pequenas. Tamén subliña a imposibilidade de atinxir mercados foráneos aínda no suposto de separar a produción (que se faría en Galicia) e a impresión (que se ha facer no país de recepción). “Os custos son demasiado elevados”.
De cara ao futuro, o editor e escritor coida que cómpre unha concienciación xeral entre o lectorado e os axentes da cultura galega sobre que dimensión real queremos para a literatura propia. “Cómpre normalizar a poesía pero antes cómpre formarnos para sermos lectores e cidadáns maduros”. (…)”
Cristina Novoa: “No curso pasado funcionaron clubs de lectura en 238 centros de ensino que leron máis de mil títulos”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Cristina Novoa en BiosBardia:
“O 5 de xuño celebrouse en Compostela a VIII Xornada dos Clubs de Lectura dependentes de centros de ensino públicos. Estes clubs de lectura agrupan máis de dez mil persoas, a maioría rapaces, a través dos libros. Ademais, por primeira vez, estes clubs outorgaron un premio ao autor máis lido, que recaeu en Agustín Fernández Paz. Conversamos con Cristina Novoa (León, 1957), responsable da Asesoría de Bibliotecas Escolares, que coordina estes clubs, sobre esta poderosa iniciativa cultural pública.
– BiosBardia (B): Vostede dirixe, xunto a Pilar Sampedro, a Asesoría de Bibliotecas Escolares. Cales son as funcións deste órgano?
– Cristina Novoa (CN): Desde a súa fundación, no 2003, é o encargado de coordinar o desenvolvemento das bibliotecas dos centros de ensino que en Galicia dependen da Consellaría de Educación. Naceu como mecanismo de fomento e modernización das bibliotecas, especialmente as de centros de Ensino Infantil e Primaria. Antes do seu nacemento, o funcionamento desas bibliotecas dos colexios dependía unicamente da vontade dos profesores. E aínda que en moitos casos, foron os profesionais os que conseguiron facelas funcionais e valiosas para a comunidade, outras veces eses espazos non existían ben fisicamente (como depósitos) ben lectivamente (como espazos útiles para docentes e alumnado).
Nestes anos de traballo, a biblioteca escolar cambiou e mellorou ao tempo que as demais bibliotecas. Noutro tempo non era estraño que a biblioteca dun instituto estivese pechada ou que os libros se gardasen en vitrinas inaccesibles ou que non houbese unha base de datos útil para saber que recursos había dispoñibles. Agora, e grazas ao traballo de moitos profesores durante moito tempo e contra moitos preconceptos, iso mudou. A biblioteca é un lugar de encontro e de coñecemento, unha ferramenta lectiva imprescindible. (…)
– B: Como funcionan, que actividades fan? Como se manteñen?
– CN: Reciben anualmente fondos públicos, especificamente para tres cousas: a compra de libros, a organización de actividades culturais, por exemplo, excursións literarias, e tamén para combinar encontros con escritores.
Funcionan dun xeito sinxelo: reúnense cada certo tempo os grupos ao redor dun título escollido e debaten ou interactúan ao redor del. Hai centros que teñen varios clubs de lectura funcionando a un tempo, clasificados por idades (o 26% dos centros teñen clubs para adultos, que integran profesores, persoal non docente, pais e nais mais tamén persoas que non teñen relación co tal centro) ou por temas. Neste ámbito hai iniciativas moi interesantes. En Xinzo da Limia funciona un club especializado en lectura teatral; no IES Otero Pedrayo de Ourense un profesor mantén un club con lecturas sobre Filosofía da Ciencia. A lectura científica reúne varios clubs máis. Ademais, os clubs fan actividades relacionadas, desde viaxes a concursos ou encontros. (…)
– B: En Galicia, aínda máis gravemente no caso dos libros en galego, temos unha cota moi baixa de lectura entre os adultos. Que falla ao deixar o instituto?
– VN: Quero ser optimista. Penso que o labor destes anos de clubs de lectura activos son unha sementeira que vai dar os froitos. Os especialistas din que os resultados aparecen a partir da primeira década de funcionamento. Estamos a piques de cumprir o tempo. O que está claro é que é na infancia onde nace o lector mais é na adolescencia onde se fixa o hábito, sempre que estea guiado e acompañado. Nesas idades un ama a lectura e xa non a pousa. Hai estudos que afirman que as persoas que len habitualmente na adolescencia, serán bos lectores adultos. Pode pasar, e de feito pasa, que ese hábito se interrompa durante o tempo da universidade porque o actual plan de estudos é esixente, con moitos traballos e clases, e non deixa tempo para lecturas non lectivas… Mais ao acabar a carreira, os lectores voltan ás bibliotecas e ás librarías. (…)”
Henrique Monteagudo: “Se a cultura galega xira só ao redor do 17 de Maio mal estamos”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Henrique Monteagudo en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Moitas voces consideran que o 17 de Maio, así con maiúsculas, perdeu o seu sentido.
– Henrique Monteagudo (HM): Se a cultura galega xira ao redor do 17 de Maio mal estamos. Esa data, esa festa, a decisión de homenaxear a tal autora ou autor non é o centro de nada; é unha celebración importante dentro dun calendario cultural moi amplo e variado. Eu, persoalmente, durante moitos anos, vivín este día sen especial paixón.
Para que serve o Día das Letras? Por unha banda para pór baixo o foco dos estudosos unha figura relevante e o seu contexto histórico. E segundo, para que a escola e, ao seu redor, a sociedade en xeral, atenda nunha determinada data a nosa propia cultura. Iso é o que é, nin máis nin menos. Mentres moita xente pasa o tempo en pedir que se acabe co 17 de Maio, eu reivindícoa porque é unha festa orixinal e, afortunadamente, xa arraigada nas nosas tradicións. E ambas as cousas son moi difíciles: en Galicia unha festa laica e relacionada coa cultura? Pensemos en que outras festas celebramos! E pensemos tamén en que outros lugares gustarían de ter unha oportunidade coma esta. Cando falo con amizades vascas ou catalás, non alcanzan a entender como puidemos conseguir algo así, algo que eles non teñen nin se ven capaces de replicar. Pero insisto, non é o epicentro de nada, non hai que darlle ningunha solemnidade nin nomealo símbolo de ningunha cousa. (…)
– B: Hai quen considera que a RAG boicotea o espírito da normativa de consenso, especialmente na filosofía de tomar o portugués como fonte limpa para a creación de léxico.
– HM: A RAG é un reflexo da sociedade. E pode ser que haxa dentro dela opinións contrarias a esa filosofía. Non é o meu caso. Eu coido que o galego debería abrirse, de maneira franca, ao portugués, en especial no tema dos neoloxismos, máis concretamente no vocabulario relativo ás novas tecnoloxías. (…)
– B: Cal é a súa postura na adopción de léxico para a lingua galega?
– HM: Defínome como moderadamente purista. Coido que hai que protexer o idioma dunha asimilación co castelán pero que hai que ter a mente aberta. Unha lingua é unha creación colectiva moi complexa e se está viva, non se pode acoutar con fórmulas simplistas. A primeira obriga dos estudosos do galego é dotármonos dun modelo culto de referencia, dunha lingua estándar baseada na expresividade, na elegancia e na riqueza. E a partir de aí sermos flexibles. A lingua ten moitos rexistros e dependendo de cal usemos imos empregar unha lingua ou outra. Non se empregan a mesma sintaxe e o mesmo léxico nunha conversa coloquial ca nunha instancia oficial, por exemplo. (…)
– B: Rexina Vega afirmaba nunha recente entrevista en Biosbardia que a produción crítica académica se “deslocalizara” porque os baremos de cualificación universitaria valoraban publicacións de fóra. Vostede dirixe, xunto con Vítor Freixanes, a revista Grial. Non podería competir esa publicación por ser portavoz do traballo universitario do estudo da nosa literatura?
– HM: Ese é un debate moi vello en Grial. Convertérmonos nesa revista científica acorde con ese modelo baseado nas puntuacións curriculares ou seguir puxando por facermos unha publicación de vocación ensaística, interdisciplinar, que axudase a consolidar un público culto en galego. Recoñezo que non teño claro cal é o sentido da revista hoxe en día. De momento seguiremos coa nosa filosofía tradicional pero si é certo que coido relevante un debate sobre se existe público para un proxecto así ou cómpre reformular o concepto Grial.”
Marcos Calveiro: “Escribir deixou de ser imprescindible para min”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Marcos Calveiro en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Como nace As palabras poden matar?
– Marcos Calveiro (MC): Coma todas as miñas historias, dunha faísca que pon a cousa en marcha. Lin nun xornal que mataran un adolescente mimo nunha vila-miseria, coido que en Medellín, Colombia, un rapaz que participaba nun grupo que buscaba a través do teatro, da arte, darlles unha oportunidade aos rapaces que medraban naquel arrabaldo. (…)
– B: No 2010 aparece Settecento, até agora a súa última novela para adultos publicada. Naquela altura, vostede estaba a piques de cambiar de vida. Pretendía deixar o exercicio da avogacía e dedicarse profesionalmente á escrita. Un lustro despois volvo atopalo nun cambio de vida: atarefado nas obras do seu novo proxecto, o Café Badia, en Teis, Vigo. Un poderoso ziguezague.
– MC: É certo que nesa altura quixen dar aquel cambio. Pero en vez de cambiar eu a miña vida foi a vida a que me cambiou a min. Pensaba que podía vivir cos dereitos de autor, porque daquela tiña unhas vendas decentes, especialmente en libros xuvenís; e podía complementar os ingresos con conferencias e outros eventos. Pero superoume a crise. Baixaron as vendas e decateime de que era imposible manter a miña familia por esa vía. Polo camiño tamén se deron unha serie de cambios familiares e persoais que me obrigaron a reformular as cousas. O ano pasado mudámonos a Pontedeume para nos facer cargo dun negocio hostaleiro e agora, tras aquela experiencia, pois decidimos cambiar outra vez. Voltamos a Vigo e aquí estou, deseñando estoutro negocio hostaleiro. (…)
– B: Vostede é un dos autores actuais con maior número de premios. Amais de gañar moitos, algúns dos máis prestixiosos, especialmente en literatura infantil e xuvenil, foi finalista doutros. Por exemplo, As palabras poden matar foi finalista do Jules Verne 2014. Que significado teñen para vostede os certames literarios?
– MC: Desde un enfoque egoísta, os premios son moi valiosos porque che garanten un ingreso económico. Cando eu pensaba en dedicarme profesionalmente á literatura, esta circunstancia era fundamental. Tiña que garantir a viabilidade económica a base de premios. Desde un enfoque xa máis xeral, na literatura galega gañar un premio é gañar visibilidade. Temos un sistema de medios de comunicación moi feble. Na prensa diaria non che dan atención ningunha se non traes a fita de premiado ao redor do teu libro. E esa visibilidade é crucial logo á hora de conseguir lectores. E é certo que me presentei a moitos premios. E perdín moito máis do que gañei. E ás veces pensei que as novelas gañadoras eran mellores ca as miñas e outras pensei no primeiro momento, recoñézoo, que non eran tal. E logo ao ver como as recibían os lectores, pois decateime de que tivera mal ollo crítico e lector porque se eran obras lidas eran boas obras que seguramente merecían máis os galardóns que as miñas.
– B: É o número de lectores un criterio para calibrar o nivel literario dunha obra?
– MC: Non necesariamente. Hai libros moi bos que non venden e eu considérome apóstolo de moitas obras que coido que non se len o suficiente porque non son tan coñecidas como deberan. Pero tamén penso que no sistema literario galego hai poucos lectores pero son bos. Case sempre coinciden os gustos da crítica e do público e iso indica algo. Non estamos a falar de éxitos editoriais ao xeito de Cincuenta sombras de Gray; aquí triunfan libros de calidade porque a nosa é unha literatura que aprecia o traballo ben feito e temos a fortuna de contar con moitos escritores que escriben moi ben.
De todos os xeitos, na valoración do éxito ou fracaso dun libro hai que incluír moitos factores, tamén os extraliterarios. Non sei quen dixo aquilo de que a literatura foi ao pozo o día no que empezaron a aparecer as fotos dos autores nas lapelas. Pode ser que tivese algo de razón.
– B: Hai quen di que a literatura acabou no día no que os escritores tiveron que dedicarse, ademais de a escribir, a facer márketing da súa propia obra.
– MC: Depende. A min por exemplo, encántame ir aos institutos e falar cos rapaces. Sempre, en cada encontro, unha rapaza (sempre son rapazas, os mozos len menos) levanta a man e fai esa pregunta que me fai descubrir unha capa oculta da miña propia obra. Ese momento é máxico. É aí cando revivo a miña paixón lectora adolescente, cando todo na túa vida era lectura e toda a literatura estaba por descubrir. Conseguir ver nos ollos deles aquela alegría do meu propio pasado é un privilexio. (…)”
Rexina Vega: “Deberían desaparecer todos os premios literarios”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Rexina Vega en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Cales son esas distorsións?
– Rexina Vega (RV): A primeira, a que vive o lector. Actualmente temos un sistema en Galicia que só pensa no lector obrigado de lecturas recomendadas nos centros de ensino. Confiar todo ao lector adolescente é un erro a medio prazo. Creouse unha burbulla na Literatura Infantil e Xuvenil, que con todos os respectos, é unha literatura menor. Isto supuxo favorecer un modelo de literatura-lectura fácil. E mentres tanto, o lector adulto que procura literatura de maior nivel, apártase do libro en galego. Nese ámbito perdemos a carreira.
E segunda, a que vive o propio escritor. O tempo que media entre a redacción dun orixinal e a súa publicación en Galicia anda agora mesmo ao redor dos dous anos. É moito tempo. Impídese o diálogo entre o autor e a sociedade no tempo real da creación da obra literaria. Non é normal que teñan problemas para publicar autores consagrados, de todas as xeracións. Investiuse moito en crear capital simbólico con determinados nomes que agora teñen que deitar a súa creatividade na gabeta. (…)
– B: Para outras persoas, o que se estraña é máis innovación na literatura, máis autores que fagan evolucionar o galego literario.
– RV: Se a literatura galega ten sentido é polo seu carácter de modelo de resistencia. Coido que neste momento, a característica principal da nosa sociedade e da nosa lingua é a súa personalidade híbrida. A creatividade literaria ten que asumir ese hibridismo. Galicia é un espazo transcultural. Por este motivo xorde unha nova esquerda que busca novos enfoques de transformación social máis axeitados para un país mestizo que xa non encontra eficaces mensaxes anteriores baseadas en certa “autenticidade” ou “pureza”. A lingua literaria ten que dar tamén ese paso. Hai exemplos máis, digamos, clásicos, como Suso de Toro, que soubo captar este concepto. E outros máis novos, caso de Rosa Enríquez, unha poeta que mestura o galego co castelán e o francés, por exemplo. A partir da nosa oralidade ten que nacer unha nova lingua literaria. Desde a órbita académica vaise na dirección contraria. Reivindícase o “galego de verdade”, cunha expresión cada vez máis en consoancia co portugués. A min non me interesa o galego de verdade, interésame a lingua como ferramenta de comunicación hoxe e agora. Neste país a literatura confundiuse moitas veces coa filoloxía e non ten nada a ver, na realidade. O que fai falta é literatura arriscada, que sexa capaz de actualizar o idioma e facelo evolucionar como ferramenta expresiva.
– B: Debería tomar maior responsabilidade a crítica literaria na esixencia aos autores dese pulo cara a adiante?
. RX: A crítica galega ten os mesmos defectos que calquera outra crítica. A diferencia é que somos poucos e estamos todos demasiado perto do poder, dos poderes. E iso ten como consecuencia que asinemos un pacto de silencio que garante a protección. Dáse un riquiñismo, un falso riquiñismo en realidade que agocha unha enorme mesquindade. Igual que nos últimos anos se buscou consolidar un determinado tipo de lector adulto, na crítica tamén houbo unha tendencia xeral a eliminar dos medios de comunicación as valoracións negativas das obras publicadas. Esa tendencia triunfou, agás excepcións. Isto non é bo, denota debilidades. Son necesarias as críticas negativas e non é lexítimo calar cando algo non se escribe ben. O debate, a crítica sincera, son síntomas da vitalidade dun sistema. Cando as verdades se calan é que estamos mortos. Agora mesmo fai falta máis valentía, máis francotiradores. (…)
– B: Esa “obsesión” polas vendas tamén se traslada aos premios literarios?
– RV: Os premios literarios deberían desaparecer. Todos, tanto os que sinalan obras xa publicadas como os que galardoan orixinais inéditos. Os premios son outro factor de distorsión no sistema galego. Amosan a enorme desorientación que existe en canto aos criterios de calidade. Fixémonos neste ano e vexamos que cada premio valorou unha cousa diferente. Como pode ser? Non debería haber certa unanimidade cando aparece unha obra mestra? E, pola contra, coma un paradoxo, un dos problemas dos premios é que están controlados por moi poucas mans. Mans de intermediarios literarios entre os que non houbo renovación nos últimos vinte e cinco anos. Son eles os que deciden que é visible e que pasa desapercibido. Como é posible que estean aí os mesmos nomes que no 1990? Os mesmos axentes refrendan ano tras ano as mesmas obras de autores cos que comparten idade, xeración ou intereses. Xa non coñecen os gustos das xeracións máis novas. É urxente unha remuda. (…)”
María Xesús Nogueira: “O ensino favorece o compromiso dos lectores co libro en galego”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a María Xesús Nogueira en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): Por que crear esta asociación [Galega da Crítica]? Por que se disolve a sección de Crítica da AELG?
– María Xesús Nogueira (MXN): A razón principal foi a de crear unha asociación independente e non restrinxida unicamente á crítica literaria. Consideramos que a Sección de Crítica da AELG cumprira unha boa parte dos obxectivos cos que fora concibida. Un dos problemas que había era que escritores e críticos compartían espazo. Era preciso iniciar un novo camiño.
– B: Debullemos os obxectivos: Entre eles está o de analizar a produción artística. Que eivas considera que existen agora mesmo neste aspecto que faga necesaria unha reflexión por parte da asociación?
– MXN: Máis que eivas, a análise crítica da produción artística adoece na actualidade, en xeral, de falta de visibilidade e de recoñecemento. A crítica aparece moitas veces absorbida por outros discursos, diluída neles. Existe ás veces unha certa confusión a respecto da actividade da crítica, coma se se reducise só á emisión de xuízos de valor antes que á argumentación e á análise. Se nos cinguimos ao ámbito específico da cultura galega, a invisibilidade é moito maior debido á presenza cada vez menor nos medios. A progresiva redución de espazos (pensemos, por exemplo na desaparición de publicacións periódicas nos últimos anos) constitúe un problema engadido ao desenvolvemento da crítica. (…)
– B: Outra meta é contribuír á promoción do libro galego no exterior. Que ferramentas considera que son as máis acaídas? Hai voces que defenden chegar a fóra con subvencións públicas á exportación (tradución) e outras que consideran que a crítica si ten un papel: o de escolmar, o de transmitir fóra das nosas fronteiras qué ten calidade e qué non. Déame a súa opinión.
– MXN: Non creo que as dúas vías sexan en absoluto incompatibles. O apoio á tradución é unha das vías fundamentais para a difusión da literatura galega. A crítica, coa súa función mediadora, ten tamén un papel importante que non consiste, ao meu entender, en ditaminar o que ten calidade senón en orientar, proporcionar pautas e construír pontes. Se insisto nesta función non (unicamente) prescritiva da crítica é porque creo que está a circular unha visión bastante reducionista dela. (…)
– B: Especificamente, a asociación ábrese á crítica nos medios dixitais. Valóreme este fenómeno relativamente novo. Pensa que é útil a proliferación de webs sobre letras galegas?
– MXN: Non podería ser doutra maneira. A contribución destes medios paréceme fundamental, non só pola súa presenza, senón tamén polo papel que están a desempeñar nun contexto marcado pola desaparición nos últimos anos de espazos para a difusión da cultura galega e da crítica en particular. A migración dunha parte importante do xornalismo cultural e da crítica a estes soportes resulta significativa. Se a esta razón engadimos as posibilidades que as novas canles ofrecen (non sempre explotadas), a valoración é positiva. (…)
– B: Hai escritores que se queixan de que a crítica en galego é moi “filolóxica”, demasiado académica nos seus conceptos e nas análises. Como ve este tema?
– MXN: Hai tempo que Antón Figueroa explicou a “filoloxización da lectura” como consecuencia dunha situación diglósica. Esta filoloxización talvez se vise reforzada, no que á crítica se refire, pola incorporación nas últimas décadas de promocións procedentes da Filoloxía Galega e tamén da Teoría da Literatura. Con todo, neste momento,o carácter filolóxico –no sentido de académico– da crítica creo que ten que ver máis co seu destinatario, o que debe entenderse como un signo de normalidade. (…)”
Elena Gallego Abad: “A historia de Dragal dá para tres triloxías”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Elena Gallego en BiosBardia:
“(…) – BiosBardia (B): A receita, daquela, para os escritores galegos, é a perseveranza no traballo “comercial”?
– Elena Gallego (EG): No meu caso foi así. Non podes unicamente pensar en escribir boas historias, tes que pensar que a túa obra é coma un fillo, que precisa coidados, atención, que te preocupes por ela, que fagas todo o posible polo seu benestar. Eu sempre considerei fundamental atender os lectores nas redes sociais, visitalos nos centros de ensino, facer presentacións, que me consideren unha persoa accesible coa que comunicarse… E por outro lado, sempre estou intentando abrir mercado. A serie de Dragal está en Alemaña, en Italia, no Xapón, no Brasil e en Portugal. Confío que co tempo se publique neses países e incluso noutros. Ás veces paso as mañás enteiras ao teléfono con editores. (…)
– B: Seguro que ten reflexionado sobre cal é a “fórmula” do éxito de Dragal.
– EG: Coido que pode haber varias razóns pero a miña análise non é previa; non nace dun deseño. Cando me poño a escribir só teño dúas cousas en mente: que nunha saga, é imprescindible que cada novo título sexa mellor ca o anterior e que a miña fidelidade é co lector; un lector que non se deixa enganar, que sabe moi ben o que quere, que é esixente, que bufará de rabia se o texto non está á altura das súas expectativas.
– B: Íame dar o resultado desa análise a posteriori.
– EG: Si. Digo que visto o resultado, Dragal é unha serie que empata moi ben con persoas que len pouco, en moitos casos rapaces que nunca leran nada anteriormente e que encontran nestes libros os alicientes necesarios para engancharse. Cada libro facilita esa “dependencia”, primeiro polas técnicas que emprega: capítulos breves que sempre rematan en alto, que “esixen” continuar a lectura. Segundo, pola mestura de xéneros. Eu fun sempre unha devoradora de libros e esas lecturas acaban por formar parte dos meus textos. Recoñezo que tirei cousas d’Os Cinco, de Enid Blyton, de Viaxe ao centro da Terra, de Jules Verne… Hai aventura, hai amor, hai relato fantástico e novela histórica… E terceiro, porque a narración é realista. (…)
– B: De canto lle valeu esa aprendizaxe na narrativa para mozos cando publicou Sete Caveiras (Xerais), unha novela negra para adultos?
– EG: De moito. Tanto no proceso de escrita coma no de promoción. Sete Caveiras foi un libro que me fervía e escribino moi rápido. Funcionou moi ben. Xa vai pola terceira edición e estou en negociacións cunha editorial para lanzar unha versión en francés. Serviu ademais para rachar certos preconceptos sobre Dragal. Como é unha serie pensada para o público mozo, moitos lectores adultos tiñan reparos en achegarse. Logo de leren a miña outra novela foilles máis fácil. (…)”
Ramón Nicolás: “Mudar de lingua literaria non é a mellor vía cara ao éxito”
Entrevista
de César Lorenzo Gil a Ramón Nicolás en BiosBardia:
“- BiosBardia (B): Entre os analistas da situación da literatura galega danse dous ánimos: quen pensa que a crise reduciu as oportunidades de publicar e polo tanto o impulso creativo e quen opina que entrementres aparecen as oportunidades para publicar estase a construír un corpus creativo que vai ser moi substancioso no futuro.
– Ramón Nicolás (RN): Eu comparto os dous diagnósticos. Hai unha evidente crise editorial que se está a compensar cun traballo extenuante das editoras, que fan un esforzo quizais superior á lóxica de mercado, tendo en conta o número de lectores do libro galego. E pola contra hai un gran vizo creativo, tanto de autores novos coma de escritores consagrados. Tendo en conta o nivel do que se publica, eu tamén opino que se está a formar un humus que poderá dar froitos interesantes máis adiante. Mais a cuestión básica é encontrar a maneira de gañar lectores. O lectorado é a base de calquera sistema literario. Sen eles, o demais perde importancia.
– B: Se alguén soubese como gañar eses lectores, xa o estaría a facer.
– RN: Claro. É un tema complexo que depende de moitos factores, de moitas vontades. Coido que máis ou menos temos idea do que se pode facer pero cómpre un consenso amplo, que supera os límites dos axentes culturais. Como docente, penso que hai que coidar os novos lectores, atraelos, favorecer que persoas que non len habitualmente en galego teñan oportunidade de facelo. Calquera fomento da lectura é bo para a lectura en galego. No centro no que eu traballo manteño dous clubs de lectura, un para rapaces da ESO e do Bacharelato e outro para adultos. Conséguese moito con estes clubs, tamén coa rede de bibliotecas escolares. Para contaxiar o hábito da lectura é fundamental empregar todas as ferramentas dispoñibles. No caso do galego, temos unha vantaxe: podemos relacionar os lectores cos autores. Nós, no noso club, sempre buscamos que os escritores se encontren cos lectores, que dialoguen, que se coñezan. Estou convencido de que ese contacto persoal é básico para asentar o gusto pola lectura. (…)
– B: Entre determinadas persoas, a literatura galega ten fama de elitista. Outros, entre quen me inclúo, coidan que hai moita xente intentando facer best-sellers; o malo é que nin todos conseguen o obxectivo. Cal é a súa opinión?
– RN: Eu comparto esa visión. Hai nos andeis de novidades moita literatura popular, feita con alta calidade, con valores literarios e estéticos moi superiores aos que se dan nos best-sellers que triunfan nas linguas máis poderosas. É unha moi boa noticia para o sistema literario galego que novelas coma as de Pedro Feixoo ou Domingos Villar teñan unha aceptación maioritaria, moi superior ás expectativas. Tanto porque conseguen facer visible a nosa lingua como produto cultural coma porque serven de porta de entrada para novos lectores. (…)
– B: A crítica que vostede publica ten moito a ver coa estratexia de visibilización e promoción do libro galego. De aí que case sempre teña un perfil positivo. Non se publican malos libros en galego?
– RN: Si. E o mellor que, na miña opinión, podemos facer é recibilos con silencio. A miña concepción da crítica ten a ver co servizo ao lector. Son recensións que orientan as lecturas, visibilizan aquelas cousas que paga a pena, procuran salientar o bo das obras e matizar aqueles aspectos peor resoltos, sempre con cortesía e educación. (…)
– B: Pode ser esa falta xeral de visibilización da literatura galega a causa de que haxa nomes novos que estean a abandonar o galego como lingua literaria malia iniciaren a súa traxectoria nela?
– RN: Non o sei. En calquera caso, mudar de lingua literaria non é o camiño cara ao éxito. Pódese lograr escribindo na propia lingua. Demostrando talento unha obra destaca e acaba por traducirse. Hai moitos casos, tamén recentes. (…)”
