Entrevista a Antonio Manuel Fraga en Diario de Ferrol:
“(…) Como escorrentar un lobo trata a emoción do medo e a maneira de enfrontarse a ela para evitar que chegue a paralizarnos. Con este fin, o texto segue a historia de Noncia, unha muller de etnia xitana que vive na Polonia ocupada polos nazis. Este é o último libro de Antonio M. Fraga, que acaba de presentar en Pontedeume, ilustrado por María Brenn.
A obra, editada por Cuarto de Inverno, encádrase na literatura xuvenil, un campo no que o autor é especialista, aínda que non é o único que practica. Así pois, esta peza diríxese aos lectores a partir de certa idade, que se atopan arredor desa ponte entre a infancia e a adolescencia. Non obstante, tal e como concreta Fraga, “sempre penso na literatura infantil como a que tamén poden ler os nenos”, posto que aínda que se dirixa a un público a partir de certa idade, neste caso os 11 ou 12 anos, non existe ningún límite.
A historia comeza en Polonia no ano 1944, en plena Segunda Guerra Mundial coa súa protagonista, Noncia, que ten un permiso de traballo para traballar no ferrocarril. O punto de partida é que ela a aproveita este posto para rescatar a dous pequenos irmáns xudeus que foran enviados a un campo de concentración, aos que acolle na súa casa. Noncia axuda aos dous nenos a vencer o medo que sinten pola situación que están a vivir, co relato dunha “incrible aventura, con moitos tintes fantásticos, que viviu cando era nova e percorría, os camiños de Europa do leste acompañando ao tabor xitano ao que pertencía”, resume Fraga.
Esta narración traslada aos personaxes e ao lector ao corazón do bosque de Białowieża. O autor explica que nese emprazamento, o carro da familia de Noncia “abandona a caravana para perseguir a uns cabalos tarpáns”, que son unha particular especie extinta que habitaba naquel espazo. Desa maneira chegan a “unha vila secreta agochada no medio do claro dun bosque, que se chama Polana Wilków, que significa claro de lobos”, continúa. Neste lugar, que é o fogar dos Neuri, unha poboación de características moi especiais, “Noncia debe aprender a mirar o medo cara a cara”, relata o escritor.
Este artellou a narración seguindo dúas premisas fundamentais. En primeiro lugar, “apetecíame facer unha historia relacionada co folclore eslavo, con ese territorio de Europa do leste e máis con ese tempo determinado do século XX”, apunta Fraga. Así mesmo, “un dos puntos de partida foi o de tratar o medo e as formas de combatelo”, explica. Ademais, o escritor quixo mesturar a realidade coa fantasía “e que esas dúas historias funcionasen como un espello”, xa que moitas das situacións que Noncia relata aos nenos, “teñen moito que ver coa historia persoal deses dous irmáns e do que están vivindo”, argumenta. (…)”
Arquivos da etiqueta: Diario de Ferrol
Xurxo Souto: “Luísa Villalta dicía que a música e a poesía son o mesmo, que a literatura galega está mal contada”
Henrique Dacosta: “Sen dúbida, Canido e Covas marcaron, marcan e marcarán sempre a miña forma de escribir”
Entrevista de X. Fandiño a Henrique Dacosta no Diario de Ferrol:
“Hai máis de trinta anos viu a luz o primeiro libro de Henrique Dacosta –Ferrol, 1964–, que vén de ser elixido escritor do mes de xaneiro polos seus colegas da AELG. É o recoñecemento a unha traxectoria que abala entre a narrativa e o ensaio e que nunca fuxiu do eixo Canido-Covas para explicar o seu mundo. Porque o local pode ser universal.
– Diario de Ferrol (DF): Que supón para vostede este recoñecemento?
– Henrique Dacosta (HD): É a maneira de darlle visibilidade á túa obra, que a xente indague minimamente no que fixen ou no que estou a facer, porque na web aelg.gal tes acceso a todo tipo de material e de información, desde o meu perfil de investigador dentro do ámbito da filoloxía á crítica literaria ou ao que sería obra de creación, neste caso narrativa.
– DF: En que proxectos está a traballar actualmente?
– HD: Agora estou cunha novela practicamente rematada, en fase de revisión. Dentro do meu perfil, do meu estilo –porque teño que dicir que eu son bastante ecléctico na miña maneira de escribir– podo adiantar que esta se decanta con máis claridade polo xénero policíaco, aínda que sempre dunha maneira pouco canónica.
. DF: Leva publicando desde hai máis de trinta anos. Como cambiou o sector editorial neste tempo?
– HD: Cambiou moito, si, máis que nada nos últimos anos, dende a autoedición, por un lado, até o florecemento de moitas editoras de pequeno tamaño, cousa que me parece positiva. Hai que ter en conta que son os premios os que garanten unha maior visibilidade a todos os niveis. Hai trinta anos falabamos practicamente de dúas editoras hexemónicas e outras que estaban nun plano un chisco máis secundario, por exemplo Laiovento, onde editei os premios do Carvalho Calero: Mar para todo o sempre, Sobre comboios, janelas e outras pequenas histórias e Unha mada de doce relatos. Por outra parte, a literatura galega actual está tamén nese estadio ao que nunca chegara antes, unha literatura máis comercial, de xénero, de máis fácil consumo e accesible. (…)”
Vicente Araguas: “Como dicía Unamuno, un fala do que ten máis a man, que é un mesmo”
Entrevista de Vicente Araguas en Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Como xurdiu o libro [O lugar onde vou]?
– Vicente Araguas (VA): Un día, nunha destas miñas andainas, aparecín aí nun bar en Cabalo Branco. Era verán e había sobre todo homes xubilados e tamén unha camareira na barra que ao parecer ao día seguinte comezaba as vacacións. Os paisanos querían saber onde ía ir, e ela todo o tempo dicía “o lugar onde vou”. Non quixo dicir o sitio. Alí pasaron cousas, unhas pasaron e outras invéntoas. O título vén precisamente de aí.
– DF: Pódese dicir que é un libro autobiográfico?
– VA: Non o é, pero si que recollo situacións, lugares e momentos que vivín… Desde Cabalo Branco a Xuvia-Neda, pasando por Roma, Santiago… Son os meus lugares recorrentes. É dicir, é un libro mixto, coas miñas referencias, escrito nun estilo realista, que é o que eu practico, aínda que ás veces salte un pouco tamén á fantasía. Hai tamén algún relato de terror e algunha referencia familiar, como ao meu tataravó, o Caldeireiro. É dicir, eu estou falando de toda a miña vida, como normalmente fai a xente, aínda que escriba literatura fantástica. Un fala, como dicía Unamuno, do que ten máis de man, que é un mesmo. Todos temos unha intrahistoria e a partir de aí vas elaborando, no meu caso coa axuda da observación. Eu son unha persoa bastante solitaria, pero a partir desa soidade é onde extraio esa compaña da xente do común.
– DF: É un chisco máis nostálxico que os anteriores?
– VA: Non creo. Nalgún relato aparece a historia e tamén me interesa a literatura de terror. Edgar Allan Poe e Lovecraft son dous dos meus mestres. En fin, que nos seus case quince relatos hai unha mestura, menos centrado xeograficamente que o meu anterior libro de relatos, Xuvia-Neda, aínda que eu non lle teño ningún medo ao local porque é o meu espazo. (…)”
Antón Cortizas: “O xogo tradicional foise perdendo porque a rúa deixou de ser das crianzas para ser dos coches”
Entrevista a Antón Cortizas en Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Como se xestou o libro [Os versos da mariola]?
– Antón Cortizas (AC): É froito do Tastarabás e de Chirlosmirlos (dous traballos previos). Son versos dedicados a este xogo que en Ferrol chamamos a chapa, aínda que ten moitísimos nomes e tamén deseños. É un xogo iniciático, como un camiño de vida simbólico. A idea foi poemizar nel todos os valores do xogo tradicional.
– DF: Que vostede cultivou desde neno en Canido…
– AC: Si. Na tribo que eramos da rúa Atocha levabámonos moi ben nenos e nenas e non había un que mandase sempre. Seguiamos as pautas do xogo tradicional, así que iso se botaba a sortes.
– DF: A súa xeración, a que viviu a infancia nos anos 60, foi a última que puido gozar plenamente do xogo tradicional, do xogo na rúa?
– AC: Non, hóuboas posteriores. Por exemplo, cando estaba dando aulas en Mugardos nos 80 un dos meus labores foi divulgar o xogo tradicional e que non se perdese. Teño unha recolleita, contada polo meu alumnado, de máis de 140 diferentes. Só en Mugardos.
– DF: Chama a atención a enorme diversidade que hai neste eido…
– AC: Moita. En Chirlosmirlos, enciclopedia que publiquei despois, grazas a Henrique Sanfiz –chamoume para dicirme que aquel programa de radio que fixeramos nos 80 podía saír en libro–, aparecen 450 xogos diferentes. Posteriormente, en Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais, hai máis de 800 xoguetes. É unha riqueza espectacular. (…)”
Alberte Momán: “Cos anos aprendín que ese lector perfecto que todos temos en mente non existe”
Entrevista a Alberte Momán en Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Que vai atopar o lector en Raro?
– Alberte Momán (AM): Trátase de relatos que escribín durante un período moi longo de tempo, case dúas décadas, e o que quero é mostrar unha evolución. Cando se intenta crear un estilo propio, que sexa identificable polas persoas que se vaian achegar ao libro, non é dun día para outro; é un proceso no que o autor vai evolucionando e cambiando a súa forma de contar, os temas que trata ou o enfoque co que os trata… Se isto se fai a través dunha compilación de textos de distintas épocas, a evolución pódese apreciar mellor. E iso é o que quería: como foi mudando a forma de narrar, os temas, os aspectos nos que me fun centrando, os xéneros… E todo desde un punto de vista máis reflexivo. Ao comezo deixaba que o lector puidese intuír, pero despois fun elaborando máis un discurso e sendo un pouco máis explícito.
– DF: Nese proceso, e aínda que cadaquén camiña cara a onde quere, hai algo que bota de menos daquel rapaz de hai dúas décadas?
– AM: Pérdese esa espontaneidade, esa inmediatez, esa urxencia de cando se é máis novo, esas ganas de demostrar… Tamén é certo que a evolución se debe a moitos aspectos, como a miña propia bagaxe, que loxicamente foi medrando coas lecturas que me foron enriquecendo, pero tamén a miña relación coas persoas que me lían… Eu pensaba que todo o mundo me entendía (ri) e que ía ver o mesmo ca min, é dicir, ese lector ou lectora perfecto que todos temos en mente, pero que non existe, e ata que nos damos de conta de que non existe estamos convencidos de que a nosa forma de contar é universal e extraordinaria. Decateime de que non (ri): que a miña forma de contar non era o que eu pensaba que era. Todo ese ideal fóiseme perdendo polo camiño… Se boto algo en falta? Non, pero é certo que o que si me gustaría é ter a bagaxe que teño agora naqueles anos para detectar antes os erros que cometín ou aquela falta de comunicación co lector ou lectora. Con todo, a evolución foi positiva e, como tal, non acaba nunca. (…)”
Ramón Villares: “Hai un traballo de dobre vía que debe facerse tanto desde Galicia como desde Portugal”
Entrevista a Ramón Villares en Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Nesa relación entre Galicia e Portugal que analiza no libro, houbo na historia máis irmandade ou máis fronteira?
– Ramón Villares (RV): Loxicamente, se miramos a longo prazo, por exemplo desde a Prehistoria, foi máis irmandade porque o Reino de Portugal aínda non ten mil anos e podemos dicir que hai unha fronteira desde hai un milenio, tirando moito por arriba, pero durante moitos séculos foi un límite permeable, que mudou, mesmo houbo unha unión das Coroas na época dos Habsburgo. De modo que, se o miramos con perspectiva, o natural foi un territorio continuo pero non unificado, pois había tribos de diferentes orientacións. Realmente quen definiu Galicia foron os romanos ao chamarlle precisamente a provincia dos “kallaikoi” . Entraron pouco antes do nacemento de Cristo e houbo mil anos en que houbo unha continuidade con distintas fórmulas (convento xurídico, reino suevo, reino cristián…). A fronteira é un fenómeno bastante tardío, pero iso pasa en moitos outros países: fíxate onde está a fronteira que divide Francia e Alemaña, ou moitos outros lugares.
– DF: Cal é a tese que defende?
– RV: O que quero chamar a atención para os galegos de hoxe é que ese territorio non só está próximo física e culturalmente, senón tamén que foi moi importante para a propia configuración da identidade galega. Hoxe temos un desafío cara ao futuro de facelo máis próximo, menos fronteirizo, máis imbricado, aínda que sen que haxa que pensar nunha unión política porque a curto prazo non vexo que sexa posible. (…)”
Paula Carballeira: “Na obra reúnense moitas teimas que teño desde sempre”
Entrevista a Paula Carballeira no Diario de Ferrol:
“(…) – Diario de Ferrol (DF): Hai referentes reais –o caso de María Barbeito–. Como foi o labor de contextualización da obra?
– Paula Carballeira (PC): A obra abrangue desde a II República até finais da ditadura, 1970, que é cando morre María Barbeito, mestra destas dúas alumnas, Elvira Fontao e Rosa Lires, ás que se refire o título. Eu nacín no 72 e tiña referencias directas, por exemplo, da miña nai, pero como estamos a falar de antes da Guerra Civil houbo un importante labor de documentación. Con todo iso elaborei un discurso que no referido a María Barbeito non é complicado porque hai obra publicada, pero recrear a época si custa un pouco máis porque, máis alá da figura histórica de Barbeito, o resto son creacións en base ao que eu recollín, o que me foron contando ou o que eu mesma vivín coa miña ollada de nena que, porén, xa non viviu directamente esa época.
– DF: Como definiría a Barbeito?
– PC: Para min fixo un labor revolucinario a nivel pedagóxico. Introduciu unha maneira diferente de entender o ensino e métodos que co paso do tempo se foron instaurando pero que daquela eran pouco menos que revolucionarios: educación mixta, accesible para todas as persoas, alén das clases sociais, que prestase atención a cada persoa e á súa capacidade crítica e creatividade… É un exemplo destas mulleres que caeron no esquecemento coa Guerra Civil. O Comité de Depuración apartouna da vida pública, forzárona a xubilarse e quedou na súa casa, e todo ese traballo cara a fóra quedou silenciado. Aínda resoa algún eco de quen foi, pero moito foise esquecendo, un exemplo do que acontece con moitas mulleres na Historia.
– DF: Como foi o trauma para as mulleres que tiveron a oportunidade de coñecer ese ensino e que co golpe de Estado sufriron a involución?
– PC: Ese é o tema da obra porque as dúas protagonistas da peza, Elvira e Rosa, representan dous camiños distintos que seguiron posibles alumnas de María Barbeito: unha delas seguiu o ronsel da mestra e adicou a súa vida a continuar con esa maneira de entender o ensino a costa da represión, o exilio… Outra decide ir polo outro camiño: quedar na casa e facer o que se espera dela nesa sociedade que se abriu paso despois da guerra.
– DF: Na consecución deste éxito, que papel xogou a súa longa traxectoria como narradora oral?
– PC: Totalmente decisivo. Estamos a falar de artes escénicas que beben das doutras. Nesta peza hai momentos en que as personaxes lle falan ao público e aí a narración oral serviume de moito para conectar con el. A miña traxectoria nas artes escénicas, ademais, fai que entenda o xeito de contar a historia de maneira dramática, mesturando referentes. É unha obra contemporánea porque mestura textos informativos con ficción. Esta peza é resultado desa traxectoria; se non a tivese, non sería posible.”
Xesús Constela: “Ferrol, como elemento de ficción, é unha cidade que dá moitísimo xogo literario”
Henrique Dacosta: “O Ano Carvalho debe prolongarse durante todo o vindeiro 2021”
Entrevista a Henrique Dacosta no Diario de Ferrol:
“Por vez primeira, a Real Academia Galega adiou o acto central do Día das Letras Galegas, neste caso ao 31 de outubro –un día despois de que se cumpran os 110 anos do nacemento do seu protagonista–, por mor da pandemia provocada polo Covid-19. Esta decisión, que é histórica, non é suficiente para boa parte do tecido cultural e social de Galicia, que pula por que a homenaxe a Carvalho se prolongue durante todo 2021. “É o lóxico”, defende o escritor Henrique Dacosta, quen considera que só dese xeito o polígrafo ferrolán recibiría “unha homenaxe como é debido”. (…)
– Diario de Ferrol (DF): Hai moitas publicacións paradas e, sobre todo, tampouco hai certeza de cando poderá volver a normalidade. Cre que a Academia atenderá esta petición?
– Henrique Dacosta (HD): Eu agardo que teña a suficiente sensatez como para que se dea de conta de que hai unha presión social para que se faga así. No sentir das redes sociais e os medios hai un posicionamento máis ou menos acorde para que 2021 siga sendo o Ano Carvalho. É de xustiza, repito. Hai moito traballo que está por se publicar e ten que publicarse.
– DF: Sobre a controversia da grafía, Carballo ou Carvalho?
– HD: As fillas escríbeno con “b” e con “ll”, non hai problema, e el até o último momento da súa vida defendeuno con “v” e con “lh”. O seu posicionamento pola vía histórica e lingüística, polo reintegracionismo –o que el chamaba romance ibérico occidental, que tecnicamente desde punto de vista filolóxico é así– e a súa comuñón co portugués eran ben evidentes desde os 1971-1972, cando comezou a trabar amizade con Rodrigues Lapa. Eu creo que neste momento por aí non haberá demasiada controversia; haberá quen o escriba dunha manera e quen o escriba doutra. El desde os anos 70 até a súa morte comungou claramente co reintegracionismo e aí non hai ninguha dúbida ao respecto. E logo, desde o punto de vista ortográfico, estamos nun momento importante: a vía binormativista pareceríame a solución máis interesante, que se puidese debater e que se puidese conseguir. Isto é, a coexistencia dunha normativa tal como está na escola nestes momentos con esoutra da vía do portugués padrón ou algo semellante para que o galego teña tamén unha dimensión internacional. Podiamos pensar, egoistamente, en termos económicos: temos un mundo por abrir e descubrir inmenso. Xa está ben de nos mirar simplemente para o noso embigo e quedarmos cada vez máis illados. Coido que esa non é a solución actual.”
